Ajip dan Kritik sastra Sunda.

Pikiran Rakyat
-'-'-"-"

o CBA
S e la s a
4

o

8

7

21

O M ar

O Apr

' ' ' . , .. . , . , . " , . . " , . . .•.•- •
.~ ~ ¥ >


o

0 22

5

20

RQPONMLKJIHGFEDCBA

Rabu

9

23

O M ei

O Jun


o

K a m is

24

Jumat

o

S a b tu



• .•

M in g g u

10

11
12
14
13
15
16
25
26
27
28
29
30
31

O Jul

O Ags

O Sep


O O kt

O Nov

...

O D es

,T

Ajip dan Kritik Sastra Su.nda
ASTRA

S u n d a m e m b u tu h k a n

d a sa r k e sa d a ra n .
a d a la h

s a tu


S e b a b , k e sa d a ra n

s a la h s a tu h a l y a n g m u tla k

d i-

m in ta o le h s e m u a h a s il s e n i, b e g itu ju g a d a la m

s e n i s a s tra . K e s a d a ra n

c ip ta . K e s a d a ra n

s a s tra w a n

re k a s a s tra . K e s a d a ra n
m enggunakan
K e sa d a ra n

te rh a d a p


m aksud

m en-

d a la m

m e m ilih

k a ta d a la m
d a n tu ju a n

m e-

s e rta

tu lis a n n y a .

mem-

d a la m


b u a t k a ry a s a s tra .
Pendapat

itu te rm u a t

(1964, 1989,

2002)

d a la m

d a n u ta m a y a n g m e m b a h a s
la m b a h a s a

k e s u s a s tra a n

S u n d a . S e b a b , s e b e lu m

te rb it, s a s tra


Beber

buku

L a ya r

k a ry a A jip R o s id i. B u k u p e rta m a

S u n d a n y a ris ta n p a

Sunda da-

buku

Beber

L a ya r

k ritik a n y a n g m e n c e -


ra h k a n .
M e m a n g , s e ja k b a h e u la

h in g g a a y e u n a ,

d a s e p i d a ri k ritik . K e s a d a ra n
d a te rh a d a p

p e n tin g n y a

m a sy a ra k a t

s a s tra S u n s a s tra

Sun-

k ritik h in g g a k in i b e lu m ju g a

m e m b a ik .

K ritik s a s tra d ia n g g a p
m engum um kan
d a n k e le m a h a n

h a n y a m e n c a ri-c a ri

k e p a d a p u b lik te n ta n g

dan

k e k u ra n g a n

s u a tu k a ry a s a s tra . B a h k a n , o le h s e b a -

g ia n k a la n g a n , k ritik u s s a s tra d ia n g g a p
p a n g te n a r d e n g a n

c a ra m e m b o n c e n g

cum a num k e p a d a k a ry a


s a s tra y a n g s e d a n g d ik a ji.
M e d ia d a n le m b a g a k e s u n d a a n ju g a
tik s a s tra

S u n d a k u ra n g

n g a n b e jib u n n y a

ru a n g a n

C u p u m a n ik

a d a ru b rik k ritik s a s -

S tu d i S a s tra S u n d a U n p a d .

d a n S K M G a lu r a ju g a m e n y e d ia k a n

k h u s u s u n tu k

k u a n tita s n y a

de-

in i k h u s u s b a g i p a ra p e n u lis y a n g

m e n ja d i d o s e n d i P ro g ra m
M a ja la h M a n g le

p u n y a a n d il k ri-

d ib a n d in g k a n

k a ry a s a s tra y a n g te ru s b e rm u n c u la n .

B e tu l, d i m a ja la h
tra , te ta p i ru b rik

b e rg a ira h

tid a k s e b a n d in g

S e b a g a i g a m b a ra n ,
s e d ik itn y a

e m p a t c a rp o n . N a m u n

A J IP

d e n g a n k a ry a s a s tra

R o s id i*

te m p a t ta k le b ih d a ri e m p a t e s a i d a la m

y a n g d is e d ia k a n .
an M a n g le

D O K . ( " P 'l "

e s a i a ta u k ritik s a s tra . N a m u n ,

s e tia p m in g g u d a la m
m em uat

s a tu te rb it-

a ta u m e m b e ri

ru a n g a n

u n tu k e s a i s a s tra h a n y a d ib e ri

s e tia p b u la n -

nya.
S e m e n ta ra

itu , p e n g h a rg a a n

ju g a le b ih m e n ja n jik a n

k e p a d a p e n u lis c a rp o n

k e tim b a n g

p e n u lis k ritik s a s -

------~---------

Kliping

Humas

Unpad

2011

T

tra . D a la m s e tia p b u la n n y a

M a n g le

d a n d ib e ri h a d ia b

pengusaba

d ip ilih s a tu c a rp o n te rb a ik

b u a t k ritik s a s tra
LKJIHGFEDCBA
tin , a ta u d a la m

o le h p o litik u s s e k a lig u s

dan budayaw an

U u R ukm ana

b e ru p a

k u m p u la n

k e ra p d is a tu k a n

K ritik a ta u e s a i y a n g b e rk a ita n

d ip ilih y a n g te rb a ik

u n tu k

R a n c a g e , T id a k s e k a lip u n
c a g e m e m b e ri

h a d ia b

D u r P a n d ja k

e a rp o n , n o v e l, a ta u

o le h Y a y a s a n K e b u d a y a a n

Y ayasan K ebudayaan

S a s te ra
R an-

k ritik s a s tra , a ta u s e tid a k n y a

k u m p u la n

esai bahasa

babasa

guyuban

y a n g k e ra p d ia d a k a n

P a n g la w u n g a n

o le h P a -

s a s tr a a n

S a s tra S u n d a a ta u m e d ia -m e -

d ia S u n d a le b ih s e rin g m e n g a d a k a n

n e is a m e ru p a k a n

T id a k a n e h m a s y a ra k a t
lis c a rp o n

a ta u s a ja k k e tiro b a n g
p e n g h a rg a a n

P a d a b a l, s u d a b
ti b a b a s a , b a b a s a
d i ta ta ra n
b e lu m
p e rn a b

ju rn a lis tik

b is a la g i m e n ja d i b a h a s a
te rja d i s e b e lu m

p e rla k u k a n la b

p a ra p e m e rh a -

m e rd e k a .

B ukankah

k ritik a ta u e s a i s a s -

s a la b s a tu e le m e n d a la m

k e ilm u -

te m p a t y a n g le b ih la y a k ,

tid a k a d a la g i m a s y a ra k a t
k ritik p e rlu d ih in d a ri

Sunda yang engitu b u a h d a ri

bangunan

e tn is p e rta m a

d a n p e la k s a n a n y a

di N usana d a la h A jip

S e ju ro la b k ritik s a s tra y a n g te la b d itu lis A jip R o s i
d a n d ib a c a s e b a g ia n
-

nya m em buat
n g s a s tra

k e e il m a s y a ra k a t

i

S u n d a s e rp e s ti-

k ita m a k in te rs a d a rk a n .

K h u s u s d i b i-

S u n d a ( c a r p o n /s a ja k ) ,ja n g a n

m e n u lis e a rp o n

la g i a d a

a ta u s a ja k h a n y a s e b u a h

k -

N a m u n , d a la m

a m a ta n

k a la b ja u h k u a lita s n y a

s a y a , k u a lita s c a rp o n

d ib a n d in g k a n

c a rp o n

M o h . A m b ri, T ja ra k a , a ta u S ja rif A m in .
p o n y a n g m u n c u l d i M a n g le ,

d a la m

m e n c ip ta

k e s e h a ria n .

(p e rin g a ta n )

a g a r k ita s a d a r

k a ry a s a s tra te la h d is u a ra k a n

R o s id i s e ja k 4 7 ta h u n

n

S e b a g ia n c a r-

G a lu r a , a ta u C u p u m a n ik

k e h id u p a n

P a d a h a l, p a n g g e u in g

h a ri in i

angkat

y a n g la lu .

A jip

***

a g a r tid a k te rja d i k o n -

DJASEPUDIN,

flik y a n g p e lik .
A ta s d a s a r k e s a d a ra n ,

K esu-

da n Buda -

senggang.

d a n b e rk e m b a n g

g a n m e n u lis k ritik s a s tra . K e e n g g a n a n

dupan

e n s ik lo p e d i

b a ru s e b a ta s m e m o tre t

anggapan

Sa s tr a

la n g e n a n , h o b i s e lin g a n s e m a ta , a ta u m e n g is i w a k tu

s e p e rti y a n g

an?
d ih a ra p k a n

(1 9 6 6 ),

S u n d a d a la m
d a la m

k e ilm u a n

In d o n e s ia

J ik a k ritik s a s tra m e n d a p a t

Hurip W a -

(1 9 9 8 ),

anggapan

s e p e rti c a rp o rt a ta u s a ja k . B e rila b d ia

m e ru p a k a n

Ini

D ew a sa

H a ji
P an-

b e la k a . B a b a s a S u n d a

S u n d a tu m b u h

te m p a t y a n g te rh o rm a t.

(1 9 8 8 ),

R o s id i.

a d a la b

d a n b e rk e m b a n g

(1 9 8 6 ),

d a n te la b d ib u k u k a n

ta ra , s a la b s a tu p e rin tis

s o s ia l d a n n o m in a l

m e n ja d i k e s e p a k a ta n

s a s tra d a n

m enu-

m e n u lis k ritik s a s tra .

S u n d a h a n y a h id u p

N ab, agar babasa

tra ju g a

S u n d a le b ih te rb e to t

s a ja , s a la b s a tu a la s a n y a n g d ia ju k a n n y a

p e rtim b a n g a n

Su n d a

.

buku

ya : K e d a e r a h a n d a la m K e in d o n e s ia a n (1 9 9 5 ). E n s iklo p e d i Su n d a ( 2 0 0 1 ) y a n g d itu lis d a la m b a h a s a I n d -

lo m b a c a rp o n ,

d ra m a , a ta u s a ja k .

T e n tu

In d o n e s ia

d i p e lb a g
d a la m

K a s u s a s tr a a n

A jip R o s id i ju g a m e n u lis k ritik s a s tra

Sunda.
A d a p u n lo rn b a -lo m b a

(1 9 6 6 ), N g a la n g la n g

c a ka ki (1 9 9 6 ), E u n d e u k-e u n d e ka n
r a s (2001).

k e p a d a p e n u lis b u k u k u m p u la n

k e s u s a s tra a n

s u d a b te rk u m p u lk a n

Su n d a (1 9 8 3 ), D e u n g kle u n g D e n q d e k
H a s a n M u s ta p a je u n g
K a r ya -ka r ya n a

R ancage saban

d ib e ri H a d ia b

dengan

k a ry a A jip R o s id i y a n g b e rs e ra k a n

m e d ia itu s e b a g ia n

D i la in p ih a k , b u k u k u m p u la n
ta b u n

Sunda

m e n ja d i s e b u a b b u k u

c a rp o n .

s a ja k ju g a

s e b u a b b u k u , A jip R o s id i te -

ru s m e n u lis k ritik s a s tra S u n d a .

uang

s a n i ju ta ru p ia b . T id a k c u k u p u a n g , c a rp o n -c a rp o n
te rp ilih ju g a

S u n d a . D a la m k o ra n , rn a ja la h , b u le -

p e n g a n ta r

m e s k i s e rin g k o n flik d a la m

p o le m ik d a n m u n g k in

b e rim b a s

k e k e h i-

p rib a d i, A jip R o s id i m e m u la i d a n te ru s m e m -

G uru honorer
2 7 C ib in o n q ;

b a h a sa Su n d a

a lu m n u s

P rogram

U n ive r s ita s P a d ja d ja r a n

d i S D I s l a m A l - A zh a r

Stu d i Sa s tr a

Su n d a

Ba ndung.

1

tra . D a la m s e tia p b u la n n y a

M a n g le

d a n d ib e ri h a d ia b

pengusaba

d ip ilih s a tu c a rp o n te rb a ik

b u a t k ritik s a s tra
LKJIHGFEDCBA
tin , a ta u d a la m

o le h p o litik u s s e k a lig u s

dan budayaw an

U u R ukm ana

b e ru p a

k u m p u la n

k e ra p d is a tu k a n

K ritik a ta u e s a i y a n g b e rk a ita n

d ip ilih y a n g te rb a ik

u n tu k

R a n c a g e , T id a k s e k a lip u n
c a g e m e m b e ri

h a d ia b

D u r P a n d ja k

e a rp o n , n o v e l, a ta u

o le h Y a y a s a n K e b u d a y a a n

Y ayasan K ebudayaan

S a s te ra
R an-

k ritik s a s tra , a ta u s e tid a k n y a

k u m p u la n

esai bahasa

babasa

guyuban

y a n g k e ra p d ia d a k a n

P a n g la w u n g a n

o le h P a -

s a s tr a a n

S a s tra S u n d a a ta u m e d ia -m e -

d ia S u n d a le b ih s e rin g m e n g a d a k a n

n e is a m e ru p a k a n

T id a k a n e h m a s y a ra k a t
lis c a rp o n

a ta u s a ja k k e tiro b a n g
p e n g h a rg a a n

P a d a b a l, s u d a b
ti b a b a s a , b a b a s a
d i ta ta ra n
b e lu m
p e rn a b

ju rn a lis tik

b is a la g i m e n ja d i b a h a s a
te rja d i s e b e lu m

p e rla k u k a n la b

p a ra p e m e rh a -

m e rd e k a .

B ukankah

k ritik a ta u e s a i s a s -

s a la b s a tu e le m e n d a la m

k e ilm u -

te m p a t y a n g le b ih la y a k ,

tid a k a d a la g i m a s y a ra k a t
k ritik p e rlu d ih in d a ri

Sunda yang engitu b u a h d a ri

bangunan

e tn is p e rta m a

d a n p e la k s a n a n y a

di N usana d a la h A jip

S e ju ro la b k ritik s a s tra y a n g te la b d itu lis A jip R o s i
d a n d ib a c a s e b a g ia n
-

nya m em buat
n g s a s tra

k e e il m a s y a ra k a t

i

S u n d a s e rp e s ti-

k ita m a k in te rs a d a rk a n .

K h u s u s d i b i-

S u n d a ( c a r p o n /s a ja k ) ,ja n g a n

m e n u lis e a rp o n

la g i a d a

a ta u s a ja k h a n y a s e b u a h

k -

N a m u n , d a la m

a m a ta n

k a la b ja u h k u a lita s n y a

s a y a , k u a lita s c a rp o n

d ib a n d in g k a n

c a rp o n

M o h . A m b ri, T ja ra k a , a ta u S ja rif A m in .
p o n y a n g m u n c u l d i M a n g le ,

d a la m

m e n c ip ta

k e s e h a ria n .

(p e rin g a ta n )

a g a r k ita s a d a r

k a ry a s a s tra te la h d is u a ra k a n

R o s id i s e ja k 4 7 ta h u n

n

S e b a g ia n c a r-

G a lu r a , a ta u C u p u m a n ik

k e h id u p a n

P a d a h a l, p a n g g e u in g

h a ri in i

angkat

y a n g la lu .

A jip

***

a g a r tid a k te rja d i k o n -

DJASEPUDIN,

flik y a n g p e lik .
A ta s d a s a r k e s a d a ra n ,

K esu-

da n Buda -

senggang.

d a n b e rk e m b a n g

g a n m e n u lis k ritik s a s tra . K e e n g g a n a n

dupan

e n s ik lo p e d i

b a ru s e b a ta s m e m o tre t

anggapan

Sa s tr a

la n g e n a n , h o b i s e lin g a n s e m a ta , a ta u m e n g is i w a k tu

s e p e rti y a n g

an?
d ih a ra p k a n

(1 9 6 6 ),

S u n d a d a la m
d a la m

k e ilm u a n

In d o n e s ia

J ik a k ritik s a s tra m e n d a p a t

Hurip W a -

(1 9 9 8 ),

anggapan

s e p e rti c a rp o rt a ta u s a ja k . B e rila b d ia

m e ru p a k a n

Ini

D ew a sa

H a ji
P an-

b e la k a . B a b a s a S u n d a

S u n d a tu m b u h

te m p a t y a n g te rh o rm a t.

(1 9 8 8 ),

R o s id i.

a d a la b

d a n b e rk e m b a n g

(1 9 8 6 ),

d a n te la b d ib u k u k a n

ta ra , s a la b s a tu p e rin tis

s o s ia l d a n n o m in a l

m e n ja d i k e s e p a k a ta n

s a s tra d a n

m enu-

m e n u lis k ritik s a s tra .

S u n d a h a n y a h id u p

N ab, agar babasa

tra ju g a

S u n d a le b ih te rb e to t

s a ja , s a la b s a tu a la s a n y a n g d ia ju k a n n y a

p e rtim b a n g a n

Su n d a

.

buku

ya : K e d a e r a h a n d a la m K e in d o n e s ia a n (1 9 9 5 ). E n s iklo p e d i Su n d a ( 2 0 0 1 ) y a n g d itu lis d a la m b a h a s a I n d -

lo m b a c a rp o n ,

d ra m a , a ta u s a ja k .

T e n tu

In d o n e s ia

d i p e lb a g
d a la m

K a s u s a s tr a a n

A jip R o s id i ju g a m e n u lis k ritik s a s tra

Sunda.
A d a p u n lo rn b a -lo m b a

(1 9 6 6 ), N g a la n g la n g

c a ka ki (1 9 9 6 ), E u n d e u k-e u n d e ka n
r a s (2001).

k e p a d a p e n u lis b u k u k u m p u la n

k e s u s a s tra a n

s u d a b te rk u m p u lk a n

Su n d a (1 9 8 3 ), D e u n g kle u n g D e n q d e k
H a s a n M u s ta p a je u n g
K a r ya -ka r ya n a

R ancage saban

d ib e ri H a d ia b

dengan

k a ry a A jip R o s id i y a n g b e rs e ra k a n

m e d ia itu s e b a g ia n

D i la in p ih a k , b u k u k u m p u la n
ta b u n

Sunda

m e n ja d i s e b u a b b u k u

c a rp o n .

s a ja k ju g a

s e b u a b b u k u , A jip R o s id i te -

ru s m e n u lis k ritik s a s tra S u n d a .

uang

s a n i ju ta ru p ia b . T id a k c u k u p u a n g , c a rp o n -c a rp o n
te rp ilih ju g a

S u n d a . D a la m k o ra n , rn a ja la h , b u le -

p e n g a n ta r

m e s k i s e rin g k o n flik d a la m

p o le m ik d a n m u n g k in

b e rim b a s

k e k e h i-

p rib a d i, A jip R o s id i m e m u la i d a n te ru s m e m -

G uru honorer
2 7 C ib in o n q ;

b a h a sa Su n d a

a lu m n u s

P rogram

U n ive r s ita s P a d ja d ja r a n

d i S D I s l a m A l - A zh a r

Stu d i Sa s tr a

Su n d a

Ba ndung.

1