Pembuatan Dekstrin dari Tapioka Secara Hidrolisis Asam Menggunakan Katalis HCl.
Pembuatan Dekst.itr d.ri Tapiol$ Secr., Hidrolish Asrm
Menggutrakan Katalis UCI
olch:
{dnf Mlrildin,tl
{06 11? 0?:l)
K.sib. ri Sunni SnpardjoDo, MS
Proq.an Studi Teloologi H2sil Perttni.n FATETA UNAND
Doscn PcmDimbins:
Pror,Dili
ADwar
Abstruk
Pcnclitie ddsil judul tenbuh Derstin dri Taliob Sccea HidJolisis
Asd Me.gguatm Katalis HCl lehn dilal$aDaku di Laborrtonm Pngld sludi
Teknologi Hasil Perlania, l: allls Teknologi Pedanian Uniredibs ,\ndalrs
P.dds, padabuld Jui spai dcngm gustus 2010. Peneliti ini be.tuj@ unluk
nenbmkd komenftsi IICI dcngd lam wa[tu pcmasm yos lerbaik dalm
proes hidrolisis pan unfi Dend.pdlan liodut dckslrin.
Rdcdga y g digunalm mtuL penelind rdalah Rdcdam Acak
Le.skap (R L fakorial) denssn 2 IJ(tor (I.llor A redin ddi 3 lar.f dan faltor B
lediri dd i tral) dd 3 kali ulds& Faklor pertana (A) adahn k.nschLasi HCI
dengm ra&l: ajr Hcl 0,1%, a,: IlCl0,3vq 5r: HCI 0,5%.Iaktor kedut (B) adalxh
lma *aku p€ndas &ngd ldrf: bj:20 ncnit, b2: 40 nenil. br: 60 nrenit. l)d!
ydg dipemlel disalisis kmsdMy4 jika berbeda nyala nalR lerhadap data
iosebut d'lalmkm Ducm Mulliple nrge Test (DNMRT) p3da l&af nyata 5%.
Pengmra! dilaiule lerbadap nil,i DE, kekenl,ld, denjat dm, kadd seEr,
tadd tr, kadd abu. bagim yug lmt drlh air dingin. lehl
visur L€$rdat dckslrin dm wdra dekshin dalm lNL! luBol.
flail penelitim menujull(m adanya ifieralsi yms nyala dlad konscDt6i
HCl d lua satru peEd's pada pioscs nidrclisis pali terhadap nilai dertos?
s4un le,t {DE) d lekentllm. Hdil h;dJolisis dengm konsotrsi tlcl 0,3 %
ddngM lam satft pem as 40 nenir nftdpalm pcrlalam lcrbaik densm
kriallftislit dlai DE Fbew I9,02 %. lekenlrlm 9.19 cst. deEjat sm 0,1875 N
N!OH/ g@ brnd. kad& seEt 0.10 %, Itda. an 7-74 %, kadr abu 0,14 %, bagid
ysg lmt d.ld air di.gii 9?,70 %,lchalusm 94.,11 %, v@a sect visu.l Pudh
dm wma dalam larutr lqol Mgn kebirud.
xrt Kuci: Pali, Hidrolisis, Kalalis d,n lretstiin.
I, PENDAHULUAN
1.1LnirrBelnkxng
Dckstin ad.lah produk hidmlisis ddi pati. bcrbc.luk lepuns berlvana
purih sanpai kuni.s. Secdra kidia dan biokinria nrerupakrn F)duk hidmlish
ridal scnpuma dari
t raArpi
n
tlti
dengm nenggunakan
\c'r
! d. h , rJlJ
kllllis rsad atalpnn dcneu ca8
Ph d
oer i3..-'.
'g 'li.
Tepuns Epioka merupdtM salah s.tu prcduk olahar ubi kxlu
ydg
sudah
bdyak dimmrdarkan oich masldakal Indonesia Tspung lapioka mcniliki
kardunso nilai gizi karbohidrat tdg ti.ggi. sehinegx dapat dima.tankrn
tanddngd ktrbohidnbya nrenjadi F i )ds dapat dihidrclisis menjadi oduk
iurund
au
modifikdi
pdri seteni Deksinn
PencenbaDsan olahan
dri
Gjokoadikoesodd.,
1936)
tepune tapioka diharapkd aed ncnberikan
nilai lanbal te ]adap Froduk bcrbasG pa1i. SePeni hxlnra. penelilian id
dihslfkhjDea dapal Dreninskdlrh pcndapah pM petani singk.ne, danjrga
dihelpkd ncnb$ikm keunlungd l.bih bcse kepada pam petani Di nda pali
lapioka jika diolah Gbih lmjut neiadi prodLk deksrin. nola dapot
mcninskaikln nilai jual.ya. Di pasann Ind.nesi. deksliin dapal dijlal de.san
hdgr Rp 20000,00 per Kg, Fada linun 2007 delstin diimt.r ke lndoncsia
sehdyal 19.109.t0:l Kg au senilai US $ 26.209.257 dan nu mcningkal ddi
rahun sebelufrnya yde hdya:16.747.03:l Kg (Us $ 21.791.918). Daia R4ran
Pusal Stotisrik nenrebutke luas lahan singkong di lndoncsia 1.227.,159 ha
2006, 1.201.,181 ba (2007),
dd
prd!
1.204.s31ha(2008) (Cnzidn,2010).
lrcduk olalan pali ylng dihmpkm adalal deksllin yans b€.lujub
nembfikan lambaban funesi dm kaEkerniik lerhadap produk olanm ubi kayt.
scaa hidr.lisk sm ini
neniliki nilt ckononis linsgi dd dapat dieunalm dalm bebeFpa induln
pangan sdFrli minunmn eneryi, slsu blbul. clukosa. nrnl, tuctase srnlP l8
ped€n dd nrdusri non pMgb sepcni lem. tekstil,lerLN, du lainlain
Pcnbuaian dekstrin
ddi
tepmC talioka densan asam
di dalan MacDonald (1957),
jml.! asm yms lebih bmlat sebaaai
Menurul wl1eelft dm NewkJn {1957)
dekstri.
r tih diproduksi dalam
katalGator (diaras 0.12 % Hcl)
dd
biaseya dipMasans pada teDperatur yang
lebih EndaL Berddarke penelitim Jali (2006), nengen.i Fnbualan pati
rennodinkasi dai repms rapioka densdr netodc hidolisis 4an lada konsenrrasi
son llorida I%
sudah nendap€tke
prcdukdcksdn.
Penilihb neroda hidiolisis asm ini
balM baluya
li&l
karena prosesnyr mudah dan jusa
sulit didap.ttm serra nuah yaitu tcpug rapioka
ydg dijual
dipasam, IICI dm air. Pada penelilian ini detsllin dibuar pada suhu 80
0C
kftna
sulru eelalinsi $dah lerlewati, sehinsga hidrolisis d.pat lcbih nuda! lcijadi.
Selajn iru jusa unruk oclihal pdngarxn
konsnlrdi
!fu
klorida yms
disualm
Beidstrkm uraid diatas, nata pcnulis terbik dntuk nelakuka
penelilib dengd.judul "PebbmtaD Dekslrin dari Tipiok" secrra Hidrolisis
A$n Mrnggnn*an Krtrlis HCI',
l.2Ttrj
L
tr
P.netitirr
Menentukm konsentrasi HCI denga
lda
wakru p€mmaen yans telbain
dllam proses hidolisis prLi Mtuk dendapatkd produl deksFnr yalg
2. Menseianli nutu poduk
deksbin yans
denso berbaeai komentrdi katlln
1,3
dihdilk ddi hidmlhis asm
6m.
Manfaat lenelitiar
Mefaat pehelitim ini .dabn untuk meneuban band dsd ymg
nenemdbC p.ri (bpioka) nenjadi sualu prcduk induslri yme henpmyt nilai
ekononis Linegi sepedi dekslrin dd mmguegi inrror d€ksrin Indonesia
l.J Eipolesis Pencljtiln
6i db
wkru pendasan
tidak berpensaruh lerhadap nutu prcduk dekstrin y s dihsilkd.
Hr : lnien}li petbed&r konsenliEi sm klorida deng saktu peneam
H0 : Inredksi perbedM. konent
ldonda densan
beDensmh lqhddap nuL! p.oduk dekstin
]bs
dihdilkan.
V. KESIMPUL'TN DANSARAN
I)ari penelitian ysg iehh dilaknkan, dap.l disinptrlkinl
I
Pembudtd d€kslin lang otrinrll didapatkan pada pengsunau
konsentdi rlcl 0.3 % dengd lma ivaktu penddb ,10 nrenir dengan
nilai lrE scbcse 19,020 %,
dalm air dinsin
2.
kcke.bl
8,32 cS! dnn bagian
yos
larut
9?,?0 %.
Mutu produk dekshin yans
dihBilk dd
hidrclisis
6m
klorida dcnge
dm klorida 0,1 %, 0,1 % dan 0,5 % dens lda
saltupmam20,40dd 60 mcnitnmghailke dekstrin dengan nilai
bei6agt konsentrdi
Eq wlent bdkiw ntara 9,42 - 23,94 %j benma pDlih, wma
dalu lusol unsu kebnuo, kekentllsn 11.52 - 0,83 cst, dmjal asm
0,1875-0,3963 0.1 N NaOH/ 100 glm band, kad.r serar bertis dlaB
Ddtrcse
0.28 - 0.32 %. kadd an berkisar anrm 6,94- 3,29 %. kadd abu berkist
o1a6 0,13 0,18 %, basjdr ya.s lml dalu air din8in berkisar dttra
94,85 97,70 %, dd keh..lusan 80 mesh berkisar ml{a 92.99 95,97 %.
Ddi
I
hasil penelilim disannkm:
Prcduk deksldn dan hnolisis pati menssualm karalh HCI sebaiknya
digunalm untuk indus&i non pmeM, hdena belum dikelahui sland&
minimal penseuam IICI dalm produl pegm
2
Unrul: penelilid
sldjuhya die6n menseuald
amh untuk ptuduk pansh.
katalG
ydg
lcbib
DAFTAR PUSTAKA
Abubattu. Yus]r'. I936 Melrpcl4ori lrcses Penb axn D,kstrik Duti taphka,
ve,Egunatut F,nzi t a ,4,,tar. Skipsi FJkulks Tctnologi Penanirn.
lnsd
An,nri, F.
teftmim Bogor: Bogor.
1997.
lelal a
RrlclinPFSKI. No
Scbasaj
8lh.X:l
Sal.h Sthr Qm Pensehpulah Do*in!.
4.
'\nanift , 1995. Fum.kope hLlo,er;z, Edisi IV, Dcpancncn Kcsdblb Republik
I.do.€si4 Jar,n!, 108, 449
A)onin,
2010.
hllp://id.wikiF.dirorg/wiki/FIidrclisis
Lollc. t99s.(lftiut
MLlhotts
.tfA"alyis ofuso.ialion d Alfiaal afAhalyticdl
Chenislrt, and Anavical Aspe.1s. AOAC, washn€ron.
R. 19?6. Starch Prc.e!:i4 Machjnery Di dalm Radley, J.A. 1976.
Stoth lra.l ctiah tbchnolog. Applied Science Publhhcs, rld,I-ondon.
Chaidn, Ari er al. 2010. Macaj: Inowsi ,ldn PeluLnz bo, Axtibishh
tupJ/rl]w.bunissii.net/id/index.php?vicF nicle&carid-l lalestn€ws&id=l :Nelconcro-joonla&lomar=pdl
Feneel, Dietich dm Gerd $egcnet.1985 K!!t: Kinia, Urtu! ktur, Redkti,R.,Lri tjnivesila Cajah Madai Josjakafia.
Fnlaya\i. 2445. haauui Sit p Ah}os. tldti Pdi :lagu ta SAerusal ldrj Bebenpa
wjloteh tli Ih.|on.!ia. Skripsi. Falalls Tdk.oloBi Peroiu lnslitut
Perroim Boror: tsosor.
Coutda dd Wijddi, 1975 Dasat Pe,Aalahah G ia lPB.Boe$.
Hemini.li, Ainid dar Akmldi Absa 2006. Penanfdnta Dekiih dari Puti
G$ut tebaqai Dahak Dasd Makakan Baai Pentandau A,tis. Ptosi.tit.e
Bcsso,
Semiud Nasionrl. Joejakana.
tlr+cr, HA, VW
Phlsiolosnat
Ha*linE, D . 1919.
Rodwell and
che inr!).
The
LA. M.ycs. 1919 Biokinia l.Retiet ./
Penetuit buku KedokreEn E G c , .lakana
Gekenl Scjehce ttut Tuh.olos! af cl,cae slne U
J . l , .'rdJ- ".rer,. a1d t:.hn.lu{ 'ppa
datr Bitrl. C C. dr
J.rd,.? a,rl., London
Jari, Pamadi Waldya. 2006. lenqaruh Woktu tlidnritit .la, i.nnsenta\i tk:l
tethadap Nilai De.ttose Lq,iwlen (DE) rtd Ka/ahrerissi Mutu Pati
Temadiftasi ddri Pdti Tapioka lehsa" Metade Hidrolki! Atun S}Jipsi.
Dcpancncn rctnologi lndusrri terianis. Ialultar Teknolosi Penadan.
lnsrilur Pertdid Bogoi B-oAor
Judoadidjo.jo, M., Said, C dd Liesbetini Hanoro 1992. Telnoloai t;ernentari
Depanenen Pendidile dd Kcbudayan Dnekbmt lendcral Pendidikln
Tinggi Pusar
ljnive$irrs BioteknoloBi
Bogor
nrr
l!8.
hLlp://rwB.ipb.ac.id4ombaanikel/pendaneatulload pb/plnanio-dan,
panem,Bioelsol Ddi lalas.pdf
Menggutrakan Katalis UCI
olch:
{dnf Mlrildin,tl
{06 11? 0?:l)
K.sib. ri Sunni SnpardjoDo, MS
Proq.an Studi Teloologi H2sil Perttni.n FATETA UNAND
Doscn PcmDimbins:
Pror,Dili
ADwar
Abstruk
Pcnclitie ddsil judul tenbuh Derstin dri Taliob Sccea HidJolisis
Asd Me.gguatm Katalis HCl lehn dilal$aDaku di Laborrtonm Pngld sludi
Teknologi Hasil Perlania, l: allls Teknologi Pedanian Uniredibs ,\ndalrs
P.dds, padabuld Jui spai dcngm gustus 2010. Peneliti ini be.tuj@ unluk
nenbmkd komenftsi IICI dcngd lam wa[tu pcmasm yos lerbaik dalm
proes hidrolisis pan unfi Dend.pdlan liodut dckslrin.
Rdcdga y g digunalm mtuL penelind rdalah Rdcdam Acak
Le.skap (R L fakorial) denssn 2 IJ(tor (I.llor A redin ddi 3 lar.f dan faltor B
lediri dd i tral) dd 3 kali ulds& Faklor pertana (A) adahn k.nschLasi HCI
dengm ra&l: ajr Hcl 0,1%, a,: IlCl0,3vq 5r: HCI 0,5%.Iaktor kedut (B) adalxh
lma *aku p€ndas &ngd ldrf: bj:20 ncnit, b2: 40 nenil. br: 60 nrenit. l)d!
ydg dipemlel disalisis kmsdMy4 jika berbeda nyala nalR lerhadap data
iosebut d'lalmkm Ducm Mulliple nrge Test (DNMRT) p3da l&af nyata 5%.
Pengmra! dilaiule lerbadap nil,i DE, kekenl,ld, denjat dm, kadd seEr,
tadd tr, kadd abu. bagim yug lmt drlh air dingin. lehl
visur L€$rdat dckslrin dm wdra dekshin dalm lNL! luBol.
flail penelitim menujull(m adanya ifieralsi yms nyala dlad konscDt6i
HCl d lua satru peEd's pada pioscs nidrclisis pali terhadap nilai dertos?
s4un le,t {DE) d lekentllm. Hdil h;dJolisis dengm konsotrsi tlcl 0,3 %
ddngM lam satft pem as 40 nenir nftdpalm pcrlalam lcrbaik densm
kriallftislit dlai DE Fbew I9,02 %. lekenlrlm 9.19 cst. deEjat sm 0,1875 N
N!OH/ g@ brnd. kad& seEt 0.10 %, Itda. an 7-74 %, kadr abu 0,14 %, bagid
ysg lmt d.ld air di.gii 9?,70 %,lchalusm 94.,11 %, v@a sect visu.l Pudh
dm wma dalam larutr lqol Mgn kebirud.
xrt Kuci: Pali, Hidrolisis, Kalalis d,n lretstiin.
I, PENDAHULUAN
1.1LnirrBelnkxng
Dckstin ad.lah produk hidmlisis ddi pati. bcrbc.luk lepuns berlvana
purih sanpai kuni.s. Secdra kidia dan biokinria nrerupakrn F)duk hidmlish
ridal scnpuma dari
t raArpi
n
tlti
dengm nenggunakan
\c'r
! d. h , rJlJ
kllllis rsad atalpnn dcneu ca8
Ph d
oer i3..-'.
'g 'li.
Tepuns Epioka merupdtM salah s.tu prcduk olahar ubi kxlu
ydg
sudah
bdyak dimmrdarkan oich masldakal Indonesia Tspung lapioka mcniliki
kardunso nilai gizi karbohidrat tdg ti.ggi. sehinegx dapat dima.tankrn
tanddngd ktrbohidnbya nrenjadi F i )ds dapat dihidrclisis menjadi oduk
iurund
au
modifikdi
pdri seteni Deksinn
PencenbaDsan olahan
dri
Gjokoadikoesodd.,
1936)
tepune tapioka diharapkd aed ncnberikan
nilai lanbal te ]adap Froduk bcrbasG pa1i. SePeni hxlnra. penelilian id
dihslfkhjDea dapal Dreninskdlrh pcndapah pM petani singk.ne, danjrga
dihelpkd ncnb$ikm keunlungd l.bih bcse kepada pam petani Di nda pali
lapioka jika diolah Gbih lmjut neiadi prodLk deksrin. nola dapot
mcninskaikln nilai jual.ya. Di pasann Ind.nesi. deksliin dapal dijlal de.san
hdgr Rp 20000,00 per Kg, Fada linun 2007 delstin diimt.r ke lndoncsia
sehdyal 19.109.t0:l Kg au senilai US $ 26.209.257 dan nu mcningkal ddi
rahun sebelufrnya yde hdya:16.747.03:l Kg (Us $ 21.791.918). Daia R4ran
Pusal Stotisrik nenrebutke luas lahan singkong di lndoncsia 1.227.,159 ha
2006, 1.201.,181 ba (2007),
dd
prd!
1.204.s31ha(2008) (Cnzidn,2010).
lrcduk olalan pali ylng dihmpkm adalal deksllin yans b€.lujub
nembfikan lambaban funesi dm kaEkerniik lerhadap produk olanm ubi kayt.
scaa hidr.lisk sm ini
neniliki nilt ckononis linsgi dd dapat dieunalm dalm bebeFpa induln
pangan sdFrli minunmn eneryi, slsu blbul. clukosa. nrnl, tuctase srnlP l8
ped€n dd nrdusri non pMgb sepcni lem. tekstil,lerLN, du lainlain
Pcnbuaian dekstrin
ddi
tepmC talioka densan asam
di dalan MacDonald (1957),
jml.! asm yms lebih bmlat sebaaai
Menurul wl1eelft dm NewkJn {1957)
dekstri.
r tih diproduksi dalam
katalGator (diaras 0.12 % Hcl)
dd
biaseya dipMasans pada teDperatur yang
lebih EndaL Berddarke penelitim Jali (2006), nengen.i Fnbualan pati
rennodinkasi dai repms rapioka densdr netodc hidolisis 4an lada konsenrrasi
son llorida I%
sudah nendap€tke
prcdukdcksdn.
Penilihb neroda hidiolisis asm ini
balM baluya
li&l
karena prosesnyr mudah dan jusa
sulit didap.ttm serra nuah yaitu tcpug rapioka
ydg dijual
dipasam, IICI dm air. Pada penelilian ini detsllin dibuar pada suhu 80
0C
kftna
sulru eelalinsi $dah lerlewati, sehinsga hidrolisis d.pat lcbih nuda! lcijadi.
Selajn iru jusa unruk oclihal pdngarxn
konsnlrdi
!fu
klorida yms
disualm
Beidstrkm uraid diatas, nata pcnulis terbik dntuk nelakuka
penelilib dengd.judul "PebbmtaD Dekslrin dari Tipiok" secrra Hidrolisis
A$n Mrnggnn*an Krtrlis HCI',
l.2Ttrj
L
tr
P.netitirr
Menentukm konsentrasi HCI denga
lda
wakru p€mmaen yans telbain
dllam proses hidolisis prLi Mtuk dendapatkd produl deksFnr yalg
2. Menseianli nutu poduk
deksbin yans
denso berbaeai komentrdi katlln
1,3
dihdilk ddi hidmlhis asm
6m.
Manfaat lenelitiar
Mefaat pehelitim ini .dabn untuk meneuban band dsd ymg
nenemdbC p.ri (bpioka) nenjadi sualu prcduk induslri yme henpmyt nilai
ekononis Linegi sepedi dekslrin dd mmguegi inrror d€ksrin Indonesia
l.J Eipolesis Pencljtiln
6i db
wkru pendasan
tidak berpensaruh lerhadap nutu prcduk dekstrin y s dihsilkd.
Hr : lnien}li petbed&r konsenliEi sm klorida deng saktu peneam
H0 : Inredksi perbedM. konent
ldonda densan
beDensmh lqhddap nuL! p.oduk dekstin
]bs
dihdilkan.
V. KESIMPUL'TN DANSARAN
I)ari penelitian ysg iehh dilaknkan, dap.l disinptrlkinl
I
Pembudtd d€kslin lang otrinrll didapatkan pada pengsunau
konsentdi rlcl 0.3 % dengd lma ivaktu penddb ,10 nrenir dengan
nilai lrE scbcse 19,020 %,
dalm air dinsin
2.
kcke.bl
8,32 cS! dnn bagian
yos
larut
9?,?0 %.
Mutu produk dekshin yans
dihBilk dd
hidrclisis
6m
klorida dcnge
dm klorida 0,1 %, 0,1 % dan 0,5 % dens lda
saltupmam20,40dd 60 mcnitnmghailke dekstrin dengan nilai
bei6agt konsentrdi
Eq wlent bdkiw ntara 9,42 - 23,94 %j benma pDlih, wma
dalu lusol unsu kebnuo, kekentllsn 11.52 - 0,83 cst, dmjal asm
0,1875-0,3963 0.1 N NaOH/ 100 glm band, kad.r serar bertis dlaB
Ddtrcse
0.28 - 0.32 %. kadd an berkisar anrm 6,94- 3,29 %. kadd abu berkist
o1a6 0,13 0,18 %, basjdr ya.s lml dalu air din8in berkisar dttra
94,85 97,70 %, dd keh..lusan 80 mesh berkisar ml{a 92.99 95,97 %.
Ddi
I
hasil penelilim disannkm:
Prcduk deksldn dan hnolisis pati menssualm karalh HCI sebaiknya
digunalm untuk indus&i non pmeM, hdena belum dikelahui sland&
minimal penseuam IICI dalm produl pegm
2
Unrul: penelilid
sldjuhya die6n menseuald
amh untuk ptuduk pansh.
katalG
ydg
lcbib
DAFTAR PUSTAKA
Abubattu. Yus]r'. I936 Melrpcl4ori lrcses Penb axn D,kstrik Duti taphka,
ve,Egunatut F,nzi t a ,4,,tar. Skipsi FJkulks Tctnologi Penanirn.
lnsd
An,nri, F.
teftmim Bogor: Bogor.
1997.
lelal a
RrlclinPFSKI. No
Scbasaj
8lh.X:l
Sal.h Sthr Qm Pensehpulah Do*in!.
4.
'\nanift , 1995. Fum.kope hLlo,er;z, Edisi IV, Dcpancncn Kcsdblb Republik
I.do.€si4 Jar,n!, 108, 449
A)onin,
2010.
hllp://id.wikiF.dirorg/wiki/FIidrclisis
Lollc. t99s.(lftiut
MLlhotts
.tfA"alyis ofuso.ialion d Alfiaal afAhalyticdl
Chenislrt, and Anavical Aspe.1s. AOAC, washn€ron.
R. 19?6. Starch Prc.e!:i4 Machjnery Di dalm Radley, J.A. 1976.
Stoth lra.l ctiah tbchnolog. Applied Science Publhhcs, rld,I-ondon.
Chaidn, Ari er al. 2010. Macaj: Inowsi ,ldn PeluLnz bo, Axtibishh
tupJ/rl]w.bunissii.net/id/index.php?vicF nicle&carid-l lalestn€ws&id=l :Nelconcro-joonla&lomar=pdl
Feneel, Dietich dm Gerd $egcnet.1985 K!!t: Kinia, Urtu! ktur, Redkti,R.,Lri tjnivesila Cajah Madai Josjakafia.
Fnlaya\i. 2445. haauui Sit p Ah}os. tldti Pdi :lagu ta SAerusal ldrj Bebenpa
wjloteh tli Ih.|on.!ia. Skripsi. Falalls Tdk.oloBi Peroiu lnslitut
Perroim Boror: tsosor.
Coutda dd Wijddi, 1975 Dasat Pe,Aalahah G ia lPB.Boe$.
Hemini.li, Ainid dar Akmldi Absa 2006. Penanfdnta Dekiih dari Puti
G$ut tebaqai Dahak Dasd Makakan Baai Pentandau A,tis. Ptosi.tit.e
Bcsso,
Semiud Nasionrl. Joejakana.
tlr+cr, HA, VW
Phlsiolosnat
Ha*linE, D . 1919.
Rodwell and
che inr!).
The
LA. M.ycs. 1919 Biokinia l.Retiet ./
Penetuit buku KedokreEn E G c , .lakana
Gekenl Scjehce ttut Tuh.olos! af cl,cae slne U
J . l , .'rdJ- ".rer,. a1d t:.hn.lu{ 'ppa
datr Bitrl. C C. dr
J.rd,.? a,rl., London
Jari, Pamadi Waldya. 2006. lenqaruh Woktu tlidnritit .la, i.nnsenta\i tk:l
tethadap Nilai De.ttose Lq,iwlen (DE) rtd Ka/ahrerissi Mutu Pati
Temadiftasi ddri Pdti Tapioka lehsa" Metade Hidrolki! Atun S}Jipsi.
Dcpancncn rctnologi lndusrri terianis. Ialultar Teknolosi Penadan.
lnsrilur Pertdid Bogoi B-oAor
Judoadidjo.jo, M., Said, C dd Liesbetini Hanoro 1992. Telnoloai t;ernentari
Depanenen Pendidile dd Kcbudayan Dnekbmt lendcral Pendidikln
Tinggi Pusar
ljnive$irrs BioteknoloBi
Bogor
nrr
l!8.
hLlp://rwB.ipb.ac.id4ombaanikel/pendaneatulload pb/plnanio-dan,
panem,Bioelsol Ddi lalas.pdf