HUBUNGAN LINGKUNGAN ATIKAN JEUNG SIKEP BASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/2015.

HUBUNGAN LINGKUNGAN ATIKAN JEUNG SIKEP BASA
SISWA KELAS VII SMPN 44 BANDUNG TAUN AJARAN
2014/2015
SKRIPSI
diajukeun pikeun nyumponan salasahiji sarat ngahontal
gelar Sarjana Pendidikan Bahasa Daerah

ku
Siti Meisaroh
NIM 1104898

DEPARTEMEN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH
FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA
BANDUNG
2015

PERNYATAAN

Dengan ini saya menyatakan bahwa skripsi yang berjudul “Hubungan
Lingkungan Atikan jeung Sikep Basa Siswa Kelas VII SMPN 44 Bandung Taun

Ajaran 2014/ 2015” ini beserta seluruh isinya adalah benar-benar karya saya
sendiri. Saya tidak melakukan penjiplakan atau pengutipan dengan cara-cara tidak
sesuai dengan etika ilmu yang berlaku dalam masyarakat keilmuan.
pernyataan tersebut,

Atas

saya siap menanggung resiko/sanski apabila kemudian

ditemukan adanya pelanggaran etika keilmuan ada klaim dari pihak lain terhadap
keaslian karya saya ini.

Bandung, Februari 2015
Yang membuat pernyataan,

Siti Meisaroh

HUBUNGAN LINGKUNGAN PENDIDIKAN DAN SIKAP BAHASA
SISWA KELAS VII SMPN 44 BANDUNG TAHUN AJARAN 2014/ 20151
Siti Meisaroh2

ABSTRAK
Penelitian ini dilatarbelakangi oleh kurangnya keinginan masyarakat, khususnya siswa dalam
menggunakan bahasa Sunda dalam kehidupan sehari-harinya yang diakibatkan karena rasa
gengsi menggunakan bahasa Sunda , dan menganggap remeh terhadap bahasa Sunda.
Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui dan mendeskripsikan hubungan lingkungan atikan
dan sikap bahasa siswa kelas VII SMPN 44 Bandung terhadap bahasa Sunda. Metode yang
digunakan dalam penelitian ini adalah metode deskriptif kualitatif. Data yang dikumpulkan
melalui teknik unsur bawahan langsung. Hasil penelitian ini dideskripsikan sebagai berikut:
(1) keadaan lingkungan pendidikan sekolah SMPN 44 Bandung yang terdiri dari guru, siswa,
kepala sekolah, pustakawan, penjaga sekolah, penjaga keamanan, penjaga kantin, dan tenaga
administrasi, (2) Berdasarkan hasil responden yang tingkatan dalam bahasa Sundanya bagus,
sedang, dan kurang, walaupun rata-rata jawaban yang dijawab responden yang tingkatan
bahasa Sundanya kurang, lebih banyak yang memberikan respon biasa saja dalam bahasa
Sunda, sikap bahasa siswa kelas VII SMPN 44 Bandung terhadap bahasa Sunda yang
mempunyai sikap bahasa yang terbilang positif, (3) hubungan lingkungan pendidikan dan
sikap bahasa siswa kelas VII SMPN 44 Bandung saling berkaitan satu sama lain yang bisa
dilihat dari komunikasi sehari-hari antara warga SMPN 44 Bandung dengan siswa yang
mempengaruhi terhadap pembangunan sikap bahasa siswa.
Kata Kunci: Hubungan Lingkungan Pendidikan dan Sikap Bahasa

1

Skripsi dibawah bimbingan Dr. H.Yayat Sudaryat, M.Hum. dan Drs H.Oleh
Solehudin, M.Pd.
2
Mahasiswa Departemen Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI Bandung angkatan
2011
ii
1
Thesisis under the guidance of Dr.H.Yayat Sudaryat, Hum. and Drs H.Oleh
Solehudin, M.Pd.
2

Students of the Department of Local Language Education FPBS of UPI Bandung
batch of 2011
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

HUBUNGAN LINGKUNGAN ATIKAN JEUNG SIKEP BASA
SISWA KELAS VII SMPN 44 BANDUNG TAUN AJARAN 2014/ 2015 3
Siti Meisaroh4
ABSTRAK
Kasang tukang masalah dina ieu panalungtikan nya éta kurangna kahayang masarakat
hususna siswa dina ngagunakeun basa Sunda di kahirupan sapopoé nu diakibatkeun ku rasa
géngsi ngagunakeun basa, jeung nganggep sapélé basa Sunda. Tujuan panalungtikan nya éta
nepikeun mikanyaho jeung ngadéskripsikeun hubungan lingkungan atikan jeung sikep basa
siswa kelas VII SMPN 44 Bandung. Ieu panalungtikan dianalisis ngagunaekun métode
déskriftif kualitatif. Data dikumpulkeun ngagunakeun téhnik analisis unsure bawahan
langsung. Hasil panalungtikan nya éta: (1) kaayaan lingkungan atikan sakola di SMPN 44
Bandung nu ngawengku guru, siswa, kepala sakola, penjaga pabukon, penjaga sakola,
penjaga kaamanan, penjaga kantin, jeung tanaga administrasi, (2) sikep basa siswa kelas VII
SMPN 44 Bandung nu miboga sikep basa nu kawilang positif. Dumasar tina hasil réspondén
nu tingakatan basa Sundana alus, sedeng, jeung kurang, sok sanajan rata-rata jawaban nu
dijawab ku réspondén nu tingkatana kurang, leuwih loba nu ngaréspon biasa waé kana basa
Sundana, (3) hubungan lingkungan atikan jeung sikep basa siswa kelas VII di SMPN 44
Bandung silih pakuat pakait hiji jeung séjénna nu katémbong tina komunikasi sapopoé antara
warga SMPN 44 Bandung jeung siswa nu mangaruhan kana ngawangun sikep basa siswa.

Kecap Galeuh: Hubungan, Lingkungan Atikan, Sikep Basa

3
4

Skripsi diaping ku Dr. H.Yayat Sudarat, M. Hum. jeung Drs. H. Oleh Solehudin, M.Pd.
Siti Meisaroh Mahasiswa Departemen Pendidikan Bahasa Daérah FPBS UPI 2011.

iii
Thesisis under the guidance of Dr.H.Yayat Sudaryat, Hum. and Drs H.Oleh
Solehudin, M.Pd.
1

2

Students of the Department of Local Language Education FPBS of UPI Bandung
batch of 2011
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

THE CORRELATION BETWEEN EDUCATIONAL ENVIRONMENT AND
LANGUAGE ATTITUDES OF THE SEVENTH GRADE STUDENTS OF
SMPN 44 BANDUNG IN THE ACADEMIC YEAR 2014/2015
Siti Meisaroh1
ABSTRACT
This research is motivated by the lack of desire of the people, especially students in
Sundanese language in their daily lives as a result of the reluctanceto use Sundanese,
and underestimate against the language. This study aims at identifying and
describing the correlation between learning environment and language attitude of the
seventh grade of SMPN 44 Bandung towards Sundanese language. The method used
in this research is descriptive qualitative method. Data were collected through direct
subordinate element techniques. The results of this study are described as follows: (1)
the state of school educational environment of SMPN 44 Bandung, which consists of
teachers, students, principals, librarians, school guard, security guard, guard of the
cafeteria, and administrative personnel, (2) the language attitude of the seventh
gradeof SMPN 44 Bandung towardsSundanese language has a fairly positive in
attitude. Based on the results of respondents whose level in Sundaneseare good,
moderate, and less, although the average response answered by the respondents

whose level of their Sundanese are less, there are more of the normal response in
Sundanese, (3) the relationship between environmental education and language
attitude of the seventh grade students of SMPN 44 Bandung are related to each other
that can be seen from the daily communication between citizens of SMPN 44
Bandung with students that influence the development of students' language attitudes.

Keywords: Correlation between Educational Environment and Language Attitude
iv
Thesisis under the guidance of Dr.H.Yayat Sudaryat, Hum. and Drs H.Oleh
Solehudin, M.Pd.
1

2

Students of the Department of Local Language Education FPBS of UPI Bandung
batch of 2011
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

DAPTAR EUSI
Kaca
PERNYATAAN ........................................................................................................... i
ABSTRAK ................................................................................................................... ii
PANGJAJAP ............................................................................................................. iii
TAWIS NUHUN ......................................................................................................... iv
DAPTAR EUSI ........................................................................................................ viii
DAPTAR SINGGETAN ............................................................................................ xi
DAPTAR BAGAN .................................................................................................... xii
DAPTAR TABEL .................................................................................................... xiii
DAPTAR LAMPIRAN ............................................................................................ xiv
BAB I BUBUKA ......................................................................................................... 1
1.1

Kasang Tukang Panalungtikan .............................................................. 1

1.2

Rumusan Masalah ................................................................................. 4

1.3

Tujuan Panalungtikan............................................................................ 5

1.3.1

Tujuan Umum ....................................................................................... 5

1.3.2

Tujuan Husus......................................................................................... 5

1.4

Mangpaat Panalungtikan ....................................................................... 5

1.4.1

Mangpaat Tioritis .................................................................................. 5

1.4.2

Mangpaat Praktis ................................................................................... 6

1.5

Raraga Tulisan....................................................................................... 6

BAB II ULIKAN PUSTAKA
2.1

Tiori Lingkungan Atikan jeung Sikep Basa .......................................... 8

2.1.1

Lingkungan Atikan................................................................................ 8

2.1.1.1 Wangenan Lingkungan ......................................................................... 8
2.1.1.2 Wangenan Atikan ................................................................................. 8

viii
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

ix

2.1.1.3 Jinis Lingkungan Atikan ..................................................................... 11
2.1.1.4 Fungsi Lingkungan Atikan.................................................................. 12
2.1.1.5 Tripusat Atikan.................................................................................... 12
2.1.1.6 Unsur-unsur Atikan ............................................................................ 15
2.1.2

Sikep Basa ........................................................................................... 15

2.1.2.1 Wangenan Basa ................................................................................... 15
2.1.2.2 Fungsi Bahasa ..................................................................................... 19
2.1.2.3 Komunikasi Bahasa ............................................................................. 23
2.1.2.4 Ragam Basa ......................................................................................... 24
2.1.2.5 Basa jeung Masarakat .......................................................................... 25
2.1.2.6 Sikep ................................................................................................... 27
2.1.3

Basa jeung Atikan ............................................................................... 33

2.1.3.1 Atikan jeung Pangajaran Basa............................................................. 34
2.1.3.2 Variabel Pembelajaran Basa ................................................................ 34
2.1.3.2 Tujuan Diajar Basa .............................................................................. 36
2.2

Panalungtikan saméméhna .................................................................. 36

2.3

Kalungguhan Tiori .............................................................................. 37

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN
3.1

Lokasi Panalungtikan jeung Sumber Data .......................................... 39

3.1.1

Lokasi Panalungtikan .......................................................................... 39

3.1.2

Sumber Data Panalungtikan ................................................................ 39

3.2

Desain Panalungtikan .......................................................................... 40

3.3

Ngumpulkeun Data ............................................................................. 43

3.3.1

Instrumén Pangumpul Data ................................................................. 43

3.3.2

Téhnik Ngumpulkeun Data ................................................................. 46

3.5

Téhnik Ngolah Data ............................................................................ 47

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

x

BAB IV HASIL JEUNG PEDARAN
4.1
Lingkungan Atikan SMPN 44 Bandung ............................................. 48
4.1.1

Guru………………………………………………………………….48

4.1.2

Siswa………………………………………………………………... 50

4.1.3

Kapala Sakola………………………………………………………..51

4.1.4

Penjaga Sakola jeung Kaamanan…………………………………….51

4.1.5

Staff TU (Tanaga Administrasi) jeung nu ngokolakeun kantin……...52

4.2

Kaayaan Basa di SMPN 44 Bandung.................................................. 53

4.2.1

Siswa ................................................................................................... 53

4.2.2

Guru..................................................................................................... 54

4.2.3

Kapala Sakola...................................................................................... 55

4.2.4

Penjaga Sakola ................................................................................... 56

4.2.5

Pustakawan .......................................................................................... 56

4.2.6

Penjaga Kaamanan…………………………………………………...56

4.2.7

Penjaga Kantin……………………………………………………….57

4.2.8

Tanaga Administrasi…………………………………………………57

4.3

Sikep Basa Siswa Kelas VII SMPN 44 Bandung ............................... 57

4.3.1

Kasatiaan Basa (language loyality) ..................................................... 57

4.3.2

Kareueus Basa (language pride) ......................................................... 65

4.3.4

Skala Sikep Basa ................................................................................. 70

4.3.5

Aspék ngeunaan pentingna ngaguankeun basa Sunda dina komunikasi
di lingkungan sakola............................................................................ 77

4.3.6

Patalina Makéna Basa jeung Wanda Jinis ........................................... 83

4.4

Hubungan Lingkungan Atikan jeung Sikep Basa Siswa..................... 84

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN.............................................................. 86
5.1

Kacindekan ......................................................................................... 86

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

xi

5.2

Rékoméndasi ....................................................................................... 88

DAPTAR PUSTAKA ............................................................................................... 89
LAMPIRAN-LAMPIRAN........................................................................................ 90
RIWAYAT HIRUP ................................................................................................. 230

Daptar Singgetan

BI

: Basa Indonésia

BS

: Basa Sunda

Pensatrada

: Pendidikan Sastra Daérah

SMP

: Sekolah Menengah Pertama

SMA

: Sekolah Menengah Atas

BEM

: Badan Eksekutif Mahasiswa

HIMA

: Himpunan Mahasiswa

LISENDA

: Lingkung Seni Sunda

UPI

: Universitas Pendidikan Indonesia

MKDP

: Mata Kuliah Dasar Pendidikan

UU

: Undang-Undang

RI

: Republik Indonesia

PPL

: Progam Pengalaman Lapangan

KKN

: Kuliah Kerja Nyata

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

xii

Kc

: kaca

Daptar Bagan

Bagan 2.1

Simbolis Basa………………………….………………………….17

Bagan 2.2

Rinéka Basa……………………………………………………….17

Bagan 2.3

Funsi Basa………………………………………………………...20

Bagan 2.4

Prosés Komunikasi Basa………………………………………….22

Bagan 2.5

Tanggung Jawab kana Basa………………………………………30

Bagan 2.6

Jaringan Sistim……………………………………………………33

Bagan 2.5

Kalungguhan Tiori………………………………………………..37

Bagan 3.1

Désain panalungtikan……………………………………………..40

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

xiii

Daptar Lampiran

Lampiran 1

Surat Keputusan……………………………………………………...93

Lampiran 2

Surat Ijin Panalungtikan……………………………………………..95

Lampiran 3

Data Réspondén Siswa………………………………………………97

Lampiran 4

Data Réspondén Guru ……………………………………………..100

Lampiran 5

Data Réspondén (penjaga sakola, penjaga kaamanan, penjaga kantin,
penjaga, tenaga administrartif……………………………………..106

Lampiran 6

Soal Wawancara……………………………………………………108

Lampiran 7

Hasil Wawancara siswa…………………………………………….111

Lampiran 8

Hasil Wawancara Guru……………………………………………..171

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

xiv

Lampiran 9

Hasil wawancara (penjaga sakola, penjaga kaamanan, penjaga kantin,
penjaga, tenaga administrartif)…………………………………….196

Lampiran 10 Angkét siswa kelas VII SMPN 44 Bandung……………………….200

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

BAB I
BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Masalah
Kahirupan manusa tangtu waé raket patalina jeung nu ngaranna kahirupan
sosial. Hiji individu jeung individu lianna ngébréhkeun sagala kahayang jeung
rasana ngaliwatan basa. Ku ngagunakeun basa, sagala kahayang jeung maksud
bisa ditepikeun langsung ka jalma atawa individu lianna. Prosés ngagunakeunna
basa ti jalma hiji ka jalma lianna disebut prosés komunikasi.

Dina enas-enasna

mah antara manusa jeung basa téh teu bisa dipisahkeun. Saluyu jeung nu
diébréhkeun ku Chaer jeung Agustina (2010, kc. 11) nétélakeun yén basa téh
mangrupa

alat

komunikasi

nu

pangsampurnana,

dibandingkeun

jeung

alat

komunikasi lianna; kaasup ogé alat nu digunakeun ku sato.
Dina hirup kumbuh manusa, basa téh geus hakékatna jadi pakakas komunikasi
sapopoé, boh di lingkungan kulawarga, masarakat, boh di lingkungan atikan,
kaasup lingkungan sakola. Tétéla budak di jaman ayeuna kurang pisan dina
ngagunakeun basa Sunda. Sabada ditanyakeun balukar teu nyarita basa Sunda téh
nya éta masih aya rasa gengsi nalika nyarita ngagunakeun basa Sunda, sabagian
budak nalika ditanya, masih aya nu nyapirakeun basa Sunda jeung kurangna
kahayang diajar basa Sunda.

Ieu hal kudu jadi motivasi urang pikeun

numuwuhkeun rasa miboga deui kana basa Sunda, sangkan kaayaan lingkungan
kahirupan basa Sunda di lingkungan masarakat jeung di lingkungan sakola teu
leungit. Ku kituna ieu masalah penting jeung perlu pikeun ditalungtik. Kusabab
budak mangrupa generasi penerus anu bakal nangtukeun maju mundurna hiji
bangsa nu didasaran ku mertahankeun basa Indungna sorangan.
Dina ngagunakeun basa,

minangka alat komunikasi pikeun manusa, tangtu

miboga fungsi-fungsi nu kawilang gedé pikeun prosés komunikasi manusa
sapopoéna. Éta fungsi basa téh diébréhkeun ku Sudaryat (dina Rina Tesya

1
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

2

Anggraeni 2013, kc. 1) yén unsur tina komunikasi basa téh muncul genep fungsi
nya éta fungsi kognitif, imajinatif, métabasa, émotif, konatif, jeung patis.
Aya sababaraha cabang élmu linguistik nu nalungtik élmu sosial jeung
linguistikna nya éta sosiolinguistik. Nurutkeun Mahsun (dina Gunawan 2007, kc.
1) sosiolinguistik teu nalungtik perkara basa sacara individual, tapi nalungtik
paripolah basa sacara kelompok. Ieu hal dumasar kana konsép sosiolinguistik
salaku sub bidang intérdisiplinér nu ngaguar fénoména kabasaan patalina jeung
faktr sosial, kaasup jenis kelamin, umur, etnisitas tur dina waktu nu sarua ngulik
ogé perkara fénoména sosial kalayan ngagunakeun penjelasan dumasar kana
tingkat kejelasan (evidensi) kabasaan.
Sosiolinguistik raket patalina jeung paripolah jalma jeung basa nu dipakéna
atawa bisa disebut sikep basa. Anderson (dina Chaer jeung Agustina 2010, kc.
151) ngabagi sikep jadi dua rupa, nya éta (1) sikep kabasaan, jeung (2) sikep non
kabasaan, saperti sikep pulitik, sikep sosial, sikep éstétis, jeung sikep kaagamaan.
Dina sikep basa aya sababaraha hal nu jadi ciri-ciri nu ngajanggélék di jerona,
saluyu jeung nu ditétélakeun ku Garvin jeung Mathiot (dina Chaer jeung Agustina
2010, kc. 152) nu nétélakeun yén ciri sikep basa aya tilu nya éta (1) kasatiaan basa
(language loyalty) nu ngarojong masarakat hiji basa mertahankeun basana, lamun
perlu mencegah ayana pangaruh ti basa lian; (2) Reueus makéna basa (language
pride) nu ngarojong jalma lian pikeun mekarkeun basana jeung ngagunakeun basa
salaku lambang idéntitas jeung kasatuan masarakatna; (3) kasadaran ayana norma
basa (awareness of the norm) nu ngarojong jalma pikeun ngagunakeun basana
sacara santun jeung cermat; jeung mangrupa faktor nu gedé pisan pangaruhna
kana paripolah nya éta kagiatan ngagunakeun basa (language use).
Panyatur jeung pamiarsa bisa nepikeun maksud jeung kahayangna kalawan
lancar jeung écés dibalukarkeun ku prosés komunikasi nu lancar ogé. Prosés
komunikasi nu lancar téh tangtu bakal nyumponan sagala fungsi basa. Ieu hal bisa
jadi patokan, sangkan manusa bisa leuwih pinter tur parigel dina ngolah
kekecapan nu kaluar ngaliwatan sora téa. Manusa hirup di alam dunya téh teu
nyicingan hiji tempat. Tapi ngeusian sakabéh tempat dibumi, nu kabagi deui jadi
sababaraha nagara. Diantarana di nagara Indonésia nu miboga sababaraha pulo nu
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

3

miboga dua basa panyatur komunikasi sapopoéna nya éta basa Indonésia salaku
basa nasionalna jeung basa Daérah. Salasahiji contona nya éta pulo Jawa nu
kabagi deui ku sababaraha daérah jawa lianna. Di antarana daérah Jawa Barat, nu
masarakatna miboga dua basa nu dipaké nalika prosés komunikasi. Basa kahiji
nya éta basa Sunda salaku basa Daérah jeung basa kadua nya éta basa Indonésia.
Basa Sunda salaku basa kahiji téh mangrupa basa panganteur dina komunikasi
sapopoé.
Lajuning waktu masarakat kurang dina hal komunikasi ngagunakeun basa
Sunda. Masarakat leuwih sering ngagunakeun basa Indonésia salaku basa
sapopoéna. Malahan mah aya sabagéan masarakat nu ngagunakeun basa Indonésia
jeung basa Sunda salaku basa sapopoéna atawa disebut interférénsi. Aya salah
sahiji conto di daérah Bandung nu disebutna daérah Tatar Sunda. Di ieu daérah
loba masarakat nu ngagunakeun basa Indonésia jeung basa campuran nya éta basa
Indonésia jeung basa Sunda, padahal ieu daérah téh kaasup di Tatar Sunda. Dina
ieu hal bisa katitén yén di jaman ayeuna minat masarakat pikeun

ngamumulé

jeung mulasara basa Sunda kurang pisan, komo ditambah ku arus globalisasi nu
ngabalukarkeun masarakat nu modern.
Basa Sunda lain pikeun dimumulé hungkul, tapi pikeun dipaké dina kahirupan
sapopoé. Dina hal nu pangleutikna nya éta nalika ngobrol kudu maké basa Sunda
boh

di sabudeureun

lingkungan kulawarga,

lingkungan masarakat

boh di

lingkungan atikan. Lamun ieu hal geus kacumponan, tangtu waé basa Sunda moal
kasilib ku basa batur. Tétéla nu ngabalukarkeun masarakat hususna rumaja nya éta
kurangna kahayang ngagunakeusn basa Sunda dina kahirupan sapopoé nu
dipangaruhan ku pagaruh lingkungan, hususna di lingkungan atikan. Ieu hal
dibalukarkeun ku lobana siswa nu gengsi ngagunakeun basa, nganggep sapélé
basa Sunda. Lingkungan atikan kabagi jadi dua aya nu disebut formal jeung non
formal.

Lingkungan

atikan

formal nya

éta

lingkungan

atikan

di sakola,

sedengkeun lingkungan atikan non formal nya éta lingkungan atikan di sakuriling
kulawarga

jeung

masarakat.

Lamun

lingkungan

atikan

di

sabudeureunna

ngarojong sangkan budak atawa siswa bisa nyarita basa Sunda, tangtu waé éta
budak bakal bisa nyarita basa Sunda dina kahirupan sapopoéna.
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

4

Sakumaha nu geus dijelaskeun saacanna, hal nu raket pisan jeung kahirupan
siswa nya éta kaayaan di lingkungan sabudeureunna, nya éta lingkungan sakola
téa. Lingkungan sakola miboga peran penting pikeun ngawangun paripolah siswa
nu lila kalilaan bisa mangaruhan kana prosés lumangsungna sikep basa. Nu
dimaksud lingkungan sakola nya éta komponén-komponén sakola nu miboga
peran penting dina ngarojong motivasi siswa sangkan miboga sikep basa nu hadé.
Siswa biasana maké basa teu saluyu jeung makéna basa di lingkungan
kulawargana. Di SMPN 44 Bandung rata-rata siswa jeung siswina jarang nu maké
basa sunda lolobana basa Indonésia, sanajan diantarana aya ogé nu maké basa
Sunda, tapi bisa kawilang saeutik. Ku kituna kumaha sikep jeung makéna basa
Sunda di ieu sakola masih dipaké atawa geus loncér, perlu dijieunna salasahiji
tarékah nyaéta nyundakeun pangajaran basa Sunda di Sakola sangkan bisa jadi hal
nu dipikaresep ku siswana.
Panalungtikan ngeunaan sikep basa samodél kieu, saméméhna geus aya nu
nalungtik, saperti ku Ari Kartini (2013), anu maluruh ngeunaan “Sikap Bahasa
dan

Kemampuan

Pembinaannya:

Berbahasa

Studi

Deskriptif

Masyarakat
Analisis

Dwibahasawan

pada

Masyarakat

serta

Model

Sindang

Sari,

Kecamatan Kersamanah, Kabupaten garut taun 2013”. Tuluy ku Abhurizal
Muhammad Yusuf ngeunaan “Sikep Basa kulawarga Dina Ngukuhan Basa Sunda
di Désa Lebakmuncang Kacamatan Ciwidéy Kabupatén Bandung”. Antara judul
nu ditulis ku Abhurizal Muhammad Yusuf nya éta Sikep Basa kulawarga Dina
Ngukuhan Basa Sunda di Désa Lebakmuncang Kacamatan Ciwidéy Kabupatén
Bandung

miboga

sasaruan

jeung

judul

panalungtikan

nu

ditalungtik

ku

panalungtik, nya éta sarua ngajelaskeun ngeunaan sikep basa nu dialaman ku hiji
lingkungan. Salian ti sasaruan aya ogé bédana nya éta dina ieu panalungtikan
matalikeun antara hubungan lingkungan atikan jeung sikep basa sedengkeun
skripsi nu ditulis ku Abhurizal ngeunaan sikep basa jeung pemertahanan basa.
Panalungtikan anu ngulik ngeunaan hubungan lingkungan atikan jeung sikep basa
acan aya anu ngagarap. Ku kituna, ieu panalungtikan nu judulna “Hubungan
Lingkungan Atikan jeung Sikep Basa Siswa Kelas VII SMPN 44 Bandung Taun
Ajaran 2014/2015” perlu dilaksanakeun.
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

5

1.2 Rumusan Masalah
Dumasar kana kasang tukang anu geus ditepikeun, anu jadi masalah dina ieu
panalungtikan nya éta pangaruh lingkungan atikan nu mangrupa komponénkomponén sakola nya éta, 1) tujuan, 2) manusa (guru, siswa, kapala sakola,
laboran, pustakawan, tanaga administrasi, patugas kabersihan, jsb, 3) kurikulum,
4) média atikan jeung téhnologi atikan, 5) sarana, prasarana, jeung fasilitas, sarta
6) nu ngokolakeun sakola nu diwatesanan jadi guru, siswa, kapala sakola, staf TU
atawa tanaga administrasi, penjaga sakola, penjaga kantin, jeung penjaga
kaamanan nu bisa dirumuskeun dina kalimah pananya ieu dihandap.
a. Kumaha lingkungan atikan sakola di SMPN 44 Bandung?
b. Kumaha sikep basa kana basa Sunda siswa kelas VII SMPN 44 Bandung?
c. Kumaha hubungan lingkungan atikan jeung sikep basa kana basa Sunda siswa
kelas VII di SMPN 44 Bandung?
1.3 Tujuan Panalungtikan
1.3.1

Tujuan Umum
Tujuan

umum

ieu

panalungtikan

nya

éta

pikeun

mikanyaho

jeung

ngadéskripsikeun hubungan lingkungan atikan jeung sikep basa siswa kelas VII
SMPN 44 Bandung.
1.3.2

Tujuan Husus
Sacara husus ieu panalungtikan miboga tujuan hayang mikanyaho jeung

ngadéskripsikeun hal-hal nu ngawengku:
a. Lingkungan atikan sakola di SMPN 44 Bandung.
b. Sikep basa kana basa Sunda siswa kelas VII SMPN 44 Bandung kana nyarita
basa Sunda.
c. Hubungan lingkungan atikan jeung sikep basa kana basa Sunda siswa kelas
VII di SMPN 44 Bandung.
1.4 Mangpaat Panalungtikan

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

6

Ieu panalungtikan tangtuna miboga mangpaat pikeun balaréa. Panalungtik
ngabagi dua mangpaat tina hasil panalungtikan, nya éta:
1.4.1

Mangpaat Tioritis

Sacara tioritis, ayana ieu panalungtikan dipiharep bisa méré gambaran
sagemblengna ngeunaan tiori sosiolinguistik téh mangrupa gabungan antardisiplin
élmu nya éta sosiologi jeung linguistik, anu pikeun maluruh kaayaan atawa
kondisi masarakat hiji lingkungan.
1.4.2

Mangpaat Praktis

Sangkan leuwih écés deui baris diwincik sababaraha mangpaat anu sipatna
praktis, diantarana:
a. Pikeun Siswa
Bisa numuwuhkeun rasa kareueus siswa dina ngamumulé basa Sunda tur bisa
ngahudangkeun minat siswa sangkan teu ninggalkeun basa Sunda salaku basa
Indungna.
b. Pikeun Instansi Pendidikan
Panalungtik miboga karep pikeun méré informasi jeung data sangkan bisa jadi
acuan dina panalungtikan saterusna.
c. Pikeun panalungtik
Bisa nambahan élmu pangaweruh jeung ngaliwatan ieu prosés panalungtikan,
panalungtik bisa nyugemakeun rasa kapanasaran pangaruh lingkungan atikan
kana sikep basa siswa hususna kelas VII SMPN 44 Bandung.
1.5 Raraga Tulisan
Sanggeus data réngsé dianalisis, tahap ahir dina ieu panalungtikan nyaéta
nyusun laporan dina wangun skripsi. Anapon sacara gurat badag dina nyusun
skripsi kabagi jadi lima bab, anu bisa diwincik saperti ieu di handap.
BAB I bubuka, eusina ngawengku kasang tukang masalah, idéntifikasi
jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panalungtikan, jeung
raraga nulis.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

7

BAB II mangrupa bab nu medar ngeunaan tiori-tiori

aya patalina jeung

panalungtikan “Pangaruh Lingkungan Atikan kana Sikep Basa siswa kelas VII
SMPN 44 Bandung” . Tiori anu dipedar nya éta basa, fungsi basa, komunikasi
basa, ragem basa. Anu jadi dadasar dina ieu panalungtikan nya éta komponnkomponén atikan sakola jeung tilu ciri sikep basa (1) kasatiaan basa (language
loyality),

anu

ngarojong

hiji

masarakat

tetep

maké

hiji basa

kalayan

dipertahankeun; (2) kareueus basa (language pride), anu ngarojong hiji jalma
mekarkeun basana katut maké hiji basa salaku lambang idéntitas hiji masarakat;
(3) kasadaran ayana norma basa (awareness of the norm).
BAB III métode panalungtikan, medar ngeunaan Lokasi géografis tempat
panalungtikan jeung sumber data, désain panalungtikan, métode panalungtikan,
wangenan

operasional,

instrumén

panalungtikan,

téhnik

ngumpulkeun

Data,

téhnik ngolah data.
BAB IV timuan jeung pedaran, eusina mangrupa déskripsi lingkungan
atikan, medar sikep basa siswa SMPN 44 Bandung,
BAB V kacindekan jeung saran, mangrupa bab pamungkas nu eusina
ngeunaan gurat badag, intisari tina skripsi panalungtikan, jeung saran pikeun
panalungtikan satuluyna.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

BAB III
MÉTODE PANALUNGTIKAN

3.1 Lokasi Panalungtikan jeung Sumber Data
3.1.1 Lokasi Panalungtikan
Lokasi anu dipaké panalungtikan nya éta SMPN 44 Bandung, nu perenahna di
Jl. Cimanuk No. 1, Kelurahan Citarum, Kacamatan Bandung Wetan, Kota
Bandung. SMPN 44 Bandung terakreditasi A. Ieu sakola ngadeg taun 1949,
sedengkeun taun operasi na nya éta taun 1994. Status bangunan SMPN 44
Bandung nya éta boga pamaréntah jeung status taneuhna hak milik. Ieu sakola
legana 2.020 meter, sedengkeun lega sakabéh bangunanana nya éta 3560 meter.
Lokasi ieu sakola nya éta di Bandung Wetan, tepatna di puseur kota Bandung.
3.1.2 Sumber Data Panalungtikan
Nu dimaksud sumber data dina panalungtikan nya éta subjek timana éta data
bisa

dimeunangkeun.

Lamun

panalungtikan

ngagunakeun

kuesioner

atawa

wawancara dina pangumpulan datana, maka sumber data disebut respondén, nya
éta jalma nu ngaréspon atawa ngajawab patalékan-patalékan ti panalungtik, boh
patalékan dina wangun tinulis atawa lisan (Arikunto, 2006, kc. 129).
Sumber data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta genep puluh urang
siswa, wawakil ti sapuluh kelas nya éta kelas VII A nepika VII J. Sakelasna
dicokot genep urang, nya éta tilu awéwé jeung tilu lalaki nu miboga tingkat
préstasi kamahéran basa sundana nu alus, sedeng jeung kurang . Éta katilu aspék
nu jadi tolak ukur nya éta nu kahiji nu miboga tingkat kamahéran basa sunda nu
alus, nu kadua miboga tingkat kamahéran basa sunda nu sedeng, jeung nu katilu
tingkat kamahéran basa sunda nu kurang. Salian ti siswa aya ogé sumber data
lianna nya éta kapala sakola, tilu belas guru atawa staf pengajar SMPN 44
Bandung, hususna pengajar kelas VII. Aya ogé saurang padagang kantin, saurang
staf TU, saurang penjaga sakola, jeung saurang penjaga kaamanan.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

39

40

3.2 Desain Panalungtikan
Nurutkeun Sugiyono (2008, kc. 2) métode panalungtikan dina dadasarna mah
mangrupa cara ilmiah pikeun meunangkeun data saluyu jeung tujuan jeung
mangpaat nu tangtu. Cara ilmiah miboga harti kagiatan panalungtikan dumasar
kana ciri-ciri kaélmuan, nya éta rasional, empiris, jeung sistematis. Rasional nya
éta kagiatan panalungtikan nu dilakukeun ku cara- cara masuk akal sahingga bisa
katepian ku penalaran manusa. Émpiris miboga harti cara-cara nu dilakukeun
jeung bisa ditilik ku indera manusa, nepika jalma lian nisa nilik jeung mikanyaho
cara-cara

nu

digunakeun.

Sistematis

hartina,

prosés

nu digunakeun dina

panalungtikan nu ngagunakeun léngkah-léngkah nu tangtu nu sipatna logis.
Métode panalungtikan mangrupa hiji cara atawa jalan pikeun meunangkeun
deui pemecahan kana sagala masalah nu karandapan (Subagyo, 1991, kc. 2). Dina
ieu panalungtikan, panalungtik ngagunakeun pamarekan kualitatif jeung métode
deskriptif korélasional.
Kecap

déskriptif asalna tina bahasa Inggris

to

describe,

nu hartina

ngagambarkeun hiji hal, misalna kaayaan, kondisi, situasi, peristiwa, kagiatan,
jrrd (Arikunto, 2010, kc. 3). Ku kituna, panalungtikan deskriptif nya éta
panalungtikan nu dimaksudkeun pikeun nalungtik hiji kaayaan, kondisi, atawa
hal-hal séjén nu disebutkeun, nu hasilna dijelaskeun dina wangun laporan
panalungtikan. Panalungtikan korélasi atawa panalungtikan korélasional nya éta
panalungtikan nu dilakukeun ku panalungtik pikeun mikanyaho tingkat hubungan
antara dua variabel atawa leuwih, tanpa ngalakukeun parobahan , tambahan atawa
manipulasi, kana data nu geus aya (Arikunto, 2010, kc. 5).
Nurutkeun Kirk jeung Miller (dina Moleong ,2002, kc. 3) panalungtikan
kualitatif nya éta “tradisi tertentu dalam ilmu pengetahuan sosial yang secara
fundamental bergantung dari pengamatan pada manusia baik dalam kawasannya
maupu dalam peristilahannya” . Dina ieu panalungtikan ngagunakeun métode
panalungtikan kualitatif deskriptif korélasional sabab akibat nu miboga tujuan
pikeun ngadéskripsikeun atawa ngajéntrékeun ngeunaan hubungan lingkungan
atikan, hususna atikan di sakola nu miboga peran kana sikep basa siswa. Éta sikep
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

41

basa ngawengku kasatiaan basa, kabanggan basa, jeung kasadaran basa. Katilu éta
sikep basa diwangun ku dalapan patalékan, nu ngawakilan tina masing-masing
sikep basa nu disebut diluhur.
Desain panalungtikan ngawengku nangtukeun masalah, ngawatesanan jeung
ngarumuskeun masalah, nangtukeun jeung nyieun instrumén, ngumpulkeun data,
nganalisis

data,

ngadéskripsikeun

data,

nu pamungkas nyieun kacindekan.

Dumasar kana katerangan diluhur, desain panalungtikan nu geus disebutkeun
diluhur ngagambarkeun galur panalungtikan, saperti ébréh dina bagan ieu di
handap.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

42

Bagan 3.1
Desain Panalungtikan

Nangtukeun Masalah
-

kaayan lingkungan SMPN 44
Bandung
lingkungan atikan sakola
SMPN 44 Bandung
Sikep basa siswa kelas VII
SMPN 44 Bandung
Pangaruh lingkungan atikan
kana sikep basa siswa kelas
VII SMPN 44 Bandung.

Ngumpulkeun Data
-

Téknik obsérvasi
Téknik wawancara
Téknik dokuméntasi

Instrumén Panalungtikan
-

Alat rekam
Kaméra digital
Pedoman wawancara

Ngolah Data
-

Téknik Analisis unsur langsung

Ngadeskripsikeun Data

Nyieun kacindekan

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

43

Dina

ieu

panalungtikan,

digunakeun

pamarekan

kualitatif.

Métode

panalungtikan kualitatif bisa dihartikeun métode panalungtikan dumasar kana
filsafat postpositivisme, nu digunakeun pikeun nalungtik kana objék nu alamiah.
(Sugiyono,2012, kc. 9).
3.4 Ngumpulkeun Data
3.4.1 Instrumén Pangumpul Data
Instrumén

panalungtikan

nyaéta alat anu dipaké pikeun ngukur fenomena

alam atawa kajadian sosial anu ditalungtik (Sugiyono, 2012, kc. 148). Pikeun
ngahontal tujuan panalungtikan instrumén anu dipaké dina ieu panalungtikan, di
antarana alat rekam, kaméra digital, jeung pedoman wawancara.
a. Alat Rekam
Alat rekam nu digunakeun mangrupa handphone nu miboga fungsi pikeun
ngarekam jawaban-jawaban

tina

patalékan

nu diajukeun atawa pikeun

wawancara.
b. Kaméra Digital
Kaméra

digital

digunakeun

pikeun

ngadokuméntasikeun

sagala

kagiatan

panalungtikan dina wangun foto atawa video.
c. Pedoman Wawancara
Pedoman wawancara digunakeun pikeun kagiatan wawancara nu miboga
tujuan pikeun meunangkeun data ku cara nepikeun sagala patalékan-patalékan
ka respondén. Salian ti ngawawancara, panalungtik ogé nuliskeun eusi jawaban
réspondén sacara gurat badag dina pedoman wawancara. Aya opat pedoman
wawancara pikeun meunangkeun data. Éta kaopat pedoman wawancara
ditujukeun pikeun siswa, guru/ kapala sakola, satpam/ penjaga sakola.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

44

Tabel 3.1
Kisi-kisi Pedoman Wawancara pikeun Siswa
No

Komponén

Sub Komponén

No. Soal

1

Kasatiaan basa

Tarékah pikeun ngagunakeun

1–8

(language

basa sunda dina kahirupan

Loyality)

sapopoé

Kareueus basa

Salaku idéntitas hiji masarakat

1–8

Kasadaran ayana

Pentingna undak-usuk basa

1–8

Norma basa

dina komunikasi (sopan

(awareness of the

santun)

2

(language pride)
3

norm)
4

Aféktif

Sikep ngeunaan basa

1-10

Tabel 3.2
Kisi-kisi Pedoman Wawancara pikeun Satpam, penjaga sakola, staff TU, jeung
penjaga pabukon
No

Komponén

Sub Komponén

No. Soal

1

Kasatiaan basa

Tarékah pikeun ngagunakeun

1, 2, jeung 4

(language

basa sunda dina kahirupan

Loyality)

sapopoé

Kareueus basa

Salaku idéntitas hiji masarakat

3

Kasadaran ayana

Pentingna undak-usuk basa

5

Norma basa

dina komunikasi (sopan

(awareness of the

santun)

2

(language pride)
3

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

45

norm)

Tabel 3.3
Kisi-kisi Pedoman Wawancara pikeun padagang kantin
No

Komponén

Sub Komponén

No. Soal

1

Kasatiaan basa

Tarékah pikeun ngagunakeun

1

(language

basa sunda dina kahirupan

Loyality)

sapopoé

Kareueus basa

Salaku idéntitas hiji masarakat

2

Kasadaran ayana

Pentingna undak-usuk basa

3 jeung 5

Norma basa

dina komunikasi (sopan

(awareness of the

santun)

2

(language pride)
3

norm)
4

Konatif

Dipaluruh paripolah sapopoéna

4

Tabel 3.3
Kisi-kisi Pedoman Wawancara pikeun Guru jeung Kapala Sakola
No

Komponén

Sub Komponén

No. Soal

1

Kasatiaan basa

Tarékah pikeun ngagunakeun

(language

basa sunda dina kahirupan

1 ,2, 5, 10, 11,
jeung 12

Loyality)

sapopoé

Kareueus basa

Salaku idéntitas hiji masarakat

3, 4, 6, jeung 7

Kasadaran ayana

Pentingna undak-usuk basa

13, 14, jeung 15

Norma basa

dina komunikasi (sopan

(awareness of the

santun)

2

(language pride)
3

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

46

norm)
4

Kognitif

Dipaluruh dina alam mikir

-

(uteuk)
5

Afektif

Sikep ngeunaan basa

-

6

Konatif

Dipaluruh paripolah sapopoéna

8 jeung 9

3.4.3 Téhnik Ngumpulkeun Data
Ngumpulkeun data mangrupa prosedur nu sistematik ku cara merhatikeun
penggarisan nu geus ditangtukeun. Ieu hal miboga maksud pikeun nyingkahan
data nu teu kapaké kusabab

jauhna informasi nu dimeunangkeun jeung

kabutuhanana (Subagyo, 1991, kc. 38). Dina ieu panalungtikan ngagunakeun dua
téhnik ngumpulkeun data, nya éta téhnik observasi, jeung téhnik wawancara.
a. Téhnik Observasi
Observasi nya éta pengamatan nu dilakukeun sacara sangaja, sistematis
ngeunaan fenomena sosial jeung gejala-gejala psikis pikeun salanjutna dilakukeun
pencatatan (Subagyo, 1991, kc. 63). Observasi nu dilakukeun ku panalungtik
kaasup kana observasi partisifatif, nu hartina observer ngan saukur nyokot
sabagian nu dianggap perlu pikeun dilakukeun pangamatan (Subagyo,1991, kc.
64).
Dina ieu panalungtikan, panalungtik ngagunakeun observasi sacara terbuka,
kusabab

dina

ngajalankeun

kagiatanna

hubungan

antara

responden

jeung

panalungtik silih interaksi. Dina ngalaksanakeun ieu panalungtikan, panaluntik
saméméhna nataharkeun sagala rupa pikeun meunangkeun data ku cara observasi.
Léngkah-léngkahna saperti ieu di handap:
1) Ngalaksanakeun pengamatan kana lingkungan sakola SMPN 44 bandung,
sakaligus ngalaksanakeun mata kuliah PPL.
2) Ngajéntrékeun maksud jeung tujuan panalungtik ka piha-pihak nu aya
patalina dina ieu panalungtikan.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

47

3) Ngumpulkeun

data-

data

administrasi ngeunaan profil sakola (kaasup

ngadokuméntsikeun).
4) Nyadiakeun

alat instrumén kaasup

kana pedoman wawancara pikuen

meunangkeun data nu dipikahayang.
b. Téhnik Wawancara
Wawancara salaku hiji prosés pikeun ngumpulkeun data ku cara
nanyakeun patarosan-patarosan nu geus ditataharkeun saacanna. Hasilna di catet,
kusabab bisa meunangkeun informasi nu penting ti respondén. Panalungtik
ngalakukeun tanya jawab ka réspondén nu lumangsung sacara interaktif.
Léngkah-léngkah ngumpulkeun data, saperti ieu di handap;
1) Ngajéntrékeun tatacara jeung maksud tina wawancara nu dilakukeun ka
réspondén.
2) Ngajéntrékeun sacara gurat badag ngeunaan maksud tina éta wawancara.
3) Ngawawancara langsung ka unggal réspondén saluyu jeung pedoman
wawancara nu disiapkeun.
4) Nyusun catetan hasil wawancara ti kelas A nepika kelas J, sarta idéntitas ti
unggal réspondénna.
c. Téhnik Dokuméntasi
Dina ngalaksanakeun métode dokumentasi, panalungtik nalungtik barangbarang tinulis saperti buku-buku, majalah, dokumen, peraturan-peraturan, notulen
rapat catetan poéan, jsb) (Arikunto, 2010, kc. 201). Dina ieu panalungtikan, aya
sababaraha data nu jadi bahan pikeun ngarojong kana data-data nu ditalungtik.
3.5 Téhnik Ngolah Data
Data tina hasil panalungtikan nu geus kakumpulkeun tuluy dianalisis maké
téknik analisis unsur bawahan langsung . Anu didéskripsikeun nya éta hubungan
lingkungan atikan kana sikep basa siswa kelas VII SMPN 44 Bandung Taun
Ajaran 2014/2015.

Léngkah-léngkah nu dilaksanakeun dina ngolah data

panalungtikan, saperti di handap:
1) Niténan deui data-data nu geus kakumpulkeun.
2) Nyatet sakabéh data hasil rekaman wawancara jeung réspondén.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

48

3) Ngayakaeun transkripsi hasil rekaman wawancara.
4) Nyieun papasingan data dumasar kana bagian per bagian tina pedoman
wawancara, data nu dipasingkeun téh

nya éta pedoman wawancara siswa,

guru, kapala sakola, staff tu, satpam, penjaga sakola, jeung padagang kantin.
5) Nganalisis tur ngadéskripsikeun data dumasar kana rumusan masalah.
6) Nyieun kacindekkan tina panalungtikan nu dilaksanakeun.

Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

BAB V
KACINDEKAN JEUNG REKOMENDASI

5.1 Kacindekan
Saluyu jeung hasil tina pedaran bab saméméhna hal nu didéskripsikeun nya éta
(1) lingkungan atikan sakola di SMPN 44 Bandung, (2) sikep basa siswa kelas VII
SMPN 44 Bandung kana nyarita basa Sunda, jeung (3) hubungan lingkungan atikan
jeung sikep basa siswa kelas VII di SMPN 44 Bandung.
Kaayaan Lingkungan Atikan Sakola di SMPN 44 Bandung mangrupa komponénkomponén sakola ngawengku; 1) tujuan atikan, 2) manusa, nya éta guru, siswa,
kapala sakola, laboran, pustakawan, tanaga administrasi, patugas kabersihan, jrrd, 3)
kurikulum, 4) media atikan jeung téhnologi atikan,5) sarana, prasarana, jeung
fasilitas, sarta 6) nu ngokolakeun sakola, nu

di watesanan jadi manusa nu

ngawengku, guru, siswa, kapala sakola, pustakawan, penjaga sakola, tanaga
administrasi, pedagang kantin, jeung penjaga kaamanan. Jumlah sakabéh guru nu aya
di SMPN 44 Bandung hampir 50 urang nu dibagi-bagi deui jadi guru nu saluyu jeung
mata pelajaranna séwang-séwang. Aya 12 mata pelajaran téh nya éta basa Sunda,
basa Inggris, basa Indonésia, PKN, IPA, IPS, matematika, Penjaskés atawa olahraga,
seni budaya, keterampilan, agama, jeung bimbingan konseling atawa biasa disebut
BK. Unggal taun siswa nu diajar di SMPN 44 Bandung tangtu jumlahna béda-béda,
ieu hal némbongkeun yén ti taun ka taun jumlah siswa nu sakola di SMPN 44
Bandung ngaronjat nu nyirikeun minat jeung kahayang siswa pikeun ngalanjutkeun
jenjang atikan di SMPN 44 Bandung téh gedé. Sarua halna jeung kepala sakola,
penjaga sakola, penjaga kantin, pustakawan, penjaga kaamanan, jeung tanaga
administrasi nu sewang-séwang miboga peran penting pikeun kamajuan jeung
ngaronjatkeun kualitas SMPN 44 Bandung. Tangtuna pikeun ngahontal tujuan

86
Siti Meisaroh, 2015
HUBUNGAN LINGKUNGAN PEND ID IKAN D AN SIKAP BAHASA SISWA KELAS VII SMPN 44 BAND UNG
TAHUN AJARAN 2014/ 2015
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu

87

sakolana sorangan, warga sakola nu ilubiung dina prosés kamajuan sakola, milu
partisipasi nepika mangtaun-taun ngabdi di SMPN 44 Bandung.
Dumasar kana sikep basa ngeunaan aspék pentingna ngagunakeun basa Sunda
dina komunikasi nu lumangsung di Sakola, rata-rata siswa ngajawab satuju nu
jumlahna tilu puluh dua urang

kana pananya nu nétélakeun ngeunaan kudu

ngagunakeun basa Sunda dina kahirupan sapopoé. Sedengkeun pananya ngeunaan
pentingna diajar basa Sunda, rata