FAKTOR-FAKTOR YANG BERPERAN DALAM KELANGKAAN PUPUK BERSUBSIDI

d

d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

d

d

j.

une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di


http

http

http

http

ttp

d

g
://di

g
://di

g

://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i


ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http


http

ttp

d

g
://di

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.

une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.


d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

j.
une
ilib.


g
://di

g
://di

g
://di

d

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une

ilib.

http

http

http

http

ttp

gili
://di

gili
://di

gili
://di


gili
://di

b.un

b.un

b.un

b.un

b.un

gili
://di

FAKTOR-FAKTOR YANG BERPERAN DALAM
KELANGKAAN PUPUK BERSUBSIDI
d


d

j.
une
ilib.

gili
://di

d

d

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

http

http

http

ttp

d

g
://di

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

http
ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

ttp

d

j.
une
ilib.

b.u

b.u

gili
://di

http

ac.i

ac
nej.

e

b.un

gili
://di

http

SKRIPSI

.id

.id

ac
nej.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

d

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

Oleh
Dita Lina Kudrati
NIM. 051510201003
d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

a

a

g
://di

g
://di

http

d

g
://di

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

http
d

d

ac.i

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

g
://di

://di

http

ttp

http

j.
une
ilib.

j.
2010
.une
b
i
l
i
g

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

JURUSAN SOSIAL
EKONOMI PERTANIAN
http
http
FAKULTAS PERTANIAN
c.id
c.idUNIVERSITAS JEMBER

http

ttp

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

ttp

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

g
://di

d

d

d

g
://di

g
://di

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

b

d

d

ac.i

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

http
d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

ttp

d

d

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

d

g
://di

j.
une
ilib.

d

http
d

ac.i

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

ttp

e

b.un

gili
://di

http
d

ac.i

ac.i

g
://di

http

j

http
d

e

b.un

gili
://di

une

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

.
gilib
i
d
/
/
:

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

g
://di

d

ii

e

b.un

ac.i

j.
une
ilib.

j
2010
.une
b
i
l
i
g
://di

http

http

ttp

http

http

g
://di

j

e

b.un

gili
://di

gili
://di

http

g
://di

une

.
gilib
i
d
/
/
:

http

d

g
://di

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

JURUSAN SOSIAL
EKONOMI PERTANIAN
http
http
FAKULTAS PERTANIAN
id
id
idUNIVERSITAS JEMBER
.ac.
.ac.
.ac.

http

ttp

Oleh
http
Dita Lina Kudrati
NIM. 051510201003
.id
j.ac
e
n
.u
gilib
i
d
/
/
:
http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

ttp

http

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

.id
.id
.id
j.ac
j.acsatu persyaratan
j.ac
e
e
e
Diajukan
guna
memenuhi
salah
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilibProgram Sarjana pada
gilib
i
i
i
untuk
menyelesaikan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
tp:
http
http
JurusanhtSosial
Ekonomi Pertanian
Fakultas Pertanian Universitas Jember
.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

d

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

htt

ac.i

j.
une
ilib.

c
ej.a
SKRIPSI
n
u
.
b
igili
p://d

e

b.un

gili
://di

http

http
.id

d

j.
une
ilib.

http
j.
une
ilib.

gili
://di

http

g
://di

ttp

http

b

b

e

b.un

gili
://di

http

gili
://di

ac.i

ac.i

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

FAKTOR-FAKTOR
YANG BERPERAN
DALAMid
id
id
.
.
.
c
c
a
a
j.
j. BERSUBSIDInej.ac
KELANGKAAN
PUPUK
e
e
n
n
.u
.u
.u
http

j.
une
ilib.

http

g
://di

http

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

d

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

b.un

b.un

gili
://di

ttp

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

g
://di

d

d

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

d

d

d

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

http

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

une
ilib.

g
://di

e

b.un

gili
://di

j.a

j.a

une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

ac.i

g
://di

http

http

j.a

http
j.
une
ilib.

http

FAKTOR-FAKTOR YANG BERPERAN DALAM
KELANGKAAN
PUPUKc.iBERSUBSIDI
d
c.id
c.id
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

d

http

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

ttp

http

d

http
SKRIPSI
BERJUDUL

ac.i

j.
une
ilib.

http

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

d

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

Oleh
id
.ac.

id
.ac.

j
une
ilib.

j
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

ttp

d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

d

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

Pembimbing Utama

d

d
http

d

g
://di

j.
une
ilib.

d

http

ttp

g
://di

ttp

http

d

e

b.un

gili
://di

http

http
d

d

ac.i

ac.i

g
://di

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

d

iii

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

ttp

http

http
: Prof. Dr. Ir. Rudi Wibowo, MS

htt

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

.id
.id
c.id
Pembimbing
: Ati Kusmiati,
j.ac
j.ac SP., MP.
j.aAnggota
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

ac.i

j.
une
ilib.

d

.id
Pembimbing
j.ac
e
n
.u
gilib
i
d
/
/
p:

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

g
://di

http

http

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

d

http

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

ttp

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

.id
j.ac
Dita Lina Kudrati
e
n
.u
NIM.di051510201003
gilib
/
/
:
http

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

ttp:/

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

ttp:/

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

http
d

htt
d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d
http

ttp

d

d

d

j.
une
ilib.

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

d
ttp

e

b.un

gili
://di

http

d

d

ac.i

ac.i

g
://di

http

d

http

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

iv

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

d

http

d

j.
une
ilib.

http

http

ttp

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

.id
.id
j.ac
j.ac
e
e
n
n
.u
.u
Dr. Ir. Bambang
gilibHermiyanto, MP. //digilib
i
d
/
/
:
:
NIP.
http196111101988021001 http

http

ttp

http

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

.i
j.ac
Mengesahkan
e
n
u
ilib.
gDekan,
i
d
/
/
tp:

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

http

ht

ac.i

j.
une
ilib.

Penguji 3

d

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

http

g
://di

g
://di

e

b.un

gili
://di

g
://di

.id
.id
.id
Ati Kusmiati,
j.acIr. Imam Syafi’i, MS.nej.ac
j.ac SP., MP.
e
e
n
n
.u
.u
.u
NIP.ilib197809172002122001
NIP. 195212181980021001
gilib
gilib
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

.id
.id
j.ac
j.ac MS.
e
e
Prof. Dr. Ir. Rudi
Wibowo,
n
n
.u
.u
gilib
gilib
i
i
NIP. 195207061976031006
d
d
/
/
/
/
:
:
http
http

.id
Penguji
j.ac 2
e
n
u
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

Tim Penguji c.id
e1j.a
Penguji
n
u
.
b
igili
p://d

ac
nej.

b.u

ttp

http

d

.id

gili
://di

g
://di

http

PENGESAHAN
.id
.id
j.ac
j.ac
e
e
n
n
ne
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
/d
/d
/d
/d
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
h
Skripsi berjudul: Faktor-Faktor Yang Berperan Dalam Kelangkaan Pupuk
Bersubsidi, telah diuji dan disahkan oleh Fakultas Pertanian pada:
.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
ne
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
Harittp://d
: Senin
://d
://d
://d
h
http
http
http
Tanggal
: 4 Januari 2010
.id
.id
.id
Tempat
: Fakultas
j.ac
j.ac Pertanian
j.ac
e
e
e
ne
n
n
n
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d
://d
://d
://d
http
http
http
http

b.u

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

ac
nej.

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

.id

gili
://di

d

ac.i

http

ttp

http

http

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

ttp

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp:/

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

d
http
d

d

d

d

d

j.
une
ilib.

http

http

ttp

d

g
://di

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

ttp

g
://di

e

b.un

gili
://di

d

ac.i

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

http

j.
une
ilib.

e

b.un

d

j.
une
ilib.

d

d

ac.i

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

d

v

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

g
://di

g
://di

g
://di

http

gili
://di

g
://di

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

d

http

ac.i

ac.i

http

http

d

http

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

.id
j.ac
e
n
u
ilib. Kudrati
gLina
i
Dita
d
/
/
p:
httNIM.
051510201003

http

ac.i

j.
une
ilib.

Jember, 4 Januari 2010
.id
j.ac
Yang Menyatakan
e
n
.u
gilib
i
d
/
/
:
http

g
://di

g
://di

g
://di

j.
une
ilib.

http

d

j.
une
ilib.

http

ac.i

ttp

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

g
://di

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

j.
une
ilib.

d

ac.i

ac.i

d

ttp

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

id
.ac.

http

j.
une
ilib.

ac.i

ttp

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

id
.ac.

http

g
://di

e

b.un

gili
://di

g
://di

akademik jika ternyata.id
di kemudian hari pernyataan
ini tidak benar.
.id
c.id
c
a
a
.
.
j.ac
j
j
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

g
://di

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

.id
.id
.id ilmiah yang harus dijunjung
isinya sesuai dengan
sikap
tinggi.
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
ne
n
n
n
u
.u dengan sebenarnya,
lib.u
lib.tanpa
libbuat
lib.u pernyataan ini saya
i
i
i
i
Demikian
adanya
g
g
g
g
i
i
i
i
/d
/d
/d
/d
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
h
tekanan dan paksaan dari pihak manapun serta bersedia mendapatkan sanksi

d

ttp

http

Nama : Dita Lina Kudrati
.id
.id
c.id
j.ac
j.ac
ej.a
e
e
n
n
ne
NIM b.u: n051510201003
li
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d
://d yang berjudul: ttp://d
://d bahwa karya tulis ttilmiah
Menyatakan
dengan sesungguhnya
http
h p
http
h
“FAKTOR-FAKTOR YANG BERPERAN DALAM KELANGKAAN
.id
.id adalah benar-benar.achasil
.id karya sendiri, kecuali
PUPUK BERSUBSIDI”
j.ac jika
j.ac
j
e
e
e
ne
n
n
n
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
disebutkan
://d manapun, serta ttp://d
://d sumbernya dan belum
://dpernah diajukan ke instansi
h
http
http
http
bukan karya jiplakan. Saya bertanggung jawab atas keabsahan dan kebenaran

ac.i

g
://di

http

d

http

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

PERNYATAAN
.id
j.ac
e
n
.u
gilib
g
i
i
d
d
/
/
/
/
:
:
http ini:
httpyang bertanda tangan dibawah
Saya

id
.ac.

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

d

ac.i

j.
une
ilib.

http
j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

ttp:/

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp:/

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

d

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

d

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

http

http

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

ttp:/

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

http

http

ttp

gili
://di

gili
://di

gili
://di

gili
://di

b.un

b.un

b.un

b.un

b.un

gili
://di

RINGKASANc.id
.id
j.ac
j.a
e
e
ne
n
n
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
/d
/d
://d
://d
ttp:/ Bersubsidi. Dita http:/
http Dalam Kelangkaan hPupuk
http
Faktor-Faktor
Yang Berperan
Lina Kudrati, NIM. 051510201003, Jurusan Sosial Ekonomi Pertanian Fakultas
Pertanian Universitas Jember.
d

ac.i

j.
une
ilib.

Pupuk merupakan bahan kimia atau organisme yang berperan dalam
penyediaan unsur hara bagi keperluan tanaman secara langsung atau tidak
langsung. Pupuk memiliki peranan penting bagi petani dalam berusahatani,
terutama pupuk yang telah disubsidi oleh pemerintah. Pupuk bersubsidi diberikan
oleh pemerintah kepada petani dengan alasan untuk mewujudkan ketahanan
pangan nasional melalui peningkatan produksi komoditas pertanian.
Kesulitan mendapatkan pupuk bersubsidi di Kecamatan Wonosari
Kabupaten Bondowoso memberikan dampak bagi petani dalam berusahatani.
Hasil produksi petani menjadi berkurang dan tidak sesuai dengan harapan,
sehingga petani mengalami kerugian dalam kegiatan usahataninya. Hal ini akan
berimbas pada ketahanan pangan nasional. Kelangkaan pupuk bersubsidi yang
terjadi di Kecamatan Wonosari Kabupaten Bondowoso, terjadi pada akhir musim
tanam ketiga tahun 2007.
Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui: (1) faktor-faktor yang berperan
dalam kelangkaan pupuk bersubsidi; (2) motivasi petani dalam berusahatani
dengan adanya kelangkaan pupuk besubsidi; dan (3) produktivitas usahatani
petani akibat adanya kelangkaan pupuk bersubsidi khususnya pada tanaman padi.
Daerah Penelitian dilakukan secara sengaja (Purposive Method) yaitu di
Kecamatan Wonosari Kabupaten Bondowoso. Metode yang digunakan dalam
penelitian adalah metode deskriptif dan komparatif. Pengambilan sampel
dilakukan dengan metode Cluster Sampling dan memperoleh total responden
sebanyak 35 petani. Selain itu, peneliti juga menggunakan metode Purposive
sampling untuk menetapkan kriteria-kriteria dari responden. Responden yang
berkaitan dengan penelitian ini selain petani yaitu Komisi Pengawas Peredaran
Pupuk Bersubsidi, Petugas Penyuluh Lapang, Kios Resmi Pupuk Bersubsidi, dan

vi
d

ttp

g
://di

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

d

ac.i

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

d

d

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

http

http

http

ttp

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

d

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

http

http

ttp

gili
://di

gili
://di

gili
://di

gili
://di

b.un

b.un

b.un

b.un

b.un

gili
://di

Distributor Resmi Pupuk Bersubsidi. Metode analisis data yang digunakan adalah
analisis deskriptif yaitu dengan indikator-indikator dan analisis Uji Jenjang
Wilcoxon.
Hasil penelitian menunjukkan bahwa: (1) faktor-faktor yang berperan
dalam kelangkaan pupuk bersubsidi yaitu ketergantungan petani pada pupuk
anorganik, pemupukan yang tidak berimbang dan tidak sesuai dengan anjuran
yang ditetapkan oleh pemerintah, penambahan luas areal lahan usahatani, dan
petani yang tidak bertanggung-jawab merupakan petani yang mampu menjual
kembali pupuk bersubsidi yang didapatnya; (2) motivasi petani dalam
berusahatani dengan adanya kelangkaan pupuk besubsidi adalah tinggi; (3)
Terdapat perbedaan yang nyata pada tingkat produktivitas usahatani khususnya
pada tanaman padi akibat adanya kelangkaan pupuk bersubsidi.

d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

d

d

j.
une
ilib.

http

http

ttp

d

g
://di

j.
une
ilib.

d

ttp

g
://di

http

d

d

ac.i

ac.i

ttp

e

b.un

gili
://di

http

j.
une
ilib.

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

vii

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

g
://di

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

d

g
://di

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

d

g
://di

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

d

g
://di

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

d

g
://di

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

ttp

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

ttp:/

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

ttp:/

id
.ac.

j

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

.id

ac
nej.

u

ilib.

/dig
ttp:/

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

SUMMARY c.id
.id
.id
j.a
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
ne
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d Fertilizer. Dita ttpLina
://d Factors of Subsidized
://d Kudrati, NIM. ttp://d
Scarcity
http
http
h
h
051510201003, Social Economy of Agriculture Department Faculty of
Agriculture Jember University.
.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
ne
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
is chemical matter
or indirectly
d
d
://Fertilizer
://direct
://d or organism which
://d
http
http
http
http
provides available nutrient for plant. Fertilizer has important role ini agriculture,

the available of national food. The scarcity of subsidized fertilizer in subdistrict of
.id
.id
.id
j.ac
j.acthe third of seasonal nplanting
j.ac Country happenedneon
Wonosari, Bondowoso
in
e
e
ne
n
.u
.u
.u
b
b
b
i
i
i
lib.u
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
2007.
://d
://d
://d
://d
http
http
http
http
This research is aimed to know: (1) Scarcity factors of subsidized
d
d
.id
fertilizer; (2) The j.effect
fertilizer on thej.farmer’s
ac.i
ac.i of the scarcity of esubsidized
j.ac
e
e
ne
n
n
n
.u
ib.u
lib.u
lib.u and (3) The effectigofilibthe
lin
i
i
i
g
g
g
motivation
maintaining
farmer
exertion;
scarcity
of
i
i
i
://d
://d
://d
://d
http
http
http
http
subsidized fertilizer on the productivity of farmer’s exertion, especially on rice

plant. This research is
conducted conciously (Purposive
Method). It is located
c.id in
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
ne
ne
ne
subdistrictgiWonosari,
Bondowoso Country.
and
b.un
lib.u
lidescriptive
lib.u The research uses
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
i
://d
://d
://d
://d
http Sampling method http
httpwas taken by using Cluster
http
comparative
method. Sample

consisting 35 respondents. On the other hand, the researcher also used Puposive
.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.atoc determine the respondents
e
e
e
Sampling method
criteria.
Other
respondents
ne
n
n
n
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d
://d
://d
://d
(beyond
http superintendant, field http
http of subsidized fertilizer’s
http farmer) are the commision
instructor, legitimated kiosk of subsidized fertilizer, and distributor of subsidized
id
.id
.id analysis through indicators
fertilizer. Methodejthe
.ac. data analysis used descriptive
j.ac
j.ac
e
e
ne
n
n
n
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
and stage
://d
://d
://d
://d test analysis of Wilcoxon.
http
http
http
http

d

j.
une
ilib.

http

http

ttp

d

g
://di

j.
une
ilib.

d

ttp

g
://di

http

d

d

ac.i

ac.i

ttp

e

b.un

gili
://di

http

j.
une
ilib.

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

viii

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

ttp

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

The scarcity idof subsidized fertilizer idin subdistrict of Wonosari,
.id
.
.
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
ne
n
n
n
BondowosolibCountry
affects the farmer’s
.u
lib.u
lib.u decreases
lib.uof farm. Agriculture igproduct
i
i
i
i
g
g
g
i
i
i
/d
://d
://d
://d
p:/be
and
hopeless. By this reason,
http loss. This will affect http
http farmers suffer operating
httto

u

une

http

http

e

b.un

gili
://di

g
://di

.id

ac
nej.

.
gilib
i
d
/
/
:

d

ac.i

j.
une
ilib.

id
especially subsidized
from the government.
.id is
.fertilizer
.id The subsidized fertilizer
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
ne
n
n
n
.u
lib.u
lib.u
libgovernment
lib.u for the available ofignational
provided igby
for the farmers
food by
i
i
i
i
g
g
i
i
://d
://d
://d
://d
http
http
http
http
increasing
of commodity production.

/dig

ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig
ttp:/

http

http

g
://di

http

ttp

ttp:/

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

ttp:/

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp:/

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

ttp:/

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

d

d

d

d

d

d

d

d

d

d

d

d

d

d
http

d

g
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

d

d

http

d

d

ac.i

ac.i

ttp

e

b.un

gili
://di

http

j.
une
ilib.

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ix

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

g
://di

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http
j.
une
ilib.

http

g
://di

g
://di

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

http
j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

area, and informal distributor of subsidized fertilizer; (2) The farmer’s motivation
d
id
c.id
ac.i
.ac.
jthe
j.aof
j.scarce;
e
e
e
n
n
n
ne
is still high beven
subsidized
fertilizer
is
(3)
The
difference
farm
li .u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d of farmer’s, especially
://d
://d
://d
productivity
http
http on the rice farming. http
http

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

The result ofcthe
.id Scarcity factors of subsidized
.id research shows that:.a(1)
.id
j c
j.a
j.ac
e
e
e
n
n
n
ne
u the dependence of farmer
fertilizer ithat
lib.u on inorganic fertilizer,
lib.is
lib.uimbalance of
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
d
://d
://d
p://d
tp://
http and menimizing rolehtrecommended
http
fertilizer
by the goverment,
extensification of htt

d

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

ttp:/

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

.id

ac
nej.

u

ilib.

/dig
ttp:/

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

d

ac.i

j.
une
ilib.

/dig

ttp:/

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

id
.ac.

ttp

ttp

g
://di

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

http

http

PRAKATA c.id
.id
j.a
j.ac
e
e
n
n
ne
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d
://d
://d
://d
http
http Puji syukur penulis panjatkan
http atas segala rahmat http
kehadirat Allah SWT,
d

ac.i

j.
une
ilib.

dan hidayah-Nya penulisan skripsi dengan judul, “Faktor-Faktor Yang Berperan
d
c.id
c.id
ac.i
j.aPupuk
j.diajukan
j.adiselesaikan.
e
e
e
n
n
n
ne
Dalam Kelangkaan
Bersubsidi”
dapat
Skripsi
ini
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d
://d
://d
://d
sebagai
studi Sarjana Strata
http salah satu syarat menyelesaikan
http 1 (S1), Jurusan Sosial http
http
Ekonomi Pertanian pada Fakultas Pertanian Universitas Jember.
d
.id
c.id
c.itelah
Penulisndalam
ini
banyak mendapat
j.abantuan
j.ac menyelesaikan skripsi
j.a
e
e
e
ne
n
n
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
dari berbagai
pihak, baik secara plangsung
maupun tidak langsung.
://d Oleh karena itu, ttp://d
://d
://d
h
http
http
htt
dalam kesempatan ini penulis mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya

.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
ne
n
n
n
u
.u
lib.u
lib.uUtama yang
libselaku
i
i
i
ilib.Ir. Rudi Wibowo, MS.,
1. Prof.digDr.
Dosen
Pembimbing
g
g
g
i
i
i
/d
/d
/d
tp://
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
htselalu
memberikan bimbingan selama penulisan skripsi ini;

kepada:

2. Ati Kusmiati, SP.,
MP., selaku Dosen Pembimbing
Anggota yang .selalu
id
c.id
c.id
a
a
.
.
j.ac
j
j
e
e
e
ne
n
n
n
memberikan
lib.u
lib.u
lib.u skripsi ini;
lib.u bimbingan selama penulisan
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
/d
://d
p://d telah memberikan http://d
tp:/Imam
3. htIr.
Syafi’i, MS., selaku
httyang
http anggota II Tim Penguji

saran dalam melakukan perbaikan guna penyempurnaan dalam penulisan
.id
.id
c.id
j.ac
j.ac
skripsi ini; unej.a
e
e
ne
n
n
lib.u
lib.u
lib.u
lib.
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
://d
://d Dosen PembimbingttpAkademik
://d Puspaningrum, SP., tselaku
4. tDiah
yang telah ttp://d
h
h
h tp
h tp
memberikan bimbingan dan arahan selama masa studi;
.id
.id
c.id memberikan dukungan
5. IM-HERE yang
j.ac
j.acdan bantuan dana penelitian;
j.atelah
e
e
e
ne
n
n
n
ib.u
lib.u
lib.u Ridwan dan IbuigilKusmiati,
lib.u tersayang, BapakigiMoch.
i
i
g
g
i
i
6. Orang
tuaku
serta
://d
://d
://d
://d
http
http
http
http
Saudara-saudaraku yang telah memberikan perhatian, dukungan, kasih sayang,

dan doa. Terima kasih
.id
.id
.id atas segalanya;
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
ne
n
n
n
Penulis
skripsi iniigilmasih
terdapat
ib.u
lib.u
lib.u
lib.u menyadari bahwaigipenyusunan
i
i
g
g
i
i
d
d
://d
://d
tp:// dan saran yang http://
http penulis mengharapkanhtkritik
http
kekurangan.
Oleh karena itu,
membangun dan semoga skripsi ini dapat bermanfaat bagi semua pihak.
.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
Jember, Desember 2009
.id
j.ac
e
n
.u
gilib
i
d
/
/
:
http

d

http

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

d

d

ttp

e

b.un

gili
://di

http
d

ac.i

ac.i

g
://di

http

Penulis
.id
j.ac

http

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

e

b.un

gili
://di

x

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

ttp:/

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

ttp:/

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp:/

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

g
://di

http
d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

g
://di

http

Halaman

2.4 Tinjauan Pustaka ....................................................................... 18
.id
.id
.id
j.ac 21
j.ac
j.ac Teori ..........................................................................
2.5 Landasan
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
: ..................................................................
: 2.6 Kerangka Pemikiran
29
http
http
http
2.7 Hipotesis .................................................................................... 36
.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
u
.u
.u
ilib.
gilib
g..............................................................
gilib
i
i
i
BAB 3.
METODE
PENELITIAN
37
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
3.1 Metode Penentuan Daerah Penelitian ........................................ 37
3.2 MetodecPenelitian
.......................................................................
id
.37
.id
.id
j.ac
j.ac
j.a
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
3.3
37
gilib
gilib ....................................................
gilibMetode Pengambilan//dSampel
i
i
i
d
d
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
htt
htt
htt
3.4 Metode Pengumpulan
Data .......................................................
39
3.5 Metode Analisis Data ................................................................ 39
.id
.id
.id
j.ac 43
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
3.6bTerminologi
...............................................................................
.u
.u
.u
gilib
gilib
gili
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
d

j.
une
ilib.

d

ttp

g
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

d

d

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

d

http

xi

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

2.1 Hasil Penelitian
Terdahulu ........................................................
12
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
ne
2.2
Subsidi Nasional
14
.une
lib.u
lib.u ...............................................
libPerkembangan
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
17
http
http Pupuk ....................................................
http 2.3 Penyebab Kelangkaan

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

id
.11
.id
.id Manfaat Penelitian...................................................
1.3 Tujuan
dan
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http2. TINJAUAN PUSTAKA..................................................................
BAB
12

http

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

.id
.id
.id
BAB 1. PENDAHULUAN
..........................................................................
j.ac 1
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilibLatar Belakang Permasalahan
gilib ....................................................
i
i
i
d
d
d
1.1
1
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
1.2 Perumusan Masalah ................................................................... 11

g
://di

g
://di

http

DAFTAR TABEL ......................................................................................... xiii
.id
.id
.id
j.ac .....................................................................................
j.ac xvi
j.ac
e
e
e
n
n
n
DAFTAR GAMBAR
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
DAFTAR
LAMPIRAN .................................................................................
xvii
http
http
http

d

e

b.un

gili
://di

http

htt

ac.i

j.
une
ilib.

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

DAFTAR ISIc.id
ej.a
n
u
.
b
igili
p://d

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

.id
.id
.id
j.ac 100
j.ac
j.ac DAN SARAN.............................................................
BAB 6. SIMPULAN
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
: 6.1 Simpulan ....................................................................................
100
http
http
http
6.2 Saran .......................................................................................... 100
.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
u
.u
.u
ilib.
gilib
gilib
gPUSTAKA
i
i
i
DAFTAR
....................................................................................
102
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
LAMPIRAN.................................................................................................... 105
d

d

d

d

j.
une
ilib.

http

http

ttp

d

g
://di

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

ttp

g
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

e

b.un

d

ac.i

e

b.un

gili
://di

http

http

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

gili
://di

j.
une
ilib.

d

d

ac.i

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

d

g
://di

xii

e

b.un

gili
://di

http

d

g
://di

g
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

b.un

http

ac.i

ac.i

http

gili
://di

g
://di

http

http

g
://di

d

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

d

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

g
://di

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

http

d

ttp

d

ac.i

ac.i

ac.i

g
://di

http

Kelangkaan
Pupuk Bersubsidi....................................................
89
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
ne
5.3
Usahatani Petani
.une
lib.u
lib.u dengan Adanya Kelangkaan
libProduktivitas
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
://d
p://d
tp:// ..................... 95
Pupuk Bersubsidi
pada TanamanhtPadi
httkhususnya
http

http
j.
une
ilib.

http

.id
.id
.id yang Berperan dalam
5.1 Faktor-faktor
Kelangkaan
Pupuk
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
64
gilib
gilib
gilibBersubsidi ...................................................................................
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
htdengan
htPetani
htt
5.2 Tingkat Motivasi
dalam Berusahatani
Adanya

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

4.3 Kondisi Tanah ............................................................................ 50
.id
.id
.id
j.acPertanian .......................................................................
j.ac 51
j.ac
e
e
e
n
n
n
4.4bKondisi
.u
.u
.u
gili
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
54
http 4.5 Karakteristik Petani
http
http Responden .................................................
4.6 Kelangkaan Pupuk ..................................................................... 56
.id
.id
.id
4.7 Komisi
j.ac 60
j.acPengawas Peredaran Pupuk
j.ac Bersubsidi (KP3) ..............
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
BAB 5. HASIL DAN PEMBAHASAN ...................................................... 64

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

BAB 4. GAMBARAN
.......................c.45
id
.id
.id UMUM DAERAH PENELITIAN
j.ac
j.ac
j.a
e
e
e
n
n
n
.u
.u
4.1
45
ib.u
gilGeografis...........................................
gilibLetak Wilayah dan Letak
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
htt .....................................................................
htt
htt
4.2 Keadaan Penduduk
46

d

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

g
://di

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

DAFTAR TABEL
.id
j.ac
e
n
.u
gilib
i
d
/
/
:
http Judul

e

b.un

gili
://di

g
://di

http
d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

http

e

b.un

Halaman

Nama Perusahaan yang Memproduksi Pupuk di Indonesia
3
id
id
.
.id
.
c
c
a
a
a
j. Tertinggi (HET) Pupuk
j. Bersubsidi .............. nej. 7c
e
e
n
n
2
Harga
Eceran
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
ttp:
h3ttp Penyesuaian Kebutuhan
http dan Alokasi Pupuk hBersubsidi
Kecamatan Wonosari Tahun 2009 ......................................
10
d
d
id
i
i
.
.
4
Pola Rayonisasi
sesuai dengan nej.ac.
j.ac Pupuk BersubsidinProdusen
j.ac
e
e
n
.u
.u
.u
gilib
gilib Pupuk yang di Produksi
gilib dan Wilayah Tanggung
i
i
i
d
d
d
Jenis
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
Jawabnya .............................................................................
20

gili
://di

http

1

.id
.id Sampel Responden.a(Petani)
Penentuan.aJumlah
..................
38.id
j.ac
j c
j c
e
e
e
n
n
n
.u
.u
b.u
6
Jumlah
BerdasarkandJenis
gilib
giliWonosari
gilib Penduduk Kecamatan
i
i
i
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
ttp:
http
http Kelamin Tahun 2008h...........................................................
47

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

5

Jumlah Penduduk
Desa Tangsil Wetan,.iDesa
Bendoarum,
.id
c d
c.id
a
a
.
.
j.ac
j
j
e
e
e
n
n
n
u
dan
Lombok Kulon ilBerdasarkan
Jenis Kelamin
.u
.u
.Desa
gilib
g ib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
47
http
http
http Tahun 2008 ..........................................................................

e

b.un

gili
://di

http

7

Jumlah Penduduk Menurut Mata Pencaharian di Desa
.id
.id
c.id
j.ac
j.aDesa
j.ac Desa Bendoarum, ndan
Tangsil
Wetan,
Lombok
Kulon
e
e
e
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
48
:
:
: Tahun 2008 ..........................................................................
http
http
http
9
Jumlah Penduduk Menurut Usia Kerja di Desa Tangsil
id Kulon Tahun
.id
.id
Wetan, Desa
.ac.
j.ac
jLombok
j.ac Bendoarum, dan Desa
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib .....................................................................................
i
i
i
2008
49
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
10
Kondisi Tata Guna Lahan di Desa Tangsil Wetan, Desa

e

b.un

gili
://di

http

8

Bendoarum,cdan
50.id
.id 2008 ............
.id Desa Lombok Kulon.aTahun
j.ac
j c
j.a
e
e
e
n
n
n
.u
.u
b.u
11
Status
Pangan di Desa
gilib
giliTanaman
gilib Kepemilikan Lahan
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
ttp:
http Kulon
http Tangsil Wetan, DesahBendoarum,
dan Desa Lombok
Tahun 2008 ..........................................................................
51
id
id
.id
.
.
c
c
a
a
a
j. c
j.
e
e
n
n
nej.
12
Jenisb.uUsahatani
berdasarkan Luas
Lahan
dan
Produksinya
.u
.u
gilib
gilib
gili
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
: Desa Bendoarum, tdan
:
h tp Desa
http
http di Desa Tangsil Wetan,
Lombok Kulon Tahun 2008 ................................................
53
d
d
i
i
.id
.
.
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
xiii

d

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

d

ac.i

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di
p
t
t
h
Nomor

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

http

Susunan Tim Komisi Pengawas Peredaran Pupuk
.id
c.id
c.id
j.aSektor
j.ac Bondowoso ...... nej.a61
e
e
n
n
Bersubsidi
Pertanian
di
Kabupaten
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
15
Pupuk oleh hKP3,
ttp: PPL,
http Kriteria Faktor Penyalahgunaan
http
Kios Pupuk, Distributor dan Petani .....................................
66
d
d
i
i
.id
.
.
16
Chi-Square
j.ac Tests Hubungan Antara
j.ac Kriteria Faktor nej.ac
e
e
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
Penyalahgunaan
Pupuk
Terhadap
Jawaban
Responden
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
Petani ...................................................................................
69

e

b.un

gili
://di

http

.id
.id Bertanggung.id Adanya Pihak yang.actidak
Kriteria Faktor
j.ac
j
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
b.u
jawab
dll) oleh KP3, dPPL,
gilib
giliLabel,
gilib (Mengganti Kemasan,
i
i
i
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http dan Petani .....................................
http Kios Pupuk, Distributor
71

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

17

Chi-Square .Tests
Hubungan Antara.idKriteria Faktor
.id
c id
a
.
j.ac
j.ac
j
e
e
e
n
n
n
Adanya
(Mengganti
.u
.u
.u Pihak Yang Tidak Bertanggung-Jawab
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
ttp:
Jawaban Responden
73
http Petani
http Kemasan, Label, dll)hTerhadap

e

b.un

gili
://di

http

18

Kriteria Faktor Ketergantungan Petani Terhadap Pupuk
.id
.id
c.id
j.ac Distributor dan nej.ac
j.aoleh
Anorganik
KP3,
PPL,
Kios
Pupuk,
e
e
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
75
:
:
: Petani ...................................................................................
http
http
http
20
Chi-Square Tests Hubungan Antara Kriteria Faktor
id
.id
Ketergantungan
Bersubsidi ej.ac.id
.ac.
jAnorganik
j.ac Petani Pada Pupuk
e
e
n
n
n
b.u
lib.u
liPetani
lib.u Jawaban Responden
i
i
i
g
g
g
i
i
i
Terhadap
.................................
77
://d
://d
://d
http
http
http
21
Kriteria Faktor Pemupukan yang Tidak Berimbang oleh

e

b.un

gili
://di

http

19

KP3, PPL, Kios
Petani
...................
79.id
.id
.id Pupuk, Distributor dan
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
22
Chi-Square
Tests Hubungan
gilib
gilib Antara Kriteria //Faktor
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
:
:
:
httpJawaban
http Berimbang Terhadap
http Pemupukan Yang Tidak
Responden Petani ................................................................
82
id
id
.id
.
.
c
c
a
a
a
j. c
j.
j.
e
e
e
n
n
n
23
Kriteria
Faktor
Penambahan
Luas
Areal
Lahan
oleh
KP3,
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
83
dan Petani ............................
http
http
http PPL, Kios Pupuk, Distributor
d

j.
une
ilib.

d

ttp

g
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

d

d

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

d

http

xiv

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

http

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

g
://di

http

14

http
j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

Jumlah Petani
Terakhir
.id
.idResponden berdasarkan.aPendidikan
.id
j c
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
b.u
di
Wonosari Kabupaten
Bondowoso Tahun
gilib
giliKecamatan
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http 2009 .....................................................................................
http
55

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

13

d

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

http

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

id
.ac.

ttp

g
://di

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

g
://di

http

http

http

24

Chi-Square c.Tests
Hubungan Antara
id
.idKriteria Faktor
.id
j.ac
j.a
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
Penambahan
Luas Areal igiLahan
lib.u Usahatani Terhadap
gilib
gilib
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
ttp: ................................................
http Jawaban Responden hPetani
http
85

Kriteria Faktor Petani yang Tidak Bertanggung-jawab oleh
.id
c.id
c.id
j.aKios
j.acPetani ................... nej.a87
e
e
n
n
KP3,
PPL,
Pupuk,
Distributor
dan
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
26
Antara Kriteria Faktor
http Chi-Square Tests Hubungan
http Petani
http
Yang Tidak Bertanggung-Jawab Terhadap Jawaban
.id
c.id
c.id ................................................................
Responden
j.a88
j.aPetani
j.ac
e
e
e
n
n
n
u
.u
b.u
ilib.
gilib
gdalam
i
igili
i
d
d
27 p://dTingkat
Motivasi Petani
Berusahatani
dengan
/
/
/
/
:
:
http
htt
http
Adanya Kelangkaan Pupuk Bersubsidi di Kecamatan

e

b.un

gili
://di

http

25

.id
.id
Wonosari ...............................................................................
90.id
j.ac
j.ac
j ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u Indikator Motivasi iliPetani
28 dTingkat
dalam Berusahatani
gilib
g b
gilib
i
i
i
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http Sesuai
http
http dengan Adanya Klenagkaan
Pupuk Bersubsidi

dengan Kriteria
Nilai di Kecamatan Wonosari
...................
91.id
c
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e …………………..... .une 96
e Signed Ranks Test (Ranks)
n
n
u
u
29
Wilcoxon
.
.
lib
lib
lib
digi
digi
digi
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
30
Wilcoxon Signed Ranks
96
htt
htt Test (Test Statistics) …………….
htt
Produktivitas Usahatani Padi Petani antara Sebelum dan
id
.id
c.id
.ac.
j.a97
jBersubsidi
j.ac
Sesudah
Adanya
Kelangkaan
Pupuk
.................
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
: ..................................................
32ttp: Identitas Petani Responden
105
http
http
h
33
Hasil Output Uji Chi-Square Faktor-Faktor Yang Berperan
d
.id
c.id
Dalam Kelangkaan
Pupuk Bersusbidi
ac.i
j.106
j.a.................................
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u
.u
b.u
gilib
gilib Kebutuhan .......................
i
i
igili Skor Indikator Pemenuhan
34 ://dNilai
112
d
d
/
/
/
/
:
:
http
http
http
35
Nilai Skor Indikator Kepuasan Penggunaan Pupuk ...........
113

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

31

Nilai Skor Indikator
Kenyamanan Penggunaan
Pupuk .......
114.id
.id
.id
j.ac
j.ac
j.ac
e
e
e
n
n
n
.u 115
.u
.u
37
Nilai
gilib
gilib Modal ............................
gilib Skor Indikator Ketersediaan
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
ttp:
http
http Nilai Skor Indikator hLingkungan
38
Sosial ..............................
116

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

36

Skor Motivasi Petani dalam Berusahatani dengan Adanya
d
.id
.id
ac.i
j.117
j.ac
j.acPupuk Bersubsidi .............................................
e
e
e
n
n
n
Kelangkaan
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
40
http
http Petani dengan Adanya Kelangkaan
http Produktivitas Usahatani

e

b.un

gili
://di

http

39

Pupuk Bersubsidi pada Tanaman Padi .................................
119
d
d
d
i
i
.
.
ac.i
41
Hasil Output
j.120
j.ac
j.ac Uji Wilcoxon ..................................................
e
e
e
n
n
n
.u
.u
.u
gilib
gilib
gilib
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
xv

d

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

d

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

d

ac.i

ac.i

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

http

g
://di

http

ttp

gili
://di

gili
://di

http

http

b.un

b.un

gili
://di

gili
://di

ttp

ttp

b.un

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

ttp

g
://di

e

b.un

ttp

gili
://di

b.un

d

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

d

g
://di

d

c.i
ej.a

b.un

gili
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

id
.ac.

j

une

.
gilib
i
d
/
/
:

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di
p
t
t
h
Nomor

ttp

ttp

d

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

d

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

e

b.un

gili
://di

http

d

d
http

d

d

j.
une
ilib.

g
://di

ttp

g
://di

d

ac.i

e

b.un

gili
://di

http

http

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

j.
une
ilib.

d

d

ac.i

ac.i

ac.i

ac.i

e

d

g
://di

xvi

http

http

d

g
://di

g
://di

e

b.un

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

ac.i

j.
une
ilib.

http

b.un

http

ac.i

e

b.un

gili
://di

gili
://di

g
://di

http
j.
une
ilib.

ttp

d

g
://di

http

http

ac.i

j.
une
ilib.

e

b.un

gili
://di

d

http

ac.i

http

g
://di

gili
://di

ac.i

j.
une
ilib.

g
://di

g
://di

j.
une
ilib.

d

j.
une
ilib.

j.
une
ilib.

http

ac.i

ttp

d

ac.i

ac.i

j.
une
ilib.

http

g
://di

Halaman

124
Manunggal Agrotani ........................................