margi kangge nyingkiraken mamalaning tyas
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
1
M A R G I KA N G G E N Y I N G KI R A KEN M A M A LA N I N G T Y A S
Kumaceluning manah prasasat nyidham ruj ak cempaluk nalika kula nyobi
ngrembag per kawis mamalaning t yas [ at i] . Ing ngandhap punika keparenga
kula nyaosi r embagan sepala, mbokmanawi kenging kaangge wewahan
panglimbang, pint en-pint en saged mikant uki ut awi nuj u prana t umrap para
nupiksa ingkang kepareng migat osaken. Nanging bet ekipun lalaran wedal an
t iyang cubluk, manawi bot en adamel marem ut awi cocoging panggal ih
t uwin manawi wont en kidal ing t et embungan, waguning ukara, mugi par a
nupiksa sampun kir ang pamengku sar t a mugi kersa ngluberaken samodr a
pangaksama.
Sader engipun nlusur punapa sababipun dene manungsa punika kok asr ing
kadunungan mamalaning t yas,
keparenga kula ngat uraken panglalar :
punapa t a ingkang kawast anan kabat osan punika? Mit urut
suraosing
t et embungan bat os punika kosokwangsulipun lahir. Dados kabat osan punika
kosokwangsulipun kalahir an. Lahir punika at eges gumel ar (wont en ing
nj awi). Sadaya ingkang gumelar punika gadhah sipat : ewah gingsir, bot en
langgeng, apes, saged r isak, saged sakit , saged j aya, inggih saged dados
ringkih. Ringkesipun, sadaya kemawon ut awi punapa kemawon ingkang
asipat owah gingsir punika kagolong lahir ut awi kal ahiran, sanadyan ugi
gadhah
sisipat an
ingkang alus ut awi
samar
bot en
kasat
mripat ing
pancadriya, upaminipun: hawa, list r ik, lsp. Makat en ugi pikir an, cipt a,
pangraos, punika wont en ing babagan kawruh kabat osan ugi t aksih
kaewokaken [ kagolong] kalahir an j al aran t eksih saged owah gingsir.
Wondene
kabat osan
[ inggih
punika
kosokwangsulipun
kalahir an] ,
t emt unipun inggih anggadhahi sipat kosokwangsulipun owah gingsir, inggih
punika langgeng, kuwaos, kiyat . Sipat punika namung Gust i piyambak
ingkang kagungan. Dados manawi makat en kabat osan punika bakunipun kaallah-an. Kawruh kabat osan pikaj engipun kawruh ut awi ngelmu (gagar an
ut awi
wawat on
minangka pangudi)
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
kangge
ngret osi
ut awi
nggayuh
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
2
kagaibaning Pangeran. Panalit inipun bot en mrika-mr ika, nanging cekap
wont en salebet ing sariranipun piyambak-piyambak j alar an Gust i punika
maha agung nglimput i [ mengku] lan nglimput [ sumamar] wont en sagunging
dumados inggih sadaya ingkang gumelar punika. Dados ing salebet kit a
sipat -sipat wau inggih wont en. Wondene pikiran, raos pangraos, t uwin
pancadriya kit a, t umrap ngudi kabat osan lugu namung minangka pirant os
t uwin paseksen [ ingkang ugi nyekseni] .
Ungel-ungelan ing ngandhap punika mbokmanawi kenging kangge gagar an
kandel-kumandeling t ekad t umrap nggayuh kawruh kabat osan:
Sint ena ingkang nyumerebi [ awas ut awi mawas, nal it i, ngr et os] sarir anipun
[ pribadinipun ut awi naf sunipun] , t amt u badhe kal eksanan sumer ab [ ing
ngriki kaj enganipun manger t os] Pangeranipun.
Manungsa punika r ahsaningsun, nanging Ingsun ugi rahsaning manungsa.
Manahipun t iyang ingkang pit ados kal iyan yakin, punika pr asasat dalemipun
Gust i.
Wondene sadaya kawont enan ingkang gumelar ing j agad punika dados
paseksen kaagungane Gust i, kuwasaning Gust i, karsaning Gust i, kaadil aning
Gust i sart a sih kamirahaning Gust i. Sadaya punika sinebat kodr at irodhat ing
Pangeran kang maha kuwasa.
Kodrat irodhat ing Panger an punika t ansah lumint u ndhayani dhat eng
sadaya isen-isening j agad r aya, nj alar i t uwuhipun, wont enipun ut awi
mawuj udipun kawont enan ut awi kadadosan [ dumados] ingkang marupirupi.
Salaj engipun
mawarni-warni
kadadosan
wau
sat unggal
kal iyan
sat unggalipun inggih laj eng t ansah dhaya-dhinaya [ samad sinamadan] ,
ngant os laj eng mahanani ewah-gingsir ing kawont enan. Lan inggih j al aran
saking kadadosan wau ingkang laj eng nuwuhaken wont enipun:
lair,
makar t i, risak. Sar ehne risak punika ugi sat unggal ing kadadosan, mil a
inggih at eges lair mal ih. Makat en salaj engipun t anpa wont en pedhot pedhot ipun, inggih punika ingkang sinebat : Cakra Manggilingan.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
3
Manungsa ingkang mawuj ud t it ah langkung sampurna t uwin winenang
t inimbang t it ah sanes-sanesipun ugi bot en badhe saged sumingkir saking
angger-angger cakra manggilingan wau. Dados ugi kawasesa dening dhaya
prabawaning al am. Gumelaring isen-isening alam wau mrabani t uwin
mrabawani dhat eng j asading manungsa nglangkungi [ ngliwat i] pancadriya,
t umaduk ing angen-angen kit a, laj eng nj alari t uwuhipun pepinginan saha
kekaj engan ingkang mawarni warni, sart a ugi dados j alar anipun kit a saged
kat aman pangraosing badhan [ sasakit , kr aos bent er, asr ep, per ih, gregesgreges, lsp. ] , sasakit ing pikir [ bingung, kodeng, rangu-rangu, gemblung,
bingleng, lsp. ] , panandhang ut awi pakart ining manah [ sisah, bingah,
sumelang, welas, asih, get hing, pegel, gela, lsp. ] . Kaj awi punika t umrap
ing babagan kal ahiran, dhaya prabawaning isen-isening al am punika ugi
saged murugaken manungsa manggih begj a, cilaka, nist ha, papa, t uwin
sanes-sanesipun.
Kados ingkang sampun kaj er eng ing inggil punika cet ha, bil ih sababipun
manungsa saged ngant os kat aman kadadosan marupi-rupi punika bot en
sanes inggih namung saking dhayaning alam, inggih punika kapr abawaning
isen-isening j agad raya. Wahananipun [ kedadosanipun] wont en ingkang
saged
kar aosaken
sae
[ nyekecakaken] ,
ugi
wont en
ingkang
saged
karaosaken awon [ bot en nyekecakaken] . Lha ingkang karaosaken bot en
nyekecakaken
wau
limrahipun
dipun
anggep
memala.
Kamangka
sej at osipun sanadyan ingkang karaosaken nyekecakaken ut awi bot en
nyekecakaken punika kal ih kalihipun t et ep dados memala t umrap dhat eng
Rasa Jat i kit a. Jalar an sami dene saged damel surem ut awi bot en
weningipun ut awi kirang sucinipun Rasa Jat i kit a. Mangka kaweninganing
Rasa j at i punika perlu kaudi ut awi kaj agi. Sabab inggih j alar an saking
weninging Rasa Jat i punika manungsa laj eng kaconggah nuwuhaken kawruh
lahir t uwin bat os ingkang salaj engipun kadugi mbabar aken kabudhayan,
kasusast r an, kawaskit han, kasunyat an, t uwin kasampurnan, inggih punika
pangert osan bab Sangkan Paraning Dumadi t uwin gaibing Panger an.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
4
Nalika manungsa punika saweg t umit is t uwin nalika t eksih j umeneng
[ mret apa] wont en sal ebet ing guwa garbaning ibu, ngant os sasampunipun
awuj ud j abang bayi lahir wont en ngalam donya, ingriku der eng kadunungan
mamalaning t yas, dados t eksih suci. Nanging sasampunipun lelumban
wont en ing madya padha, ingr iku wiwit kat aman memala. Rasa Jat inipun
wiwit sur em, bot en suci malih. Ingkang makat en wau para ulah kabat osan
t ansah mbudi dhaya sarana l ampah ut awi cara warni-warni murih sucining
Rasa Jat inipun mberat ut awi nyingkir aken memala, sar t a kaconggah
nampeni wewengan ut awi pepadhang inggih punika wahyu ut awi sasmit a
gaib saking Pangeran.
Memal aning t yas ut awi ingkang andadosaken bot en sekecaning manah
punika bot en bakal saged dipun icalaken saking gesangipun t iyang.
Sagedipun namung anyeyuda, j er memal aning t yas ingkang t uwuh saking
karep [ kekaj engan] punika pancen sampun dados rerangkening t iyang
gesang. Hewadene anggenipun kit a saged nyirep ut awi ngirangi memal a
punika bot en sanes inggih pribadinipun t iyang piyambak-piyambak, mil a
makat en kedah kant hi nglenggahaken pribadinipun wau. Nglenggahaken
pribadi punika kedah sar ana semedi, nglowong ut awi nyuwung, nyipat
mlebet medal ing nupus sart a amirengaken swaraning rij al. Swar aning rij al
punika manawi wayah dalu cet ha sanget kados orong-orong. Dene manawi
wayah siang lamat -l amat sanget . Sok sint ena ingkang pinuj u yipat ml ebet
medal ing nupus, Pribadi t amt u badhe kersa pinarak wont en ing pasenet an
suci paring pepadhang.
Ing Serat Wulangr eh yasan swargi Sinuwun PB IV wont en t et embungan
minangka gagaran t umrap para ingkang sami ngudi mbir at mamal a wau,
sinawung sekar Kinant i makat en ungelipun: "Padha gulangen ing kalbu. Ing
sasmit a amrih lant ip. Aj a pij er mangan nendra, kapr awir an den kaest hi.
Pesunen sariranir a, cegah dhahar lawan guling. " Sekar Kinant i sapada wau
mengku piwulang ingkang wosipun "Murih kit a punika saged nampeni
sasmit a [ dhawuh ghaib] , saking Pangeran kalayan gampil, kit a kedah
t ansah ngelat ih sarira sar ana ngirangi dhahar t uwin ngirangi sare. " Ingkang
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
5
dipun kaj engaken ngir angi dhahar ing riki bot en namung at eges nyenyuda
isining
padhar an
kemawon,
nanging
ugi
mengku
pikaj eng
ngirangi
t edhaning panca dr iya sanesipun. Dados wosipun nyegah hardhaning
pancadriya. Kaj awi punika ugi kedah nyandhet l ampahing pikiran ingkang
ngambra ambra.
Nyegah dhahar ingkang mar ginipun langkung ing t ut uk [ lesan - cangkem] ,
inggih punika nyegah wedal ing pangandika ingkang t anpa paedah. Cegah
ngraosi awon lsp. Mil a sadaya wau kedah dipun cegah [ kirangi] j al aran
wedal ing pangandika langkung-langkung manawi dipun kant eni grengseng
t uwin kemrungsunging penggalih, punika at eges mbeboros dhaya kekiyat an
ingkang wont en salebet ing sar ira, ingkang manawi kit a gegem [ regem]
saged muj udaken dhaya pr abawa ingkang ageng pigunanipun samangsa
wont en kapreluwan ingkang wigat os.
Manawi dhahar sampun ngant os t uwuk-t uwuk [ war eg] , j al aran manawi
padharan kekebaken, adhakanipun murugaken ngant uk ingkang nj al ari lena
kirang weweka. "Kulu wa asrobu wal t asrif u innahu layu khibul musrif in",
t egesipun mangana sabisa bisa mung saprat elone isining wet engmu.
Wet eng kuwar egen bisa nggedhekake bapakne t oha, banj ur lalen, seneng
goroh, adoh saka t indhak ut ama, sabab j asmani lan rohanine lungkrah sing
dipikir ya mung sij i kuwi.
Tiyang ingkang t uwuk punika bot en saged waskit ha [ ngret os ut awi
sumereb] ing ghaib. Jalar an saking wewat on kados ingkang kasebat ing
inggil wau, mil a par a ulah t apa brat a ingkang sami nglampahi siyam t uwin
ambisu [ ngirangi ut awi bot en ngucap ingkang bot en prelu] . Pamrihipun
inggih namung supados wening Rasa Jat inipun, sageda nampi sasmit aning
pangeran. Nyegah dhahar ingkang marginipun langkung ing grana kadost a
nyegah:
a. ngambet ingkang bot en eca, amis, bacin, penguk, apek, badheg, lsp.
Awit wusananipun saged nyuda kasar asaning badhan sal aj engipun saged
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
6
murugaken sureming Rasa Jat i. Pramil a para ol ah samadi asr ing mapan ing
panggenan ingkang bot en ngganda awon. Malah asring migunakaken
kekonyoh ganda wida akekut ug r at us ingkang amr ikarum angambar-ambar
wangi, asumping sekar-sekar ingkang ar um lsp. Jalaran ambet ambet an
amrikarum punika manawi bot en ngant os nduleg [ sanget ] , saged nj alar i
nent remaken j iwa.
b. ngisep-isep awoning sanes ut awi wadosing sanes. Tumindak kados
makat en punika damel kapit unan bot en sakedhik t umrap badhanipun
piyambak awit nuwuhaken geget er ageng, ingkang t emahan sanget adamel
kuceming Rasa Jat inipun. Paedahipun bot en sumbut kaliyan kapit unenipun
bebasan mburu uceng kel angan dhel eg.
Inggih awawat on kal ih warni ing inggil punika par a olah pranayoga
t umindakipun sarana nglaras, ngelus t uwin ngemat aken mlebet medal ing
ambegan kant hi alon. Lampahing ambegan ingkang alon, alus, ut awi ening
punika saged ngeniraken [ ngleremaken, ngicalaken] pangganda ngant os
t umandukipun sadaya ambet [ ganda] bot en ndayani dhat eng ant enging
Jiwa [ Rasa Jat i] . Temahan bot en sanes inggih namung ngudi sagedipun
hanampeni sasmit a gaibing Pangeran.
Ingriki
kula badhe mr at elakaken bil ih t iyang punika t emt u
t ansah
mbudidaya sagedipun eca lan sekeca. Rehning sadaya rubeda punika badhe
ndadosaken bot en sekecaning manah [ dados mamalaning t yas] mila t emt u
bot en dipun aj engi. Awit saking punika rehning manah punika limrahipun
t ansah ngaj eng-anj eng eca lan sekeca, mangka badhe t ansah mrangguli
bab-bab ingkang damel bot en sekecaning manah, mila t iyang punika t ansah
nandhang kuwat os ut awi melang-mel ang. Dados t ansah bot en nggadhahi
kat ent reman ut awi bot en t ansah kadunungan ayeming manah. Makat en
punika
at eges
kendel-kumandel
dhat eng
panguwasaning
Panger an.
Menggah wohipun badhe gampil ket raj ang was-sumelang. Dene sr ananipun
kangge nyirnakaken raos bot en t ent rem, inggih raos bot en sekeca wau,
t iyang kedah t ansah nyant osakaken t ekadipun: Aku Wani, Gel em Nglakoni.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
7
Wont en ancer-ancer ingkang kangge mar gi nyingkir aken mamalaning t yas,
inggih punika kant hi migunakaken pat hokan lan pangret osan sapisan
ingkang diwasesa [ punika pun raos was sumelangipun] , kaping kal ihipun
ingkang masesa [ punika pun t iyang, ut awi t iyangipun] , lan pungkasanipun
sageda mangret osi bil ih pun t iyang ingkang masesa raos was sumelang wau
t eksih wont en ingkang nguwaosi lan masesa, inggih punika ingkang Maha
Kuwasa.
Kant hi nyumerebi lan mangret osi t r ap-t r apan makat en wau, t iyang badhe
langkung gampil
angsal
t unt unan anggenipun ngrekadhaya mbengkas
reribed ut awi mamal aning t yas manawi kalayan sumendhe lan nyuwun
kekiyat an dhat eng panguwaosing Pangeran. Kosok- wangsulipun manawi
bot en kant hi srana makat en wau saest u badhe r ekaos kalampahanipun. Ing
Serat Rama wont en t et embungan 'gampang-gampang angel, yen wis dadi
sij i ora ana' t egesipun manawi penganggep gampil lan awr at wau sampun
saged
kakempal aken,
ingriku
badhe
saged
nyirnakaken
samukawis
pepal ang. Mil a makat en j alaran pun panganggep angel laj eng luluh
kaprawasa dening pun gampang. Ut awi ungel-ungelan ing inggil wau
mrat el akaken manawi gampang lan angel sampun manunggil, ingriku laj eng
sampun bot en wont en sambikala punapa-punapa. Awit saking punika badhe
prayogi manawi kit a sami nyat unggil aken pun gampang kal iyan pun angel,
supados saged damel sirnaning r aos was sumelang t uwin mamal aning t yas.
Mamal aning t yas ut awi ingkang andadosaken bot en sekecaning manah
punika mret andhani bilih ingkang nandhang sakit punika manahipun.
Sakit ing manah punika amar gi saking nandhang raos bot en sekeca. Menggah
panandhang wau wont en werni-werni kadost a t umrap sakit ing badhan,
manahipun inggih t umut ngraosaken. Tumrap sakit ing pikir an pun manah
ugi t umut ngraosaken. Manah t umut ngr aosaken raosing sesakit makat en
wau, punika bot en kl ebet memalaning t yas. Wondene ingkang kl ebet dados
mamalaning t yas, inggih punika panandhang raos pangraosipun t yas ut awi
manah piyambak,
kadost a ngraos samar lan sumel ang t uwin sanes
sanesipun. Rehning punika wau namung raos pangraos, murih bot en
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
8
kat aman rubedaning manah, kit a kedah ngicali raos samar lan sumel ang
wau.
Mila t iyang kat aman mamalaning t yas punika j alar anipun margi saking
koncat an punapa-punapa ingkang bot en dipun senengi l an ingkang dipun
t resnani.
Inggih ical
ut awi oncat ing raos wau ingkang mbet ahaken
seser epan, mbet ahaken pit edah t uwin piwulang supados saged ngret os
dunungipun. Pundi pit edah ut awi piwulang ingkang dipun aj engi [ dipun
mat huki] sart a laj eng kat indhakaken, inggih makat en punika ingkang badhe
dados sr ana j ampining mamalaning t yas.
Mewahi andharan sawat awis punika, bilih ingkang dados bibit ut awi t uking
raos nyumelangaken inggih punika saking pakart inipun t iyang anggenipun
sami nampik l an mil ih. Manawi ingkang j umedhul punika ingkang dipun
t ampik [ bot en dipun senengi] , t iyang laj eng rumaos kuciwa, bot en seneng,
bot en lega, bot en mat huk, t uwin sanes sanesipun. Dene manawi ingkang
j umedhul ingkang dipun mat huki [ pilih] , laj eng rumaos lega lan bingah.
Kamangka bab kuciwa, bot en seneng lega, bingah, mat huk, sadaya punika
sej at osipun
sami
nunggil
golongan,
inggih
punika golonganing raos
pangraos. Manawi raos pangr aos makat en wau kit a sel ehaken, pun raos was
sumelang t uwin sabangsanipun mamalaning t yas laj eng bot en wont en.
Milanipun manungsa kat aman mamalaning t yas ugi saged j al aran nggadhahi
pepingin lan pangangkah kadumugena ingkang dipun kaj engaken. Padhat an
inggih saking margi anggenipun t umindhak mbudidaya murih kadumugen
ingkang dipun kaj engaken wau, punika laj eng mahanani t uwuhing raos
bot en t ent r em. Saupami sampun saest u saged kadumugen ingkang dipun
kaj engaken
wau,
nunt en
t uwuh
pepinginan
sanes mal ih.
Makat en
salaj engipun t anpa gadhah marem. Tumr ap t iyang ingkang kados makat en,
punika dipun wast ani kenging mamal aning t yas.
Pepinginan punika dados sumber
kasant osaning karep [ kakaj engan] .
Prayoginipun pepinginan wau t ansah dipun gladhiya [ dipun lelant ih]
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
9
supados t ansah t umuj u dhat eng kaut aman. Sanadyan makat ena kit a kedah
t ansah enget lan ngret os bil ih pepinginan ingkang t ansah bot en nggadhahi
pemar em wau, saest unipun inggih t ansah ngereh [ ngemudheni] t iyang.
Manawi t iyang t ansah dipun t umpaki pepinginan punika badhe gampil
kenging sambekala ut awi mamalaning t yas. Mil a pr ayogi sami kabudidhaya
supados kit a bot en t ansah dipun reh ing pepinginan. Kosokwangsulipun
supados mbudidaya sageda nger eh pun pepinginan wau.
Sapunika keparengan kula ngat urake sr ana kangge nyir ep mamalaning t yas,
punika wont en kal ih warni: sepisan ingkang kangge nyuda, kaping kalihipun
ingkang kangge net epaken. Murih saged nyuda kedah ngret os rumiyin bilih
raos was sumelang ingkang dados memal a punika bakunipun t uwuh saking
raos pangint en-int ening raos pangraosipun piyambak, ut awi gambar anipun
piyambak. Rehning namung gambaran, punika saged dipun icali piyambak.
Salaj engipun supados saged l angkung rosa anggenipun nyabili ut awi ngicali,
kedah dipun kant eni
[ sarengi]
car a sat unggal
malih,
inggih punika
net epaken. Wuj udipun net epaken wau kedah anggadhahi panganggep
ngemohi. Emoh sumelang ut awi kuwat ir. Manawi pangret osan wau sampun
wont en laj eng ngrosani anggenipun mbucal gambar an was sumelang wau,
ingriku sabot en-bot enipun badhe nyuda mamalaning t yas.
Cekak aosipun, menggah pangudi anggenipun badhe ngicali mamalaning
t yas wau manungsa kedah t ansah nyuwun pangapura l an el ing dhat eng
Pangeranipun, lan kedah wani dhat eng punapa kemawon ingkang kit a
anggep dados sumber ingkang nuwuhaken memalaning t yas wau. Kangge
sanepa kadost a, upami kit a ngut angi art a, kit a kedah wani nagih. Manawi
kit a lumuh [ bot en purun] nagih, raos kepingin [ kedah] nagih wau, kedah
kit a bucal
babarpisan supados saged
ical
saking manah.
Ngadhepi
kawont enan kados t uladha ing ngaj eng punika t umrap t iyang Jawi
limrahipun nuwuhaken sipat ewuh pakewuh, punapa malih manawi ingkang
dipun ut angi punika sedherek ut awi pawong mit ranipun piyambak. Punika
kula namung mendhet t uladha ingkang gampil kemawon.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
10
Makat en wau angsal kula ngonceki bab-bab ingkang kaanggep dados
sasakit ing manah. Sanadyan namung rembag ingkang isi pamanggih,
ewadene punika wau kl ebet sat unggling kawruh ut awi seser epan ingkang
wigat os sanget .
Indhaking kawruh bot en sanes inggih saking lint on
pemanggih. Isinipun saged kasaring, pundi ingkang dipun mat huki, lan
pundi ingkang bot en nyocogi, punika badhe saged rumesep migunani
dhat eng sar ira pr ibadi. Langkung langkung t umrap seserapaning bat os,
punika pancen saged dados bumbu ingkang badhe saged nandhesaken
bont osing t ekad, mugi mugi saged murakabi dhat eng sint enan kemawon
ingkang sami kepareng nggalih.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
Oleh : Mas Maskumitir
1
M A R G I KA N G G E N Y I N G KI R A KEN M A M A LA N I N G T Y A S
Kumaceluning manah prasasat nyidham ruj ak cempaluk nalika kula nyobi
ngrembag per kawis mamalaning t yas [ at i] . Ing ngandhap punika keparenga
kula nyaosi r embagan sepala, mbokmanawi kenging kaangge wewahan
panglimbang, pint en-pint en saged mikant uki ut awi nuj u prana t umrap para
nupiksa ingkang kepareng migat osaken. Nanging bet ekipun lalaran wedal an
t iyang cubluk, manawi bot en adamel marem ut awi cocoging panggal ih
t uwin manawi wont en kidal ing t et embungan, waguning ukara, mugi par a
nupiksa sampun kir ang pamengku sar t a mugi kersa ngluberaken samodr a
pangaksama.
Sader engipun nlusur punapa sababipun dene manungsa punika kok asr ing
kadunungan mamalaning t yas,
keparenga kula ngat uraken panglalar :
punapa t a ingkang kawast anan kabat osan punika? Mit urut
suraosing
t et embungan bat os punika kosokwangsulipun lahir. Dados kabat osan punika
kosokwangsulipun kalahir an. Lahir punika at eges gumel ar (wont en ing
nj awi). Sadaya ingkang gumelar punika gadhah sipat : ewah gingsir, bot en
langgeng, apes, saged r isak, saged sakit , saged j aya, inggih saged dados
ringkih. Ringkesipun, sadaya kemawon ut awi punapa kemawon ingkang
asipat owah gingsir punika kagolong lahir ut awi kal ahiran, sanadyan ugi
gadhah
sisipat an
ingkang alus ut awi
samar
bot en
kasat
mripat ing
pancadriya, upaminipun: hawa, list r ik, lsp. Makat en ugi pikir an, cipt a,
pangraos, punika wont en ing babagan kawruh kabat osan ugi t aksih
kaewokaken [ kagolong] kalahir an j al aran t eksih saged owah gingsir.
Wondene
kabat osan
[ inggih
punika
kosokwangsulipun
kalahir an] ,
t emt unipun inggih anggadhahi sipat kosokwangsulipun owah gingsir, inggih
punika langgeng, kuwaos, kiyat . Sipat punika namung Gust i piyambak
ingkang kagungan. Dados manawi makat en kabat osan punika bakunipun kaallah-an. Kawruh kabat osan pikaj engipun kawruh ut awi ngelmu (gagar an
ut awi
wawat on
minangka pangudi)
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
kangge
ngret osi
ut awi
nggayuh
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
2
kagaibaning Pangeran. Panalit inipun bot en mrika-mr ika, nanging cekap
wont en salebet ing sariranipun piyambak-piyambak j alar an Gust i punika
maha agung nglimput i [ mengku] lan nglimput [ sumamar] wont en sagunging
dumados inggih sadaya ingkang gumelar punika. Dados ing salebet kit a
sipat -sipat wau inggih wont en. Wondene pikiran, raos pangraos, t uwin
pancadriya kit a, t umrap ngudi kabat osan lugu namung minangka pirant os
t uwin paseksen [ ingkang ugi nyekseni] .
Ungel-ungelan ing ngandhap punika mbokmanawi kenging kangge gagar an
kandel-kumandeling t ekad t umrap nggayuh kawruh kabat osan:
Sint ena ingkang nyumerebi [ awas ut awi mawas, nal it i, ngr et os] sarir anipun
[ pribadinipun ut awi naf sunipun] , t amt u badhe kal eksanan sumer ab [ ing
ngriki kaj enganipun manger t os] Pangeranipun.
Manungsa punika r ahsaningsun, nanging Ingsun ugi rahsaning manungsa.
Manahipun t iyang ingkang pit ados kal iyan yakin, punika pr asasat dalemipun
Gust i.
Wondene sadaya kawont enan ingkang gumelar ing j agad punika dados
paseksen kaagungane Gust i, kuwasaning Gust i, karsaning Gust i, kaadil aning
Gust i sart a sih kamirahaning Gust i. Sadaya punika sinebat kodr at irodhat ing
Pangeran kang maha kuwasa.
Kodrat irodhat ing Panger an punika t ansah lumint u ndhayani dhat eng
sadaya isen-isening j agad r aya, nj alar i t uwuhipun, wont enipun ut awi
mawuj udipun kawont enan ut awi kadadosan [ dumados] ingkang marupirupi.
Salaj engipun
mawarni-warni
kadadosan
wau
sat unggal
kal iyan
sat unggalipun inggih laj eng t ansah dhaya-dhinaya [ samad sinamadan] ,
ngant os laj eng mahanani ewah-gingsir ing kawont enan. Lan inggih j al aran
saking kadadosan wau ingkang laj eng nuwuhaken wont enipun:
lair,
makar t i, risak. Sar ehne risak punika ugi sat unggal ing kadadosan, mil a
inggih at eges lair mal ih. Makat en salaj engipun t anpa wont en pedhot pedhot ipun, inggih punika ingkang sinebat : Cakra Manggilingan.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
3
Manungsa ingkang mawuj ud t it ah langkung sampurna t uwin winenang
t inimbang t it ah sanes-sanesipun ugi bot en badhe saged sumingkir saking
angger-angger cakra manggilingan wau. Dados ugi kawasesa dening dhaya
prabawaning al am. Gumelaring isen-isening alam wau mrabani t uwin
mrabawani dhat eng j asading manungsa nglangkungi [ ngliwat i] pancadriya,
t umaduk ing angen-angen kit a, laj eng nj alari t uwuhipun pepinginan saha
kekaj engan ingkang mawarni warni, sart a ugi dados j alar anipun kit a saged
kat aman pangraosing badhan [ sasakit , kr aos bent er, asr ep, per ih, gregesgreges, lsp. ] , sasakit ing pikir [ bingung, kodeng, rangu-rangu, gemblung,
bingleng, lsp. ] , panandhang ut awi pakart ining manah [ sisah, bingah,
sumelang, welas, asih, get hing, pegel, gela, lsp. ] . Kaj awi punika t umrap
ing babagan kal ahiran, dhaya prabawaning isen-isening al am punika ugi
saged murugaken manungsa manggih begj a, cilaka, nist ha, papa, t uwin
sanes-sanesipun.
Kados ingkang sampun kaj er eng ing inggil punika cet ha, bil ih sababipun
manungsa saged ngant os kat aman kadadosan marupi-rupi punika bot en
sanes inggih namung saking dhayaning alam, inggih punika kapr abawaning
isen-isening j agad raya. Wahananipun [ kedadosanipun] wont en ingkang
saged
kar aosaken
sae
[ nyekecakaken] ,
ugi
wont en
ingkang
saged
karaosaken awon [ bot en nyekecakaken] . Lha ingkang karaosaken bot en
nyekecakaken
wau
limrahipun
dipun
anggep
memala.
Kamangka
sej at osipun sanadyan ingkang karaosaken nyekecakaken ut awi bot en
nyekecakaken punika kal ih kalihipun t et ep dados memala t umrap dhat eng
Rasa Jat i kit a. Jalar an sami dene saged damel surem ut awi bot en
weningipun ut awi kirang sucinipun Rasa Jat i kit a. Mangka kaweninganing
Rasa j at i punika perlu kaudi ut awi kaj agi. Sabab inggih j alar an saking
weninging Rasa Jat i punika manungsa laj eng kaconggah nuwuhaken kawruh
lahir t uwin bat os ingkang salaj engipun kadugi mbabar aken kabudhayan,
kasusast r an, kawaskit han, kasunyat an, t uwin kasampurnan, inggih punika
pangert osan bab Sangkan Paraning Dumadi t uwin gaibing Panger an.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
4
Nalika manungsa punika saweg t umit is t uwin nalika t eksih j umeneng
[ mret apa] wont en sal ebet ing guwa garbaning ibu, ngant os sasampunipun
awuj ud j abang bayi lahir wont en ngalam donya, ingriku der eng kadunungan
mamalaning t yas, dados t eksih suci. Nanging sasampunipun lelumban
wont en ing madya padha, ingr iku wiwit kat aman memala. Rasa Jat inipun
wiwit sur em, bot en suci malih. Ingkang makat en wau para ulah kabat osan
t ansah mbudi dhaya sarana l ampah ut awi cara warni-warni murih sucining
Rasa Jat inipun mberat ut awi nyingkir aken memala, sar t a kaconggah
nampeni wewengan ut awi pepadhang inggih punika wahyu ut awi sasmit a
gaib saking Pangeran.
Memal aning t yas ut awi ingkang andadosaken bot en sekecaning manah
punika bot en bakal saged dipun icalaken saking gesangipun t iyang.
Sagedipun namung anyeyuda, j er memal aning t yas ingkang t uwuh saking
karep [ kekaj engan] punika pancen sampun dados rerangkening t iyang
gesang. Hewadene anggenipun kit a saged nyirep ut awi ngirangi memal a
punika bot en sanes inggih pribadinipun t iyang piyambak-piyambak, mil a
makat en kedah kant hi nglenggahaken pribadinipun wau. Nglenggahaken
pribadi punika kedah sar ana semedi, nglowong ut awi nyuwung, nyipat
mlebet medal ing nupus sart a amirengaken swaraning rij al. Swar aning rij al
punika manawi wayah dalu cet ha sanget kados orong-orong. Dene manawi
wayah siang lamat -l amat sanget . Sok sint ena ingkang pinuj u yipat ml ebet
medal ing nupus, Pribadi t amt u badhe kersa pinarak wont en ing pasenet an
suci paring pepadhang.
Ing Serat Wulangr eh yasan swargi Sinuwun PB IV wont en t et embungan
minangka gagaran t umrap para ingkang sami ngudi mbir at mamal a wau,
sinawung sekar Kinant i makat en ungelipun: "Padha gulangen ing kalbu. Ing
sasmit a amrih lant ip. Aj a pij er mangan nendra, kapr awir an den kaest hi.
Pesunen sariranir a, cegah dhahar lawan guling. " Sekar Kinant i sapada wau
mengku piwulang ingkang wosipun "Murih kit a punika saged nampeni
sasmit a [ dhawuh ghaib] , saking Pangeran kalayan gampil, kit a kedah
t ansah ngelat ih sarira sar ana ngirangi dhahar t uwin ngirangi sare. " Ingkang
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
5
dipun kaj engaken ngir angi dhahar ing riki bot en namung at eges nyenyuda
isining
padhar an
kemawon,
nanging
ugi
mengku
pikaj eng
ngirangi
t edhaning panca dr iya sanesipun. Dados wosipun nyegah hardhaning
pancadriya. Kaj awi punika ugi kedah nyandhet l ampahing pikiran ingkang
ngambra ambra.
Nyegah dhahar ingkang mar ginipun langkung ing t ut uk [ lesan - cangkem] ,
inggih punika nyegah wedal ing pangandika ingkang t anpa paedah. Cegah
ngraosi awon lsp. Mil a sadaya wau kedah dipun cegah [ kirangi] j al aran
wedal ing pangandika langkung-langkung manawi dipun kant eni grengseng
t uwin kemrungsunging penggalih, punika at eges mbeboros dhaya kekiyat an
ingkang wont en salebet ing sar ira, ingkang manawi kit a gegem [ regem]
saged muj udaken dhaya pr abawa ingkang ageng pigunanipun samangsa
wont en kapreluwan ingkang wigat os.
Manawi dhahar sampun ngant os t uwuk-t uwuk [ war eg] , j al aran manawi
padharan kekebaken, adhakanipun murugaken ngant uk ingkang nj al ari lena
kirang weweka. "Kulu wa asrobu wal t asrif u innahu layu khibul musrif in",
t egesipun mangana sabisa bisa mung saprat elone isining wet engmu.
Wet eng kuwar egen bisa nggedhekake bapakne t oha, banj ur lalen, seneng
goroh, adoh saka t indhak ut ama, sabab j asmani lan rohanine lungkrah sing
dipikir ya mung sij i kuwi.
Tiyang ingkang t uwuk punika bot en saged waskit ha [ ngret os ut awi
sumereb] ing ghaib. Jalar an saking wewat on kados ingkang kasebat ing
inggil wau, mil a par a ulah t apa brat a ingkang sami nglampahi siyam t uwin
ambisu [ ngirangi ut awi bot en ngucap ingkang bot en prelu] . Pamrihipun
inggih namung supados wening Rasa Jat inipun, sageda nampi sasmit aning
pangeran. Nyegah dhahar ingkang marginipun langkung ing grana kadost a
nyegah:
a. ngambet ingkang bot en eca, amis, bacin, penguk, apek, badheg, lsp.
Awit wusananipun saged nyuda kasar asaning badhan sal aj engipun saged
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
6
murugaken sureming Rasa Jat i. Pramil a para ol ah samadi asr ing mapan ing
panggenan ingkang bot en ngganda awon. Malah asring migunakaken
kekonyoh ganda wida akekut ug r at us ingkang amr ikarum angambar-ambar
wangi, asumping sekar-sekar ingkang ar um lsp. Jalaran ambet ambet an
amrikarum punika manawi bot en ngant os nduleg [ sanget ] , saged nj alar i
nent remaken j iwa.
b. ngisep-isep awoning sanes ut awi wadosing sanes. Tumindak kados
makat en punika damel kapit unan bot en sakedhik t umrap badhanipun
piyambak awit nuwuhaken geget er ageng, ingkang t emahan sanget adamel
kuceming Rasa Jat inipun. Paedahipun bot en sumbut kaliyan kapit unenipun
bebasan mburu uceng kel angan dhel eg.
Inggih awawat on kal ih warni ing inggil punika par a olah pranayoga
t umindakipun sarana nglaras, ngelus t uwin ngemat aken mlebet medal ing
ambegan kant hi alon. Lampahing ambegan ingkang alon, alus, ut awi ening
punika saged ngeniraken [ ngleremaken, ngicalaken] pangganda ngant os
t umandukipun sadaya ambet [ ganda] bot en ndayani dhat eng ant enging
Jiwa [ Rasa Jat i] . Temahan bot en sanes inggih namung ngudi sagedipun
hanampeni sasmit a gaibing Pangeran.
Ingriki
kula badhe mr at elakaken bil ih t iyang punika t emt u
t ansah
mbudidaya sagedipun eca lan sekeca. Rehning sadaya rubeda punika badhe
ndadosaken bot en sekecaning manah [ dados mamalaning t yas] mila t emt u
bot en dipun aj engi. Awit saking punika rehning manah punika limrahipun
t ansah ngaj eng-anj eng eca lan sekeca, mangka badhe t ansah mrangguli
bab-bab ingkang damel bot en sekecaning manah, mila t iyang punika t ansah
nandhang kuwat os ut awi melang-mel ang. Dados t ansah bot en nggadhahi
kat ent reman ut awi bot en t ansah kadunungan ayeming manah. Makat en
punika
at eges
kendel-kumandel
dhat eng
panguwasaning
Panger an.
Menggah wohipun badhe gampil ket raj ang was-sumelang. Dene sr ananipun
kangge nyirnakaken raos bot en t ent rem, inggih raos bot en sekeca wau,
t iyang kedah t ansah nyant osakaken t ekadipun: Aku Wani, Gel em Nglakoni.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
7
Wont en ancer-ancer ingkang kangge mar gi nyingkir aken mamalaning t yas,
inggih punika kant hi migunakaken pat hokan lan pangret osan sapisan
ingkang diwasesa [ punika pun raos was sumelangipun] , kaping kal ihipun
ingkang masesa [ punika pun t iyang, ut awi t iyangipun] , lan pungkasanipun
sageda mangret osi bil ih pun t iyang ingkang masesa raos was sumelang wau
t eksih wont en ingkang nguwaosi lan masesa, inggih punika ingkang Maha
Kuwasa.
Kant hi nyumerebi lan mangret osi t r ap-t r apan makat en wau, t iyang badhe
langkung gampil
angsal
t unt unan anggenipun ngrekadhaya mbengkas
reribed ut awi mamal aning t yas manawi kalayan sumendhe lan nyuwun
kekiyat an dhat eng panguwaosing Pangeran. Kosok- wangsulipun manawi
bot en kant hi srana makat en wau saest u badhe r ekaos kalampahanipun. Ing
Serat Rama wont en t et embungan 'gampang-gampang angel, yen wis dadi
sij i ora ana' t egesipun manawi penganggep gampil lan awr at wau sampun
saged
kakempal aken,
ingriku
badhe
saged
nyirnakaken
samukawis
pepal ang. Mil a makat en j alaran pun panganggep angel laj eng luluh
kaprawasa dening pun gampang. Ut awi ungel-ungelan ing inggil wau
mrat el akaken manawi gampang lan angel sampun manunggil, ingriku laj eng
sampun bot en wont en sambikala punapa-punapa. Awit saking punika badhe
prayogi manawi kit a sami nyat unggil aken pun gampang kal iyan pun angel,
supados saged damel sirnaning r aos was sumelang t uwin mamal aning t yas.
Mamal aning t yas ut awi ingkang andadosaken bot en sekecaning manah
punika mret andhani bilih ingkang nandhang sakit punika manahipun.
Sakit ing manah punika amar gi saking nandhang raos bot en sekeca. Menggah
panandhang wau wont en werni-werni kadost a t umrap sakit ing badhan,
manahipun inggih t umut ngraosaken. Tumrap sakit ing pikir an pun manah
ugi t umut ngraosaken. Manah t umut ngr aosaken raosing sesakit makat en
wau, punika bot en kl ebet memalaning t yas. Wondene ingkang kl ebet dados
mamalaning t yas, inggih punika panandhang raos pangraosipun t yas ut awi
manah piyambak,
kadost a ngraos samar lan sumel ang t uwin sanes
sanesipun. Rehning punika wau namung raos pangraos, murih bot en
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
8
kat aman rubedaning manah, kit a kedah ngicali raos samar lan sumel ang
wau.
Mila t iyang kat aman mamalaning t yas punika j alar anipun margi saking
koncat an punapa-punapa ingkang bot en dipun senengi l an ingkang dipun
t resnani.
Inggih ical
ut awi oncat ing raos wau ingkang mbet ahaken
seser epan, mbet ahaken pit edah t uwin piwulang supados saged ngret os
dunungipun. Pundi pit edah ut awi piwulang ingkang dipun aj engi [ dipun
mat huki] sart a laj eng kat indhakaken, inggih makat en punika ingkang badhe
dados sr ana j ampining mamalaning t yas.
Mewahi andharan sawat awis punika, bilih ingkang dados bibit ut awi t uking
raos nyumelangaken inggih punika saking pakart inipun t iyang anggenipun
sami nampik l an mil ih. Manawi ingkang j umedhul punika ingkang dipun
t ampik [ bot en dipun senengi] , t iyang laj eng rumaos kuciwa, bot en seneng,
bot en lega, bot en mat huk, t uwin sanes sanesipun. Dene manawi ingkang
j umedhul ingkang dipun mat huki [ pilih] , laj eng rumaos lega lan bingah.
Kamangka bab kuciwa, bot en seneng lega, bingah, mat huk, sadaya punika
sej at osipun
sami
nunggil
golongan,
inggih
punika golonganing raos
pangraos. Manawi raos pangr aos makat en wau kit a sel ehaken, pun raos was
sumelang t uwin sabangsanipun mamalaning t yas laj eng bot en wont en.
Milanipun manungsa kat aman mamalaning t yas ugi saged j al aran nggadhahi
pepingin lan pangangkah kadumugena ingkang dipun kaj engaken. Padhat an
inggih saking margi anggenipun t umindhak mbudidaya murih kadumugen
ingkang dipun kaj engaken wau, punika laj eng mahanani t uwuhing raos
bot en t ent r em. Saupami sampun saest u saged kadumugen ingkang dipun
kaj engaken
wau,
nunt en
t uwuh
pepinginan
sanes mal ih.
Makat en
salaj engipun t anpa gadhah marem. Tumr ap t iyang ingkang kados makat en,
punika dipun wast ani kenging mamal aning t yas.
Pepinginan punika dados sumber
kasant osaning karep [ kakaj engan] .
Prayoginipun pepinginan wau t ansah dipun gladhiya [ dipun lelant ih]
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
9
supados t ansah t umuj u dhat eng kaut aman. Sanadyan makat ena kit a kedah
t ansah enget lan ngret os bil ih pepinginan ingkang t ansah bot en nggadhahi
pemar em wau, saest unipun inggih t ansah ngereh [ ngemudheni] t iyang.
Manawi t iyang t ansah dipun t umpaki pepinginan punika badhe gampil
kenging sambekala ut awi mamalaning t yas. Mil a pr ayogi sami kabudidhaya
supados kit a bot en t ansah dipun reh ing pepinginan. Kosokwangsulipun
supados mbudidaya sageda nger eh pun pepinginan wau.
Sapunika keparengan kula ngat urake sr ana kangge nyir ep mamalaning t yas,
punika wont en kal ih warni: sepisan ingkang kangge nyuda, kaping kalihipun
ingkang kangge net epaken. Murih saged nyuda kedah ngret os rumiyin bilih
raos was sumelang ingkang dados memal a punika bakunipun t uwuh saking
raos pangint en-int ening raos pangraosipun piyambak, ut awi gambar anipun
piyambak. Rehning namung gambaran, punika saged dipun icali piyambak.
Salaj engipun supados saged l angkung rosa anggenipun nyabili ut awi ngicali,
kedah dipun kant eni
[ sarengi]
car a sat unggal
malih,
inggih punika
net epaken. Wuj udipun net epaken wau kedah anggadhahi panganggep
ngemohi. Emoh sumelang ut awi kuwat ir. Manawi pangret osan wau sampun
wont en laj eng ngrosani anggenipun mbucal gambar an was sumelang wau,
ingriku sabot en-bot enipun badhe nyuda mamalaning t yas.
Cekak aosipun, menggah pangudi anggenipun badhe ngicali mamalaning
t yas wau manungsa kedah t ansah nyuwun pangapura l an el ing dhat eng
Pangeranipun, lan kedah wani dhat eng punapa kemawon ingkang kit a
anggep dados sumber ingkang nuwuhaken memalaning t yas wau. Kangge
sanepa kadost a, upami kit a ngut angi art a, kit a kedah wani nagih. Manawi
kit a lumuh [ bot en purun] nagih, raos kepingin [ kedah] nagih wau, kedah
kit a bucal
babarpisan supados saged
ical
saking manah.
Ngadhepi
kawont enan kados t uladha ing ngaj eng punika t umrap t iyang Jawi
limrahipun nuwuhaken sipat ewuh pakewuh, punapa malih manawi ingkang
dipun ut angi punika sedherek ut awi pawong mit ranipun piyambak. Punika
kula namung mendhet t uladha ingkang gampil kemawon.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir
10
Makat en wau angsal kula ngonceki bab-bab ingkang kaanggep dados
sasakit ing manah. Sanadyan namung rembag ingkang isi pamanggih,
ewadene punika wau kl ebet sat unggling kawruh ut awi seser epan ingkang
wigat os sanget .
Indhaking kawruh bot en sanes inggih saking lint on
pemanggih. Isinipun saged kasaring, pundi ingkang dipun mat huki, lan
pundi ingkang bot en nyocogi, punika badhe saged rumesep migunani
dhat eng sar ira pr ibadi. Langkung langkung t umrap seserapaning bat os,
punika pancen saged dados bumbu ingkang badhe saged nandhesaken
bont osing t ekad, mugi mugi saged murakabi dhat eng sint enan kemawon
ingkang sami kepareng nggalih.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir