Lampiran 1.Hasil identifikasi tumbuhan kelapa sawit (Elaeis guinensisJacq.)
Lampiran 1.Hasil identifikasi tumbuhan kelapa sawit (Elaeis guinensisJacq.)
45
Lampiran 2.Tumbuhan kelapa sawit (Elaeis guineensisJacq.)
46
Lampiran 3. Gambar helai daun kelapa sawit dan simplisia daun kelapa sawit
Helai daun kelapa sawit
Simplisia daun kelapa sawit
47
Lampiran 4. Gambar kandang mencit yang dilengkapi tempat makan dan minum
Lampiran 5. Gambar hati setelah dipotong
48
Lampiran 6. Bagan alur penelitian
Serbuk simplisia
(1200 g)
Dimasukkan ke dalam bejana
Ditambah pelarut 9 liter etanol 80%
(75 bagian)
Dibiarkan selama 5 hari terlindung dari
cahaya sambil sesekali di aduk
Disaring, diperas
Maserat I
Ampas
Dicuci dengan pelarut
etanol
80%
hingga
diperoleh (100 bagian)
Dipindahkan ke dalam
bejana tertutup
Dibiarkan di tempat
sejuk, terlindung dari
cahaya selama 2 hari
Dienap tuangkan
Maserat II
Ampas
Digabung
Dipekatkan dengan alat rotary evaporator 40-50oC
Dikeringkan dengan alat freeze dryer -40oC
Ekstrak kering
(98,0 g)
49
Lampiran 7. Bagan pengerjaan uji toksisitas subkronik pada mencit
30 ekor mencit
Kelompok
kontrol
Na CMC 0,5%
(5 ekor)
Kelompok
dosis I
EEDKS
dosis 500
mg/kg
BB
(5 ekor)
Kelompok
dosis II
EEDKS
dosis 1000
mg/kg BB
(5 ekor)
Kelompok
dosis III
EEDKS
dosis 2000
mg/kg BB
(5 ekor)
pengamatan selama 28 hari
Kelompok
satelit
kontrol
Na CMC
0,5%
(5 ekor)
pengamatan selama 42 hari
Pengamatan:
a. Perilaku fisik
b. Jumlah kematian hewan
c. Konsumsi makanan dan
konsumsi minuman
d. Berat badan
e. Berat organ relatif
f. Makropatologi hati
g. Kadar ALT
h. Gambaran histopatologi hati
hasil
50
Kelompok
satelit dosis
tinggi
EEDKS
dosis 2000
mg/kg BB
(5 ekor)
Lampiran 8. Perhitungan volume pemberian EEDKS dosis 500, 1000, dan 2000
mg/kg BB
- Dosis suspensi EEDKS yang akan dibuat adalah 500 mg/kg BB, 1000 mg/kg
BB, 2000 mg/kg BB.
Artinya dosis 500 mg, 1000 mg, 2000 mg itu diberikan untuk hewan dengan berat
badan 1 Kg. Karena =
1
100
x1 kg = =
1
100
x1000 g = 10 ml. Maka tiap dosis
dilarutkan dalam 10,0 ml suspensi Na-CMC
- Cara pembuatan suspensi ekstrak EEDKS:
Timbang 500 mg, 1000 mg, 2000 mg ekstrak EEDKS masing-masing dilarutkan
dalam 10 ml suspensi Na-CMC.
- Volume suspensi EEDKS yang diberikan pada mencit =
Berat mencit : 30 g.
Maka suspensi yang diberikan =
1
100
x30 g = 0,3 ml
51
1
100
xBB
Lampiran 9. Perhitungan hasil karakterisasi serbuk simplisia dan ekstrak etanol
daun kelapasawit
1. Penetapan kadar air
Berat sampel
Volume air (ml)
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
5,0000 g
5,0000 g
0,4
0,2
2
5,0400 g
5,0200 g
0,3
0,5
3
5,0200 g
5,0320 g
0,3
0,5
% Kadar air=
volume air (ml)
x 100 %
berat sampel (gram)
Kadar air simplisia
0,4 ml
Kadar air
=
x100% = 8,00%
5,0000 g
% Kadar air
0,3ml
x 100 % = 5,95%
=
5,0400g
% Kadar air
=
0,3 ml
5,0200 g
% Kadar air rata-rata =
x 100 % = 5,98 %
8,00 % + 5,95 % + 5,98 %
3
= 6,64 %
Kadar air ekstrak
Kadar air
0,2 ml
x100% = 4,00%
=
5,0000 g
% Kadar air
0,5ml
x 100 % = 1,99%
=
5,0200g
% Kadar air
=
0,5 ml
5,0320 g
% Kadar air rata-rata =
x 100 % = 1,98%
4,00 % + 1,99 % + 1,98 %
3
52
= 2,65 %
Lampiran 9. (Lanjutan)
2.
Penetapan kadar sari larut air
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
5,0153 g
5,0000 g
0,1230 g
0,2000 g
2
5,0260 g
5,0200 g
0,1450 g
0,1890 g
3
5,0243 g
5,0020 g
0,1386 g
0,1998 g
% kadar sari yang larut dalam air =
berat sari air 100
berat sampel
x
20
x 100 %
Kadar sari simplisia
0,1230 g 100
x
x 100 % = 12,26 %
Kadar sari larut dalam air
=
Kadar sari larut dalam air
0,1450 g 100
=
x
x 100 % = 14,42 %
5,0260 g 20
Kadar sari larut dalam air
=
5,0153g
0,1386 g
5,0243 g
% Kadar sari larut dalam air rata-rata=
x
20
100
20
x 100 % = 13,79 %
12,26 % + 14,42 %+ 13,79 %
3
= 13,49 %
Kadar sari ekstrak
Kadar sari larut dalam air
=
Kadar sari larut dalam air
=
Kadar sari larut dalam air
=
0,2000 g 100
5,0000g
x
0,1890 g
5,0200 g
0,1998 g
5,0020 g
% Kadar sari larut dalam air rata-rata=
x
x
20
x 100 % = 20,00 %
100
20
x 100 % = 18,82 %
100
20
x 100 % = 19,90 %
20,00 % + 18,82 %+ 19,90 %
3
53
= 19,57 %
Lampiran 9. (Lanjutan)
3. Penetapan kadar sari larut etanol
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
5,0030 g
5,0210 g
0,1650 g
0,5000 g
2
5,0035 g
5,0052 g
0,1710 g
0,4001 g
3
5,0050 g
5,0130 g
0,1740 g
0,4200 g
% kadar sari yang larut dalam etanol =
berat sari air 100
x
berat sampel 20
x100 %
Kadar sari simplisia
Kadar sari larut dalam etanol =
0,1650 g 100
x
x100 % = 16,49 %
5,0030 g 20
0,1710 g 100
Kadar sari larut dalam etanol =
x
x100 % = 17,08 %
5,0035 g 20
Kadar sari larut dalam etanol =
0,1740 g 100
x
x100 % = 17,38 %
5,0050 g 20
% Kadar sari larut dalam etanol rata-rata=
16,49% + 17,08%+ 17,38%
3
= 16,98%
Kadar sari ekstrak
Kadar sari larut dalam etanol =
0,5000 g 100
x
x100 % = 49,79 %
5,0210 g 20
0,4001 g 100
x
x100 % = 39,96 %
Kadar sari larut dalam etanol =
5,0052 g 20
Kadar sari larut dalam etanol =
0,4200 g 100
x
x100 % = 41,89 %
5,0130 g 20
% Kadar sari larut dalam etanol rata-rata=
54
49,79% + 39,96%+ 41,89%
3
= 43,88%
Lampiran 9. (Lanjutan)
4.
Penetapan kadar abu total
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
2,0002 g
2,0005 g
0,0748 g
0,0450 g
2
2,0004 g
2,0003 g
0,0751 g
0,0500 g
3
2,0006 g
2,0002 g
0,0758 g
0,0515 g
% kadar abu total
=
berat abu (g)
berat sampel (g)
x 100 %
Kadar abu total simplisia
% Kadar abutotal
0,0748
x 100 % = 3,73 %
=
2,0002
% Kadar abutotal
0,0751
=
x 100 % = 3,75 %
2,0004
% Kadar abu total
0,0758
x 100 % = 3,78 %
=
2,0006
% Kadar abu total rata-rata =
3,73%+ 3,75%+3,78%
3
= 3,75 %
Kadar abu total ekstrak
% Kadar abutotal
0,0450
x 100 % = 2,24 %
=
2,0005
% Kadar abutotal
0,0500
x 100 % = 2,49 %
=
2,0003
% Kadar abu total
0,0515
=
x 100 % = 2,57 %
2,0002
% Kadar abu total rata-rata =
2,24%+ 2,49%+2,57%
3
55
= 2,43 %
Lampiran 9. (Lanjutan)
5.
Penetapan kadar abu yang tidak larut asam
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
2,0002 g
2,0002 g
0,0140 g
0,0065 g
2
2,0004 g
2,0003 g
0,0160 g
0,0041 g
3
2,0006 g
2,0002 g
0,0174 g
0,0045 g
% Kadar abu tidak larut asam =
berat abu tidak larut asam
berat sampel
x 100 %
Kadar abu simplisia
0,0140
% Kadar abu tidak larut asam =
x 100 % = 0,69 %
2,0002
0,0160
x 100 % = 0,79 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0004
0,0174
x 100 % = 0,86 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0006
% Kadar abu tidak larut asam rata-rata =
0,69% +0,79%+ 0,86%
3
= 0,78 %
Kadar abu ekstrak
0,0065
x 100 % = 0,32 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0002
0,0041
x 100 % = 0,20 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0003
0,0045
% Kadar abu tidak larut asam =
x 100 % = 0,22 %
2,0002
% Kadar abu tidak larut asam rata-rata =
0,32% +0,20%+ 0,22%
56
3
= 0,24 %
Lampiran 10. Rekomendasi persetujuan etik penelitian kesehatan
57
Lampiran 11. Hasil pemeriksaan kadar ALT (Alanin Aminotransferase) / SGPT
(Serum Glutamic Piruvic Transaminase)
58
Lampiran 12.Cara kerja Reagen kit ALT
59
Lampiran 12. (Lanjutan)
60
Lampiran 13. Hasil analisis statistik jumlah konsumsi makanan mencit pada
minggu ke-1,2,3,4,5,6.
Descriptives
7
7
7
7
7
7
42
7
7
7
7
7
7
42
7
7
7
7
7
7
42
7
7
7
7
7
7
42
7
Std.
Mean
Deviation
20.1543
1.15865
21.7729
2.80019
19.9886
4.13547
19.1757
1.32131
19.1043
1.33378
19.3414
2.74417
19.9229
2.51519
19.1064
2.79742
18.4071
2.55084
22.3657
2.07717
18.7314
1.79983
19.9257
2.24964
19.4643
1.78663
19.6668
2.47924
18.5871
3.56451
19.8171
4.25803
21.0829
4.78679
18.7943
1.74662
18.9229
3.94049
19.1771
2.16510
19.3969
3.46506
20.3314
1.56790
19.2114
1.00499
20.3657
3.03818
18.9400
1.85406
20.9614
2.26412
19.7557
1.31771
19.9276
1.96671
18.8029
1.86204
7
14
18.5686
18.6857
3.81752
2.88812
1.44289
.77188
7
19.5543
1.67568
.63335
7
14
19.6543
19.6043
1.40910
1.48831
.53259
.39777
N
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-1
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-2
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-3
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-4
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
makanan pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-5
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
makanan pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-6
Total
61
Std. Error
.43793
1.05837
1.56306
.49941
.50412
1.03720
.38810
1.05733
.96413
.78510
.68027
.85029
.67528
.38255
1.34726
1.60939
1.80924
.66016
1.48936
.81833
.53467
.59261
.37985
1.14832
.70077
.85576
.49805
.30347
.70378
Lampiran 13. (Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent Variable
(I) Kelompok (J) Kelompok
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-1
Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-3
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-4
Kontrol
Kontrol
Kontrol
Std. Error
Sig.
-1.61857
1.33347
.827
Dosis 1000 mg/ kg BB
.16571
1.33347
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
.97857
1.33347
.976
1.05000
1.33347
.968
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
.81286
1.33347
.990
Dosis 500 mg/kg BB
.69929
1.19800
.992
Dosis 1000 mg/ kg BB
-3.25929
1.19800
.096
Dosis 2000 mg/kg BB
.37500
1.19800
1.000
Satelit kontrol
-.81929
1.19800
.983
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
-.35786
1.19800
1.000
Dosis 500 mg/kg BB
-1.23000
1.91505
.987
Dosis 1000 mg/ kg BB
-2.49571
1.91505
.781
Dosis 2000 mg/kg BB
-.20714
1.91505
1.000
Satelit kontrol
-.33571
1.91505
1.000
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
-.59000
1.91505
1.000
Dosis 500 mg/kg BB
1.12000
1.04651
.890
Dosis 1000 mg/ kg BB
-.03429
1.04651
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
1.39143
1.04651
.767
Satelit kontrol
-.63000
1.04651
.990
.57571
1.04651
.994
Satelit kontrol
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-2
Mean
Difference
(I-J)
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
62
Lampiran 13. (Lanjutan)
Independent Samples Test
Levene's
Test for
Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
Sig.
(2-
F
Jumlah
Equal variances
konsumsi
assumed
makanan pada
minggu ke-5
Sig.
3.567 .083
t
df
Mean
tailed) Difference
Std. Error
Difference
.146
12
.887
.23386
1.60568
.146
8.706
.888
.23386
1.60568
.144 .711 -.121
12
.906
-.10014
.82715
-.121 11.659
.906
-.10014
.82715
Equal variances
not assumed
Jumlah konsumsi Equal variances
makanan pada
assumed
minggu ke-6
Equal variances
not assumed
63
Lampiran 14. Hasil analisis statistik jumlah konsumsi minuman mencit pada
minggu ke-1,2,3,4,5,6
Descriptives
N
Mean
Std. Deviation
Std. Error
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
mingguke-1
Dosis 1000 mg/kg BB
7
36.00
7.118
2.690
7
31.29
5.908
2.233
7
37.86
10.991
4.154
Dosis 2000 mg/kg BB
7
33.71
8.902
3.364
Satelit kontrol
7
38.29
9.268
3.503
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
34.86
8.630
3.262
42
35.33
8.438
1.302
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-2
Dosis 1000 mg/kg BB
7
30.29
4.424
1.672
7
29.57
10.422
3.939
7
34.14
2.340
.884
Dosis 2000 mg/kg BB
7
30.71
5.499
2.078
Satelit kontrol
7
36.29
4.071
1.539
Total
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
28.29
5.219
1.973
42
31.55
6.185
.954
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-3
Dosis 1000 mg/kg BB
7
31.29
6.448
2.437
7
28.86
5.521
2.087
7
34.86
7.647
2.890
Dosis 2000 mg/kg BB
7
27.71
5.469
2.067
Satelit kontrol
7
34.57
8.619
3.258
Total
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
25.29
9.534
3.604
42
30.43
7.762
1.198
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
mingguke-4
Dosis 1000 mg/kg BB
7
30.14
4.337
1.639
7
30.57
5.968
2.256
7
29.86
7.081
2.676
Dosis 2000 mg/kg BB
7
30.57
4.276
1.616
Satelit kontrol
7
33.29
8.499
3.212
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
27.00
5.066
1.915
42
30.24
5.979
.923
7
30.00
2.582
.976
Total
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
minuman pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-5
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
minuman pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-6
Total
64
7
32.29
9.962
3.765
14
31.14
7.091
1.895
7
32.00
4.320
1.633
7
31.71
3.904
1.475
14
31.86
3.959
1.058
Lampiran 14.(Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent
Variable
Mean Difference
(I) Kelompok (J) Kelompok
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
(I-J)
Std. Error
Sig.
Dosis 500 mg/kg BB
4.714
4.608
.907
Dosis 1000 mg/kg BB
-1.857
4.608
.999
Dosis 2000 mg/kg BB
2.286
4.608
.996
-2.286
4.608
.996
1.143
4.608
1.000
.714
3.145
1.000
minggu ke-1
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Jumlah konsumsi Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
minuman pada
Dosis 1000 mg/kg BB
-3.857
3.145
.821
Dosis 2000 mg/kg BB
-.429
3.145
1.000
-6.000
3.145
.414
2.000
3.145
.987
minggu ke-2
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Jumlah konsumsi Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
2.429
3.938
.989
minuman pada
Dosis 1000 mg/kg BB
-3.571
3.938
.942
Dosis 2000 mg/kg BB
3.571
3.938
.942
-3.286
3.938
.959
6.000
3.938
.652
minggu ke-3
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Jumlah konsumsi Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-.429
3.242
1.000
minuman pada
Dosis 1000 mg/kg BB
.286
3.242
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
-.429
3.242
1.000
-3.143
3.242
.925
3.143
3.242
.925
minggu ke-4
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
65
Lampiran 14. (Lanjutan)
Independent Samples Test
Levene's Test
for Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
Sig. (2-
F
Jumlah
Equal variances
konsumsi
assumed
minuman pada
minggu ke-5
Sig.
5.271 .040
Equal variances
not assumed
Jumlah
Equal variances
konsumsi
assumed
minuman pada
.083
.778
t
-.663
df
Mean
tailed) Difference
Std. Error
Difference
12
.520
-2.57143
3.87562
-.663 6.711
.529
-2.57143
3.87562
.899
.28571
2.20080
.899
.28571
2.20080
.130
12
minggu ke-6
Equal variances
.130
not assumed
66
11.87
9
Lampiran 15. Hasil analisis statistik berat badan mencit pada minggu ke-1, 2, 3,
4,5,6
Descriptives
5
5
5
5
5
5
Mean
25.7280
27.0200
26.4580
25.3420
26.4080
26.3520
Std.
Deviation
.59327
1.41536
1.29504
.78053
.89965
1.01300
Std. Error
.26532
.63297
.57916
.34906
.40234
.45303
30
5
5
5
5
5
5
26.2180
26.9660
28.0780
28.0820
26.3580
29.7780
27.8600
1.09419
4.47548
2.79708
3.52722
1.50332
1.62985
4.70698
.19977
2.00150
1.25089
1.57742
.67230
.72889
2.10503
30
5
5
5
5
5
5
27.8537
29.3780
29.7580
27.6780
26.8120
30.6720
27.9840
3.23569
4.99412
3.85852
4.76881
1.86350
1.20180
4.88170
.59075
2.23344
1.72558
2.13268
.83338
.53746
2.18316
30
5
5
5
5
5
5
28.7137
28.7640
30.8000
29.4940
27.9980
30.9220
29.3740
3.79754
6.26855
3.99730
3.96007
1.09459
1.56346
4.81457
.69333
2.80338
1.78765
1.77100
.48951
.69920
2.15314
30
5
5
29.5587
30.6740
30.4440
3.82206
.85903
4.10468
.69781
.38417
1.83567
10
5
5
30.5590
29.9060
29.7500
2.79837
.40998
4.66523
.88492
.18335
2.08636
10
29.8280
3.12322
.98765
N
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-1
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-2
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-3
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-4
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Satelit kontrol
minggu ke-5
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Satelit kontrol
minggu ke-6
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
67
Lampiran 15. (Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent Variable (I)
(J) Kelompok
Mean
Kelompok
Difference (IJ)
Std. Error
Sig.
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-1.29200
.65712
.389
minggu ke-1
Dosis 1000 mg/kg BB
-.73000
.65712
.872
Dosis 2000 mg/kg BB
.38600
.65712
.991
Satelit kontrol
-.68000
.65712
.901
Satelit dosis 2000
-.62400
.65712
.929
mg/kg BB
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-1.11200
2.11923
.995
minggu ke-2
Dosis 1000 mg/kg BB
-1.11600
2.11923
.995
Dosis 2000 mg/kg BB
.60800
2.11923
1.000
-2.81200
2.11923
.768
-.89400
2.11923
.998
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-.38000
2.46737
1.000
minggu ke-3
Dosis 1000 mg/kg BB
1.70000
2.46737
.981
Dosis 2000 mg/kg BB
2.56600
2.46737
.900
-1.29400
2.46737
.995
1.39400
2.46737
.992
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-2.03600
2.55314
.965
minggu ke-4
Dosis 1000 mg/kg BB
-.73000
2.55314
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
.76600
2.55314
1.000
-2.15800
2.55314
.956
-.61000
2.55314
1.000
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
68
Lampiran 15. (Lanjutan)
Group Statistics
Kelompok
N
Berat badan mencit Satelit normal
pada minggu ke-5
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat badan mencit Satelit normal
pada minggu ke-6
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Mean
Std. Deviation
Std. Error Mean
5
30.6740
.85903
.38417
5
30.4440
4.10468
1.83567
5
29.9060
.40998
.18335
5
29.7500
4.66523
2.08636
Independent Samples Test
Levene's Test
for Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
Sig. (2-
F
Equal variances
Berat badan
mencit pada
minggu ke-5
assumed
Sig.
t
6.779 .031
Equal variances
not assumed
Berat badan
Equal variances
mencit pada
assumed
minggu ke-6
Equal variances
26.042
.001
not assumed
69
.123
df
Mean
tailed) Difference
Std. Error
Difference
8
.905
.23000
1.87544
.123 4.350
.908
.23000
1.87544
.074
8
.942
.15600
2.09440
.074 4.062
.944
.15600
2.09440
Lampiran 16. Hasil analisis statistik kadar ALT mencit
Descriptives
N
Mean
Kadar ALT mencit Kontrol
Std. Deviation
Std. Error
5
36.200
9.2033
4.1158
Dosis 500 mg/kg BB
5
53.000
13.1149
5.8652
Dosis 1000 mg/kg BB
5
77.200
8.9833
4.0175
Dosis 2000 mg/kg BB
5
83.800
8.2583
3.6932
Satelit kontrol
5
36.800
10.5688
4.7265
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
5
80.400
9.1542
4.0939
30
61.233
22.3756
4.0852
Total
Tukey HSD
Dependent
Variabel
(I) Kelompok (J) Kelompok
Kadar ALT
Kontrol
Mean Difference
(I-J)
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
70
Std. Error
Sig.
-16.8000
6.3304
.123
-41.0000
*
6.3304
.000
-47.6000
*
6.3304
.000
-.6000
6.3304
1.000
*
6.3304
.000
-44.2000
Lampiran 17.Hasil analisis statistik berat relatif organ hati, ginjal, dan jantung.
Descriptives
N
Berat relatif hati
Mean
Kontrol
5
5.0880
Dosis 500 mg/kg BB
5
Dosis 1000 mg/kg BB
5
Dosis 2000 mg/kg BB
Std. Error
.57024
.25502
4.3240
.66857
.29899
4.6420
1.03734
.46391
5
4.7680
.31035
.13879
Satelit kontrol
5
5.1620
.94656
.42331
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
4.8920
1.76003
.78711
30
4.8127
.94910
.17328
5
.6560
.13353
.05972
5
.8400
.46427
.20763
Dosis 1000 mg/kg BB
5
.6220
.08349
.03734
Dosis 2000 mg/kg BB
5
.6320
.12215
.05463
Satelit kontrol
5
.6880
.07294
.03262
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
.7320
.26508
.11855
30
.6950
.22665
.04138
5
.6540
.12857
.05750
5
.6120
.06723
.03007
Dosis 1000 mg/kg BB
5
.5560
.05030
.02249
Dosis 2000 mg/kg BB
5
.6580
.09203
.04116
Satelit kontrol
5
.6540
.06465
.02891
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
.7080
.21510
.09620
Total
Berat relatif ginjal Kontrol
kanan
Dosis 500 mg/kg BB
Total
Berat relatif ginjal Kontrol
kiri
Dosis 500 mg/kg BB
Total
Berat relatif
jantung
Std. Deviation
30
.6403
.11684
.02133
Kontrol
5
.4200
.04848
.02168
Dosis 500 mg/kg BB
5
.3840
.03975
.01778
Dosis 1000 mg/kg BB
5
.4600
.03674
.01643
Dosis 2000 mg/kg BB
5
.4400
.07517
.03362
Satelit kontrol
5
.4680
.07120
.03184
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
.5040
.12759
.05706
30
.4460
.07704
.01407
Total
71
Lampiran 17. (Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent
Mean Difference
Variable
(I) Kelompok (J) Kelompok
Berat relatif hati
Kontrol
(I-J)
Std. Error
Sig.
Dosis 500 mg/kg BB
.76400
.62919
.826
Dosis 1000 mg/kg BB
.44600
.62919
.979
Dosis 2000 mg/kg BB
.32000
.62919
.995
-.07400
.62919
1.000
.19600
.62919
1.000
Satelit normal
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat relatif ginjal Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-.18400
.14852
.814
kanan
Dosis 1000 mg/kg BB
.03400
.14852
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
.02400
.14852
1.000
-.03200
.14852
1.000
-.07600
.14852
.995
Satelit normal
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat relatif ginjal Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
.04200
.07416
.992
kiri
Dosis 1000 mg/kg BB
.09800
.07416
.771
Dosis 2000 mg/kg BB
-.00400
.07416
1.000
.00000
.07416
1.000
-.05400
.07416
.976
Dosis 500 mg/kg BB
.03600
.04639
.969
Dosis 1000 mg/kg BB
-.04000
.04639
.952
Dosis 2000 mg/kg BB
-.02000
.04639
.998
Satelit normal
-.04800
.04639
.901
-.08400
.04639
.478
Satelit normal
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat relatif
jantung
Kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
72
Lampiran 18. Hasil pengamatan data konsumsi makanan dan minuman
1. Kelompok kontrol
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
20,235
18,137
20,435
22,101
20,299
19,953
19,913
20,153 g
Jumlah minuman (ml)
46
30
40
32
42
36
26
36,00 ml
Jumlah makanan (g)
18,334
19,672
21,135
20,355
13,198
19,678
21,374
19,106 g
Jumlah minuman (ml)
29
36
35
32
24
30
26
30,28 ml
Jumlah makanan (g)
21,116
21,986
19,544
19,348
19,515
17,381
11,209
18,585 g
Jumlah minuman (ml)
38
41
30
28
32
28
22
31.28 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
Minggu III
Hari ke15
16
17
18
19
20
21
Total
73
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu IV
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
22
23
24
25
26
27
28
Total
20,591
21,442
19,671
18,252
21,197
22,561
18,608
20,331 g
32
34
32
24
34
24
31
30,14 ml
2. Kelompok uji (EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
18,604
24,495
21,535
26,010
22,791
19,362
19,612
21,772 g
Jumlah minuman (ml)
30
32
40
30
21
30
36
31,28 ml
Jumlah makanan (g)
22,300
20,176
19,966
15,709
15,782
18,525
16,378
18,405 g
Jumlah minuman (ml)
38
38
40
17
30
30
14
29,57 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
74
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu III
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
15
16
17
18
19
20
21
Total
19,130
20,124
23,171
23,113
23,275
11,285
18,616
19,816 g
22
32
38
28
32
26
24
28,85 ml
Jumlah makanan (g)
19,933
19,441
17,826
18,078
18,763
20,042
20,403
19,212 g
Jumlah minuman (ml)
32
28
20
32
30
32
40
30,57 ml
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
3. Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
16,645
16,500
19,649
24,837
24,346
14,810
23,123
19,987 g
75
Jumlah minuman (ml)
30
60
40
26
40
35
34
37,85 ml
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu II
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
8
20,152
32
9
10
11
12
13
14
Total
21,630
20,635
23,201
21,428
23,261
26,254
22,365 g
38
32
35
32
34
36
34,14 ml
Jumlah makanan (g)
24,961
23,665
25,631
20,521
20,991
11,373
20,443
21,083 g
Jumlah minuman (ml)
38
34
50
26
30
34
32
34,85 ml
Jumlah makanan (g)
19,855
23,632
21,172
19,042
22,682
14,460
21,718
20,365
Jumlah minuman (ml)
34
36
30
26
36
16
31
29,85 ml
Minggu III
Hari ke15
16
17
18
19
20
21
Total
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
76
Lampiran 18. (Lanjutan)
4. Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
1
2
3
4
5
6
7
Total
20,075
19,253
20,529
20,305
18,306
18,973
16,783
17,746 g
46
30
20
34
44
30
32
33,71 ml
Jumlah makanan (g)
16,308
18,064
20,130
21,501
18,791
19,355
16,971
18,731 g
Jumlah minuman (ml)
31
32
32
40
32
24
24
30,71 ml
Jumlah makanan (g)
17,406
18,029
18,342
11,806
16,293
20,631
19,881
18,794 g
Jumlah minuman (ml)
30
22
26
34
20
28
34
27,71 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
Minggu III
Hari ke15
16
17
18
19
20
21
Total
77
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu IV
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
22
18,289
32
23
24
25
26
27
28
Total
19,880
20,621
19,884
16,485
16,528
20,887
18,939 g
30
38
32
24
28
30
30,57 ml
5. Kelompok satelit kontrol
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
19,646
20,115
17,119
18,690
21,151
18,101
18,900
19,103 g
Jumlah minuman (ml)
46
40
38
46
22
46
30
38,28 ml
Jumlah makanan (g)
18,211
22,698
19,201
17,561
22,507
21,494
17,811
19,926 g
Jumlah minuman (ml)
28
36
40
40
36
36
38
36,28 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
78
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu III
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
15
16
17
18
19
20
21
Total
18,561
18,775
20,100
17,571
21,403
11,624
24,426
18,922 g
38
40
34
34
24
24
48
34,57 ml
Jumlah makanan (g)
23,015
24,914
20,938
19,904
18,363
19,388
20,210
20,961 g
Jumlah minuman (ml)
50
36
30
32
22
32
31
33,28 ml
Jumlah makanan (g)
18,838
20,198
18,948
20,141
14,806
18,828
19,852
18,801 g
Jumlah minuman (ml)
28
30
30
34
30
26
32
30,00 ml
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
Minggu V
Hari ke29
30
31
32
33
34
35
Total
79
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu VI
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
36
37
38
39
40
41
42
Total
18,401
19,621
17,089
21,145
21,979
19,988
18,652
19,553 g
30
34
36
34
36
24
30
32,00 ml
6. Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
21,453
15,775
20,539
20,645
15,046
20,170
21,750
19,339 g
Jumlah minuman (ml)
46
34
42
40
22
26
34
34,85 ml
Jumlah makanan (g)
18,753
19,249
18,984
21,910
20,606
16,294
20,458
19,464 g
Jumlah minuman (ml)
26
28
30
34
32
18
30
28,28 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
80
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu III
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
15
16
17
18
19
20
21
Total
15,977
20,289
18,473
17,801
22,551
18,438
20,712
19,177 g
16
31
18
14
40
28
30
25,28 ml
Jumlah makanan (g)
22,057
19,676
18,402
19,074
20,171
20,561
18,347
19,755 g
Jumlah minuman (ml)
32
22
22
30
30
32
21
27,00 ml
Jumlah makanan (g)
12,057
20,778
18,185
22,938
17,613
16,102
22,301
18,567 g
Jumlah minuman (ml)
14
26
38
42
32
32
42
32,28 ml
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
Minggu V
Hari ke29
30
31
32
33
34
35
Total
81
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu VI
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
36
19,371
32
37
18,532
30
38
39
40
41
42
Total
21,546
18,499
19,496
21,693
18,439
19,646 g
30
38
36
28
28
31,71 ml
82
Lampiran 19. Hasil pengamatan data berat badan mencit
1. Kelompok kontrol
Minggu I
No
Hari 1
1
24,0 g
2
24,1 g
3
25,0 g
4
24,1 g
5
24,8 g
Hari2
24,3 g
24,1 g
25,5 g
24,5 g
24,5 g
Hari 3
25,0 g
24,3 g
25,8 g
25,0 g
24,8 g
Hari 4
26,2 g
24,5 g
26,3 g
26,0 g
25,0 g
Hari 5
26,8 g
25,0 g
27,0 g
26,7 g
25,2 g
Hari 6
27,0 g
25,6 g
27,5 g
28,3 g
23,4 g
Rata-rata
25,7
24,75
26,32
26,02
24,55
Hari 10
Hari 11
Hari12
Hari 13
Rata-rata
28,1 g
24,3 g
28,9 g
29,7 g
19,9 g
Hari
9
28,4 g
24,9 g
29,2 g
30,1 g
20,1 g
28,4 g
25,2 g
31,0 g
31,7 g
20,9 g
27,3 g
25,3 g
30,1 g
32,3 g
21,1 g
28,7 g
25,3 g
30,8 g
32,9 g
21,3 g
29,1 g
22,6 g
29,2 g
33,0 g
19,3 g
28,33
24,6
29,86
31,61
20,4
Minggu III
No Hari 15
1
28,6 g
2
25,5 g
3
29,2 g
4
34,9 g
5
21,1 g
Hari 16
29,4 g
26,9 g
29,5 g
35,6 g
22,0 g
Hari 17
29,2 g
28,3 g
31,3 g
35,9 g
22,7 g
Hari 18
29,6 g
28,7 g
31,4 g
36,1 g
22,2 g
Hari 19
29,3 g
29,2 g
32,3 g
37,1 g
22,9 g
Hari 20
29,9 g
29,1 g
32,3 g
37,6 g
23,6 g
Rata-rata
29,33
27,95
31,00
36,2
22,41
Minggu IV
No Hari 22
1
29,4 g
2
24,3 g
3
31,5 g
4
36,5 g
5
22,0 g
Hari 23
29,6 g
22,0 g
31,7 g
37,0 g
21,3 g
Hari 24
29,2 g
21,1 g
31,5 g
37,6 g
19,9 g
Hari 25
29,7 g
19,7 g
31,6 g
37,1 g
20,3 g
Hari 27
31,0 g
20,2 g
32,7 g
37,0 g
27,3 g
Hari 28
30,5 g
20,9 g
32,7 g
37,0 g
27,3 g
Rata-rata
29,9
21,36
31,9
36,9
23,76
Hari 5
29,5 g
25,7 g
25,8 g
28,4 g
25,4 g
Hari 6
30,1 g
27,4 g
27,8 g
28,7 g
25,1 g
Rata-rata
28,75
25,7
26,5
28,3
25,85
Minggu II
No
Hari 8
1
2
3
4
5
2. Kelompok uji ( EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
Minggu I
No
Hari 1
1
27,1 g
2
24,1 g
3
25,6 g
4
28,2 g
5
26,9 g
Hari 2
27,5 g
25,0 g
25,8 g
28,1 g
26,2 g
Hari 3
28,3 g
25,6 g
26,8 g
27,9 g
26,0 g
Hari 4
28,7 g
25,6 g
26,0 g
28,0 g
25,8 g
83
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu 11
No
Hari 8
1
31,2 g
2
27,6 g
3
26,4 g
4
29,1 g
5
24,1 g
Hari 9
32,0 g
27,4 g
28,0 g
30,0 g
24,6 g
Hari 10
31,5 g
27,4 g
28,0 g
30,5 g
24,8 g
Hari 11
31,8 g
28,3 g
26,3 g
30,8 g
24,6 g
Hari 12
29,6 g
27,6 g
28,4 g
30,1 g
22,7 g
Hari 13
31,2 g
27,4 g
28,1 g
30,1 g
23,0 g
Rata-rata
31,21
27,61
27,53
30,08
23,96
Minggu III
No Hari 15
1
32,4 g
2
28,9 g
3
25,2 g
4
30,8 g
5
24,0 g
Hari 16
34,1 g
30,1 g
26,1 g
31,7 g
24,7 g
Hari 17
33,6 g
30,3 g
26,3 g
31,4 g
25,2 g
Hari 18
35,8 g
31,2 g
28,4 g
32,9 g
26,9 g
Hari 19
35,7 g
31,2 g
28,5 g
32,1 g
24,6 g
Hari 20
35,7 g
31,6 g
28,2 g
31,9 g
23,3 g
Rata-rata
34,55
30,55
27,11
31,8
24,78
Minggu IV
No Hari 22
1
35,7 g
2
31,7 g
3
28,0 g
4
31,8 g
5
21,9 g
Hari 23
35,8 g
32,3 g
29,1 g
30,9 g
22,5 g
Hari 24
35,3 g
31,7 g
29,5 g
30,8 g
23,1 g
Hari 25
34,9 g
31,4 g
30,5 g
31,1 g
25,0 g
Hari 27
35,2 g
32,9 g
31,3 g
32,9 g
27,1 g
Hari 28
36,1 g
32,4 g
31,5 g
33,7 g
28,0 g
Rata-rata
35,5
32,06
29,98
31,86
24,6
3. Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
Minggu I
No
1
2
3
4
5
Hari1
25,9 g
27,0 g
23,5 g
27,0 g
26,9 g
Hari 2
26,0 g
27,0 g
24,0 g
27,0 g
27,0 g
Hari 3
26,0 g
27,4 g
23,9 g
27,1 g
26,9 g
Hari 4
25,9 g
27,2 g
23,9 g
26,0 g
27,0 g
Hari 5
25,2 g
27,4 g
24,3 g
25,8 g
27,0 g
Hari 6
28,7 g
30,5 g
26,5 g
24,7 g
27,5 g
Rata-rata
26,45
28,07
24,55
26,15
27,07
Minggu 11
No
Hari 8
1
28,8 g
2
31,3 g
3
26,1 g
4
23,6 g
5
27,6 g
Hari 9
29,8 g
32,7 g
26,9 g
23,0 g
27,5 g
Hari 10
30,1 g
32,4 g
27,5 g
22,6 g
28,3 g
Hari 11
30,0 g
32,3 g
27,2 g
22,4 g
28,6 g
Hari 12
31,0 g
32,0 g
28,3 g
22,6 g
29,1 g
Hari 13
29,9 g
32,3 g
27,3 g
22,1 g
29,3 g
Rata-rata
29,93
32,16
27,21
22,71
28,4
84
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu III
No Hari 15
1
21,9 g
2
35,2 g
3
28,0 g
4
24,1 g
5
29,0 g
Hari 16
21,5 g
35,1 g
28,1 g
24,5 g
29,3 g
Hari 17
21,4 g
34,9 g
28,0 g
24,4 g
29,3 g
Hari 18
22,8 g
33,8 g
27,9 g
24,0 g
29,5 g
Hari 19
23,4 g
33,9 g
28,2 g
23,8 g
29,9 g
Hari 20
23,4 g
34,0 g
28,1 g
23,2 g
29,8 g
Rata-rata
22,4
34,48
28,05
24,0
29,46
Minggu IV
No Hari 22
1
24,0 g
2
34,1 g
3
29,0 g
4
26,7 g
5
30,1 g
Hari 23
22,9 g
34,0 g
29,2 g
24,6 g
30,1 g
Hari 24
23,4 g
34,1 g
29,8 g
26,8 g
31,5 g
Hari 25
23,8 g
34,3 g
30,0 g
28,1 g
32,1 g
Hari 27
25,2 g
34,7 g
31,3 g
28,8 g
32,9 g
Hari 28
25,7 g
35,3 g
30,4 g
28,5 g
33,5 g
Rata-rata
25,7
35,3
30,4
28,5
33,5
4. Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
No
Hari 1
1
24,8 g
2
23,8 g
3
25,5 g
4
25,0 g
5
25,8 g
Hari 2
25,0 g
24,0 g
25,8 g
25,5 g
26,0 g
Hari 3
25,0 g
24,2 g
25,9 g
25,8 g
26,0 g
Hari 4
25,8 g
25,0 g
26,2 g
26,0 g
26,0 g
Hari 5
25,5 g
25,2 g
26,0 g
25,8 g
26,2 g
Hari 6
26,0 g
25,8 g
25,9 g
25,9 g
26,8 g
Rata-rata
25,32
24,75
25,82
25,62
26,2
Minggu 11
No
Hari 8
1
26,0 g
2
25,8 g
3
25,8 g
4
26,5 g
5
24,0 g
Hari 9
25,0 g
26,0 g
26,0 g
26,8 g
24,9 g
Hari 10
26,2 g
26,1 g
26,1 g
27,3 g
24,2 g
Hari 11
26,2 g
26,0 g
25,8 g
26,1 g
24,8 g
Hari 12
26,2 g
26,0 g
26,5 g
26,8 g
24,6 g
Hari 13
26,5 g
26,3 g
27,5 g
27,0 g
25,0 g
Rata-rata
26,15
26,03
26,28
26,75
24,58
Minggu III
No Hari 15
1
27,1 g
2
26,5 g
3
27,8 g
4
27,6 g
5
23,9 g
Hari 16
27,5 g
27,0 g
27,8 g
27,6 g
24,0 g
Hari 17
28,1 g
27,3 g
17,5 g
27,4 g
23,8 g
Hari 18
28,0 g
27,9 g
28,1 g
28,3 g
24,9 g
Hari 19
28,3 g
28,1 g
28,0 g
26,2 g
21,8 g
Hari 20
28,0 g
28,5 g
28,3 g
26,5 g
22,7 g
Rata-rata
27,83
27,55
27,91
27,26
23,51
85
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu IV
No Hari 22
1
28,0 g
2
26,7 g
3
28,5 g
4
27,1 g
5
24,7 g
Hari 23
27,8 g
27,2 g
28,8 g
28,3 g
25,4 g
Hari 24
28,5 g
27,3 g
28,8 g
28,7 g
25,9 g
Hari 25
29,0 g
27,8 g
29,09 g
28,9 g
26,5 g
Hari 27
28,9 g
28,3 g
29,5 g
29,6 g
27,4 g
Hari 28
28,8 g
28,3 g
29,0 g
29,6 g
27,7 g
Rata-rata
28,5
27,6
28,93
28,7
26,26
5. Kelompok satelit kontrol
Minggu I
No
1
2
3
4
5
Hari 1
26,8 g
27,2 g
26,3 g
25,3 g
25,5 g
Hari 2
27,0 g
27,0 g
26,7 g
25,8 g
26,0 g
Hari 3
27,4 g
27,4 g
26,9 g
25,9 g
25,9 g
Hari 4
27,0 g
27,2 g
27,0 g
25,5 g
26,0 g
Hari 5
27,2 g
27,2 g
26,9 g
24,7 g
25,2 g
Hari 6
26,8 g
27,0 g
27,5 g
25,0 g
26,1 g
Rata-rata
27,05
27,2
26,9
25,22
25,67
Minggu 11
No
Hari 8
1
30,1 g
2
30,3 g
3
30,5 g
4
26,9 g
5
28,0 g
Hari 9
30,1 g
30,5 g
30,4 g
28,2 g
28,3 g
Hari 10
31,0 g
30,5 g
31,2 g
26,5 g
28,5 g
Hari 11
31,2 g
31,2 g
32,3 g
27,9 g
29,0 g
Hari 12
31,2 g
31,1 g
32,0 g
28,1 g
28,9 g
Hari 13
30,8 g
30,5 g
31,8 g
27,8 g
28,7 g
Total
30,73
30,68
31,36
27,56
28,56
Minggu III
No Hari 15
1
32,7 g
2
30,7 g
3
32,7 g
4
28,8 g
5
28,7 g
Hari 16
32,9 g
30,7 g
32,7 g
29,3 g
28,7 g
Hari 17
31,8 g
30,9 g
30,1 g
29,6 g
29,6 g
Hari 18
32,3 g
31,1 g
30,0 g
29,6 g
29,2 g
Hari 19
31,8 g
31,4 g
31,8 g
30,5 g
29,5 g
Hari 20
30,3 g
31,0 g
32,3 g
29,6 g
30,0 g
Rata-rata
31,96
30,96
31,6
29,56
29,28
Minggu IV
No Hari 22
1
32,8 g
2
32,3 g
3
32,1 g
4
29,5 g
5
28,9 g
Hari 23
31,8 g
32,4 g
29,8 g
30,0 g
29,1 g
Hari 24
33,6 g
31,9 g
28,5 g
29,8 g
29,0 g
Hari 25
34,1 g
30,9 g
29,1 g
29,7 g
30,5 g
Hari 27
34,9 g
30,0 g
29,9 g
30,1 g
31,5 g
Hari 28
34,6 g
30,3 g
30,9 g
30,0 g
32,0 g
Rata-rata
33,50
31,3
29,8
29,85
30,16
86
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu V
No
Hari 29
Hari 30
Hari 31
Hari 32
Hari 34
Hari 35
Rata-rata
1
2
3
4
5
33,0 g
33,0 g
31,4 g
32,3 g
29,8 g
32,8 g
31,5 g
31,8 g
32,7 g
28,8 g
33,0 g
30,8 g
30,8 g
31,9 g
28,2 g
31,8 g
29,5 g
28,8 g
27,5 g
30,5 g
29,8 g
30,0 g
30,4 g
28,1 g
30,8 g
31,8 g
30,0 g
30,6 g
28,3 g
30,6 g
32,03
30,8
30,63
30,13
29,78
Minggu VI
No Hari 36
1
30,6 g
2
30,1 g
3
30,5 g
4
31,8 g
5
30,8 g
Hari 37
29,8 g
29,9 g
30,1 g
31,8 g
28,6 g
Hari 38
29,6 g
27,8 g
28,5 g
28,7 g
27,9 g
Hari 39
30,8 g
28,4 g
30,9 g
28,6 g
30,8 g
Hari 40
29,6 g
28,8 g
30,1 g
28,8 g
30,1 g
Hari 42
30,6 g
30,1 g
30,6 g
30,8 g
31,8 g
Rata-rata
30,16
29,18
30,11
30,08
30,00
6. Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
No
Hari 1
1
24,8 g
2
25,9 g
3
26,6 g
4
25,0 g
5
26,5 g
Hari 2
25,5 g
26,0 g
26,0 g
25,2 g
26,6 g
Hari 3
25,8 g
26,1 g
25,5 g
24,8 g
26,8 g
Hari 4
25,5 g
26,6 g
26,4 g
25,0 g
27,5 g
Hari 5
24,8 g
27,8 g
26,7 g
27,0 g
27,9 g
Hari 6
24,7 g
28,2 g
28,2 g
25,5 g
28,5 g
Rata-rata
25,02
27,0
26,75
25,57
27,42
Minggu 11
No
Hari 8
1
24,4 g
2
33,2 g
3
28,3 g
4
24,3 g
5
28,1 g
Hari 9
23,8 g
33,3 g
28,8 g
23,4 g
29,7 g
Hari 10
22,8 g
33,8 g
29,1 g
23,5 g
30,5 g
Hari 11
22,5 g
34,2 g
28,9 g
23,3 g
30,8 g
Hari 12
21,6 g
34,8 g
29,4 g
23,9 g
31,1 g
Hari 13
20,7 g
34,3 g
28,5 g
23,5 g
31,4 g
Rata-rata
22,63
33,93
28,83
23,65
30,26
Minggu III
No
Hari 15
Hari 16
Hari 17
Hari 18
Hari 19
Hari 20
Rata-rata
1
2
3
4
5
25,5 g
34,2 g
28,3 g
21,9 g
31,4 g
23,8 g
31,6 g
28,3 g
20,7 g
30,9 g
25,4 g
34,2 g
28,8 g
22,9 g
31,7 g
24,5 g
32,7 g
29,1 g
21,1 g
31,9 g
24,0 g
31,0 g
28,5 g
20,3 g
32,3 g
23,4 g
34,9 g
28,8 g
23,3 g
34,2 g
24,43
33,1
28,63
21,7
32,06
87
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu IV
No Hari 22
1
21,7 g
2
30,8 g
3
29,2 g
4
22,5 g
5
34,5 g
Hari 23
22,0 g
32,6 g
30,2 g
22,7 g
33,8 g
Hari 24
24,0 g
33,7 g
30,5 g
21,2 g
33,9 g
Hari 25
25,8 g
33,2 g
30,7 g
24,7 g
34,1 g
Hari 27
27,8 g
34,7 g
31,3 g
26,8 g
34,8 g
Hari 28
29,8 g
34,3 g
31,7 g
25,3 g
35,0 g
Rata-rata
25,18
33,21
30,6
23,53
34,35
Minggu V
No Hari 29
1
33,4 g
2
34,1 g
3
32,4 g
4
23,0 g
5
35,4 g
Hari 30
32,8 g
33,9 g
27,9 g
23,6 g
34,5 g
Hari 31
30,0 g
33,7 g
23,8 g
23,8 g
34,6 g
Hari 32
30,2 g
34,1 g
28,0 g
25,1 g
33,8 g
Hari 34
29,8 g
34,1 g
28,0 g
25,3 g
33,5 g
Hari 35
29,8 g
34,5 g
28,1 g
25,2 g
33,0 g
Rata-rata
31,00
34,06
28,7
24,33
34,13
Minggu VI
No Hari 36
1
31,8 g
2
34,9 g
3
26,2 g
4
25,0 g
5
33,1 g
Hari 37
31,5 g
35,0 g
24,8 g
24,9 g
33,1 g
Hari 38
32,3 g
34,9 g
25,2 g
25,1 g
33,0 g
Hari 39
30,9 g
34,8 g
24,5 g
25,1 g
32,9 g
Hari 40
30,8 g
34,8 g
23,6 g
25,0 g
33,0 g
Hari 42
30,0 g
34,7 g
23,6 g
35,1 g
33,0 g
Rata-rata
31,21
34,85
24,65
25,03
33,01
88
Lampiran 20. Hasil pengamatan data bobot organ relatif
1. Kelompok kontrol
No
1
2
3
4
5
Total
Hati
5,02
4,78
4,75
4,80
6,09
5,08
Jantung
0,46
0,47
0,35
0,40
0,42
0,42
Ginjal Kanan
0,78
0,71
0,43
0,70
0,66
0,65
Ginjal Kiri
0,80
0,71
0,45
0,66
0,65
0,65
2. Kelompok uji (EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
5,13
0,41
1,66
2
4,29
0,35
0,64
3
4,07
0,44
0,60
4
4,75
0,37
0,75
5
3,38
0,35
0,55
Total
4,32
0,38
0,84
Ginjal Kiri
0,65
0,56
0,59
0,71
0,55
0,61
3. Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
6,07
0,49
0,72
2
3,58
0,48
0,59
3
3,74
0,48
0,50
4
5,21
0,45
0,63
5
4,61
0,40
0,67
Total
4,64
0,46
0,62
Ginjal Kiri
0,60
0,52
0,51
0,53
0,62
0,55
4. Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
5,05
0,48
0,62
2
4,87
0,37
0,43
3
4,74
0,55
0,69
4
4,25
0,42
0,67
5
4,93
0,38
0,75
Total
4,76
0,44
0,63
Ginjal Kiri
0,60
0,53
0,71
0,76
0,69
0,65
89
Lampiran 20. (Lanjutan)
5. Kelompok satelit kontrol
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
Ginjal Kiri
1
2
3
4
5
Total
5,28
4,63
4,87
4,30
6,73
5,16
0,48
0,43
0,46
0,39
0,58
0,46
0,68
0,74
0,78
0,60
0,64
0,68
0,60
0,70
0,74
0,59
0,64
0,65
6. Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
4,20
0,47
0,67
2
4,12
0,47
0,66
3
3,14
0,35
0,47
4
7,74
0,70
1,18
5
5,26
0,53
0,68
Total
4,89
0,50
0,73
90
Ginjal Kiri
0,67
0,66
0,47
1,06
0,68
0,70
Lampiran 21. Gambar makropatologi hati mencit
K1 (1)
K1 (2)
K1 (3)
K1 (4)
K1 (5)
K2 (1)
K2 (2)
K2 (5)
K2 (3)
K3 (1)
91
K2 (4)
K3 (2)
Lampiran 21. (Lanjutan)
K3 (3)
K3 (4)
K3 (5)
K4 (1)
K4 (2)
K4 (3)
K4 (5)
K5 (1)
K4 (4)
K5 (2)
K5 (3)
92
K5 (4)
Lampiran 21. (Lanjutan)
K5 (5)
K6 (1)
K6 (3)
K6 (4)
K6 (2)
K6 (5)
Keterangan Gambar :
K1 : Kelompok kontrol (Na CMC 0,5%)
K2 : Kelompok uji (EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
K3 : Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
K4 : Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
K5 : Kelompok satelit kontrol (Na CMC 0,5%)
K6 : Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB )
93
45
Lampiran 2.Tumbuhan kelapa sawit (Elaeis guineensisJacq.)
46
Lampiran 3. Gambar helai daun kelapa sawit dan simplisia daun kelapa sawit
Helai daun kelapa sawit
Simplisia daun kelapa sawit
47
Lampiran 4. Gambar kandang mencit yang dilengkapi tempat makan dan minum
Lampiran 5. Gambar hati setelah dipotong
48
Lampiran 6. Bagan alur penelitian
Serbuk simplisia
(1200 g)
Dimasukkan ke dalam bejana
Ditambah pelarut 9 liter etanol 80%
(75 bagian)
Dibiarkan selama 5 hari terlindung dari
cahaya sambil sesekali di aduk
Disaring, diperas
Maserat I
Ampas
Dicuci dengan pelarut
etanol
80%
hingga
diperoleh (100 bagian)
Dipindahkan ke dalam
bejana tertutup
Dibiarkan di tempat
sejuk, terlindung dari
cahaya selama 2 hari
Dienap tuangkan
Maserat II
Ampas
Digabung
Dipekatkan dengan alat rotary evaporator 40-50oC
Dikeringkan dengan alat freeze dryer -40oC
Ekstrak kering
(98,0 g)
49
Lampiran 7. Bagan pengerjaan uji toksisitas subkronik pada mencit
30 ekor mencit
Kelompok
kontrol
Na CMC 0,5%
(5 ekor)
Kelompok
dosis I
EEDKS
dosis 500
mg/kg
BB
(5 ekor)
Kelompok
dosis II
EEDKS
dosis 1000
mg/kg BB
(5 ekor)
Kelompok
dosis III
EEDKS
dosis 2000
mg/kg BB
(5 ekor)
pengamatan selama 28 hari
Kelompok
satelit
kontrol
Na CMC
0,5%
(5 ekor)
pengamatan selama 42 hari
Pengamatan:
a. Perilaku fisik
b. Jumlah kematian hewan
c. Konsumsi makanan dan
konsumsi minuman
d. Berat badan
e. Berat organ relatif
f. Makropatologi hati
g. Kadar ALT
h. Gambaran histopatologi hati
hasil
50
Kelompok
satelit dosis
tinggi
EEDKS
dosis 2000
mg/kg BB
(5 ekor)
Lampiran 8. Perhitungan volume pemberian EEDKS dosis 500, 1000, dan 2000
mg/kg BB
- Dosis suspensi EEDKS yang akan dibuat adalah 500 mg/kg BB, 1000 mg/kg
BB, 2000 mg/kg BB.
Artinya dosis 500 mg, 1000 mg, 2000 mg itu diberikan untuk hewan dengan berat
badan 1 Kg. Karena =
1
100
x1 kg = =
1
100
x1000 g = 10 ml. Maka tiap dosis
dilarutkan dalam 10,0 ml suspensi Na-CMC
- Cara pembuatan suspensi ekstrak EEDKS:
Timbang 500 mg, 1000 mg, 2000 mg ekstrak EEDKS masing-masing dilarutkan
dalam 10 ml suspensi Na-CMC.
- Volume suspensi EEDKS yang diberikan pada mencit =
Berat mencit : 30 g.
Maka suspensi yang diberikan =
1
100
x30 g = 0,3 ml
51
1
100
xBB
Lampiran 9. Perhitungan hasil karakterisasi serbuk simplisia dan ekstrak etanol
daun kelapasawit
1. Penetapan kadar air
Berat sampel
Volume air (ml)
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
5,0000 g
5,0000 g
0,4
0,2
2
5,0400 g
5,0200 g
0,3
0,5
3
5,0200 g
5,0320 g
0,3
0,5
% Kadar air=
volume air (ml)
x 100 %
berat sampel (gram)
Kadar air simplisia
0,4 ml
Kadar air
=
x100% = 8,00%
5,0000 g
% Kadar air
0,3ml
x 100 % = 5,95%
=
5,0400g
% Kadar air
=
0,3 ml
5,0200 g
% Kadar air rata-rata =
x 100 % = 5,98 %
8,00 % + 5,95 % + 5,98 %
3
= 6,64 %
Kadar air ekstrak
Kadar air
0,2 ml
x100% = 4,00%
=
5,0000 g
% Kadar air
0,5ml
x 100 % = 1,99%
=
5,0200g
% Kadar air
=
0,5 ml
5,0320 g
% Kadar air rata-rata =
x 100 % = 1,98%
4,00 % + 1,99 % + 1,98 %
3
52
= 2,65 %
Lampiran 9. (Lanjutan)
2.
Penetapan kadar sari larut air
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
5,0153 g
5,0000 g
0,1230 g
0,2000 g
2
5,0260 g
5,0200 g
0,1450 g
0,1890 g
3
5,0243 g
5,0020 g
0,1386 g
0,1998 g
% kadar sari yang larut dalam air =
berat sari air 100
berat sampel
x
20
x 100 %
Kadar sari simplisia
0,1230 g 100
x
x 100 % = 12,26 %
Kadar sari larut dalam air
=
Kadar sari larut dalam air
0,1450 g 100
=
x
x 100 % = 14,42 %
5,0260 g 20
Kadar sari larut dalam air
=
5,0153g
0,1386 g
5,0243 g
% Kadar sari larut dalam air rata-rata=
x
20
100
20
x 100 % = 13,79 %
12,26 % + 14,42 %+ 13,79 %
3
= 13,49 %
Kadar sari ekstrak
Kadar sari larut dalam air
=
Kadar sari larut dalam air
=
Kadar sari larut dalam air
=
0,2000 g 100
5,0000g
x
0,1890 g
5,0200 g
0,1998 g
5,0020 g
% Kadar sari larut dalam air rata-rata=
x
x
20
x 100 % = 20,00 %
100
20
x 100 % = 18,82 %
100
20
x 100 % = 19,90 %
20,00 % + 18,82 %+ 19,90 %
3
53
= 19,57 %
Lampiran 9. (Lanjutan)
3. Penetapan kadar sari larut etanol
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
5,0030 g
5,0210 g
0,1650 g
0,5000 g
2
5,0035 g
5,0052 g
0,1710 g
0,4001 g
3
5,0050 g
5,0130 g
0,1740 g
0,4200 g
% kadar sari yang larut dalam etanol =
berat sari air 100
x
berat sampel 20
x100 %
Kadar sari simplisia
Kadar sari larut dalam etanol =
0,1650 g 100
x
x100 % = 16,49 %
5,0030 g 20
0,1710 g 100
Kadar sari larut dalam etanol =
x
x100 % = 17,08 %
5,0035 g 20
Kadar sari larut dalam etanol =
0,1740 g 100
x
x100 % = 17,38 %
5,0050 g 20
% Kadar sari larut dalam etanol rata-rata=
16,49% + 17,08%+ 17,38%
3
= 16,98%
Kadar sari ekstrak
Kadar sari larut dalam etanol =
0,5000 g 100
x
x100 % = 49,79 %
5,0210 g 20
0,4001 g 100
x
x100 % = 39,96 %
Kadar sari larut dalam etanol =
5,0052 g 20
Kadar sari larut dalam etanol =
0,4200 g 100
x
x100 % = 41,89 %
5,0130 g 20
% Kadar sari larut dalam etanol rata-rata=
54
49,79% + 39,96%+ 41,89%
3
= 43,88%
Lampiran 9. (Lanjutan)
4.
Penetapan kadar abu total
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
2,0002 g
2,0005 g
0,0748 g
0,0450 g
2
2,0004 g
2,0003 g
0,0751 g
0,0500 g
3
2,0006 g
2,0002 g
0,0758 g
0,0515 g
% kadar abu total
=
berat abu (g)
berat sampel (g)
x 100 %
Kadar abu total simplisia
% Kadar abutotal
0,0748
x 100 % = 3,73 %
=
2,0002
% Kadar abutotal
0,0751
=
x 100 % = 3,75 %
2,0004
% Kadar abu total
0,0758
x 100 % = 3,78 %
=
2,0006
% Kadar abu total rata-rata =
3,73%+ 3,75%+3,78%
3
= 3,75 %
Kadar abu total ekstrak
% Kadar abutotal
0,0450
x 100 % = 2,24 %
=
2,0005
% Kadar abutotal
0,0500
x 100 % = 2,49 %
=
2,0003
% Kadar abu total
0,0515
=
x 100 % = 2,57 %
2,0002
% Kadar abu total rata-rata =
2,24%+ 2,49%+2,57%
3
55
= 2,43 %
Lampiran 9. (Lanjutan)
5.
Penetapan kadar abu yang tidak larut asam
Berat sampel
Berat sari
No
Simplisia
Ekstrak
Simplisia
Ekstrak
1
2,0002 g
2,0002 g
0,0140 g
0,0065 g
2
2,0004 g
2,0003 g
0,0160 g
0,0041 g
3
2,0006 g
2,0002 g
0,0174 g
0,0045 g
% Kadar abu tidak larut asam =
berat abu tidak larut asam
berat sampel
x 100 %
Kadar abu simplisia
0,0140
% Kadar abu tidak larut asam =
x 100 % = 0,69 %
2,0002
0,0160
x 100 % = 0,79 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0004
0,0174
x 100 % = 0,86 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0006
% Kadar abu tidak larut asam rata-rata =
0,69% +0,79%+ 0,86%
3
= 0,78 %
Kadar abu ekstrak
0,0065
x 100 % = 0,32 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0002
0,0041
x 100 % = 0,20 %
% Kadar abu tidak larut asam =
2,0003
0,0045
% Kadar abu tidak larut asam =
x 100 % = 0,22 %
2,0002
% Kadar abu tidak larut asam rata-rata =
0,32% +0,20%+ 0,22%
56
3
= 0,24 %
Lampiran 10. Rekomendasi persetujuan etik penelitian kesehatan
57
Lampiran 11. Hasil pemeriksaan kadar ALT (Alanin Aminotransferase) / SGPT
(Serum Glutamic Piruvic Transaminase)
58
Lampiran 12.Cara kerja Reagen kit ALT
59
Lampiran 12. (Lanjutan)
60
Lampiran 13. Hasil analisis statistik jumlah konsumsi makanan mencit pada
minggu ke-1,2,3,4,5,6.
Descriptives
7
7
7
7
7
7
42
7
7
7
7
7
7
42
7
7
7
7
7
7
42
7
7
7
7
7
7
42
7
Std.
Mean
Deviation
20.1543
1.15865
21.7729
2.80019
19.9886
4.13547
19.1757
1.32131
19.1043
1.33378
19.3414
2.74417
19.9229
2.51519
19.1064
2.79742
18.4071
2.55084
22.3657
2.07717
18.7314
1.79983
19.9257
2.24964
19.4643
1.78663
19.6668
2.47924
18.5871
3.56451
19.8171
4.25803
21.0829
4.78679
18.7943
1.74662
18.9229
3.94049
19.1771
2.16510
19.3969
3.46506
20.3314
1.56790
19.2114
1.00499
20.3657
3.03818
18.9400
1.85406
20.9614
2.26412
19.7557
1.31771
19.9276
1.96671
18.8029
1.86204
7
14
18.5686
18.6857
3.81752
2.88812
1.44289
.77188
7
19.5543
1.67568
.63335
7
14
19.6543
19.6043
1.40910
1.48831
.53259
.39777
N
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-1
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-2
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-3
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Kontrol
makanan pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-4
Dosis 1000 mg/ kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
makanan pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-5
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
makanan pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-6
Total
61
Std. Error
.43793
1.05837
1.56306
.49941
.50412
1.03720
.38810
1.05733
.96413
.78510
.68027
.85029
.67528
.38255
1.34726
1.60939
1.80924
.66016
1.48936
.81833
.53467
.59261
.37985
1.14832
.70077
.85576
.49805
.30347
.70378
Lampiran 13. (Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent Variable
(I) Kelompok (J) Kelompok
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-1
Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-3
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-4
Kontrol
Kontrol
Kontrol
Std. Error
Sig.
-1.61857
1.33347
.827
Dosis 1000 mg/ kg BB
.16571
1.33347
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
.97857
1.33347
.976
1.05000
1.33347
.968
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
.81286
1.33347
.990
Dosis 500 mg/kg BB
.69929
1.19800
.992
Dosis 1000 mg/ kg BB
-3.25929
1.19800
.096
Dosis 2000 mg/kg BB
.37500
1.19800
1.000
Satelit kontrol
-.81929
1.19800
.983
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
-.35786
1.19800
1.000
Dosis 500 mg/kg BB
-1.23000
1.91505
.987
Dosis 1000 mg/ kg BB
-2.49571
1.91505
.781
Dosis 2000 mg/kg BB
-.20714
1.91505
1.000
Satelit kontrol
-.33571
1.91505
1.000
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
-.59000
1.91505
1.000
Dosis 500 mg/kg BB
1.12000
1.04651
.890
Dosis 1000 mg/ kg BB
-.03429
1.04651
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
1.39143
1.04651
.767
Satelit kontrol
-.63000
1.04651
.990
.57571
1.04651
.994
Satelit kontrol
Jumlah konsumsi
makanan pada
minggu ke-2
Mean
Difference
(I-J)
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
62
Lampiran 13. (Lanjutan)
Independent Samples Test
Levene's
Test for
Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
Sig.
(2-
F
Jumlah
Equal variances
konsumsi
assumed
makanan pada
minggu ke-5
Sig.
3.567 .083
t
df
Mean
tailed) Difference
Std. Error
Difference
.146
12
.887
.23386
1.60568
.146
8.706
.888
.23386
1.60568
.144 .711 -.121
12
.906
-.10014
.82715
-.121 11.659
.906
-.10014
.82715
Equal variances
not assumed
Jumlah konsumsi Equal variances
makanan pada
assumed
minggu ke-6
Equal variances
not assumed
63
Lampiran 14. Hasil analisis statistik jumlah konsumsi minuman mencit pada
minggu ke-1,2,3,4,5,6
Descriptives
N
Mean
Std. Deviation
Std. Error
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
mingguke-1
Dosis 1000 mg/kg BB
7
36.00
7.118
2.690
7
31.29
5.908
2.233
7
37.86
10.991
4.154
Dosis 2000 mg/kg BB
7
33.71
8.902
3.364
Satelit kontrol
7
38.29
9.268
3.503
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
34.86
8.630
3.262
42
35.33
8.438
1.302
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-2
Dosis 1000 mg/kg BB
7
30.29
4.424
1.672
7
29.57
10.422
3.939
7
34.14
2.340
.884
Dosis 2000 mg/kg BB
7
30.71
5.499
2.078
Satelit kontrol
7
36.29
4.071
1.539
Total
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
28.29
5.219
1.973
42
31.55
6.185
.954
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
minggu ke-3
Dosis 1000 mg/kg BB
7
31.29
6.448
2.437
7
28.86
5.521
2.087
7
34.86
7.647
2.890
Dosis 2000 mg/kg BB
7
27.71
5.469
2.067
Satelit kontrol
7
34.57
8.619
3.258
Total
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
25.29
9.534
3.604
42
30.43
7.762
1.198
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
Dosis 500 mg/kg BB
mingguke-4
Dosis 1000 mg/kg BB
7
30.14
4.337
1.639
7
30.57
5.968
2.256
7
29.86
7.081
2.676
Dosis 2000 mg/kg BB
7
30.57
4.276
1.616
Satelit kontrol
7
33.29
8.499
3.212
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
7
27.00
5.066
1.915
42
30.24
5.979
.923
7
30.00
2.582
.976
Total
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
minuman pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-5
Total
Jumlah konsumsi Satelit kontrol
minuman pada
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
minggu ke-6
Total
64
7
32.29
9.962
3.765
14
31.14
7.091
1.895
7
32.00
4.320
1.633
7
31.71
3.904
1.475
14
31.86
3.959
1.058
Lampiran 14.(Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent
Variable
Mean Difference
(I) Kelompok (J) Kelompok
Jumlah konsumsi Kontrol
minuman pada
(I-J)
Std. Error
Sig.
Dosis 500 mg/kg BB
4.714
4.608
.907
Dosis 1000 mg/kg BB
-1.857
4.608
.999
Dosis 2000 mg/kg BB
2.286
4.608
.996
-2.286
4.608
.996
1.143
4.608
1.000
.714
3.145
1.000
minggu ke-1
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Jumlah konsumsi Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
minuman pada
Dosis 1000 mg/kg BB
-3.857
3.145
.821
Dosis 2000 mg/kg BB
-.429
3.145
1.000
-6.000
3.145
.414
2.000
3.145
.987
minggu ke-2
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Jumlah konsumsi Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
2.429
3.938
.989
minuman pada
Dosis 1000 mg/kg BB
-3.571
3.938
.942
Dosis 2000 mg/kg BB
3.571
3.938
.942
-3.286
3.938
.959
6.000
3.938
.652
minggu ke-3
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Jumlah konsumsi Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-.429
3.242
1.000
minuman pada
Dosis 1000 mg/kg BB
.286
3.242
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
-.429
3.242
1.000
-3.143
3.242
.925
3.143
3.242
.925
minggu ke-4
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
65
Lampiran 14. (Lanjutan)
Independent Samples Test
Levene's Test
for Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
Sig. (2-
F
Jumlah
Equal variances
konsumsi
assumed
minuman pada
minggu ke-5
Sig.
5.271 .040
Equal variances
not assumed
Jumlah
Equal variances
konsumsi
assumed
minuman pada
.083
.778
t
-.663
df
Mean
tailed) Difference
Std. Error
Difference
12
.520
-2.57143
3.87562
-.663 6.711
.529
-2.57143
3.87562
.899
.28571
2.20080
.899
.28571
2.20080
.130
12
minggu ke-6
Equal variances
.130
not assumed
66
11.87
9
Lampiran 15. Hasil analisis statistik berat badan mencit pada minggu ke-1, 2, 3,
4,5,6
Descriptives
5
5
5
5
5
5
Mean
25.7280
27.0200
26.4580
25.3420
26.4080
26.3520
Std.
Deviation
.59327
1.41536
1.29504
.78053
.89965
1.01300
Std. Error
.26532
.63297
.57916
.34906
.40234
.45303
30
5
5
5
5
5
5
26.2180
26.9660
28.0780
28.0820
26.3580
29.7780
27.8600
1.09419
4.47548
2.79708
3.52722
1.50332
1.62985
4.70698
.19977
2.00150
1.25089
1.57742
.67230
.72889
2.10503
30
5
5
5
5
5
5
27.8537
29.3780
29.7580
27.6780
26.8120
30.6720
27.9840
3.23569
4.99412
3.85852
4.76881
1.86350
1.20180
4.88170
.59075
2.23344
1.72558
2.13268
.83338
.53746
2.18316
30
5
5
5
5
5
5
28.7137
28.7640
30.8000
29.4940
27.9980
30.9220
29.3740
3.79754
6.26855
3.99730
3.96007
1.09459
1.56346
4.81457
.69333
2.80338
1.78765
1.77100
.48951
.69920
2.15314
30
5
5
29.5587
30.6740
30.4440
3.82206
.85903
4.10468
.69781
.38417
1.83567
10
5
5
30.5590
29.9060
29.7500
2.79837
.40998
4.66523
.88492
.18335
2.08636
10
29.8280
3.12322
.98765
N
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-1
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-2
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-3
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Kontrol
minggu ke-4
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Satelit kontrol
minggu ke-5
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
Berat badan mencit Satelit kontrol
minggu ke-6
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Total
67
Lampiran 15. (Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent Variable (I)
(J) Kelompok
Mean
Kelompok
Difference (IJ)
Std. Error
Sig.
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-1.29200
.65712
.389
minggu ke-1
Dosis 1000 mg/kg BB
-.73000
.65712
.872
Dosis 2000 mg/kg BB
.38600
.65712
.991
Satelit kontrol
-.68000
.65712
.901
Satelit dosis 2000
-.62400
.65712
.929
mg/kg BB
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-1.11200
2.11923
.995
minggu ke-2
Dosis 1000 mg/kg BB
-1.11600
2.11923
.995
Dosis 2000 mg/kg BB
.60800
2.11923
1.000
-2.81200
2.11923
.768
-.89400
2.11923
.998
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-.38000
2.46737
1.000
minggu ke-3
Dosis 1000 mg/kg BB
1.70000
2.46737
.981
Dosis 2000 mg/kg BB
2.56600
2.46737
.900
-1.29400
2.46737
.995
1.39400
2.46737
.992
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat badan mencit Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-2.03600
2.55314
.965
minggu ke-4
Dosis 1000 mg/kg BB
-.73000
2.55314
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
.76600
2.55314
1.000
-2.15800
2.55314
.956
-.61000
2.55314
1.000
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
68
Lampiran 15. (Lanjutan)
Group Statistics
Kelompok
N
Berat badan mencit Satelit normal
pada minggu ke-5
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat badan mencit Satelit normal
pada minggu ke-6
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Mean
Std. Deviation
Std. Error Mean
5
30.6740
.85903
.38417
5
30.4440
4.10468
1.83567
5
29.9060
.40998
.18335
5
29.7500
4.66523
2.08636
Independent Samples Test
Levene's Test
for Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
Sig. (2-
F
Equal variances
Berat badan
mencit pada
minggu ke-5
assumed
Sig.
t
6.779 .031
Equal variances
not assumed
Berat badan
Equal variances
mencit pada
assumed
minggu ke-6
Equal variances
26.042
.001
not assumed
69
.123
df
Mean
tailed) Difference
Std. Error
Difference
8
.905
.23000
1.87544
.123 4.350
.908
.23000
1.87544
.074
8
.942
.15600
2.09440
.074 4.062
.944
.15600
2.09440
Lampiran 16. Hasil analisis statistik kadar ALT mencit
Descriptives
N
Mean
Kadar ALT mencit Kontrol
Std. Deviation
Std. Error
5
36.200
9.2033
4.1158
Dosis 500 mg/kg BB
5
53.000
13.1149
5.8652
Dosis 1000 mg/kg BB
5
77.200
8.9833
4.0175
Dosis 2000 mg/kg BB
5
83.800
8.2583
3.6932
Satelit kontrol
5
36.800
10.5688
4.7265
Satelit dosis 2000 mg/kg BB
5
80.400
9.1542
4.0939
30
61.233
22.3756
4.0852
Total
Tukey HSD
Dependent
Variabel
(I) Kelompok (J) Kelompok
Kadar ALT
Kontrol
Mean Difference
(I-J)
Dosis 500 mg/kg BB
Dosis 1000 mg/kg BB
Dosis 2000 mg/kg BB
Satelit kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
*. The mean difference is significant at the 0.05 level.
70
Std. Error
Sig.
-16.8000
6.3304
.123
-41.0000
*
6.3304
.000
-47.6000
*
6.3304
.000
-.6000
6.3304
1.000
*
6.3304
.000
-44.2000
Lampiran 17.Hasil analisis statistik berat relatif organ hati, ginjal, dan jantung.
Descriptives
N
Berat relatif hati
Mean
Kontrol
5
5.0880
Dosis 500 mg/kg BB
5
Dosis 1000 mg/kg BB
5
Dosis 2000 mg/kg BB
Std. Error
.57024
.25502
4.3240
.66857
.29899
4.6420
1.03734
.46391
5
4.7680
.31035
.13879
Satelit kontrol
5
5.1620
.94656
.42331
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
4.8920
1.76003
.78711
30
4.8127
.94910
.17328
5
.6560
.13353
.05972
5
.8400
.46427
.20763
Dosis 1000 mg/kg BB
5
.6220
.08349
.03734
Dosis 2000 mg/kg BB
5
.6320
.12215
.05463
Satelit kontrol
5
.6880
.07294
.03262
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
.7320
.26508
.11855
30
.6950
.22665
.04138
5
.6540
.12857
.05750
5
.6120
.06723
.03007
Dosis 1000 mg/kg BB
5
.5560
.05030
.02249
Dosis 2000 mg/kg BB
5
.6580
.09203
.04116
Satelit kontrol
5
.6540
.06465
.02891
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
.7080
.21510
.09620
Total
Berat relatif ginjal Kontrol
kanan
Dosis 500 mg/kg BB
Total
Berat relatif ginjal Kontrol
kiri
Dosis 500 mg/kg BB
Total
Berat relatif
jantung
Std. Deviation
30
.6403
.11684
.02133
Kontrol
5
.4200
.04848
.02168
Dosis 500 mg/kg BB
5
.3840
.03975
.01778
Dosis 1000 mg/kg BB
5
.4600
.03674
.01643
Dosis 2000 mg/kg BB
5
.4400
.07517
.03362
Satelit kontrol
5
.4680
.07120
.03184
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
5
.5040
.12759
.05706
30
.4460
.07704
.01407
Total
71
Lampiran 17. (Lanjutan)
Tukey HSD
Dependent
Mean Difference
Variable
(I) Kelompok (J) Kelompok
Berat relatif hati
Kontrol
(I-J)
Std. Error
Sig.
Dosis 500 mg/kg BB
.76400
.62919
.826
Dosis 1000 mg/kg BB
.44600
.62919
.979
Dosis 2000 mg/kg BB
.32000
.62919
.995
-.07400
.62919
1.000
.19600
.62919
1.000
Satelit normal
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat relatif ginjal Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
-.18400
.14852
.814
kanan
Dosis 1000 mg/kg BB
.03400
.14852
1.000
Dosis 2000 mg/kg BB
.02400
.14852
1.000
-.03200
.14852
1.000
-.07600
.14852
.995
Satelit normal
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat relatif ginjal Kontrol
Dosis 500 mg/kg BB
.04200
.07416
.992
kiri
Dosis 1000 mg/kg BB
.09800
.07416
.771
Dosis 2000 mg/kg BB
-.00400
.07416
1.000
.00000
.07416
1.000
-.05400
.07416
.976
Dosis 500 mg/kg BB
.03600
.04639
.969
Dosis 1000 mg/kg BB
-.04000
.04639
.952
Dosis 2000 mg/kg BB
-.02000
.04639
.998
Satelit normal
-.04800
.04639
.901
-.08400
.04639
.478
Satelit normal
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
Berat relatif
jantung
Kontrol
Satelit dosis 2000
mg/kg BB
72
Lampiran 18. Hasil pengamatan data konsumsi makanan dan minuman
1. Kelompok kontrol
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
20,235
18,137
20,435
22,101
20,299
19,953
19,913
20,153 g
Jumlah minuman (ml)
46
30
40
32
42
36
26
36,00 ml
Jumlah makanan (g)
18,334
19,672
21,135
20,355
13,198
19,678
21,374
19,106 g
Jumlah minuman (ml)
29
36
35
32
24
30
26
30,28 ml
Jumlah makanan (g)
21,116
21,986
19,544
19,348
19,515
17,381
11,209
18,585 g
Jumlah minuman (ml)
38
41
30
28
32
28
22
31.28 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
Minggu III
Hari ke15
16
17
18
19
20
21
Total
73
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu IV
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
22
23
24
25
26
27
28
Total
20,591
21,442
19,671
18,252
21,197
22,561
18,608
20,331 g
32
34
32
24
34
24
31
30,14 ml
2. Kelompok uji (EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
18,604
24,495
21,535
26,010
22,791
19,362
19,612
21,772 g
Jumlah minuman (ml)
30
32
40
30
21
30
36
31,28 ml
Jumlah makanan (g)
22,300
20,176
19,966
15,709
15,782
18,525
16,378
18,405 g
Jumlah minuman (ml)
38
38
40
17
30
30
14
29,57 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
74
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu III
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
15
16
17
18
19
20
21
Total
19,130
20,124
23,171
23,113
23,275
11,285
18,616
19,816 g
22
32
38
28
32
26
24
28,85 ml
Jumlah makanan (g)
19,933
19,441
17,826
18,078
18,763
20,042
20,403
19,212 g
Jumlah minuman (ml)
32
28
20
32
30
32
40
30,57 ml
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
3. Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
16,645
16,500
19,649
24,837
24,346
14,810
23,123
19,987 g
75
Jumlah minuman (ml)
30
60
40
26
40
35
34
37,85 ml
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu II
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
8
20,152
32
9
10
11
12
13
14
Total
21,630
20,635
23,201
21,428
23,261
26,254
22,365 g
38
32
35
32
34
36
34,14 ml
Jumlah makanan (g)
24,961
23,665
25,631
20,521
20,991
11,373
20,443
21,083 g
Jumlah minuman (ml)
38
34
50
26
30
34
32
34,85 ml
Jumlah makanan (g)
19,855
23,632
21,172
19,042
22,682
14,460
21,718
20,365
Jumlah minuman (ml)
34
36
30
26
36
16
31
29,85 ml
Minggu III
Hari ke15
16
17
18
19
20
21
Total
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
76
Lampiran 18. (Lanjutan)
4. Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
1
2
3
4
5
6
7
Total
20,075
19,253
20,529
20,305
18,306
18,973
16,783
17,746 g
46
30
20
34
44
30
32
33,71 ml
Jumlah makanan (g)
16,308
18,064
20,130
21,501
18,791
19,355
16,971
18,731 g
Jumlah minuman (ml)
31
32
32
40
32
24
24
30,71 ml
Jumlah makanan (g)
17,406
18,029
18,342
11,806
16,293
20,631
19,881
18,794 g
Jumlah minuman (ml)
30
22
26
34
20
28
34
27,71 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
Minggu III
Hari ke15
16
17
18
19
20
21
Total
77
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu IV
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
22
18,289
32
23
24
25
26
27
28
Total
19,880
20,621
19,884
16,485
16,528
20,887
18,939 g
30
38
32
24
28
30
30,57 ml
5. Kelompok satelit kontrol
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
19,646
20,115
17,119
18,690
21,151
18,101
18,900
19,103 g
Jumlah minuman (ml)
46
40
38
46
22
46
30
38,28 ml
Jumlah makanan (g)
18,211
22,698
19,201
17,561
22,507
21,494
17,811
19,926 g
Jumlah minuman (ml)
28
36
40
40
36
36
38
36,28 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
78
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu III
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
15
16
17
18
19
20
21
Total
18,561
18,775
20,100
17,571
21,403
11,624
24,426
18,922 g
38
40
34
34
24
24
48
34,57 ml
Jumlah makanan (g)
23,015
24,914
20,938
19,904
18,363
19,388
20,210
20,961 g
Jumlah minuman (ml)
50
36
30
32
22
32
31
33,28 ml
Jumlah makanan (g)
18,838
20,198
18,948
20,141
14,806
18,828
19,852
18,801 g
Jumlah minuman (ml)
28
30
30
34
30
26
32
30,00 ml
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
Minggu V
Hari ke29
30
31
32
33
34
35
Total
79
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu VI
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
36
37
38
39
40
41
42
Total
18,401
19,621
17,089
21,145
21,979
19,988
18,652
19,553 g
30
34
36
34
36
24
30
32,00 ml
6. Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
Hari ke1
2
3
4
5
6
7
Total
Jumlah makanan (g)
21,453
15,775
20,539
20,645
15,046
20,170
21,750
19,339 g
Jumlah minuman (ml)
46
34
42
40
22
26
34
34,85 ml
Jumlah makanan (g)
18,753
19,249
18,984
21,910
20,606
16,294
20,458
19,464 g
Jumlah minuman (ml)
26
28
30
34
32
18
30
28,28 ml
Minggu II
Hari ke8
9
10
11
12
13
14
Total
80
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu III
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
15
16
17
18
19
20
21
Total
15,977
20,289
18,473
17,801
22,551
18,438
20,712
19,177 g
16
31
18
14
40
28
30
25,28 ml
Jumlah makanan (g)
22,057
19,676
18,402
19,074
20,171
20,561
18,347
19,755 g
Jumlah minuman (ml)
32
22
22
30
30
32
21
27,00 ml
Jumlah makanan (g)
12,057
20,778
18,185
22,938
17,613
16,102
22,301
18,567 g
Jumlah minuman (ml)
14
26
38
42
32
32
42
32,28 ml
Minggu IV
Hari ke22
23
24
25
26
27
28
Total
Minggu V
Hari ke29
30
31
32
33
34
35
Total
81
Lampiran 18. (Lanjutan)
Minggu VI
Hari ke-
Jumlah makanan (g)
Jumlah minuman (ml)
36
19,371
32
37
18,532
30
38
39
40
41
42
Total
21,546
18,499
19,496
21,693
18,439
19,646 g
30
38
36
28
28
31,71 ml
82
Lampiran 19. Hasil pengamatan data berat badan mencit
1. Kelompok kontrol
Minggu I
No
Hari 1
1
24,0 g
2
24,1 g
3
25,0 g
4
24,1 g
5
24,8 g
Hari2
24,3 g
24,1 g
25,5 g
24,5 g
24,5 g
Hari 3
25,0 g
24,3 g
25,8 g
25,0 g
24,8 g
Hari 4
26,2 g
24,5 g
26,3 g
26,0 g
25,0 g
Hari 5
26,8 g
25,0 g
27,0 g
26,7 g
25,2 g
Hari 6
27,0 g
25,6 g
27,5 g
28,3 g
23,4 g
Rata-rata
25,7
24,75
26,32
26,02
24,55
Hari 10
Hari 11
Hari12
Hari 13
Rata-rata
28,1 g
24,3 g
28,9 g
29,7 g
19,9 g
Hari
9
28,4 g
24,9 g
29,2 g
30,1 g
20,1 g
28,4 g
25,2 g
31,0 g
31,7 g
20,9 g
27,3 g
25,3 g
30,1 g
32,3 g
21,1 g
28,7 g
25,3 g
30,8 g
32,9 g
21,3 g
29,1 g
22,6 g
29,2 g
33,0 g
19,3 g
28,33
24,6
29,86
31,61
20,4
Minggu III
No Hari 15
1
28,6 g
2
25,5 g
3
29,2 g
4
34,9 g
5
21,1 g
Hari 16
29,4 g
26,9 g
29,5 g
35,6 g
22,0 g
Hari 17
29,2 g
28,3 g
31,3 g
35,9 g
22,7 g
Hari 18
29,6 g
28,7 g
31,4 g
36,1 g
22,2 g
Hari 19
29,3 g
29,2 g
32,3 g
37,1 g
22,9 g
Hari 20
29,9 g
29,1 g
32,3 g
37,6 g
23,6 g
Rata-rata
29,33
27,95
31,00
36,2
22,41
Minggu IV
No Hari 22
1
29,4 g
2
24,3 g
3
31,5 g
4
36,5 g
5
22,0 g
Hari 23
29,6 g
22,0 g
31,7 g
37,0 g
21,3 g
Hari 24
29,2 g
21,1 g
31,5 g
37,6 g
19,9 g
Hari 25
29,7 g
19,7 g
31,6 g
37,1 g
20,3 g
Hari 27
31,0 g
20,2 g
32,7 g
37,0 g
27,3 g
Hari 28
30,5 g
20,9 g
32,7 g
37,0 g
27,3 g
Rata-rata
29,9
21,36
31,9
36,9
23,76
Hari 5
29,5 g
25,7 g
25,8 g
28,4 g
25,4 g
Hari 6
30,1 g
27,4 g
27,8 g
28,7 g
25,1 g
Rata-rata
28,75
25,7
26,5
28,3
25,85
Minggu II
No
Hari 8
1
2
3
4
5
2. Kelompok uji ( EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
Minggu I
No
Hari 1
1
27,1 g
2
24,1 g
3
25,6 g
4
28,2 g
5
26,9 g
Hari 2
27,5 g
25,0 g
25,8 g
28,1 g
26,2 g
Hari 3
28,3 g
25,6 g
26,8 g
27,9 g
26,0 g
Hari 4
28,7 g
25,6 g
26,0 g
28,0 g
25,8 g
83
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu 11
No
Hari 8
1
31,2 g
2
27,6 g
3
26,4 g
4
29,1 g
5
24,1 g
Hari 9
32,0 g
27,4 g
28,0 g
30,0 g
24,6 g
Hari 10
31,5 g
27,4 g
28,0 g
30,5 g
24,8 g
Hari 11
31,8 g
28,3 g
26,3 g
30,8 g
24,6 g
Hari 12
29,6 g
27,6 g
28,4 g
30,1 g
22,7 g
Hari 13
31,2 g
27,4 g
28,1 g
30,1 g
23,0 g
Rata-rata
31,21
27,61
27,53
30,08
23,96
Minggu III
No Hari 15
1
32,4 g
2
28,9 g
3
25,2 g
4
30,8 g
5
24,0 g
Hari 16
34,1 g
30,1 g
26,1 g
31,7 g
24,7 g
Hari 17
33,6 g
30,3 g
26,3 g
31,4 g
25,2 g
Hari 18
35,8 g
31,2 g
28,4 g
32,9 g
26,9 g
Hari 19
35,7 g
31,2 g
28,5 g
32,1 g
24,6 g
Hari 20
35,7 g
31,6 g
28,2 g
31,9 g
23,3 g
Rata-rata
34,55
30,55
27,11
31,8
24,78
Minggu IV
No Hari 22
1
35,7 g
2
31,7 g
3
28,0 g
4
31,8 g
5
21,9 g
Hari 23
35,8 g
32,3 g
29,1 g
30,9 g
22,5 g
Hari 24
35,3 g
31,7 g
29,5 g
30,8 g
23,1 g
Hari 25
34,9 g
31,4 g
30,5 g
31,1 g
25,0 g
Hari 27
35,2 g
32,9 g
31,3 g
32,9 g
27,1 g
Hari 28
36,1 g
32,4 g
31,5 g
33,7 g
28,0 g
Rata-rata
35,5
32,06
29,98
31,86
24,6
3. Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
Minggu I
No
1
2
3
4
5
Hari1
25,9 g
27,0 g
23,5 g
27,0 g
26,9 g
Hari 2
26,0 g
27,0 g
24,0 g
27,0 g
27,0 g
Hari 3
26,0 g
27,4 g
23,9 g
27,1 g
26,9 g
Hari 4
25,9 g
27,2 g
23,9 g
26,0 g
27,0 g
Hari 5
25,2 g
27,4 g
24,3 g
25,8 g
27,0 g
Hari 6
28,7 g
30,5 g
26,5 g
24,7 g
27,5 g
Rata-rata
26,45
28,07
24,55
26,15
27,07
Minggu 11
No
Hari 8
1
28,8 g
2
31,3 g
3
26,1 g
4
23,6 g
5
27,6 g
Hari 9
29,8 g
32,7 g
26,9 g
23,0 g
27,5 g
Hari 10
30,1 g
32,4 g
27,5 g
22,6 g
28,3 g
Hari 11
30,0 g
32,3 g
27,2 g
22,4 g
28,6 g
Hari 12
31,0 g
32,0 g
28,3 g
22,6 g
29,1 g
Hari 13
29,9 g
32,3 g
27,3 g
22,1 g
29,3 g
Rata-rata
29,93
32,16
27,21
22,71
28,4
84
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu III
No Hari 15
1
21,9 g
2
35,2 g
3
28,0 g
4
24,1 g
5
29,0 g
Hari 16
21,5 g
35,1 g
28,1 g
24,5 g
29,3 g
Hari 17
21,4 g
34,9 g
28,0 g
24,4 g
29,3 g
Hari 18
22,8 g
33,8 g
27,9 g
24,0 g
29,5 g
Hari 19
23,4 g
33,9 g
28,2 g
23,8 g
29,9 g
Hari 20
23,4 g
34,0 g
28,1 g
23,2 g
29,8 g
Rata-rata
22,4
34,48
28,05
24,0
29,46
Minggu IV
No Hari 22
1
24,0 g
2
34,1 g
3
29,0 g
4
26,7 g
5
30,1 g
Hari 23
22,9 g
34,0 g
29,2 g
24,6 g
30,1 g
Hari 24
23,4 g
34,1 g
29,8 g
26,8 g
31,5 g
Hari 25
23,8 g
34,3 g
30,0 g
28,1 g
32,1 g
Hari 27
25,2 g
34,7 g
31,3 g
28,8 g
32,9 g
Hari 28
25,7 g
35,3 g
30,4 g
28,5 g
33,5 g
Rata-rata
25,7
35,3
30,4
28,5
33,5
4. Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
No
Hari 1
1
24,8 g
2
23,8 g
3
25,5 g
4
25,0 g
5
25,8 g
Hari 2
25,0 g
24,0 g
25,8 g
25,5 g
26,0 g
Hari 3
25,0 g
24,2 g
25,9 g
25,8 g
26,0 g
Hari 4
25,8 g
25,0 g
26,2 g
26,0 g
26,0 g
Hari 5
25,5 g
25,2 g
26,0 g
25,8 g
26,2 g
Hari 6
26,0 g
25,8 g
25,9 g
25,9 g
26,8 g
Rata-rata
25,32
24,75
25,82
25,62
26,2
Minggu 11
No
Hari 8
1
26,0 g
2
25,8 g
3
25,8 g
4
26,5 g
5
24,0 g
Hari 9
25,0 g
26,0 g
26,0 g
26,8 g
24,9 g
Hari 10
26,2 g
26,1 g
26,1 g
27,3 g
24,2 g
Hari 11
26,2 g
26,0 g
25,8 g
26,1 g
24,8 g
Hari 12
26,2 g
26,0 g
26,5 g
26,8 g
24,6 g
Hari 13
26,5 g
26,3 g
27,5 g
27,0 g
25,0 g
Rata-rata
26,15
26,03
26,28
26,75
24,58
Minggu III
No Hari 15
1
27,1 g
2
26,5 g
3
27,8 g
4
27,6 g
5
23,9 g
Hari 16
27,5 g
27,0 g
27,8 g
27,6 g
24,0 g
Hari 17
28,1 g
27,3 g
17,5 g
27,4 g
23,8 g
Hari 18
28,0 g
27,9 g
28,1 g
28,3 g
24,9 g
Hari 19
28,3 g
28,1 g
28,0 g
26,2 g
21,8 g
Hari 20
28,0 g
28,5 g
28,3 g
26,5 g
22,7 g
Rata-rata
27,83
27,55
27,91
27,26
23,51
85
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu IV
No Hari 22
1
28,0 g
2
26,7 g
3
28,5 g
4
27,1 g
5
24,7 g
Hari 23
27,8 g
27,2 g
28,8 g
28,3 g
25,4 g
Hari 24
28,5 g
27,3 g
28,8 g
28,7 g
25,9 g
Hari 25
29,0 g
27,8 g
29,09 g
28,9 g
26,5 g
Hari 27
28,9 g
28,3 g
29,5 g
29,6 g
27,4 g
Hari 28
28,8 g
28,3 g
29,0 g
29,6 g
27,7 g
Rata-rata
28,5
27,6
28,93
28,7
26,26
5. Kelompok satelit kontrol
Minggu I
No
1
2
3
4
5
Hari 1
26,8 g
27,2 g
26,3 g
25,3 g
25,5 g
Hari 2
27,0 g
27,0 g
26,7 g
25,8 g
26,0 g
Hari 3
27,4 g
27,4 g
26,9 g
25,9 g
25,9 g
Hari 4
27,0 g
27,2 g
27,0 g
25,5 g
26,0 g
Hari 5
27,2 g
27,2 g
26,9 g
24,7 g
25,2 g
Hari 6
26,8 g
27,0 g
27,5 g
25,0 g
26,1 g
Rata-rata
27,05
27,2
26,9
25,22
25,67
Minggu 11
No
Hari 8
1
30,1 g
2
30,3 g
3
30,5 g
4
26,9 g
5
28,0 g
Hari 9
30,1 g
30,5 g
30,4 g
28,2 g
28,3 g
Hari 10
31,0 g
30,5 g
31,2 g
26,5 g
28,5 g
Hari 11
31,2 g
31,2 g
32,3 g
27,9 g
29,0 g
Hari 12
31,2 g
31,1 g
32,0 g
28,1 g
28,9 g
Hari 13
30,8 g
30,5 g
31,8 g
27,8 g
28,7 g
Total
30,73
30,68
31,36
27,56
28,56
Minggu III
No Hari 15
1
32,7 g
2
30,7 g
3
32,7 g
4
28,8 g
5
28,7 g
Hari 16
32,9 g
30,7 g
32,7 g
29,3 g
28,7 g
Hari 17
31,8 g
30,9 g
30,1 g
29,6 g
29,6 g
Hari 18
32,3 g
31,1 g
30,0 g
29,6 g
29,2 g
Hari 19
31,8 g
31,4 g
31,8 g
30,5 g
29,5 g
Hari 20
30,3 g
31,0 g
32,3 g
29,6 g
30,0 g
Rata-rata
31,96
30,96
31,6
29,56
29,28
Minggu IV
No Hari 22
1
32,8 g
2
32,3 g
3
32,1 g
4
29,5 g
5
28,9 g
Hari 23
31,8 g
32,4 g
29,8 g
30,0 g
29,1 g
Hari 24
33,6 g
31,9 g
28,5 g
29,8 g
29,0 g
Hari 25
34,1 g
30,9 g
29,1 g
29,7 g
30,5 g
Hari 27
34,9 g
30,0 g
29,9 g
30,1 g
31,5 g
Hari 28
34,6 g
30,3 g
30,9 g
30,0 g
32,0 g
Rata-rata
33,50
31,3
29,8
29,85
30,16
86
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu V
No
Hari 29
Hari 30
Hari 31
Hari 32
Hari 34
Hari 35
Rata-rata
1
2
3
4
5
33,0 g
33,0 g
31,4 g
32,3 g
29,8 g
32,8 g
31,5 g
31,8 g
32,7 g
28,8 g
33,0 g
30,8 g
30,8 g
31,9 g
28,2 g
31,8 g
29,5 g
28,8 g
27,5 g
30,5 g
29,8 g
30,0 g
30,4 g
28,1 g
30,8 g
31,8 g
30,0 g
30,6 g
28,3 g
30,6 g
32,03
30,8
30,63
30,13
29,78
Minggu VI
No Hari 36
1
30,6 g
2
30,1 g
3
30,5 g
4
31,8 g
5
30,8 g
Hari 37
29,8 g
29,9 g
30,1 g
31,8 g
28,6 g
Hari 38
29,6 g
27,8 g
28,5 g
28,7 g
27,9 g
Hari 39
30,8 g
28,4 g
30,9 g
28,6 g
30,8 g
Hari 40
29,6 g
28,8 g
30,1 g
28,8 g
30,1 g
Hari 42
30,6 g
30,1 g
30,6 g
30,8 g
31,8 g
Rata-rata
30,16
29,18
30,11
30,08
30,00
6. Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
Minggu I
No
Hari 1
1
24,8 g
2
25,9 g
3
26,6 g
4
25,0 g
5
26,5 g
Hari 2
25,5 g
26,0 g
26,0 g
25,2 g
26,6 g
Hari 3
25,8 g
26,1 g
25,5 g
24,8 g
26,8 g
Hari 4
25,5 g
26,6 g
26,4 g
25,0 g
27,5 g
Hari 5
24,8 g
27,8 g
26,7 g
27,0 g
27,9 g
Hari 6
24,7 g
28,2 g
28,2 g
25,5 g
28,5 g
Rata-rata
25,02
27,0
26,75
25,57
27,42
Minggu 11
No
Hari 8
1
24,4 g
2
33,2 g
3
28,3 g
4
24,3 g
5
28,1 g
Hari 9
23,8 g
33,3 g
28,8 g
23,4 g
29,7 g
Hari 10
22,8 g
33,8 g
29,1 g
23,5 g
30,5 g
Hari 11
22,5 g
34,2 g
28,9 g
23,3 g
30,8 g
Hari 12
21,6 g
34,8 g
29,4 g
23,9 g
31,1 g
Hari 13
20,7 g
34,3 g
28,5 g
23,5 g
31,4 g
Rata-rata
22,63
33,93
28,83
23,65
30,26
Minggu III
No
Hari 15
Hari 16
Hari 17
Hari 18
Hari 19
Hari 20
Rata-rata
1
2
3
4
5
25,5 g
34,2 g
28,3 g
21,9 g
31,4 g
23,8 g
31,6 g
28,3 g
20,7 g
30,9 g
25,4 g
34,2 g
28,8 g
22,9 g
31,7 g
24,5 g
32,7 g
29,1 g
21,1 g
31,9 g
24,0 g
31,0 g
28,5 g
20,3 g
32,3 g
23,4 g
34,9 g
28,8 g
23,3 g
34,2 g
24,43
33,1
28,63
21,7
32,06
87
Lampiran 19. (Lanjutan)
Minggu IV
No Hari 22
1
21,7 g
2
30,8 g
3
29,2 g
4
22,5 g
5
34,5 g
Hari 23
22,0 g
32,6 g
30,2 g
22,7 g
33,8 g
Hari 24
24,0 g
33,7 g
30,5 g
21,2 g
33,9 g
Hari 25
25,8 g
33,2 g
30,7 g
24,7 g
34,1 g
Hari 27
27,8 g
34,7 g
31,3 g
26,8 g
34,8 g
Hari 28
29,8 g
34,3 g
31,7 g
25,3 g
35,0 g
Rata-rata
25,18
33,21
30,6
23,53
34,35
Minggu V
No Hari 29
1
33,4 g
2
34,1 g
3
32,4 g
4
23,0 g
5
35,4 g
Hari 30
32,8 g
33,9 g
27,9 g
23,6 g
34,5 g
Hari 31
30,0 g
33,7 g
23,8 g
23,8 g
34,6 g
Hari 32
30,2 g
34,1 g
28,0 g
25,1 g
33,8 g
Hari 34
29,8 g
34,1 g
28,0 g
25,3 g
33,5 g
Hari 35
29,8 g
34,5 g
28,1 g
25,2 g
33,0 g
Rata-rata
31,00
34,06
28,7
24,33
34,13
Minggu VI
No Hari 36
1
31,8 g
2
34,9 g
3
26,2 g
4
25,0 g
5
33,1 g
Hari 37
31,5 g
35,0 g
24,8 g
24,9 g
33,1 g
Hari 38
32,3 g
34,9 g
25,2 g
25,1 g
33,0 g
Hari 39
30,9 g
34,8 g
24,5 g
25,1 g
32,9 g
Hari 40
30,8 g
34,8 g
23,6 g
25,0 g
33,0 g
Hari 42
30,0 g
34,7 g
23,6 g
35,1 g
33,0 g
Rata-rata
31,21
34,85
24,65
25,03
33,01
88
Lampiran 20. Hasil pengamatan data bobot organ relatif
1. Kelompok kontrol
No
1
2
3
4
5
Total
Hati
5,02
4,78
4,75
4,80
6,09
5,08
Jantung
0,46
0,47
0,35
0,40
0,42
0,42
Ginjal Kanan
0,78
0,71
0,43
0,70
0,66
0,65
Ginjal Kiri
0,80
0,71
0,45
0,66
0,65
0,65
2. Kelompok uji (EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
5,13
0,41
1,66
2
4,29
0,35
0,64
3
4,07
0,44
0,60
4
4,75
0,37
0,75
5
3,38
0,35
0,55
Total
4,32
0,38
0,84
Ginjal Kiri
0,65
0,56
0,59
0,71
0,55
0,61
3. Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
6,07
0,49
0,72
2
3,58
0,48
0,59
3
3,74
0,48
0,50
4
5,21
0,45
0,63
5
4,61
0,40
0,67
Total
4,64
0,46
0,62
Ginjal Kiri
0,60
0,52
0,51
0,53
0,62
0,55
4. Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
5,05
0,48
0,62
2
4,87
0,37
0,43
3
4,74
0,55
0,69
4
4,25
0,42
0,67
5
4,93
0,38
0,75
Total
4,76
0,44
0,63
Ginjal Kiri
0,60
0,53
0,71
0,76
0,69
0,65
89
Lampiran 20. (Lanjutan)
5. Kelompok satelit kontrol
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
Ginjal Kiri
1
2
3
4
5
Total
5,28
4,63
4,87
4,30
6,73
5,16
0,48
0,43
0,46
0,39
0,58
0,46
0,68
0,74
0,78
0,60
0,64
0,68
0,60
0,70
0,74
0,59
0,64
0,65
6. Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
No
Hati
Jantung
Ginjal Kanan
1
4,20
0,47
0,67
2
4,12
0,47
0,66
3
3,14
0,35
0,47
4
7,74
0,70
1,18
5
5,26
0,53
0,68
Total
4,89
0,50
0,73
90
Ginjal Kiri
0,67
0,66
0,47
1,06
0,68
0,70
Lampiran 21. Gambar makropatologi hati mencit
K1 (1)
K1 (2)
K1 (3)
K1 (4)
K1 (5)
K2 (1)
K2 (2)
K2 (5)
K2 (3)
K3 (1)
91
K2 (4)
K3 (2)
Lampiran 21. (Lanjutan)
K3 (3)
K3 (4)
K3 (5)
K4 (1)
K4 (2)
K4 (3)
K4 (5)
K5 (1)
K4 (4)
K5 (2)
K5 (3)
92
K5 (4)
Lampiran 21. (Lanjutan)
K5 (5)
K6 (1)
K6 (3)
K6 (4)
K6 (2)
K6 (5)
Keterangan Gambar :
K1 : Kelompok kontrol (Na CMC 0,5%)
K2 : Kelompok uji (EEDKS dosis 500 mg/kg BB)
K3 : Kelompok uji (EEDKS dosis 1000 mg/kg BB)
K4 : Kelompok uji (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB)
K5 : Kelompok satelit kontrol (Na CMC 0,5%)
K6 : Kelompok satelit (EEDKS dosis 2000 mg/kg BB )
93