Ajip dan Kritik sastra Sunda.
Pikiran Rakyat
-'-'-"-"
o CBA
S e la s a
4
o
8
7
21
O M ar
O Apr
' ' ' . , .. . , . , . " , . . " , . . .•.•- •
.~ ~ ¥ >
o
0 22
5
20
RQPONMLKJIHGFEDCBA
Rabu
9
23
O M ei
O Jun
o
K a m is
24
Jumat
o
S a b tu
•
• .•
M in g g u
10
11
12
14
13
15
16
25
26
27
28
29
30
31
O Jul
O Ags
O Sep
O O kt
O Nov
...
O D es
,T
Ajip dan Kritik Sastra Su.nda
ASTRA
S u n d a m e m b u tu h k a n
d a sa r k e sa d a ra n .
a d a la h
s a tu
S e b a b , k e sa d a ra n
s a la h s a tu h a l y a n g m u tla k
d i-
m in ta o le h s e m u a h a s il s e n i, b e g itu ju g a d a la m
s e n i s a s tra . K e s a d a ra n
c ip ta . K e s a d a ra n
s a s tra w a n
re k a s a s tra . K e s a d a ra n
m enggunakan
K e sa d a ra n
te rh a d a p
m aksud
m en-
d a la m
m e m ilih
k a ta d a la m
d a n tu ju a n
m e-
s e rta
tu lis a n n y a .
mem-
d a la m
b u a t k a ry a s a s tra .
Pendapat
itu te rm u a t
(1964, 1989,
2002)
d a la m
d a n u ta m a y a n g m e m b a h a s
la m b a h a s a
k e s u s a s tra a n
S u n d a . S e b a b , s e b e lu m
te rb it, s a s tra
Beber
buku
L a ya r
k a ry a A jip R o s id i. B u k u p e rta m a
S u n d a n y a ris ta n p a
Sunda da-
buku
Beber
L a ya r
k ritik a n y a n g m e n c e -
ra h k a n .
M e m a n g , s e ja k b a h e u la
h in g g a a y e u n a ,
d a s e p i d a ri k ritik . K e s a d a ra n
d a te rh a d a p
p e n tin g n y a
m a sy a ra k a t
s a s tra S u n s a s tra
Sun-
k ritik h in g g a k in i b e lu m ju g a
m e m b a ik .
K ritik s a s tra d ia n g g a p
m engum um kan
d a n k e le m a h a n
h a n y a m e n c a ri-c a ri
k e p a d a p u b lik te n ta n g
dan
k e k u ra n g a n
s u a tu k a ry a s a s tra . B a h k a n , o le h s e b a -
g ia n k a la n g a n , k ritik u s s a s tra d ia n g g a p
p a n g te n a r d e n g a n
c a ra m e m b o n c e n g
cum a num k e p a d a k a ry a
s a s tra y a n g s e d a n g d ik a ji.
M e d ia d a n le m b a g a k e s u n d a a n ju g a
tik s a s tra
S u n d a k u ra n g
n g a n b e jib u n n y a
ru a n g a n
C u p u m a n ik
a d a ru b rik k ritik s a s -
S tu d i S a s tra S u n d a U n p a d .
d a n S K M G a lu r a ju g a m e n y e d ia k a n
k h u s u s u n tu k
k u a n tita s n y a
de-
in i k h u s u s b a g i p a ra p e n u lis y a n g
m e n ja d i d o s e n d i P ro g ra m
M a ja la h M a n g le
p u n y a a n d il k ri-
d ib a n d in g k a n
k a ry a s a s tra y a n g te ru s b e rm u n c u la n .
B e tu l, d i m a ja la h
tra , te ta p i ru b rik
b e rg a ira h
tid a k s e b a n d in g
S e b a g a i g a m b a ra n ,
s e d ik itn y a
e m p a t c a rp o n . N a m u n
A J IP
d e n g a n k a ry a s a s tra
R o s id i*
te m p a t ta k le b ih d a ri e m p a t e s a i d a la m
y a n g d is e d ia k a n .
an M a n g le
D O K . ( " P 'l "
e s a i a ta u k ritik s a s tra . N a m u n ,
s e tia p m in g g u d a la m
m em uat
s a tu te rb it-
a ta u m e m b e ri
ru a n g a n
u n tu k e s a i s a s tra h a n y a d ib e ri
s e tia p b u la n -
nya.
S e m e n ta ra
itu , p e n g h a rg a a n
ju g a le b ih m e n ja n jik a n
k e p a d a p e n u lis c a rp o n
k e tim b a n g
p e n u lis k ritik s a s -
------~---------
Kliping
Humas
Unpad
2011
T
tra . D a la m s e tia p b u la n n y a
M a n g le
d a n d ib e ri h a d ia b
pengusaba
d ip ilih s a tu c a rp o n te rb a ik
b u a t k ritik s a s tra
LKJIHGFEDCBA
tin , a ta u d a la m
o le h p o litik u s s e k a lig u s
dan budayaw an
U u R ukm ana
b e ru p a
k u m p u la n
k e ra p d is a tu k a n
K ritik a ta u e s a i y a n g b e rk a ita n
d ip ilih y a n g te rb a ik
u n tu k
R a n c a g e , T id a k s e k a lip u n
c a g e m e m b e ri
h a d ia b
D u r P a n d ja k
e a rp o n , n o v e l, a ta u
o le h Y a y a s a n K e b u d a y a a n
Y ayasan K ebudayaan
S a s te ra
R an-
k ritik s a s tra , a ta u s e tid a k n y a
k u m p u la n
esai bahasa
babasa
guyuban
y a n g k e ra p d ia d a k a n
P a n g la w u n g a n
o le h P a -
s a s tr a a n
S a s tra S u n d a a ta u m e d ia -m e -
d ia S u n d a le b ih s e rin g m e n g a d a k a n
n e is a m e ru p a k a n
T id a k a n e h m a s y a ra k a t
lis c a rp o n
a ta u s a ja k k e tiro b a n g
p e n g h a rg a a n
P a d a b a l, s u d a b
ti b a b a s a , b a b a s a
d i ta ta ra n
b e lu m
p e rn a b
ju rn a lis tik
b is a la g i m e n ja d i b a h a s a
te rja d i s e b e lu m
p e rla k u k a n la b
p a ra p e m e rh a -
m e rd e k a .
B ukankah
k ritik a ta u e s a i s a s -
s a la b s a tu e le m e n d a la m
k e ilm u -
te m p a t y a n g le b ih la y a k ,
tid a k a d a la g i m a s y a ra k a t
k ritik p e rlu d ih in d a ri
Sunda yang engitu b u a h d a ri
bangunan
e tn is p e rta m a
d a n p e la k s a n a n y a
di N usana d a la h A jip
S e ju ro la b k ritik s a s tra y a n g te la b d itu lis A jip R o s i
d a n d ib a c a s e b a g ia n
-
nya m em buat
n g s a s tra
k e e il m a s y a ra k a t
i
S u n d a s e rp e s ti-
k ita m a k in te rs a d a rk a n .
K h u s u s d i b i-
S u n d a ( c a r p o n /s a ja k ) ,ja n g a n
m e n u lis e a rp o n
la g i a d a
a ta u s a ja k h a n y a s e b u a h
k -
N a m u n , d a la m
a m a ta n
k a la b ja u h k u a lita s n y a
s a y a , k u a lita s c a rp o n
d ib a n d in g k a n
c a rp o n
M o h . A m b ri, T ja ra k a , a ta u S ja rif A m in .
p o n y a n g m u n c u l d i M a n g le ,
d a la m
m e n c ip ta
k e s e h a ria n .
(p e rin g a ta n )
a g a r k ita s a d a r
k a ry a s a s tra te la h d is u a ra k a n
R o s id i s e ja k 4 7 ta h u n
n
S e b a g ia n c a r-
G a lu r a , a ta u C u p u m a n ik
k e h id u p a n
P a d a h a l, p a n g g e u in g
h a ri in i
angkat
y a n g la lu .
A jip
***
a g a r tid a k te rja d i k o n -
DJASEPUDIN,
flik y a n g p e lik .
A ta s d a s a r k e s a d a ra n ,
K esu-
da n Buda -
senggang.
d a n b e rk e m b a n g
g a n m e n u lis k ritik s a s tra . K e e n g g a n a n
dupan
e n s ik lo p e d i
b a ru s e b a ta s m e m o tre t
anggapan
Sa s tr a
la n g e n a n , h o b i s e lin g a n s e m a ta , a ta u m e n g is i w a k tu
s e p e rti y a n g
an?
d ih a ra p k a n
(1 9 6 6 ),
S u n d a d a la m
d a la m
k e ilm u a n
In d o n e s ia
J ik a k ritik s a s tra m e n d a p a t
Hurip W a -
(1 9 9 8 ),
anggapan
s e p e rti c a rp o rt a ta u s a ja k . B e rila b d ia
m e ru p a k a n
Ini
D ew a sa
H a ji
P an-
b e la k a . B a b a s a S u n d a
S u n d a tu m b u h
te m p a t y a n g te rh o rm a t.
(1 9 8 8 ),
R o s id i.
a d a la b
d a n b e rk e m b a n g
(1 9 8 6 ),
d a n te la b d ib u k u k a n
ta ra , s a la b s a tu p e rin tis
s o s ia l d a n n o m in a l
m e n ja d i k e s e p a k a ta n
s a s tra d a n
m enu-
m e n u lis k ritik s a s tra .
S u n d a h a n y a h id u p
N ab, agar babasa
tra ju g a
S u n d a le b ih te rb e to t
s a ja , s a la b s a tu a la s a n y a n g d ia ju k a n n y a
p e rtim b a n g a n
Su n d a
.
buku
ya : K e d a e r a h a n d a la m K e in d o n e s ia a n (1 9 9 5 ). E n s iklo p e d i Su n d a ( 2 0 0 1 ) y a n g d itu lis d a la m b a h a s a I n d -
lo m b a c a rp o n ,
d ra m a , a ta u s a ja k .
T e n tu
In d o n e s ia
d i p e lb a g
d a la m
K a s u s a s tr a a n
A jip R o s id i ju g a m e n u lis k ritik s a s tra
Sunda.
A d a p u n lo rn b a -lo m b a
(1 9 6 6 ), N g a la n g la n g
c a ka ki (1 9 9 6 ), E u n d e u k-e u n d e ka n
r a s (2001).
k e p a d a p e n u lis b u k u k u m p u la n
k e s u s a s tra a n
s u d a b te rk u m p u lk a n
Su n d a (1 9 8 3 ), D e u n g kle u n g D e n q d e k
H a s a n M u s ta p a je u n g
K a r ya -ka r ya n a
R ancage saban
d ib e ri H a d ia b
dengan
k a ry a A jip R o s id i y a n g b e rs e ra k a n
m e d ia itu s e b a g ia n
D i la in p ih a k , b u k u k u m p u la n
ta b u n
Sunda
m e n ja d i s e b u a b b u k u
c a rp o n .
s a ja k ju g a
s e b u a b b u k u , A jip R o s id i te -
ru s m e n u lis k ritik s a s tra S u n d a .
uang
s a n i ju ta ru p ia b . T id a k c u k u p u a n g , c a rp o n -c a rp o n
te rp ilih ju g a
S u n d a . D a la m k o ra n , rn a ja la h , b u le -
p e n g a n ta r
m e s k i s e rin g k o n flik d a la m
p o le m ik d a n m u n g k in
b e rim b a s
k e k e h i-
p rib a d i, A jip R o s id i m e m u la i d a n te ru s m e m -
G uru honorer
2 7 C ib in o n q ;
b a h a sa Su n d a
a lu m n u s
P rogram
U n ive r s ita s P a d ja d ja r a n
d i S D I s l a m A l - A zh a r
Stu d i Sa s tr a
Su n d a
Ba ndung.
1
tra . D a la m s e tia p b u la n n y a
M a n g le
d a n d ib e ri h a d ia b
pengusaba
d ip ilih s a tu c a rp o n te rb a ik
b u a t k ritik s a s tra
LKJIHGFEDCBA
tin , a ta u d a la m
o le h p o litik u s s e k a lig u s
dan budayaw an
U u R ukm ana
b e ru p a
k u m p u la n
k e ra p d is a tu k a n
K ritik a ta u e s a i y a n g b e rk a ita n
d ip ilih y a n g te rb a ik
u n tu k
R a n c a g e , T id a k s e k a lip u n
c a g e m e m b e ri
h a d ia b
D u r P a n d ja k
e a rp o n , n o v e l, a ta u
o le h Y a y a s a n K e b u d a y a a n
Y ayasan K ebudayaan
S a s te ra
R an-
k ritik s a s tra , a ta u s e tid a k n y a
k u m p u la n
esai bahasa
babasa
guyuban
y a n g k e ra p d ia d a k a n
P a n g la w u n g a n
o le h P a -
s a s tr a a n
S a s tra S u n d a a ta u m e d ia -m e -
d ia S u n d a le b ih s e rin g m e n g a d a k a n
n e is a m e ru p a k a n
T id a k a n e h m a s y a ra k a t
lis c a rp o n
a ta u s a ja k k e tiro b a n g
p e n g h a rg a a n
P a d a b a l, s u d a b
ti b a b a s a , b a b a s a
d i ta ta ra n
b e lu m
p e rn a b
ju rn a lis tik
b is a la g i m e n ja d i b a h a s a
te rja d i s e b e lu m
p e rla k u k a n la b
p a ra p e m e rh a -
m e rd e k a .
B ukankah
k ritik a ta u e s a i s a s -
s a la b s a tu e le m e n d a la m
k e ilm u -
te m p a t y a n g le b ih la y a k ,
tid a k a d a la g i m a s y a ra k a t
k ritik p e rlu d ih in d a ri
Sunda yang engitu b u a h d a ri
bangunan
e tn is p e rta m a
d a n p e la k s a n a n y a
di N usana d a la h A jip
S e ju ro la b k ritik s a s tra y a n g te la b d itu lis A jip R o s i
d a n d ib a c a s e b a g ia n
-
nya m em buat
n g s a s tra
k e e il m a s y a ra k a t
i
S u n d a s e rp e s ti-
k ita m a k in te rs a d a rk a n .
K h u s u s d i b i-
S u n d a ( c a r p o n /s a ja k ) ,ja n g a n
m e n u lis e a rp o n
la g i a d a
a ta u s a ja k h a n y a s e b u a h
k -
N a m u n , d a la m
a m a ta n
k a la b ja u h k u a lita s n y a
s a y a , k u a lita s c a rp o n
d ib a n d in g k a n
c a rp o n
M o h . A m b ri, T ja ra k a , a ta u S ja rif A m in .
p o n y a n g m u n c u l d i M a n g le ,
d a la m
m e n c ip ta
k e s e h a ria n .
(p e rin g a ta n )
a g a r k ita s a d a r
k a ry a s a s tra te la h d is u a ra k a n
R o s id i s e ja k 4 7 ta h u n
n
S e b a g ia n c a r-
G a lu r a , a ta u C u p u m a n ik
k e h id u p a n
P a d a h a l, p a n g g e u in g
h a ri in i
angkat
y a n g la lu .
A jip
***
a g a r tid a k te rja d i k o n -
DJASEPUDIN,
flik y a n g p e lik .
A ta s d a s a r k e s a d a ra n ,
K esu-
da n Buda -
senggang.
d a n b e rk e m b a n g
g a n m e n u lis k ritik s a s tra . K e e n g g a n a n
dupan
e n s ik lo p e d i
b a ru s e b a ta s m e m o tre t
anggapan
Sa s tr a
la n g e n a n , h o b i s e lin g a n s e m a ta , a ta u m e n g is i w a k tu
s e p e rti y a n g
an?
d ih a ra p k a n
(1 9 6 6 ),
S u n d a d a la m
d a la m
k e ilm u a n
In d o n e s ia
J ik a k ritik s a s tra m e n d a p a t
Hurip W a -
(1 9 9 8 ),
anggapan
s e p e rti c a rp o rt a ta u s a ja k . B e rila b d ia
m e ru p a k a n
Ini
D ew a sa
H a ji
P an-
b e la k a . B a b a s a S u n d a
S u n d a tu m b u h
te m p a t y a n g te rh o rm a t.
(1 9 8 8 ),
R o s id i.
a d a la b
d a n b e rk e m b a n g
(1 9 8 6 ),
d a n te la b d ib u k u k a n
ta ra , s a la b s a tu p e rin tis
s o s ia l d a n n o m in a l
m e n ja d i k e s e p a k a ta n
s a s tra d a n
m enu-
m e n u lis k ritik s a s tra .
S u n d a h a n y a h id u p
N ab, agar babasa
tra ju g a
S u n d a le b ih te rb e to t
s a ja , s a la b s a tu a la s a n y a n g d ia ju k a n n y a
p e rtim b a n g a n
Su n d a
.
buku
ya : K e d a e r a h a n d a la m K e in d o n e s ia a n (1 9 9 5 ). E n s iklo p e d i Su n d a ( 2 0 0 1 ) y a n g d itu lis d a la m b a h a s a I n d -
lo m b a c a rp o n ,
d ra m a , a ta u s a ja k .
T e n tu
In d o n e s ia
d i p e lb a g
d a la m
K a s u s a s tr a a n
A jip R o s id i ju g a m e n u lis k ritik s a s tra
Sunda.
A d a p u n lo rn b a -lo m b a
(1 9 6 6 ), N g a la n g la n g
c a ka ki (1 9 9 6 ), E u n d e u k-e u n d e ka n
r a s (2001).
k e p a d a p e n u lis b u k u k u m p u la n
k e s u s a s tra a n
s u d a b te rk u m p u lk a n
Su n d a (1 9 8 3 ), D e u n g kle u n g D e n q d e k
H a s a n M u s ta p a je u n g
K a r ya -ka r ya n a
R ancage saban
d ib e ri H a d ia b
dengan
k a ry a A jip R o s id i y a n g b e rs e ra k a n
m e d ia itu s e b a g ia n
D i la in p ih a k , b u k u k u m p u la n
ta b u n
Sunda
m e n ja d i s e b u a b b u k u
c a rp o n .
s a ja k ju g a
s e b u a b b u k u , A jip R o s id i te -
ru s m e n u lis k ritik s a s tra S u n d a .
uang
s a n i ju ta ru p ia b . T id a k c u k u p u a n g , c a rp o n -c a rp o n
te rp ilih ju g a
S u n d a . D a la m k o ra n , rn a ja la h , b u le -
p e n g a n ta r
m e s k i s e rin g k o n flik d a la m
p o le m ik d a n m u n g k in
b e rim b a s
k e k e h i-
p rib a d i, A jip R o s id i m e m u la i d a n te ru s m e m -
G uru honorer
2 7 C ib in o n q ;
b a h a sa Su n d a
a lu m n u s
P rogram
U n ive r s ita s P a d ja d ja r a n
d i S D I s l a m A l - A zh a r
Stu d i Sa s tr a
Su n d a
Ba ndung.
1
-'-'-"-"
o CBA
S e la s a
4
o
8
7
21
O M ar
O Apr
' ' ' . , .. . , . , . " , . . " , . . .•.•- •
.~ ~ ¥ >
o
0 22
5
20
RQPONMLKJIHGFEDCBA
Rabu
9
23
O M ei
O Jun
o
K a m is
24
Jumat
o
S a b tu
•
• .•
M in g g u
10
11
12
14
13
15
16
25
26
27
28
29
30
31
O Jul
O Ags
O Sep
O O kt
O Nov
...
O D es
,T
Ajip dan Kritik Sastra Su.nda
ASTRA
S u n d a m e m b u tu h k a n
d a sa r k e sa d a ra n .
a d a la h
s a tu
S e b a b , k e sa d a ra n
s a la h s a tu h a l y a n g m u tla k
d i-
m in ta o le h s e m u a h a s il s e n i, b e g itu ju g a d a la m
s e n i s a s tra . K e s a d a ra n
c ip ta . K e s a d a ra n
s a s tra w a n
re k a s a s tra . K e s a d a ra n
m enggunakan
K e sa d a ra n
te rh a d a p
m aksud
m en-
d a la m
m e m ilih
k a ta d a la m
d a n tu ju a n
m e-
s e rta
tu lis a n n y a .
mem-
d a la m
b u a t k a ry a s a s tra .
Pendapat
itu te rm u a t
(1964, 1989,
2002)
d a la m
d a n u ta m a y a n g m e m b a h a s
la m b a h a s a
k e s u s a s tra a n
S u n d a . S e b a b , s e b e lu m
te rb it, s a s tra
Beber
buku
L a ya r
k a ry a A jip R o s id i. B u k u p e rta m a
S u n d a n y a ris ta n p a
Sunda da-
buku
Beber
L a ya r
k ritik a n y a n g m e n c e -
ra h k a n .
M e m a n g , s e ja k b a h e u la
h in g g a a y e u n a ,
d a s e p i d a ri k ritik . K e s a d a ra n
d a te rh a d a p
p e n tin g n y a
m a sy a ra k a t
s a s tra S u n s a s tra
Sun-
k ritik h in g g a k in i b e lu m ju g a
m e m b a ik .
K ritik s a s tra d ia n g g a p
m engum um kan
d a n k e le m a h a n
h a n y a m e n c a ri-c a ri
k e p a d a p u b lik te n ta n g
dan
k e k u ra n g a n
s u a tu k a ry a s a s tra . B a h k a n , o le h s e b a -
g ia n k a la n g a n , k ritik u s s a s tra d ia n g g a p
p a n g te n a r d e n g a n
c a ra m e m b o n c e n g
cum a num k e p a d a k a ry a
s a s tra y a n g s e d a n g d ik a ji.
M e d ia d a n le m b a g a k e s u n d a a n ju g a
tik s a s tra
S u n d a k u ra n g
n g a n b e jib u n n y a
ru a n g a n
C u p u m a n ik
a d a ru b rik k ritik s a s -
S tu d i S a s tra S u n d a U n p a d .
d a n S K M G a lu r a ju g a m e n y e d ia k a n
k h u s u s u n tu k
k u a n tita s n y a
de-
in i k h u s u s b a g i p a ra p e n u lis y a n g
m e n ja d i d o s e n d i P ro g ra m
M a ja la h M a n g le
p u n y a a n d il k ri-
d ib a n d in g k a n
k a ry a s a s tra y a n g te ru s b e rm u n c u la n .
B e tu l, d i m a ja la h
tra , te ta p i ru b rik
b e rg a ira h
tid a k s e b a n d in g
S e b a g a i g a m b a ra n ,
s e d ik itn y a
e m p a t c a rp o n . N a m u n
A J IP
d e n g a n k a ry a s a s tra
R o s id i*
te m p a t ta k le b ih d a ri e m p a t e s a i d a la m
y a n g d is e d ia k a n .
an M a n g le
D O K . ( " P 'l "
e s a i a ta u k ritik s a s tra . N a m u n ,
s e tia p m in g g u d a la m
m em uat
s a tu te rb it-
a ta u m e m b e ri
ru a n g a n
u n tu k e s a i s a s tra h a n y a d ib e ri
s e tia p b u la n -
nya.
S e m e n ta ra
itu , p e n g h a rg a a n
ju g a le b ih m e n ja n jik a n
k e p a d a p e n u lis c a rp o n
k e tim b a n g
p e n u lis k ritik s a s -
------~---------
Kliping
Humas
Unpad
2011
T
tra . D a la m s e tia p b u la n n y a
M a n g le
d a n d ib e ri h a d ia b
pengusaba
d ip ilih s a tu c a rp o n te rb a ik
b u a t k ritik s a s tra
LKJIHGFEDCBA
tin , a ta u d a la m
o le h p o litik u s s e k a lig u s
dan budayaw an
U u R ukm ana
b e ru p a
k u m p u la n
k e ra p d is a tu k a n
K ritik a ta u e s a i y a n g b e rk a ita n
d ip ilih y a n g te rb a ik
u n tu k
R a n c a g e , T id a k s e k a lip u n
c a g e m e m b e ri
h a d ia b
D u r P a n d ja k
e a rp o n , n o v e l, a ta u
o le h Y a y a s a n K e b u d a y a a n
Y ayasan K ebudayaan
S a s te ra
R an-
k ritik s a s tra , a ta u s e tid a k n y a
k u m p u la n
esai bahasa
babasa
guyuban
y a n g k e ra p d ia d a k a n
P a n g la w u n g a n
o le h P a -
s a s tr a a n
S a s tra S u n d a a ta u m e d ia -m e -
d ia S u n d a le b ih s e rin g m e n g a d a k a n
n e is a m e ru p a k a n
T id a k a n e h m a s y a ra k a t
lis c a rp o n
a ta u s a ja k k e tiro b a n g
p e n g h a rg a a n
P a d a b a l, s u d a b
ti b a b a s a , b a b a s a
d i ta ta ra n
b e lu m
p e rn a b
ju rn a lis tik
b is a la g i m e n ja d i b a h a s a
te rja d i s e b e lu m
p e rla k u k a n la b
p a ra p e m e rh a -
m e rd e k a .
B ukankah
k ritik a ta u e s a i s a s -
s a la b s a tu e le m e n d a la m
k e ilm u -
te m p a t y a n g le b ih la y a k ,
tid a k a d a la g i m a s y a ra k a t
k ritik p e rlu d ih in d a ri
Sunda yang engitu b u a h d a ri
bangunan
e tn is p e rta m a
d a n p e la k s a n a n y a
di N usana d a la h A jip
S e ju ro la b k ritik s a s tra y a n g te la b d itu lis A jip R o s i
d a n d ib a c a s e b a g ia n
-
nya m em buat
n g s a s tra
k e e il m a s y a ra k a t
i
S u n d a s e rp e s ti-
k ita m a k in te rs a d a rk a n .
K h u s u s d i b i-
S u n d a ( c a r p o n /s a ja k ) ,ja n g a n
m e n u lis e a rp o n
la g i a d a
a ta u s a ja k h a n y a s e b u a h
k -
N a m u n , d a la m
a m a ta n
k a la b ja u h k u a lita s n y a
s a y a , k u a lita s c a rp o n
d ib a n d in g k a n
c a rp o n
M o h . A m b ri, T ja ra k a , a ta u S ja rif A m in .
p o n y a n g m u n c u l d i M a n g le ,
d a la m
m e n c ip ta
k e s e h a ria n .
(p e rin g a ta n )
a g a r k ita s a d a r
k a ry a s a s tra te la h d is u a ra k a n
R o s id i s e ja k 4 7 ta h u n
n
S e b a g ia n c a r-
G a lu r a , a ta u C u p u m a n ik
k e h id u p a n
P a d a h a l, p a n g g e u in g
h a ri in i
angkat
y a n g la lu .
A jip
***
a g a r tid a k te rja d i k o n -
DJASEPUDIN,
flik y a n g p e lik .
A ta s d a s a r k e s a d a ra n ,
K esu-
da n Buda -
senggang.
d a n b e rk e m b a n g
g a n m e n u lis k ritik s a s tra . K e e n g g a n a n
dupan
e n s ik lo p e d i
b a ru s e b a ta s m e m o tre t
anggapan
Sa s tr a
la n g e n a n , h o b i s e lin g a n s e m a ta , a ta u m e n g is i w a k tu
s e p e rti y a n g
an?
d ih a ra p k a n
(1 9 6 6 ),
S u n d a d a la m
d a la m
k e ilm u a n
In d o n e s ia
J ik a k ritik s a s tra m e n d a p a t
Hurip W a -
(1 9 9 8 ),
anggapan
s e p e rti c a rp o rt a ta u s a ja k . B e rila b d ia
m e ru p a k a n
Ini
D ew a sa
H a ji
P an-
b e la k a . B a b a s a S u n d a
S u n d a tu m b u h
te m p a t y a n g te rh o rm a t.
(1 9 8 8 ),
R o s id i.
a d a la b
d a n b e rk e m b a n g
(1 9 8 6 ),
d a n te la b d ib u k u k a n
ta ra , s a la b s a tu p e rin tis
s o s ia l d a n n o m in a l
m e n ja d i k e s e p a k a ta n
s a s tra d a n
m enu-
m e n u lis k ritik s a s tra .
S u n d a h a n y a h id u p
N ab, agar babasa
tra ju g a
S u n d a le b ih te rb e to t
s a ja , s a la b s a tu a la s a n y a n g d ia ju k a n n y a
p e rtim b a n g a n
Su n d a
.
buku
ya : K e d a e r a h a n d a la m K e in d o n e s ia a n (1 9 9 5 ). E n s iklo p e d i Su n d a ( 2 0 0 1 ) y a n g d itu lis d a la m b a h a s a I n d -
lo m b a c a rp o n ,
d ra m a , a ta u s a ja k .
T e n tu
In d o n e s ia
d i p e lb a g
d a la m
K a s u s a s tr a a n
A jip R o s id i ju g a m e n u lis k ritik s a s tra
Sunda.
A d a p u n lo rn b a -lo m b a
(1 9 6 6 ), N g a la n g la n g
c a ka ki (1 9 9 6 ), E u n d e u k-e u n d e ka n
r a s (2001).
k e p a d a p e n u lis b u k u k u m p u la n
k e s u s a s tra a n
s u d a b te rk u m p u lk a n
Su n d a (1 9 8 3 ), D e u n g kle u n g D e n q d e k
H a s a n M u s ta p a je u n g
K a r ya -ka r ya n a
R ancage saban
d ib e ri H a d ia b
dengan
k a ry a A jip R o s id i y a n g b e rs e ra k a n
m e d ia itu s e b a g ia n
D i la in p ih a k , b u k u k u m p u la n
ta b u n
Sunda
m e n ja d i s e b u a b b u k u
c a rp o n .
s a ja k ju g a
s e b u a b b u k u , A jip R o s id i te -
ru s m e n u lis k ritik s a s tra S u n d a .
uang
s a n i ju ta ru p ia b . T id a k c u k u p u a n g , c a rp o n -c a rp o n
te rp ilih ju g a
S u n d a . D a la m k o ra n , rn a ja la h , b u le -
p e n g a n ta r
m e s k i s e rin g k o n flik d a la m
p o le m ik d a n m u n g k in
b e rim b a s
k e k e h i-
p rib a d i, A jip R o s id i m e m u la i d a n te ru s m e m -
G uru honorer
2 7 C ib in o n q ;
b a h a sa Su n d a
a lu m n u s
P rogram
U n ive r s ita s P a d ja d ja r a n
d i S D I s l a m A l - A zh a r
Stu d i Sa s tr a
Su n d a
Ba ndung.
1
tra . D a la m s e tia p b u la n n y a
M a n g le
d a n d ib e ri h a d ia b
pengusaba
d ip ilih s a tu c a rp o n te rb a ik
b u a t k ritik s a s tra
LKJIHGFEDCBA
tin , a ta u d a la m
o le h p o litik u s s e k a lig u s
dan budayaw an
U u R ukm ana
b e ru p a
k u m p u la n
k e ra p d is a tu k a n
K ritik a ta u e s a i y a n g b e rk a ita n
d ip ilih y a n g te rb a ik
u n tu k
R a n c a g e , T id a k s e k a lip u n
c a g e m e m b e ri
h a d ia b
D u r P a n d ja k
e a rp o n , n o v e l, a ta u
o le h Y a y a s a n K e b u d a y a a n
Y ayasan K ebudayaan
S a s te ra
R an-
k ritik s a s tra , a ta u s e tid a k n y a
k u m p u la n
esai bahasa
babasa
guyuban
y a n g k e ra p d ia d a k a n
P a n g la w u n g a n
o le h P a -
s a s tr a a n
S a s tra S u n d a a ta u m e d ia -m e -
d ia S u n d a le b ih s e rin g m e n g a d a k a n
n e is a m e ru p a k a n
T id a k a n e h m a s y a ra k a t
lis c a rp o n
a ta u s a ja k k e tiro b a n g
p e n g h a rg a a n
P a d a b a l, s u d a b
ti b a b a s a , b a b a s a
d i ta ta ra n
b e lu m
p e rn a b
ju rn a lis tik
b is a la g i m e n ja d i b a h a s a
te rja d i s e b e lu m
p e rla k u k a n la b
p a ra p e m e rh a -
m e rd e k a .
B ukankah
k ritik a ta u e s a i s a s -
s a la b s a tu e le m e n d a la m
k e ilm u -
te m p a t y a n g le b ih la y a k ,
tid a k a d a la g i m a s y a ra k a t
k ritik p e rlu d ih in d a ri
Sunda yang engitu b u a h d a ri
bangunan
e tn is p e rta m a
d a n p e la k s a n a n y a
di N usana d a la h A jip
S e ju ro la b k ritik s a s tra y a n g te la b d itu lis A jip R o s i
d a n d ib a c a s e b a g ia n
-
nya m em buat
n g s a s tra
k e e il m a s y a ra k a t
i
S u n d a s e rp e s ti-
k ita m a k in te rs a d a rk a n .
K h u s u s d i b i-
S u n d a ( c a r p o n /s a ja k ) ,ja n g a n
m e n u lis e a rp o n
la g i a d a
a ta u s a ja k h a n y a s e b u a h
k -
N a m u n , d a la m
a m a ta n
k a la b ja u h k u a lita s n y a
s a y a , k u a lita s c a rp o n
d ib a n d in g k a n
c a rp o n
M o h . A m b ri, T ja ra k a , a ta u S ja rif A m in .
p o n y a n g m u n c u l d i M a n g le ,
d a la m
m e n c ip ta
k e s e h a ria n .
(p e rin g a ta n )
a g a r k ita s a d a r
k a ry a s a s tra te la h d is u a ra k a n
R o s id i s e ja k 4 7 ta h u n
n
S e b a g ia n c a r-
G a lu r a , a ta u C u p u m a n ik
k e h id u p a n
P a d a h a l, p a n g g e u in g
h a ri in i
angkat
y a n g la lu .
A jip
***
a g a r tid a k te rja d i k o n -
DJASEPUDIN,
flik y a n g p e lik .
A ta s d a s a r k e s a d a ra n ,
K esu-
da n Buda -
senggang.
d a n b e rk e m b a n g
g a n m e n u lis k ritik s a s tra . K e e n g g a n a n
dupan
e n s ik lo p e d i
b a ru s e b a ta s m e m o tre t
anggapan
Sa s tr a
la n g e n a n , h o b i s e lin g a n s e m a ta , a ta u m e n g is i w a k tu
s e p e rti y a n g
an?
d ih a ra p k a n
(1 9 6 6 ),
S u n d a d a la m
d a la m
k e ilm u a n
In d o n e s ia
J ik a k ritik s a s tra m e n d a p a t
Hurip W a -
(1 9 9 8 ),
anggapan
s e p e rti c a rp o rt a ta u s a ja k . B e rila b d ia
m e ru p a k a n
Ini
D ew a sa
H a ji
P an-
b e la k a . B a b a s a S u n d a
S u n d a tu m b u h
te m p a t y a n g te rh o rm a t.
(1 9 8 8 ),
R o s id i.
a d a la b
d a n b e rk e m b a n g
(1 9 8 6 ),
d a n te la b d ib u k u k a n
ta ra , s a la b s a tu p e rin tis
s o s ia l d a n n o m in a l
m e n ja d i k e s e p a k a ta n
s a s tra d a n
m enu-
m e n u lis k ritik s a s tra .
S u n d a h a n y a h id u p
N ab, agar babasa
tra ju g a
S u n d a le b ih te rb e to t
s a ja , s a la b s a tu a la s a n y a n g d ia ju k a n n y a
p e rtim b a n g a n
Su n d a
.
buku
ya : K e d a e r a h a n d a la m K e in d o n e s ia a n (1 9 9 5 ). E n s iklo p e d i Su n d a ( 2 0 0 1 ) y a n g d itu lis d a la m b a h a s a I n d -
lo m b a c a rp o n ,
d ra m a , a ta u s a ja k .
T e n tu
In d o n e s ia
d i p e lb a g
d a la m
K a s u s a s tr a a n
A jip R o s id i ju g a m e n u lis k ritik s a s tra
Sunda.
A d a p u n lo rn b a -lo m b a
(1 9 6 6 ), N g a la n g la n g
c a ka ki (1 9 9 6 ), E u n d e u k-e u n d e ka n
r a s (2001).
k e p a d a p e n u lis b u k u k u m p u la n
k e s u s a s tra a n
s u d a b te rk u m p u lk a n
Su n d a (1 9 8 3 ), D e u n g kle u n g D e n q d e k
H a s a n M u s ta p a je u n g
K a r ya -ka r ya n a
R ancage saban
d ib e ri H a d ia b
dengan
k a ry a A jip R o s id i y a n g b e rs e ra k a n
m e d ia itu s e b a g ia n
D i la in p ih a k , b u k u k u m p u la n
ta b u n
Sunda
m e n ja d i s e b u a b b u k u
c a rp o n .
s a ja k ju g a
s e b u a b b u k u , A jip R o s id i te -
ru s m e n u lis k ritik s a s tra S u n d a .
uang
s a n i ju ta ru p ia b . T id a k c u k u p u a n g , c a rp o n -c a rp o n
te rp ilih ju g a
S u n d a . D a la m k o ra n , rn a ja la h , b u le -
p e n g a n ta r
m e s k i s e rin g k o n flik d a la m
p o le m ik d a n m u n g k in
b e rim b a s
k e k e h i-
p rib a d i, A jip R o s id i m e m u la i d a n te ru s m e m -
G uru honorer
2 7 C ib in o n q ;
b a h a sa Su n d a
a lu m n u s
P rogram
U n ive r s ita s P a d ja d ja r a n
d i S D I s l a m A l - A zh a r
Stu d i Sa s tr a
Su n d a
Ba ndung.
1