Bahan Bakar Alternatif.

Pikiran Rakyat
oA

S e la s a

o

o

R a b u

K a m is

0

J u m a t



o


S a b tu

4
5
6
7
8
9
10
11
12 13
3edcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

2

19
O P e b

20
O M a r


21
O A p r

22
O M e i

23

24

e J u n

G;)

O J u l

0

27


2 6

A g s

O S e p

28
O O k t

M in g g u

14
15
16
29 30 31
O N o v

O D e s


ahan B al~ ar Alternate
O leh Y . Z A K IA H A .

IN G G IN Y A
h arg a
p ertam ax d iik u ti d en g an h ab isn y a p rem iu m d i seju m lah S P B U d i b eb erap a d aerah d i Jaw a B arat
m em b u at m asy arak at, teru tam a m asy a-rak at
k alan g an
m en en g ah k e b aw ah , m en jad i
k eb in g u n g an . P rem iu m h ilan g ,
sed an g k an
p ertam ax
d irasak an m asih terlalu m ah al
u n tu k m erek a ("P R ", 1 4 -1 SJu n i 2 0 1 1 ). S ean d ain y a w acan a
p em erin tah m en g en ai p en g h ap u san p rem iu m m u lai d irealisasik an , ak an leb ih b ijak
rasan y a jik a p em erin tah p u n
m en y ed iak an b ah an b ak ar altern atif
u n tu k
m asy arak at
u m u rn n y a d an u n tu k k alan g an

m en en g ah k e b aw ah k h u su sn y a, y an g cu k u p rep resen tatif,
A rtin y a, h arg a terjan g k au serta k u alitasn y a m in im al setara
d en g an p rem iu m .
S eb en arn y a, n eg ara k ita
m em ilik i k ek ay aan alam y an g
b erp o ten si
m en jad i b ah an
b ak ar altern atif.
B eb erap a
p en elitian p u n telah b an y ak
y an g m elah irk an tem u an y an g
b isa d ig u n ak an seb ag ai b ah an
b ak ar altern atif. S eb u t saja
b io etan o l. B io etan o l d ap at
d ip ero leh d ari tu m b u h an y an g
b aik secara lan g su n g m en g -

T

h asilk an g u la sep erti teb u ,

m au p u n d ari tu m b u h an y an g
secara tid ak lan g su n g (d en g an
b an tu an en zim ) d ap at m en g h asilk an g u la sep erti sin g k o n g ,
g an d u m (so rg u m ), d an jag u n g .
M elih at k o n d isi alam In d o n esia, sin g k o n g m eru p ak an tan am an y an g d ap at tu m b u h d i
m an a saja sek ali p u n d i lah an
y an g tid ak su b u r. P em b u d id ay aan sin g k o n g p u n cu k u p
sed erh an a seh in g g a d in ilai
cu k u p strateg is d ig u n ak an seb ag ai b ah an d asar b io etan o l.
E tan o l y an g d ih asilk an m asih h aru s d im u rn ik an u n tu k
m em p ero leh etan o l m u rn i 9 9
p ersen -io o
p ersen . E tan o l
m u rn i in i d ap at d ig u n ak an secara m an d iri atau p u n seb ag ai
cam p u ran d en g an g aso lin /
b en sin y an g d ik en al seb ag ai
g aso h o l. K aren a sifat etan o l
m u rn i d ap at b ereak si d en g an
k aret d an p lastik jik a h en d ak
m en g g u n ak an etan o l m u rn i

tan p a d icam p u r, seb aik n y a
k o n d isi m e sin leb ih d u lu d im o d ifik asi. N am u n , jik a etan o l
d ig u n ak an seb ag ai cam p u ran
g aso lin (g aso h o l), h an y a d ip erlu k an tam b ah an k arb u rato r
k h u su s u n tu k etan o l ag ar p en cam p u ran b ah an b ak ar etan o Ig aso lin b isa tercam p u r m erata
d i d alam ru an g b ak ar m esin .
P en g g u n aan etan o l seb ag ai
cam p u ran b en sin in i m em ilik i
b eb erap a n ilai p o sitif. E tan o l,
m em ilik i n ilai o k tan /R O N
1 0 8 ,6 (R O N : R esearch O ctan e
N u m b er).
A n g k a terseb u t
m elam p au i n iIai m ak sim al
y an g m u n g k in d icap ai B B M
k elu aran P ertarn in a, w alau p u n
telah d itam b ah k an zat ad itif
p en d o n g k rak n ilai o k tan . P rem iu m h an y a b ero k tan 8 8 , jik a
d icam p u r etan o l io p ersen saja, an g k a o k tan n y a
ak an

b eru b ah m en jad i 9 0 ,0 6 h am_-_

K lip in g

p ir m en d ek ati n ilai o k tan p ertam ax o z.
M ak in tin g g i n ilai o k tan su atu b ah an b ak ar, leb ih b aik
efek n y a terh ad ap d ay a k erja
m esin . A n g k a o k tan in i m en u n ju k k an k em am p u an
b ah an
b ak ar m en g h in d ari terjad in y a
p em b ak aran sen d iri an tara b ah an b ak ar d en g an u d ara seb elu m w ak tu n y a ( s e l f - i g n i t i o n ) .
E tan o l m em ilik i satu m o lek u l
O H d alam su su n an m o lek u ln y a
(C 2 H S O H ) seh in g g a p ern b ak aran cam p u ran u d ara-b ah an b ak ar etan o l m en jad i leb ih
b aik .
H al itu m en jad ik an ren d ah n y a em isi C O k e lin g k u n g an .
B ah an b ak ar etan o l p u n m en g elu ark an em isi N O x d en g an
tin g k atan leb ih ren d ah d ib an d in g k an em isi N O x h asil p em b ak aran g aso lin . D ilih at d ari
ran tai
m o lek u ln y a,

etan o l
(C 2 H S O H )m em ilik i ran tai k arb o n C C ) y an g leb ih p en d ek
d ib an d in g k an ran tai k arb o n
g aso lin y an g rata-rata m em ilik i
ran tai k arb o n 6 sam p ai 1 2 (C 6 C 1 2 ). H al in i m en y eb ab k an
ren d ah n y a em isi U H C (U n b u rn
H y d ro carb o n )
d ari
etan o l
d ib an d in g k an d en g an g aso lin .
P en g g u n aan etan o l (b io etan o l)
seb ag ai b ah an b ak ar (b aik
m an d iri atau p u n seb ag ai cam p u ran ) m em b erik an n ilai p o sitif jik a d ib an d in g k an g aso lin .
K eistim ew aan etan o l in i su d ah d ib u k tik an B rasil. S ejak
k risis B B M fo sil m elan d a n eg aran y a, sejak 2 0 0 1 B rasil m u lai g iat m em asy arak atk an
p en g g u n aan g aso h o l d i n eg aran y a seh in g g a B rasil b isa
terlep as
d ari k risis B B M
b erk at ad an y a b ah an b ak ar
y an g d ap at d ip erb aru i. N eg ara-n eg ara d i d aratan E ro p a,

Jep an g , d an A m erik a S erik at
pun
m u lai
m en g g u n ak an
g aso h o l seb ag ai b ah an b ak ar
altern atif. K esu k sesan B rasil
in i p ern ah m en d o ro n g In d o n esia
u n tu k m en g ik u tin ~
.:.....;c
~

H um as

O npad

2011

y aitu d en g an d itan d atan g an in y a n o ta k esep ak a n k erja
sam a d alam b id an g riset d an
p en g em b an g an b i tan o l d i

Jak arta
(1 2 /7 /2 0 8 ), saat
p resid en B rasil L u 'I C IaS ilv a
b erk esem p atan b e em u P resid en S u silo B arn lian g Y u d h o y o n o d i Istan a
erd ek a,
S eb en arn y a, jau
seb elu m
k esep ak atan itu d i
d atan g an i, p resid en telah
en g elu ark an In stru k si P r W en (In p res) N o . 1 T ah u n '> 0 0 6 ten tan g p en y ed iaan d an p em an faatan b ah an b ak r n ab ati
tbiofuei) seb ag ai b an b ak ar
altern atif. In p res d i an taran y a
m en g in stru k sik an
k ep ad a
M en teri P ertan ian n fu k m en d o ro n g p en y ed iaa
an am an
b ah an
b ak u b a
n b ak ar
n ab ati term asu k
l
ih d an
b ib itn y a, serta m e g in teg rasik an k eg iatan p en
b an g an
d aq k eg iatan p asca: m en , N am u n san g at d isay g k an h in g g a k in i ak tiv itas p ro d u k si
id ak d ib io etan o lf b i o f u e
lak u k an secara
erata d i
w ilay ah -w ilay ah y
p ro d u k tif m en g h asilk an
ah an b ak u
u n tu k b ah an b ak
terseb u t.
B isa d ik atak an
b an y ak an
h an y a d ilak u k an
i lem b ag alem b ag a p en eliti
. P ad ah al,
jik a p em b u atan etan o l in i b isa
d ilak u k an secara
rerata d i
selu ru h w ilay ah iIn d o n esia,
b an y ak n y a d am p
sitifn y a.
P ertam a, m en ja a k etersed iaan b ah an b
k aren a
b io etan o lf biofuel
eru p ak an
b ah an b ak ar y an g d ap at d ip erb aru i, b erb ed a d n g an B B M
fo sil y an g cep at atau lam b at
ak an h ab is.
K ed u a, p en g h em tan d ev isa
n eg ara k aren a m e
ran g i im p o r B B M atau p u im p o r zat
ad itif p en d o n g
n ilai o k tan ,
M T B E (M h ety l T
iary B u ty l
E th er) k aren a b i tan o l su d ah
m em ilik i n ilai 0
tin g g i.
K etig a, p en in g
tan ek o n o m i p etan i secara n asio n al k are-

n a a k a n te rja d i p e rm in ta a ii
sa r-b e sa ra n

biofuel

s e irin g b e rk e m b a n g n y a

bioetanoljbiofuel

in d u s tri
b is a

oe-

u n tu k b a h a n b a k u

s a ja

yang

te rd e s e n tra lis a s i

di

p e rd e sa a n .
K e e m p a t,
pangan

m e n c ip ta k a n

k e rja

bagi

tin g k a t p e n d id ik a n

la -

b e rb a g a i

d a n b e rb a -

g a i d is ip lin ilm u .
K e lim a , m e n g u ra n g i

p o lu s i

u d a ra k a re n a re n d a h n y a
C O ,N O x ,

dan

e m is i

UHC

d a ri

b io e ta n o l s e h in g g a m e n g u ra n g i
e fe k p e m a n a sa n

g lo b a l.

D engan banyaknya
p o s itif

d a ri

h a ra p k a n

dam pak

b io e ta n o l

in i,

p e m e rin ta h

d i-

akan

le b ih s e riu s m e n g g a ra p k e te rs e d ia a n b a h a n b a k a r n o n fo s il in i.
B is a ju g a p e m e rin ta h
m enggaet
d a la m

in v e s to r

ra n g k a

b e ru sa h a
s w a s ta

pengem bangan

p r o j e k i r i i . ***

Penulis, alumnus FMIPA
Unpad.