P E R B A N D IN G A N SINTESIS METIL M EFEN A M A T O EN GA N METODE ASIL KLORIDA DAN METODE D IA Z O M E T A N A
S K R I P S I L i N G G A R I JA N I W I D JO JO PERBA N D I N GA N SI N TESI S M ETI L M EFEN A M A T O EN GA N M ETO D E A SI L KLO RI D A D AN M ETOD E D I A ZO M ET A N A
F A K U L T A S F A R M A S I U T S rV E R S lT A S A I R L A N G G A
1 9 8 7 PERBANDINGAN S IN T E S IS METIL MEFENAMAT DENGAN METODE A S IL KLORIDA DAN METODE DIAZOMETANA SK R IP SI DIBUAT UNTUK MEMENUHI SYARAT MENCAPAI GELAR SARJANA FARMASI PADA FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS AIRLANGGA 1 9 8 7
k )/ rf
o l e h LINGGARIJANI WIDJOJO 0 5 8 2 1 0 i f 9 i f
M I L I E. PSRPU ST A K A A B
- M I T BRSI T A S A
1 RL A N 0 0 4
S U R A B A Y A D i s e t u j u i o l e h P e m b i m b i n g
D ra .N y.T U T U K BUDIATI Drs.HERU WIBOWO
KATA PENGANTAR P u j i s y u k u r k a m i p a n j a t k a n k e p a d a A l l a h Y a n g Maha
K u a s a , b e r k a t r a hmatNya k a m i d a p a t raen yu su n d a n m e n y e - l e s a i k a n s k r i p s i i n i guna m e l e n g k a p i p e r s y a r a t a n dalara m e n c a p a i g e l a r S a r j a n a F a r m a s i p ada F a k u l t a s F a r m a s i U n i v e r s i t a s A i r l a n g g a . T i d a k s e d i k i t h a m b a t a n d a n k e s u - k a r a n y a n g k a m i a l a m i d a la m m e n y e l e s a i k a n t u g a s a k h i r i n i , namur. b e r k a t r a h m a tN ya d a n k e t e k u n a n k a m i , a k h i r - n ya semua d a p a t t e r s e l e s a i k a n d e n g a n b a i k .
Pada k e s e m p a t a n i n i , p e r k e n a n k a n l a h k a m i d e n g a n h a t i y a n g t u l u s m e n y a m p a i k a n p e n g h a r g a a n y a n g s e t i n g g i - t i n g g i n y a d a n t e r i m a k a s i h k e p a d a :
- I b u D r a . N y . T u t u k B u d i a t i , p e m b i m b i n g d a n p e n d i d i k k a m i y a n g d e n g a n h a t i t u l u s t e l a h m e m b e r i k a n d o r o n g a n d a n b i m b i n g a n m u l a i d a r i pem b us-tan p r o p o s a l , s e l a m a p e n e l i t i a n s a m p a i d e n g a n s e l e s a i n y a s k r i p s i i n i .
- B a p a k D r s . H e r u W i b o w o , p e m b i m b i n g d a n p e n d i d i k k a m i y a n g d e n g a n s a b a r t e l a h m e m b e r i k a n b i m b i n g a n , d o r o n g a n d a n s a r a n - s a r a n d a l a m p e m b u a t a n p r o p o s a l , s e l a m a p e n e l i t i a n da n p e n y e l e s a i a n s k r i p s i i n i .
- B a p a k D R . M . Z a i n u d d i n , d o s e n w a l l d a n p e n d i d i k k a m i y a n g d e n g a n s a b a r t e l a h b a n y a k m e m b e r i k a n b i m b i n g a n d a n d o r o n g a n s e m a n g a t s e l a m a s t u d i d a n s a m p a i d e n g a n s e l e s a i n y a t u g a s a k h i r i n i .
i i
- B a p a k - b a p a k p e n g u j i y a n g t e l a h b e r s e d i a m e l u a n g k a n w a k t u n y a u n t u k m e n g u j i d a n m e m e r i k s a n a s k a h i n i guna p e n y e m p u r n a a n s k i p s i k a m i .
- B a p a k D r s . G . N . A s t i k a , k e p a l a L a b o r a t o r i u m S i n t e s i s
F a r m a s i y a n g t e l a h m e m b e r i k a n f a s i l i t a s l a b o r a t o r i u m d e n g a n b a i k s e h i n g g a p e n e l i t i a n i n i d a p a t t e r l a k s a n a d e n g a n l a n c a r d a n b a i k .
- K e p a l a d a n s t a f L a b o r a t o r i u m I n s t r u m e n t a l F a k u l t a s
F a r m a s i U n i v e r s i t a s A i r l a n g g a y a n g t e l a h mem bantu k a m i d a l a m p e m e r i k s a a n h a s i l p e n e l i t i a n i n i .
- P a r a k a r y a w a n L a b o r a t o r i u m S i n t e s i s F a r m a s i F a k u l t a s
F a r m a s i U n i v e r s i t a s A i r l a n g g a y a n g t e l a h b a n y a k mem b a n t u d a l a m p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n i n i .
- A y a h , i b u d a n s a u d a r a - s a u d a r a k u y a n g t e r c i n t a s e r t a r e k a n - r e k a n y a n g s e l a l u member? d o r o n g a n s e m a n g a t a - g a r p e n e l i t i a n i n i d a p a t b e r j a l a n d e n g a n b a i k .
S em oga semua b a n t u a n y a n g t e l a h d i b e r i k a n m e n d a p a t b a l a s a n d a r i A l l a h Y a n g Maha Esa > Dan h a r a p a n k a m i , s e m o g a s k r i p s i y a n g m a s i h j a u h d a r i k e s e m p u r n a a n i n i b e r m a n f a a t b a g i a l m a m a t e r t e r c i n ta F a k u l t a s F a r m a s i t m i v e r s i t a s A i r l a n g g a dan b a g i p e r - k e r a b a n g a n i l m u K i m i a , F a r m a s i d a n K e d o k t e r a n d i m a s a y a n g a k a n da t a n g .
i i i
DAFTAR I S I Ha l a man
KATA PEN GAN TAR............... ' ................................................ ..... i i DAFTAR I S I ......................................................................... ..... i v
DAFTAR TABEL ..................................................................... ..... v i DAFTAR GA M B A R ................................................................... ..... v i i
DAFTAR LAMPIRAN ............................................................... ..... v i i i
BAB I . PENDAHULUAN ...................................................... ..... 1 BAB I I . TINJAUAN PUSTAKA ............................................ ..... 5 1 . T i n j a u a n t e n t a n g asam m e f e n a m a t ........ ..... 5 1 . 1 . T i n j a u a n s i f a t f i s i k a k i m i a ............. ..... 5 . . T i n j a u a n f a r m a k o l o g i s ......................... .....
1
2 6 2 . T i n j a u a n r e a k s i e s t e r i f i k a s i ............... ..... 7
2 . 1 . M e t o d e e s t e r i f i k a s i ............................. ..... 7 2 . 1 . 1 . M e t o d e e s t e r i f i k a s i l a n g s u n g . . . .
8
2 . 1 . 2 . M e t o d e a s i l k l o r i d a ....................... ^
8 2 . 1 . 3 . H e t o d e d i a z o m e t a n a ........................... .....
10
2 . 2 . T i n j a u a n e s t e r i f i k a s i asam m e f e n a m a t 13
3 . U r a i a n .. b a h a n ................................................ ..... l if 3 . 1 . T i o n i l k l o r i d a ............................................. li| . 3 . 2 . M e t a n o l ..... l*f
3 - 3 . D i a z o m e t a n a .............................................. ..... 15 3 • N - m e t i l - N - n i t ' r o s o - p - t o l u e n a s u l f o n a m i d
15
i f . T i n j a u a n t e n t a n g s p e k t r o s k o p i ............. ..... 16 4 . 1 - S p e k t r o f o t o m e t e r u l t r a v i o l e t ........ ..... 16 4 . 2 . S p e k t r o f o t o m e t e r i n f r a m e r a h ................ 17
BAB I I I . ALAT, BAHAN DAN METODE PENELITIAN . . . 2 1 l . A L A T " 2 1
2 . BAHAN
21
DAFTAR I S I ( l a n j u t a n )
Ha l a man 3 . METODE PENELITIAN .......................................... ...2 2 3 . l . I d e n t i f i k a s i asara m e f e n a m a t ................. .. 22 3 .
2 . M e t o d e p e m b u a t a n e s t e r ........................... ..
24
3 . 2 . 1 . M e t o d e a s i l k l o r i d a ............................. ...2/f . . . M e t o d e d i a z o m e t a n a ............................... ...
3
2
2
25
3 . 3 . I d e n t i f i k a s i s e n y a v /a h a s i l s i n t e s i s , 2 7
BAB I V . HASIL PENELITIAN .......................................... 1. 3 0 l . I d e n t i f i k a s i asm m e f e n a m a t ....................... ... 3 0 . P e m b u a t a n e s t e r .............................................. ...
2
30
3 . I d e n t i f i k a s i s e n y a w a h a s i l s i n t e s i s . . . 3 2
B A B V . P E M B A H A S A N ......................................................................................... .... 3 9
B A B V I . K E S I M F U L A N ......................................................................................... .... k k
B A B V I I . S A R A N .................................................................................................. .... 4 5
R I N G K A S A N ................................................................................................................. .... 4 6
D A F T A R P U S T A K A ..................................... . .......................................................... ..... 5 1
V
DAFTAR TABEL T a b e l
Ha l a man I . S i f a t - s i f a t f i s i k o - k i m i a asam m e f e n a m a t 3 0
I l a . P e r b a n d i n g a n b a h a n - b a h a n y a n g d i g u n a k a n d a n h a s i l s i n t e s i s pa da m e t o d e a s i l k l o - r i d a .........................................................................
31
l i b . P e r b a n d i n g a n b a h a n - b a h a n y a n g d i g u n a k a n d a n h a s i l s i n t e s i s p a d a m e t o d e d i a z o m e - . t a n a ....................................................................... 3 1
I l i a . K r o m a t o g r a f i L a p i s T i p i s asam m e f e n a m a t d a n s e n y a w a h a s i l s i n t e s i s .........................
32 I l l b . K r o m a t o g r a f i L a p i s T i p i s a sa m m e f e n a m a t d a n s e n y a w a h a s i l s i n t e s i s .........................
32 I V • T i t i k l e l e h a sa m m e f e n a m a t dan s e n y a w a h a s i l s i n t e s i s . . . . . . . . . .............................
33 V . K e l a r u t a n a sa m m e f e n a m a t dam s e n y a w a • h a s i l s i n t e s i s ............. ...................................
34 V I . U j i r e a l c s i w a r n a s e n y a w a h a s i l s i n t e s i s 3 4 v i
DAFTAR GAMBAR Gambar
Ha lama n 1 . S p e k t r a u l t r a ’v i o l e t . ' a s a m m e f e n a m a t . . . . 3 7 2 . S p e k t r a u l t r a v i o l e t s e n y a w a h a s i l s i n t e s i s d e n g a n m e t o d e d i a z o m e t a n a ................. 3 7 3 * S p e k t r a i n f r a m e r a h asara m e f e n a m a t . . . . 3 8 4 . S p e k t r a i n f r a m e r a h s e n y a w a h a s i l s i n t e r . . . s i s d e n g a n m e t o d e d i a z o m e t a n a .................
39 DAFTAR LAMPIRAN L a m p i r a n
A . S e r t i f i k a t a n a l i s i s a sa m m e f e n a m a t '• B . S p e k t r a i n f r a .'merah a sa m m e f e n a m a t s t a n d a r d ( p u s t a k a )
C . S p e k t r a - i n f r a . , m e r a h s e n y a v /a h a s i l s i n t e s i s d e n g a n m e t o d e a s i l k l o r i d a
BAB I P e r k e m b a n g a n o b a t s i n t e t i k d e w a s a i n i s e m a k i n m e -
PENDAHULUAN
n i n g k a t , b e r i b u - r i b u o b a t s i n t e t i k t e l a h k i t a k e n a l dan p e n e l i t i a n s e r t a pe n e m u a n o b a t b a r u m a s i h t e r u s b e r k e m - b a n g . S a l a h s a t u o b a t s i n t e t i k y a n g b a n y a k d i g u n a k a n a - d a l a h y a n g b e r k h a s i a t s e b a g a i a n a l g e s i k .
O b a t - o b a t a n a l g e s i k d i b a g i m e n j a d i dua g o l o n g a n y a i t u g o l o n g a n a n a l g e s i k n a r k o t i k dan g o l o n g a n a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k . G o l o n g a n a n a l g e s i k n a r k o t i k d i g u n a k a n u n - t u k m e n g h i l a n g k a n r a s a n y e r i y a n g b e r a t , s e d a n g k a n g o l o n g a n a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k d i g u n a k a n u n t u k m e n g h i l a n g k a n r a s a n y e r i y a n g r i n g a n d a n s e d a n g , m i s a l n y a r a s a n y e r i p a d a o t o t , p u s i n g - p u s i n g , s a k i t g i g i , n y e r i h a i d da n r e m a t i k ( 1 , 2 ) . B e b e r a p a o b a t g o l o n g a n a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k j u g a b e r s i f a t a n t i r a d a n g (
2 ) .
O b a t g o l o n g a n a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k y a n g p a l i n g t u a a d a l a h g o l o n g a n s a l i s i l a t . D a r i g o l o n g a n i n i y a n g b a n y a k d i g u n a k a n a d a l a h a s e t o s a l ( 3 ) . O b a t a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k y a n g a k h i r - a k h i r i n i b a n y a k d i p a k a i a d a l a h asam m e f e n a m a t a t a u y a n g l e b i h d i k e n a l d e n g a n nama d a g a n g n y a P o n s t a n , .
Asam m e f e a a m a t s e p e r t i j u g a o b a t a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k y a n g l a i n b e k e r j a s e c a r a p e r i f e r , d e n g a n m e k a n i s m e k e r j a m e n g h a m b a t s i n t e s i s p r o s t a g l a n d i n d e n g a n c a r a m e n g - h a m b a t a k t i v i t a s e n z i m s i k l o o k s i g e n a s e pa da p e m b e n t u k k a n p r o s t a g l a n d i n . P r o s t a g l a n d i n m em pu n ya i kemampuan u n t u k
1
2
m e n g h a m b a t s o k r e s i a sa m l a m b u n g d a n m e l i n d u n g i l a m b u n g da n u s u s t e r h a d a p k e r u s a k a n m u k o s a l d a n l u k a l a m b u n g .
Asam m e f e n a m a t y a n g m e n g h i l a n g k a n r a s a , n y e r i d e n g a n c a r s m e n g h a m b a t s i n t e s i s p r o s t a g l a n d i n m e n y e b a b k a n s e k r e s i a - sam l a m b u n g t i d a k d i h a m b a t s e h i n g g a k e a s a m a n l a m b u n g m e - n i n g k a t s e r t a p e r t a h a n a n m u kosa l a m b u n g m e n u r u n s e h i n g g a d a p a t m e n y e b a b k a n i r i t a s i p a d a l a m b u n g ( i f ) ,
Dalam u s a h a m e n i n g k a t k a n p o t e n s i , e f e k t i v i t a s d a n m e n g u r a n g i e f e k s a m p i n g , b e r b a g a i r a n c a n g a n o b a t b a r n t e - r u s d i t i n g k a t k a n . S a l a h s a t u u s a h a y a n g b a n y a k d i l a k u k a n a d a l a h m em b ua t t u r u n a n n y a , d i m a k s i d k a n u n t u k m e n d a p a t k a n k h a s i a t y a n g sama d a n m e m p u n y a i p o t e n s i y e n g t i n g g i s e r t a e f e k s a m p i n g y a n g r i n g a n .
> Asam m e f e n a m a t m e m p u n y a i e f e k s ampi ng i r i t a s i pada
l a m b u n g , p e r d a r a h a n p a d a s a l u r a n p e n c e r n a a n , d i a r e dan a n e m i a ( 2 , 5 * 6 ) . O l e h k a r e n a e f e k s a m p i n g y a n g m e r u g i k a n i n i maka p e n g g u n a a n asam m e f e n a m a t u n t u k s u a t u t e r a p i t i d a k b o l e h l e b i h d a r i t u j u h h a r i (
6 ) .
Da
lam u s a h a m e n g u r a n g i e f e k s a m p i n g a sa m m e f e n a m a t , t e l a h d i l a k u k a n u s a h a p e m b u a t a n s e n y a w a . t u r u n a n asam m e f e n a m a t , y a i t u m e t i l m e f e n a m a t . P e m i l i h a n b e n t u k e s t e r i n i d i s e b a b k a b k a r e n a b e n t u k ga ra m N a t r i u m d a r i a sa m me f e n a m a t pa da p e m b e r i a n i n t r a v e n a m e n y e b a b k a n i r i t a s i p a d a j a r i n g a n . B e n t u k e s t e r y a n g d i p i l i h ^ d a l a h b e n t u k m e t i l k a r e n a g u g u s m e t i l m e m p u n y a i s t r u k t u r r u a n g y a n g r e l a t i f k e c i l s e h i n g g a d i h a r a p k a n a k a n mempermudah pem b e n t u k a n e s t e r ( 8 ) .
M I M B ' r K RPU ST A K A A * " U I T B R SI T A S AlRLAN O «M t "
8 U K A B A V A
3 Ada b e b e r a p a m e t o d e u n t u k m e n d a p a t a k n b e n t u k e s t e r
m e t i l , a n t a r a l a i n y a n g s o r i n g d i g u n a k a n s e c a r a l a b o r a - t o r i s a d a l a h m e t o d e e s t e r i f i k a s i l a n g s u n g , m e t o d e a s i l k l o r i d a d a n m e t o d e d i a z o m e t a n a . D a r i i p e n e l i t i a n t e r d a h u - l u t e l a h d i l a k u k a n p e m b u a t o n m e t i l m e f e n a m a t d e n g a n me t o d e e s t e r i f i k a s i l a n g s u n g t e r y a t a m e t o d e t e r s e b u t t i d a k d a p a t d i g u n a k a n u n t u k p e m b u a t a n m e t i l m e f e n a m a t k a r e n a r e a k s i n y a d a p a t b a l i k . K e m u d i a n d i l a k u k a n e s t e r i f i k a s i d e n g a n m e t o d e a s i l k l o r i d a , t e r y a t a h a s i l y a n g d i p e r o l e h s e d i k . i t y a i t u s e k i t a r
6 % - (
8 ) . K h u s u s u n t u k e s t e r 7%m e t i l d a p a t d i l a k u k a n e s t e r i f i k a s i d e n g a n m e t o d e d i a z o - r a e t a n a . M e t o d e i n i b a n y a k d i p a k a i u n t u k p e m b u a t a n e s t e r m e t i l a sa m k a r b o k s i l a t , m e t i l a s i g o l o n g a n f e n o l d a n g o - l o m g a n e n o l k a r e n a d i a z o m e t a n a m e r u p a k a n p e r e k s i m e t i l a - s i y a n g k u a t ( 9 ) . R e a k s i a s a m k a r b o k s i l a t d e n g a n d i a z o m e t a n a b i a s a n y a m e m b e r i k a n h a s i l y a n g k u a n t i t a t i f dan h a l a n g a n r u a n g t i d a k m e m p e n g a r u h i r e a k s i (
8 ) , s e h i n g g a
m e t o d e i n i s a n g a t c o c o k u n t u k p e m b u a t a n e s t e r m e t i l d a r i a s a m - a s a m y a n g m a h a l h a r g a n y a a t a u s e n y a w a y a n g m e m p u n y a i h a l a n g a n r u a n g y a n g b e s a r .
T e r t a r i k p ada p e r m s s a l a h a n d i a t a s maka pa da p e n e l i t i a n i n i d i l a k u k a n u s a h a p e m b u a t a n m e t i l m e f e n a m a t d e ~ n g a n m e t o d e d i a z o m e t a n a d a n d i h a r a p k a n pembuatan m e t i l m e - fe n a r n a t d e n g a n m e t o d e i n i a k a n d i p e r o l e h h a s i l y a n g l e - b i h b a n y a k d a r i p a d a d e n g a n m e t o d e a s i l k l o r i d a .
Ada b e b e r a p a k r i t e r i a u n t u k m e n d a p a t k a n m e t o d e y a n g b a i k , y a i t u m e m p u n y a i t a h a p a n r e a k s i y a n g ^ e d i k i t , mem- b e ' r i k a n h a s i l r e a k s i y a n g b a n y a k d a n h a s i l y a n g d i h a r a p - k a n d a p a t d i p i s a h k a n d e n g a n s e m p u r n a d a r i h a s i l s a m p i n g - n ya
{2. 5) •
P a da p e n e l i t i a n i n i d i l a k u k a n p e r b a n d i n g a h p e m b u a t a n m e t i l m e f e n a m a t d e n g a n m e t o d e a s i l k l o r i d a d a n m e t o d e d i a z o m e t a n a u n t u k d a p a t m e n a r i k k . e s i m p u l a n t e n t a n g a d a - n ya m e t o d e y a n g t e r p i l i h u n t u k p e m b u a t a n m e t i l m e f e n a m a t .
T u j u a n d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h p e r t a m a , m e n c a r i k e m u n g k i n a n a l t e r n a t i f s e n y a w a t u r u n a n asam m e f e n a m a t , y a i t u m e t i l m e f e n a m a t dan y a n g k e d u a m e n d a p a t k a n m e t o d e p e m b u a t a n m e t i l m e f e n a m a t y a n g m e m b e r i k a n h a s i l r e a k s i y a n g t i n g g i .
S e b a g a i u s a h a p e n g e m b a n g a n h a s i l p e n e l i t i a n i n i , n a n t i n y a d i h a r a p k a n d a p a t d i l a k u k a n p e n e l i t i a n l e b i b l a n j u t t e n t a n g e f e k a n a l g e s i k da n e f e k s a m p i n g d a r i me t i l m e f e n a m a t d a n j u g a p e m a n f a a t a n m e t i l m e f e n a m a t u n t u k b i d a n g f o r m u l a s i d a n a n a l i s i s k i m i a .
BAB I I T I N J A U M PUSTAKA 1 . T i n . j a u a n t e n t a n g a sa m m e f e n a m a t 1 . 1 , ‘ T i n . j a u a n s i f a t f i s i k a k i m i a ( 9 , 1 0 )
Rumus k i m i a BM = 2 4 1 , 3
C1 5 H1 5 N02 Nama k i m i a Asam N - ( 2 , 3 - x i l i l ) - a n t r a n i l a t . Asam
2 - ( 2 , 3 - d i m e t i l f e n i l ) - a m i n o -
b e n z o a t • Nama l a i n B a f a m e r i t i n - N , B o n a b o l , L y s a l g o ,
M e f e d o l o , C o s l a n , P a r k e m e d , P o n s t e l , P o n s t i l , P o n s t y l , P o n t a l , V i a l i d o n , T a n s t o n , C l - 4 7 3 , IMF 3 3 5 5 , P o n s t a n .
P e m e r i a n s e r b u k m i k r o k r i s t a l p u t i h s a m p a i a b u - a b u p u t i h , t a k b e r b a u , t a k b e r a s a .
A i r ( 4 : 5 0 0 ) , e t e r ( 1 : 1 3 0 ) , a l k o h o l K e l a r u t a n
96% (
1 :
55 ) , k l o r o f o r m ( 1 : 20 ) dan mudah l a r u t d a la m a l k a l i h i d r o k s i d a .- t i t i k l e l e h . 2 3 0 - 2 3 1 ° C I d e n t i f i k a s i
- L a r u t a n 5 mg d a l a m 2 m l asam s u l f a t d i t a r a b a h
1 t e t e s l a r u t a n 0 , 1
N K a l i u m d i k r o m a t s e g e r a t e r b e n - t u k w a r n a b i r u i n t e n s i f .
- L a r u t a n n y a d a l a m e t e r .a ta u k l o r o f o r m m e m b e r i k a n f l o u r e s e n s i b i r u muda d i bawah s i n a r u l t r a v i o l e t .
5
6
- L a r u t a n 0 , 0 0 2 % b / v dalara c a m p u r a n m e t a n o l r H C l IK ( 9 9 : 1 ) m e n g a b s o r p - s i d e n g a n p a n j a n g g e l o m b a n g m a k - simum 2 7 9 nm dan 3 5 0 nm.
P e n e t a p a n k a d a r : l a r u t k a n 0 , 6 gram d a l a m 1 0 0 ml a l k o h o l a n h i d r a t p a n a s , d i n e t r a l k a n t e r h a d a p i n d i k a t o r f e n o l m e r a h k e m u d i a n d i t i t r a s i d e n g a n l a r u t a n
NaOH 0 , I N . T i a p ml NaOH 0 , 1 N s e t a , r a d e n g a n 0 , 0 2 ^ 1 3 g CX
5 H
15 N 02 *
1 . 2 . T i n . j a u a n f a r m a k o l o g i s Asam m e f e n a m a t d i p e r k e n a l k a n pa da t a h u n 1 9 6 7 s e b a g a i a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k , d i g u n a k a n u n t u k m e n g h i l a n g k a n r a s a n y e r i r i n g a n d a n s e d a n g , m i s a l n y a n y e r i p a d a o t o t , p u s i n g - p u s i n g , n y e r i h a i d dan r e - m a t i k .
O b a t a n a l g e s i k n o n n a r k o t i k b e k e r j a s e c a r a p e - r i f e r d e n g a n m e k a n i s m e k e r j a m e n g h a m b a t s i n t e s i s p r o s t a g l a n d i n . Asam m e f e n a m a t b e k e r j a d e n g a n c a r a m e n g h a m b a t a k t i v i t a s s i k l o o k s i g e n a s e , y a i t u s u a t u e n z i m y a n g b e r p e r a n d a l a m p e m b e n t u k a n p r o s t a g l a n d i n .
( i f , 11 ) .
Asam m e f e n a m a t d i a b s o r p s i p ada s a l u r a n p e n c e r n a a n . K o n s e n t r a s i p u n c a k d a l a m p l a s m a d i c a p a i dua s a m p a i e m p a t jam s e t e l a h p e m b e r i a n p e r o r a l . K i r a - k i r a 50% d a r i a sa m m e f e n a m a t d i e k s k r e s i m e l a l u i u - r i n e , s e t e n g a h n y a m e n g a l a m i m e t a b o l i s m e m e n j a d i
7
m e t a b o l i t
3 - h i d r o k s i m e t i l d a n s e b a g i a n k e c i l a d a -
l a h m e t a b o l i t 3 - k a r b o k s i l . S e b a g i a n b e s a r asam m e f e n a m a t d i k e l u a r k a n d a la m b e n t u k m e t a b o l i t y a n g t e r k o n j u g a s i (
9 , 12 ) .
B e b e r a p a p e n e l i t i a n m e n u n j u k k a n bahwa p e m a k a i - a n a s a m m e f e n a m a t u n t u k s u a t u t e r a p i s e b a i k n y a t i - d a k d i b e r i k a n d a l a m w a k t u l e b i h d a r i t u j u h h a r i , k a r e n a b e b e r a p a e f e k s a m p i n g d a r i asam m e f e n a m a t a n t a r a l a i n : g a n g g u a n pada s a l u r a n p e n c e r n a a n , i r i t a s i l a m b u n g , p e r d a r a h a n p a d a s a l u r a n p e n c e r n a a n , s a k i t k e p a l a , s u k a r t i d u r , d i a r e , a n e m i a dan i r i t a s i p a d a k u l i t ( 6 , 9 ) . E f e k l a i n d a r i pemaka.ian asam m e f e n a m a t i n i a d a l a h m e n gh a m b a t k e r j a k u m a r i n s e b a - g a i a n t i k o a g u l a n d a n asam m e f e n a m a t d a p a t m e r a n g s a n g t e r j a d i n y a k e j a n g p ada e p i l e p s i t i p e g r a n d m a l ; u n t u k i t u d i a n j u r k a n u n t u k . t i d a k d i g u n a k a n pada p e n - d e r i t a e p i l e p s i ( 6 ) . 2 » _ T i n . j a u a n r e a k s i e s t e r i f i k a s i 2 . 1 . M e t o d e e s t e r i f i k s i
Ada b e b e r a p a m e t o d e u n t u k m e n d a p a t k a n s e n y a w a e s t e r , y a n g b a n y a k d i p a k a i t e r u t a m a d a la m p e k e r j a a n l a b o r a t o r i s a d a l a h m e t o d e e s t e r i f i k a s i l a n g s u n g dan m e t o d e a s i l . k l o r i d a . K h u s u s u n t u k p e m b u a t a n e s t e r m e t i l m e t o d e y a n g s e r i n g d i g u n a k a n a d a l a h m e t o d e d i a z o m e t a n a .
8
2 . 1 . 1 M e t o d e e s t e r i f i k a s i l a n g s u n g ( 1 3 , l * f , 1 5 , 1 6 ) Y a n g d i m a k s u d d e n g a n e s t e r i f i k a s i l a n g s u n g a - d a l a h r e a k s i a n t a r a a sa m k a r b o k s i l a t da n a l k o h o l d e n g a n a d a n y a s e j u m l a h k e c i l asam s u l f a t a t a u asam h i d r o k l o r i d a k e r i n g s e b a g a i k a t a l i s . R e a k s i i n i d i s e b u t j u g a r e a k s i e s t e r i f i k a s i F i s h e r .
M e k a n i s m e r e a k s i e s t e r i f i k a s i a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t ( 1 3 ) : :0H OH
OH ..
I H II .. H R'flH,
"1
R -C-OH R -C -O H R-C-OH R -C -^ H t
R ' - O - H OH +CjH
OH O
- H 11 ••
- H
2 °
, R - C t R-C R - C - O R
1 ■R-C-OH.
R ‘ - R ' - O R ' - O :
R e a k s i e s t e r i f i k a s i i n i b e r l a n g s u n g d a p a t b a - l i k . U n t u k m e n c e g a h h a l i n i d a p a t d e n g a n j a l a n m e n g g u n a k a n s a l a h s a t u p e r e a k s i d a l a m j u m l a h b e r - l e b i h a t a u h a s i l r e a k s i m e r u p a k a n s e n y a w a y a n g s t a b i l a t a u mudah d i h i l a n g k a n , m i s a l n y a b e r u p a g a s y a n g raudah m e n g u a p ( 1 3 ) .
2 . 1 . 2 M e t o d e a s i l k l o r i d a ( 1 3 , 1 6 , 1 7 ) A s i l k l o r i d a m e r u p a k a n s e n y a w a y a n g m e m p u n ya i k e r e a k t i f a n y a n g t i n g g i . S u a t u a sa m k a r b o k s i l a t y a n g k u r a n g r e a k t i f a t a u t i d a k r e a k t i f d a p a t d i u b a h m e j a d i b e n t u k a s i l k l o r i d a n y a y a n g l e b i h r e a k t i f
9
d a n s e l a n j u t n y a d a p a t d i u b a h m e n j a d i s e n y a w a e s t e r a t a u a m i d a n y a . U n t u k m e n g u b a h r a e n j a d i s e n y a w a e s t e r , a s i l k l o r i d a d i r e a k s i k a n d e n g a n s u a t u a l k o h o l . R e a k s i e s t e r i f i k a s i d e n g a n s u a t u a l k o h o l b e r l a n g - s u n g s e a r a h .
M e k a n i s m e r e a k s i e s t e r i f i k a s i d a r i a s i l k l o r i d a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
6: :o: ~
r:0H^ M u __ . u A
R - C - C l R - C - C l R'OH F=^ R - C - C l +
I OR' H ^ R '
♦OH U
« + -
- R - C - O R ' C l H R -C C l “
- OR'
— *
P e m b u a t a n e s t e r d e n g a n m e t o d e a s i l k l o r i d a t e r u t a m a d i g u n a k a n u n t u k p e m b u a t a n e s t e r d a r i a l k o h o l t e r s i e r , f e n o l a t a u a sa m d e n g a n g u g u s y a n g m e r u a h .
B e b e r a p a m e t o d e p e m b u a t a n a s i l k l o r i d a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t : 1 . Asam k a r b o k s i l a t d i r e a k s i k a n d e n g a n t i o n i l k l o r i d a b e r l e b i h k e m u d i a n k e l e b i h a n t i o n o l k l o r i d a d i h i l a n g k a n ( 1 8 ) a t a u d e n g a n t i o n i l k l o r i d a d e n g a n p e r b a n d i n g a n m o l e k u l y a n g s e s u a i , d i r e f l u k h i n g g a t i d a k d i b e b a s k a n l a g i g a s HC1 ( 1 9 ) *
10 R e a k s i p e m b e n t u k a n a s i l k l o r i d a a d a l a h s e b a g a i
b e r i k u t :
f + SO J
R -C -O H S0 C 1 + — * R - C - C l HCl
- 2 . Asam k a r b o k s i l a t d i r e a k s i k a n d e n g a n P C l ^ / P C l ^ b e r l e b i h k e m u d i a n k e l e b i h a n P C l ^ / P C l ^ d i h i l a n g - k a n . R e a k s i p e m b e n t u k a n a s i l k l o r i d a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
2
»
11 f
R -C -O H + P C l ^ / P C l ^ —* R - C - C l + HCl I + P O C l ^ / p ( o h )5 B e b e r a p a m e t o d e p e m b u a t a n e s t e r d a r i a s i l k l o r i d a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
1 . A l k o h o l a b s o l u t d e n g a n j u m l a h m o l e k u l b e r l e b i h d i t a r a b a h s e d i k i t d e m i s e d i k i t a s i l k l o r i d a s a m - b i l d i a d u k t e r u s m e n e r u s . Campuran d i d i a m k a n b e bera<pa jam ( 1 8 ) . 2 . S u a t u a s i l k l o r i d a d i t a m b a h a l k o h o l a b s o l u t d e n g a n p e r b a n d i n g a n m o l e k u l Jiang s a m a , k e m u d i a n d i r e f l u k b e b e r a p a jam h i n g g a sem ua g a s HCl d i - b e b a s k a n ( 1 9 ) .
2 . 1 . 3 M e t o d e d i a z o m e t a n a ( 1 3 , 1 9 , 2 0 ) D i a z o m e t a n a a d a l a h s u a t u p e r e a k s i m e t i l a s i y a n g s a n g a t k u a t , b a n y a k d i g u n a .k a n u n t u k m e n d a p a t - k a n s e n y a w a m e t i l d a r i a sa m k a r b o k s i l a t , g o l o n g a n
11
f e n o l dan g o l o n g a n e n o l . R e a k s i e s t e r i f i k a s i asam k a r b o k s i l a t d e n g a n d i a z o m e t a n a b i a s a n y a m e m b e r i k a n h a s i l y a n g k u a n t i t a t i f , k a r e n a m y a r e a k s i i n i c o c o k u n t u k p e m b u a t a n e s t e r m e t i l d a r i a s a m - a s a m y a n g m a h a l h a r g a n y a . A danya p e n g a r u h h a l a n g a n r u a n g t i ~ d a k m e m p e n g a r u h i r e a k s i i n i .
M e k a n is m e r e a k s i e s t e r i f i k a s i asam k a r b o k s i l a t d e n g 3 n d i a z o m e t a n a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t ( 1 3 ) :
- * O '
_ +
- R -C -O H :CH2 -N 2 — » CH3 -N 2+ + R - C - 0 : - f R - C - O C H ^ + N2t P e r e a k s i d i a z o m e t a n a h a r u s d i b u a t b a r u k a r e na d i a z o m e t a n a m e r u p a k a n g a s y a n g t i d a k s t a b i l p a da s u h u k a m a r , l a r u t a n n y a d a l a m e t e r d a p a t d i s i m p a n b e b e r a p a h a r i p ada s u h u r e n d a h . D i a z o m e t a n a a d a l a h s u a t u g a s y a n g b e r a c u n , mud3h m e l e d a k pada s u h u d i a t a s lOO^C a t a u d a l a m p e r m u k a a n g e l a s y a n g k a - s a r , l a r u t a n p e k a t n y a d a l a m e t e r a t a u a l k o h o l mu- d a h m e l e d a k . L a r u t a n n y a d a l a m a i r a t a u a l k o h o l mu- d a h t e r u r a i da n l a r u t a n n y a d a la m e t e r t e r u r a i
1 a m - b a t p a d a s u h u r e n d a h .
B e b e r a p a m e t o d e p e m b u a t a n d i a z o m e t a n a y a n g s e r i n g d i g u n a k a n s e c a r a l a b o r a t o r i s a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t : 1 . L a r u t a n KOH d a la m a i r d i t a r a b a h d e n g a n e t e r , d i - r e a k s i k a n d e n g a n n i t r o s o m e t i l u r e a pada s u h u
5 ° C #
N i t r o s o m e t i l u r e a b e r s i f a t t i d a k s t a b i l d a n h a -
12
r u s d i b u a t b a r u . N i t r o s o m e t i l u r e a d i b u a t d a r i m e t i l a m i n , u r e a d a n asam n i t r i t ( 1 9 ) ; R e a k s i p e m b e n t u k a n d i a z o m e t a n a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
- CHjHHgCl H NfC0NH ---- r CH^NHCOI^ + NH^Cl
2
2
c h
3 n h c o n h
2 2 — > c h 3 n ( n o ) c o n h + 2 h 2o
- h n o CH^N(N0)C0NH
2 + KOH ---- > CH2 N2 + H2 ° + KCN0
2 . N - m e t i l - N - n i t r o s o - p - t o l u e n a - s u l f o n a m i d a d i l a - r u t k a n d a l a m e t e r , d i d i n g i n k a n p a d a s u h u 0 ° C k e m u d i a n d i r e a k s i k a n d e n g a n l a r u t a n KOH d a la m e t a n o l * v L a r u t a n d i a z o m e t a n a d a la m e t e r y a n g t e r b e n t u k d i d e s t i l a s i d a la m p e n a n g a s a i r s u h u 6 0 - 6 5 ° C (
20 ) .
R e a k s i p e m b e n t u k a n d i a z o m e t a n a a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
- R e a k s i i n i b e r l a n g s u n g s a n g a t c e p a t dan s e d e r h a n a , s e h i n g g a m e t o d e i n i d i p i l i h u n t u k p e m b u a t a n d i a z o m e t a n a s e c a r a l a b o r a t o r i s *
13 M e t o d e p e m b u a t a n e s t e r d e n g a n d i a z o m e t a n a
a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t (
20 ) :
Asam k a r b o k s i l a t d i l a r u t k a n a t a u d i s u s p e n s i k a n d a l a m e t e r a t a u m e t a n o l a b s o l u t , k e m u d i a n d i - d e m i s e d i k i t . l a r u t a n d i a z o m e t a n a d a la m e t e r h i n g g a l a r u t a n b e r w a r n a k u n i n g p u c a t .
- T i n . j a u a n e s t e r i f i k a s i asam m e f e n a m a t
2
- 2
- asam mefenamat
- HCl + SO
- oh
- N 2 /
- S H d e n g a n - C l . 3 . 2 , . M e t a n o l ( 1 3 )
- q s e h i n g g a m e m p u n y a i p a n j a n g g e l o m b a n g y a n g l e b i h
- ,
Asam m e f e n a m a t d e n g a n nama k i m i a asam N - ( 2 , 3 - x i l i l ) - a n t r a n i l a t merapunyai rumus k i m i a s e b a g a i b e r i k u t : B i l a d i t i n j a u d a r i s t r u k t u r r u a n g n y a , . asam m e f e n a mat merapunyai s t r u k t u r d e n g a n h a l a n g a n r u a n g y a n g b e s a r . D e n g a n d e m i k i a n u n t u k membuat b e n t u k e s t e r d a r i asam m e f e n a m a t t i d a k d a p a t d i g u n a k a n m e t o d e «- e s t e r i f i k a s i l a n g s u n g . M e t o d e y a n g d a p a t d i g u n a k a n a d a l a h m e t o d e a s i l k l o r i d a d a n m e t o d e d i a z o m e t a n a . R e a k s i p e m b e n t u k a n e s t e r y a n g t e r j a d i d i h a r a p k a n s e b a g a i b e r i k u t :
1 , R e a k s i p e m b e n t u k a n e s t e r d a r i a s i l k l o r i d a . d i n g i n k a n pa da s u h u 0 ° C dan d i t a m b a h s e d i k i t -
2
tioflit klorida
mefenamil klorida
m e t a n o l
I k 2 . R e a k s i p e m b e n t u k a n e s t e r d e n g a n d i a z o m e t a n a .
.0
CH. eg™ OI CH
1
3
V CH2 N2 + M a sa m me f e na f na t diazomet ana m e t il m efen a m a t O t O ' 3 . U r a i a n b a h a n
3 . 1 . T i o n i l k l o r i d a ( 1 3 ) Rumus k i m i a s o c i 2 .
Nama k i m i a s u l f u r o k s i k l o r i d a . P e m e r i a n c a i r a ^ t a k b e r w a r n a , b e r a s a p , b a u k e r a s , S i f a t t i t i k d i d i h 7 6 ° C , ri^° = 1 , 5 X 7 .
B i l a d i p a n a s k a n d i a t a s lifO°C t e r b e n - t u k C1 , S 0 d a n S C 2 _ T e r h i d r o l i s a
2
2
2
1
o l e h a i r m e m b e n tu k S 0
2 dan H C l . Da
p a t b e r c a m p u r d e n g a n b e n z e n a , k l o r o - f o r m dan k a r b o n t e t r a k l o r i d a . D i g u n a k a n u n t u k membuat a s i l k l o r i d a , y a i t u m e n g g a n t i k a n g u g u s -OH a t a u g u g u s
Rumus k i m i a c h o h
P e m e r i a n c a i r a n t a k b e r w a r n a , mudah m e n g u a p 2 0 n2 ° = 1 , 3 2 9 2 d " = 0 , 7 9 1 5 . , ,
S i f a t t i t i k d i d i h 6 * f,7 u C, t i t i k n y a l a 1 2 ° C , mudah t e r b a k a r , b e r a c u n . D a p a t c a m - p u r d e n g a n a i r , e t a n o l , e t e r , b e n z e n a , k e t o n da n p e l a r u t o r g a n i k l a i n .
15
3 . 3 . D i a z o m e t a n a ( 1 0 ) Rumus k i m i a CH
2 N
2 BM = 4 2 , 0 4 a z i m e t i l e n a .
Nama k i m i a P e m e r i a n g a s b e r w a r n a k u n i n g , s a n g a t b e r a c u n . S i f a t t i t i k l e l e h 1 4 5 ° C , t i t i k d i d i h 2 3 ° C .
L a r u t a n p e k a t n y a d a la m e t e r a t a u a l k o h o l mudah m e l e d a k . Mudah t e r u r a i d e n g a n a d a n y a a i r a t a u a l k o h o l . L a r u t a n n y a da_ la m e t e r a t a u d i o k s a n t e r u r a i l a m b a t p a da s u h u r e n d a h . D i a z o m e t a n a m e r u p a k a n p e r e a k s i y a n g k u a t u n t u k asam k a r b o k s i l a t , e n o l dan f e n o l . 3 . 4 . N - m e t i l - N - n i t r o s o - p - t o l u e n a s u l f o n a m i d a ( 1 0 )
Rumus k i m i a BM = 2 1 4 , 2 5
C H N ° S
8
10
2
3
Nama k i m i a N - 4 - d i m e t i l - N - n i t r o s o - b e n z e n s u l f o n a m i d a p - t b l i l - s u l f o n i l - m e t i l - n i t r o s o a m i d a .Nama l a i n d i a z a l d . P e m e r i a n k r i s t a l k u n i n g . S i f a t t i t i k l e l e h 6 2 ° C . S t a b i l d a la m b o t o l c o k l a t s e l a m a b e b e r a p a t a h u n . T i d a k l a r u t d a l a m a i r ; l a r u t d a l a m e t e r , p e t r o l e u m e t e r , b e n z e n a , k l o r o f o r m dam k a r b o n t e t r a k l o r i d a . B e r e a k s i d e n g a n - a l k a l i h i d r o k s i d a m e m b e n tu k d i a z o m e - t a n a .
16
if* T i n j a u a n t e n t a n g s p e k t r o s k o p i 4 . 1 . S p e k t r o f o t o m e t e r u l t r a v i o l e t ( 2 6 , 2 7 , ' 2 8 ) .
S p e k t r u m u l t r a v i o l e t m e r u p a k a n s p e k t r u m e l e k - t r o m a g n e t i k y a n g m e m p u n y a i p a n j a n g g e l o m b a n g a n t a r a 2 0 0 —if0 0 nm. S e r a p a n m o l e k u l d i d a l a m d a e r a h u l t r a v i o l e t d a n t e r l i h a t d a r i s p e k t r u m b e r g a n t u n g p ada s t r u k t u r e l e k t r o n i k d a r i m o l e k u l . P e n y e r a p a n s e j u m - l a h e n e r g i m e n y e b a b k a n t e r j a d i n y a t r a n s i s i e l e k t r o n d a r i o r b i t a l t i n g k a t d a s a r k e o r b i t a l y a n g b e r e n e r - g i l e b i h t i n g g i d a l a m k e a d a a a t e r e k s i t a s i .
Hubungan a n t a r a e n e r g i y a n g d i s e r a p d a la m t r a n - s i s i e l e k t r o n i k d a n k e r a p a n ( V ) , p a n j a n g g e l o m b a n g
( A ) dan b i l a n g a n g e l o m b a n g ( v ) p a n c a r a n y a n g ra en g-
h a s i l k a n t r a n s i s i d i r u m u s k a n s e b a g a i b e r i k u t :
= hVc A d im a n a h a d a l a h t e t a p a n P l a n c k , c a d a l a h k e c e p a t a n c a h a y a , A E a d a l a h e n e r g i y a n g d i s e r a p d i d a la m s u - a t u t r a n s i s i e l e k t r o n i k d i d a l a m s a t u m o l e k u l d a r i s u a t u e n e r g i r e n d a h ( t i n g k a t d a s a r ) k e t i n g k a t e n e r ■ g i t i n g g i ( t i n g k a t t e r e k s i t a s i ) . E n e r g i y a n g d i s e r a p b e r g a n t u n g a t a s p e r b e d a a n e n e r g i a n t a r a t i n g k a t d a s a r d a n t i n g k a t t e r e k s i t a s i . S e m a k i n k e c i l p e r b e d a a n e n e r g i , s e m a k i n b e s a r p a n j a n g g e l o m b a n g d a r i s e r a p a n ( 2 6 ) .
A E = hv> = -he
S e r a p a n d a e r a h u l t r a v i o l e t t e r b a t a s pada s i s - t i m ' t e r k o n j u g a s i . Pada s i s t i m t e r k o n j u g a s i i n i e l e k t r o n y a n g d i m i l i k i a d a l a h e l e k t r o n 7 C . T r a n s i s i y a n g
17
t e r j a d i a d a l a h t r a n s i s i TC- %* . T r a n s i s i mempu- n y a i e n e r g i y a n g l e b i h r e n d a h d a r i p a d a t r a n s i s i T —*
p a n j a n g d i b a n d i n g k a n p a n j a n g g e l o m b a n g y a n g d i t i m - b u l k a n o l e h t r a n s i s i < T - * T * .
S e n y a w a - s e n y a w a j e n u h y a n g m e n g a n d u n g a t o m h e - t e r o s e p e r t i o k s i g e n , n i t r o g e n , s u l f u r a t a u h a l o g e n , m e m p u n y a i e l e k t r o n t a k b e r i k a t a n ( e l e k t r o n n ) . J i k a s t r u k t u r i t u t i d a k m e m i l i k i e l e k t r o n L, maka e l e k
1 t r o n n i n i h a n y a b i s a m e n g a l a m i t r a n s i s i T) .
T r a n s i s i n m e m e r l u k a n e n e r g i y a n g l e b i h r e n d a h
—»%*