Investigating the impact of Mandatory Au

‫ر ﯽ ی ﺴﺎ ﺪا ری و ﺴﺎ ﯽ‬

‫‪Quarterly Journal of The Iranian Accounting and Auditing Review‬‬

‫داﻧﺸﻜﺪة ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫دورة ‪ ،23‬ﺷﻤﺎرة ‪3‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1395‬‬
‫ﺻﺺ‪333 -352 .‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬
‫و رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬

‫ﻳﺤﻴﻲ ﺣﺴﺎسﻳﮕﺎﻧﻪ‪ ،1‬ﻓﺮخ ﺑﺮزﻳﺪه‪ ،2‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺗﻘﻮيﻓﺮد‪ ،3‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﺳﻴﺪآﺑﺎدي‬

‫‪4‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‪ :‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫـﺎي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪﺷـﺪه در ﺑـﺎزار ﺑـﻮرس و‬
‫اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﻟﺰاﻣـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﻮرس و اوراق ﺑﻬـﺎدار ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﮔـﺮدش‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺟﺒﺎري ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﻮرﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﭘﺲ از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 4‬ﺳﺎل ﭘﻲدرﭘﻲ اﻟﺰاﻣﻲ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﻴﺮه و ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫آزﻣﻮن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﺔ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪ 95‬ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺷـﺪه در ﺑـﺎزار ﺑـﻮرس و اوراق‬
‫ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1385‬ﺗﺎ ‪ 1393‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ و اﻳـﻦ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺑـﻴﺶ از اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻌﻤﻮل در ﮔﺮدش اﺧﺘﻴﺎري ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻫﺰﻳﻨﺔ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫وﺿﻊ اﻟﺰاﻣﺎت ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻬﻲ در ﺳﻬﻢ از ﺑﺎزار ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺎ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻬﻢ از ﺑﺎزار ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪.‬‬
‫‪ .1‬اﺳﺘﺎد ﮔﺮوه ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬

‫‪ .2‬داﻧﺸﻴﺎر ﮔﺮوه ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬

‫‪ .3‬داﻧﺸﻴﺎر ﮔﺮوه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬

‫‪ .4‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪1395/01/16 :‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪1395/05/27 :‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﺳﻴﺪآﺑﺎدي‬

‫‪E-mail: Muhammad.farahmand@gmail.com‬‬

‫‪ 334‬ــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ر ﯽ ی ﺴﺎ ﺪا ری و ﺴﺎ‬

‫ﯽ‪ ،‬دورة ‪ ،23‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،3‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1395‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻧﻘﺶ ﺑﺎاﻫﻤﻴﺘﻲ ﻛﻪ در اﻋﺘﺒﺎردﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ دارد‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره از ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ در ﺑﺎزارﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺣﺮﻓﺔ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ ﻧﻘﺶ ﺑﺎاﻫﻤﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻮاره اﻳﻦ ﻧﮕﺮاﻧﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ آﻳﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ ﺣـﺪي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ اﻳـﻦ ﻧﻘـﺶ‬
‫ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺮه را ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ اﺟﺮا ﻛﻨﺪ؟ رﺳﻮاﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﻠﺐ اﻋﺘﻤـﺎد ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﮔﺰارشﮔﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺎﻇﺮ ﺑـﺮ آن‪ ،‬ﺑـﻪوﻳـﮋه ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪة آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬در واﻛـﻨﺶ ﺑـﻪ اﻳـﻦ رﺳـﻮاﻳﻲﻫـﺎ و ﺑـﺎ ﻫـﺪف‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن اﻋﺘﻤﺎد ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎرﺑﻴﻨﺰ ـ آﻛﺴﻠﻲ‪ 1‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳـﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻔﺎد ﻣﻨﺪرج در ﺑﺨﺶ ‪ 203‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﮔﺮدش ﺷﺮﻛﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ را اﺟﺒﺎري ﻛـﺮده اﺳـﺖ و در‬
‫ﺑﺨﺶ ‪ 207‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻟﺰوم اﺟﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ روي ﻣﺴﺌﻠﺔ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﭼﻲ‪ .(2011 ،‬ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻳﻜﻲ از راﻫﻜﺎرﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲﺑﻮده و ﺑﻪﻃﻮر وﻳﮋه در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ و در ﭘﻲ ﭘﺮرﻧﮓﺗﺮ ﺷـﺪن‬

‫ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن در ﺑﺎزارﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ ﻛـﺮده اﺳـﺖ )ﻫـﺮﻳﺲ‪،‬‬
‫‪ .(2012‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد وﺿﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺮراﺗﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻛﻨﺎر اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪدﻧﺒـﺎل‬
‫ﺑﺮآوردهﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻘﺮراﺗﻲ ﺑﺎ ﻫﺮ‬
‫ﻫﺪﻓﻲ ﻛﻪ ﺗﺪوﻳﻦ و اﺑﻼغ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺣﻴﺚ ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺮ ﻣﺨﺎرج‪ ،‬ﺑﻪدﻗﺖ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﭘـﺲ از اﺟﺮاﻳـﻲﺷـﺪن ﻣﻘـﺮرات و ﻣﺸـﺎﻫﺪة ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎي آن از ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ و‬
‫ﻣﺸﺨﺺﺷﺪن ﻣﻴﺰان دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف آن‪ ،‬ﻣﻴﺴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع و وﺿﻊ ﻣﻘﺮرات ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻳـﺮان و‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن اﻏﻠﺐ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ اﺟﺮاﺷﺪه در اﻳﻦ زﻣﻴﻨـﻪ و ﺗﻤـﺎم‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦﺑﺎر ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎن رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اوﻟﻴﻪ )ﺳﺎل اول رﺳﻴﺪﮔﻲ‬
‫ﭘﺲ از ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري( ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭘﺲ از اﺟﺒﺎريﺷﺪن ﮔﺮدش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑـﻴﺶ‬
‫از ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺗﻌﺪاد ﮔﺮدش ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮﻫﺎي ﮔﺮدش اﺟﺒـﺎري‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰونﺑﺮ اﻳـﻦ‪ ،‬ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﺲ از دورهاي ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺗﻼش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﻪدﺳﺖآوردن ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺲ از ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري را ﺟﺪيﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪1. Sarbanes-Oxley Act‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ‪ ...‬ــــــــــــــــــــــ ‪335‬‬

‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴـﺌﻠﺔ دﻳﮕـﺮي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در اﻳﻦ ﺣﻮزه‪ ،‬آن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اداﻣﺔ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ؛ اﺑﺘﺪا در اداﻣﺔ ﻣﺮور ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﻧﻈـﺮي و ﺗﺠﺮﺑـﻲ ﭘـﮋوﻫﺶ‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﻧﺤﻮة ﺗﺪوﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﺑـﻪ ﻣﻌﺮﻓـﻲ روشﺷﻨﺎﺳـﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬در دو ﺑﺨﺶ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اراﺋﺔ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫آﻣﺎري ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﺔ آزﻣﻮن ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎ ﺑﻴﺎنﺷﺪه و ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ آن ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﻧﻈﺮي‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﻧﻈﺮي ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﺰاﻳـﺎ و ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺨﺎرﺟﻲ را در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎي ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر از اﻳﻦ ﻣﻘﺮرات‪ ،‬ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ از دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﺗـﺎزه‪ ،‬از ﺑـﻴﻦ رﻓـﺘﻦ ﭘﻴﻮﻧـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑـﻴﻦ ﺣﺴـﺎﺑﺮس و‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮس را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻴﺰان رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ )ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘـﺲ از دورة ﻣﻌﻴﻨـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﻛﺴﺐ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران ﺟﺪﻳﺪ رﻗﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ( و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻛﺎراﻳﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑﻨـﺎ ﺑـﺮ‬
‫ادﻋﺎي ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮان ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﻪدﻟﻴﻞ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺨﺘﺺ ﺑـﻪ ﺻـﺎﺣﺒﻜﺎر در ﭘـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﻣﻜـﺮر ﺣﺴـﺎﺑﺮس ﻣﺴـﺘﻘﻞ‪،‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪدﻟﻴﻞ زﻣﺎنﺑـﺮ ﺑـﻮدن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ اوﻟﻴـﻪ و ﻛـﺎﻫﺶ ﺳـﻬﻢ از ﺑـﺎزار‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺰرگ اﺷﺎره ﻛﺮد )ﻫﺮﻳﺲ‪.(2012 ،‬‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺧﻼﺻﻪاي از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي اراﺋﻪﺷﺪه در ﺧﺼـﻮص اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑـﺎ‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﻃﺮفﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ذيﻧﻔﻊ و ﺣﺎﻣﻲ ﻫﺮ دﻳﺪﮔﺎه اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺟﺪول ‪.(1‬‬
‫در اﻳﺮان ﺑﺮ اﺳﺎس اﻟﺰاﻣﺎت »ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮرس و اوراق ﺑﻬﺎدار« ﻛـﻪ در ﻣـﺮداد ‪ 1386‬اﺑـﻼغ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺷﺪه در ﺑﻮرس‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﭘﻴﺎﭘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻳـﻚ ﺣﺴـﺎﺑﺮس ﻣﺴـﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم دورة ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒاﻧﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ؛‬
‫از اﻳﻦ رو ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣـﺮداد ‪ 1390‬ﭼﻬـﺎر ﺳـﺎل ﭘﻴـﺎﭘﻲ از ﻳـﻚ ﺣﺴـﺎﺑﺮس اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫‪ 336‬ــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ر ﯽ ی ﺴﺎ ﺪا ری و ﺴﺎ‬

‫ﯽ‪ ،‬دورة ‪ ،23‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،3‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1395‬‬

‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺎدي ﺳﺎﻻﻧﻪاي ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺗـﺎرﻳﺦ ﻳـﺎدﺷـﺪه ﺑﺮﮔـﺰار ﻣـﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ )ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻮرس و اوراق ﺑﻬﺎدار‪.(1386 ،‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .1‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري‬
‫•‬

‫•‬

‫اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎ‬

‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬

‫ﻃﺮفﻫﺎي ﺣﺎﻣﻲ‬
‫•‬

‫ﻛﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺟﺪﻳﺪ‬
‫از دﺳﺖرﻓﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻗﺒﻠﻲ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ در ﺳﺎل اول ﺗﺼﺪي‬
‫ﺷﻬﺮت ﺣﺴﺎﺑﺮس )اﻧﮕﻴﺰة اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺴﺎﺑﺮس(‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬
‫در دﺳﺘﺮسﻧﺒﻮدن ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫اﻧﺠﻤــﻦﻫــﺎي ﺣﺮﻓــﻪاي‪ AICPA :‬و ﻓﺪراﺳــﻴﻮن‬

‫ﺣﺴــﺎﺑﺪاران اروﭘــﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺠﻤــﻦ ﺣﺴــﺎﺑﺪاران ﺧﺒــﺮه‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و وﻟﺰ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻠﺨﻴﺺ از ﻫﺎﻣﻴﻠﺘﻮن )‪(2012‬‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺎن ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮس‬
‫اﻳﺠﺎد دﻳﺪﮔﺎه ﺗﺎزه ﺑﺮاي ﺣﺴﺎﺑﺮس‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﻌﺪي‬
‫اﻳﺠﺎد ﺑﺎزار ﭘﻮﻳﺎ ﺑﺮاي ﺣﺮﻓﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ اﻧﺤﺼﺎر در ﺣﺮﻓﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬

‫• ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران و ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن )ﻣﺆﺳﺴـﺔ‬

‫ﻣﺸﺎوره در اﻣﻮر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري(‬
‫• ﺳــﺎزﻣﺎن ﺑــﻮرس و اوراق ﺑﻬــﺎدار ﺑﺮﺧــﻲ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ از ﺟﻤﻠـﻪ اﻳـﺮان و ﭼـﻴﻦ و ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫»ﺳﺎرﺑﻴﻨﺰـ اﻛﺴﻠﻲ«‬

‫ﻣﺴﺌﻠﺔ اﺻﻠﻲ در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﻲ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﺗﺤﻤﻴـﻞﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎن ﻣﺴـﺘﻘﻞ و‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ اﺟﺮاﻳﻲﺷﺪن ﻣﻘﺮرات ﮔﺮدش اﻟﺰاﻣﻲ ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ در اﻳـﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮورت ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ از آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺌﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺔ اﻧـﺪك ﻛﺸـﻮرﻫﺎ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن در ﺧﺼﻮص اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎت و ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻧﺒﻮد اﺟﻤﺎع ﺑﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧـﻮب ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺪﺑﻮدن اﻟﺰاﻣﺎت ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻨﻮز در ﻋﻤﻞ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻓﺰوﻧـﻲ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺑـﺮ ﻣﺨـﺎرج اﻳـﻦ اﻣـﺮ‬
‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﻴﺶ رو در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ اﻳﻦ ﺷﻜﺎف‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﺧـﺎص ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻣﻘﺮرات ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﻛﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ آﺛـﺎر آن ﺑـﺮ‬
‫ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ )ﻫﺰﻳﻨﺔ ﺑـﺮاي ﺻـﺎﺣﺒﻜﺎران( و رﻗﺎﺑـﺖ در ﺑـﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ و ﺳـﻬﻢ از ﺑـﺎزار‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ )ﻫﺰﻳﻨﺔ ﺑﺮاي ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ( ﺑﭙـﺮدازد‪ .‬ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻼوهﺑﺮ اراﺋﺔ ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑﻲ در ﺧﺼﻮص ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ‬
‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎت اﻗﺪام ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎزﺧﻮردﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮرس و اوراق ﺑﻬﺎدار‬
‫ﺗﻬﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن و ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران ﺑﻪﻣﻮﺟـﺐ وﺿـﻊ اﻳـﻦ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ‪ ...‬ــــــــــــــــــــــ ‪337‬‬

‫اﻟﺰاﻣﺎت ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻫﻢ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﺔ ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑﻲ در ﺗﻜﻤﻴﻞ ادﺑﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ و اﻟﺰاﻣـﺎت‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ آن اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راهﮔﺸﺎي ﺑﺎزﻧﮕﺮيﻫﺎي آﺗﻲ در اﻟﺰاﻣﺎت ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮورت دﻳﮕﺮ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع از آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺌﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ اﻟﺰاﻣﺎت ﻳﺎدﺷﺪه‬
‫در ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮر ﻣﻌﺪود‪ ،‬دادهﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐﺑﻮدن اﻳﻦ ﻧﻮع ﮔـﺮدش ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫اﻧﺪك اﺳﺖ و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ اﻏﻠﺐ ﮔﺮدش اﺧﺘﻴـﺎري و ﺑـﻪﻃـﻮر ﻣﺤـﺪود ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري را‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ؛ از اﻳﻦ رو در ادﺑﻴﺎت اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑﻲ اﻧﺪﻛﻲ در ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻳـﺎ رد دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻼﺷﻲ در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ اﻳﻦ ﺷـﻜﺎف‬
‫در ادﺑﻴﺎت ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﺧﺼﻮص ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺎ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ از ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺬﺷﺖ و در ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ ﻛﺸﻮر اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﻜﻲ از ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﻘﺮرات ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﻗﺪام ﻛﺮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪﻓﺮدي ﭼﻮن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻧﺪاﺷـﺘﻦ در ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺰرگ‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳـﺦ درﺧـﻮر و ﻋﻠﻤـﻲ ﺑـﻪ ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎي‬
‫اﺳﺎﺳﻲ زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪:‬‬
‫• آﻳﺎ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ دارد؟‬
‫• آﻳﺎ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺳﻬﻢ از ﺑﺎزار ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺎ‬
‫درﺟﺔ ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﺛﻴﺮ دارد؟‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﺗﺠﺮﺑﻲ‬

‫ﻟﻮ و ﺳﻴﻮاراﻣﺎ ﻛﺮﻳﺸﻨﺎن )‪ (2009‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن داد در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻛﺴﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎن در ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫ﻣﻮارد ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻬﺒﻮد ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﺷﺪه و در ﺑﻌﻀـﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖﻫـﺎ ﻣﻮﺟـﺐ اﺧـﻼل در ﺗﺼـﻤﻴﻢﻫـﺎي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻣﺎ در ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪدﻧﺒـﺎل ﻛﺴـﺐ ﻧﻈـﺮ ﻣﻄﻠـﻮب ﺣﺴـﺎﺑﺮس‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺬ ﺗﺼﻤﻴﻢﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران در ﺣﻴﻄﺔ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻲ )‪ (2011‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ را در ﻣـﻮﻗﻌﻴﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻛﻤﻴﺘﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﭘـﮋوﻫﺶ وي ﻧﺸـﺎن داد در‬
‫ﺻﻮرت اﻟﺰام ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و وﺟﻮد ﻛﻤﻴﺘﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳـﺐ در‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﺔ ﻧﻈﺎرت‪ ‬ﻛﻤﻴﺘﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﭘﺮداﺧﺖﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬

‫‪ 338‬ــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ر ﯽ ی ﺴﺎ ﺪا ری و ﺴﺎ‬

‫ﯽ‪ ،‬دورة ‪ ،23‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،3‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1395‬‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻟﺰاﻣﻲ در ﮔﺮدش ﺣﺴﺎﺑﺮس وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻲ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد ادﻋـﺎ‬
‫ﻛﺮد اﻟﺰام ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻤﻮم‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬

‫اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫داﻧﻴﻠﺰ و ﺑﻮﻛﺮ )‪ (2011‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در ﺻـﻮرت ﮔـﺮدش‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺴـﺌﻮﻻن اﻋﻄـﺎي ﺗﺴـﻬﻴﻼت در ﺑﺎﻧـﻚﻫـﺎي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﻛﻲ از اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫وون‪ ،‬ﻟﻴﻢ و ﺳﻴﻤﻨﺖ )‪ (2014‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲِ ﻛُـﺮه را ﺑـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬روي ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪ 5679‬ﺳﺎل ـ ﺷﺮﻛﺖ ﻃﻲ ﺳﺎلﻫـﺎي‬
‫‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ 2009‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺧﺼﻮص ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻧﺸﺎن داد ﮔﺮدش‬
‫اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻫﻴﭻ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧﺘﻴﺠـﺔ‬
‫دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﺲ از وﺿـﻊ ﻣﻘـﺮرات ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در ﻛﺮه‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻤﺮان‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺲ‪ ،‬ﻣﺎرا و ﭘﺘﻴﻨﻴﭽﻴﻮ )‪ (2015‬ﺑﺎ ﻣﻄﺮحﻛﺮدن آﺧـﺮﻳﻦ وﺿـﻌﻴﺖ ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﺗﺤﺎدﻳﺔ اروﭘﺎ )ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 10‬ﺳﺎل( و در دﺳـﺖ ﺑﺮرﺳـﻲﺑـﻮدن وﺿـﻊ اﻳـﻦ‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪة آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي واﻗﻌﻲ اﻳـﻦﮔﻮﻧـﻪ اﻟﺰاﻣـﺎت در اﻳﺘﺎﻟﻴـﺎ ـ ﻛـﻪ‬
‫ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن از ﺳﺎل ‪ 1976‬ﻣﻴﻼدي اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ـ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﺸـﺎن درﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ‬
‫ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در ﺳﺎل اول ﭘﺲ از ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫ﺑﻌﺪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮﻋﻜﺲﺷﺪه و ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﺲ از ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر وﻳﮋه در ﺳﻪ ﺳﺎل اول ﺗﺼﺪي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ؛ اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑـﻪﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺟﺒﺮانﻛﻨﻨﺪة ﺑﻬﺒـﻮد‪ ‬ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻮرﺑﻼ‪ ،‬ﻓﻠﻮرﻳﻮ‪ ،‬ﮔﺎﺗﻲ و ﻣﺎﺳﺘﺮوﻟﻴﺎ )‪ (2015‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ روي ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑـﺮ ‪ 1583‬ﺳـﺎل ـ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ ﻃﻲ دورة ﻃﻮﻻﻧﻲ ‪ 1998‬ﺗﺎ ‪ 2011‬ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻧﺸـﺎن داد ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﺲ از ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري از ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ارﺗﻘﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﻴﺠﺔ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﺲ از ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري از ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ‪ ...‬ــــــــــــــــــــــ ‪339‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ از اﺟﺮاﻳﻲﺷﺪن اوﻟﻴﻦ ﮔـﺮدشﻫـﺎي اﺟﺒـﺎري ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻳﺮان ﻣﻲﮔﺬرد‪ ،‬در ﺧﺼﻮص آﺛﺎر اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ و ﺑﺎزار ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﻛﻨﻮن ﻫﻴﭻ ﭘﮋوﻫﺶ داﺧﻠﻲ اﺟﺮا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺧﻼﺻـﻪاي از ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي‬
‫داﺧﻠﻲ اﺟﺮاﺷﺪه درﺑﺎرة ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ و ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ اﺷـﺎره‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﺘﻬﺪزاده و آﻗﺎﻳﻲ )‪ (1383‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ دورة ﺗﺼﺪي ﺣﺴﺎﺑﺮس‪ ،‬ﺗﺨﺼﺺ ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻮدﺟﺔ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮت ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر‪ ،‬ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﺷﺮﻛﺎ و ﻣﺪﻳﺮان ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺠﺎدي و اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲﻣﻨﺪ )‪ (1384‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ اﻓﺰاﻳﻨﺪة اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ رﻗﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬اﻧﺪازه و ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و اﻧﺪازة ﺷـﺮﻛﺖ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن داد از ﻧﻈﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎن ﻣﺴـﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘـﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ‪،‬‬
‫اﻧﺪازه و ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و اﻧﺪازة ﺷﺮﻛﺖ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻓﺰاﻳﻨﺪة اﺳـﺘﻘﻼل و رﻗﺎﺑـﺖ در‬
‫ﺣﺮﻓﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺠﺎدي و زارﻋﻲ )‪ (1386‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي از ﻧﻮع ﭘﻴﻤﺎﻳﺸﻲ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬
‫را از دﻳﺪﮔﺎه ﺷﺮﻛﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻳﺮان ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻧﺸـﺎن داد‬
‫ﺗﺨﺼﺺ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان دﻋﺎوي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر و‬
‫ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻬﺮت ﻣﺆﺳﺴﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺷﻬﺮت ﺻـﺎﺣﺒﻜﺎر‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮي ﺑـﺮ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫رﺟﺒﻲ و ﻣﺤﻤﺪي ﺧﺸﻮﻳﻲ )‪ (1387‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ راﺑﻄﺔ ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ و ﻗﻴﻤﺖﮔـﺬاري‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و درﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ ﺑـﻴﻦ ﺑﺮﺧـﻲ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ ﺷـﺮﻛﺘﻲ و‬
‫ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺬراﻓﺸـﺎن و ﻣﺤﻤـﺪي )‪ (1389‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ دورة ﺗﺼـﺪي ﺣﺴـﺎﺑﺮس ﺑـﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﻛـﺎري در‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ را روي ‪ 58‬ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺷﺪه در ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان در ﺳﺎلﻫﺎي ‪1381‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 1385‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﺎﻓﺘـﻪﻫـﺎي ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑـﻴﻦ دورة ﺗﺼـﺪي ﺣﺴـﺎﺑﺮس و ﻧﮕـﺮش‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﻪ‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 340‬ــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ر ﯽ ی ﺴﺎ ﺪا ری و ﺴﺎ‬

‫ﯽ‪ ،‬دورة ‪ ،23‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،3‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1395‬‬

‫ﺣﺴﺎسﻳﮕﺎﻧﻪ و ﺟﻌﻔﺮي )‪ (1389‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي از ﻧﻮع ﭘﻴﻤﺎﻳﺸـﻲ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﮔـﺮدش ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳـﻴﺪﻧﺪ ﻛـﻪ ﮔـﺮدش‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﻧﻴﻜﺒﺨﺖ و ﺗﻨﺎﻧﻲ )‪ (1389‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﺟﺎﻣﻊ درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻳﺎ اﻧﺪازة ﺷـﺮﻛﺖ‪،‬‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺮﻛﺖ‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺗﻮرم‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﺎ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﻴﺠﺔ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎي رﻳﺴـﻚ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ و ﺗﺤﺼـﻴﻼت و ﺗﺠﺮﺑـﺔ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪة ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ )ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ( ارﺗﺒﺎط آﻣﺎري ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻋﺰﻳﺰﺧﺎﻧﻲ و آﻗـﺎﺑﻴﮕﻲ )‪ (1392‬در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪاي ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان »ﺑﺮرﺳـﻲ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻴﻦ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ﺳﻨﻮات آﺗﻲ دورة ﺗﺼﺪي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ«‪ ،‬ﻧﺸﺎن دادﻧـﺪ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪ دورة ﺗﺼﺪي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺳﻨﻮات آﺗﻲ دورة ﺗﺼﺪي و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ راﺑﻄﺔ ﻣﻌﻨﺎداري وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪة ﻧﺮخﺷﻜﻨﻲ را در ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫واﻋﻆ‪ ،‬اﺣﻤﺪي و رﺷﻴﺪي ﺑﺎﻏﻲ )‪ (1393‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺮ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻴﻦ ﺗﺨﺼﺺ ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ راﺑﻄـﺔ ﻣﻨﻔـﻲ و‬
‫ﻣﻌﻨﺎداري وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ راﺑﻄﺔ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﺎداري ﺑـﺎ ﺗـﺪاوم اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮس و اﻧﺪازه ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫رﺣﻴﻤﻴﺎن و ﺟﺎنﻓﺪا )‪ (1393‬ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻮاع ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري و اﺧﺘﻴﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ )ﻧﻮع اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮس( را روي ‪ 110‬ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺷـﺪه در ﺑـﺎزار ﺑـﻮرس و‬
‫اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1386‬ﺗﺎ ‪ 1391‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬راﺑﻄـﺔ‬
‫ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﻴﻦ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري و اﺧﺘﻴﺎري ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﮔﺰارش ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻣﻄﺮحﺷﺪة ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﻪ دو دﺳـﺘﺔ‬
‫اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ارﺗﻘﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و اﺳـﺘﺪﻻلﻫـﺎي ﻣﻌﻄـﻮف ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻﺑـﻮدن‬
‫ﻣﺨﺎرج اﺟﺮاي اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎت‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ روي ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي ﺟـﺎﻧﺒﻲ‬
‫ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻓﺰاﻳﺶ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ در ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ و ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر روﺷـﻦﺷـﺪن‬
‫آﺛﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻳﺮان‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ از دو دﻳﺪﮔﺎه ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران‬
‫)ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ( و ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ )ﺳﻬﻢ از ﺑـﺎزار ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ( ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ‪ ...‬ــــــــــــــــــــــ ‪341‬‬

‫ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ در ﺻﻮرت اﺟﺒﺎريﺷﺪن ﮔﺮدش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬
‫ﺑﻪدﻻﻳﻠﻲ ﭼﻮن ﻧﺎآﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﮔﺴـﺘﺮدهﺗـﺮ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻛـﺎري‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر )ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ(‪ ،‬در ﺳﺎلﻫﺎي اول ﺗﺼـﺪي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ زﻣـﺎن و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺻﺮف ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠـﺔ اﻳـﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‪ ،‬اﻓـﺰاﻳﺶ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ ﺣﺴـﺎﺑﺮس و ﻫﺰﻳﻨـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻮن در ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﻌﺪ از دورهاي ﻣﻌﻴﻦ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران‬
‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺻﺎﺣﺒﻜﺎران ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳـﺎﻳﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎن رﻗﺎﺑـﺖ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ؛ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺪار ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ و ﺑـﻪﻣﻨﻈـﻮر ﻛﺴـﺐ ﺻـﺎﺣﺒﻜﺎران ﺟﺪﻳـﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻧـﺪ‬
‫اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﻻم‪ .(2011 ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮدﺟـﺔ ﺳـﺎﻋﺎت‬
‫ﻛﺎر ﺻﺮفﺷﺪه در ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣـﻲرود‬
‫ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﺻﺮف زﻣﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ در رﺳﻴﺪﮔﻲ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺣـﻖاﻟﺰﺣﻤـﺔ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬در ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﻴﺶ رو ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺮ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﺮﺿﻴﺔ زﻳﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺔ اول‪ :‬ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﻣﻨﺠـﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آزﻣﻮن ﻓﺮﺿﻴﺔ اول ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬از روش ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺮﺳـﻴﻮن ﺧﻄـﻲ ﭼﻨـﺪﻣﺘﻐﻴﺮه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت آن در اداﻣﻪ و در ﺑﺨﺶ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺪل ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري و رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‪،‬‬
‫آﺛﺎر آن ﺑﺮ رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺎ ﻛﻨـﻮن ﭼﻨـﺪان ﺗﻮﺟـﻪ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ از اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﺔ ﺗﻴﻎ دوﻟﺒﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺎزار ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻛﺎراﻳﻲ اﻳﻦ ﺑﺎزار ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ و ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎزار ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺑﺎﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻛﻢﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد )ﻛﻤﺮان‪ ،‬ﻣﺮﻟﻮﺗﻲ و وﻳﻨﺴﻨﺰو‪ .(2009 ،‬ﻣﻮاﻓﻘﺎن ﮔﺮدش‬
‫اﺟﺒﺎري ﺑﺎ اﺗﻜﺎ ﺑﻪ ﭘﻮﻳﺎﺗﺮﺷﺪن ﺑﺎزار ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﮔـﺮدش اﺟﺒـﺎري ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎزار ﺑﺮاي ﺣﺮﻓﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺘﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ رﻓـﺖ ﻛـﻪ اﻧﺤﺼـﺎر در ﺑـﺎزار‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻋﻼوهﺑﺮ ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎزار ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﻛﻴﻔﻲ ﺣﺮﻓﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﻮد و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ در اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ارﺗﻘﺎ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻼوهﺑﺮ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺑﺮاي ﺣﺮﻓﺔ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﻣﻨﺘﻔﻊﺷﺪن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد )اﺳﺘﻴﻨﻠﻲ و دﻳﺰورت‪ .(2007 ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫‪ 342‬ــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ر ﯽ ی ﺴﺎ ﺪا ری و ﺴﺎ‬

‫ﯽ‪ ،‬دورة ‪ ،23‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،3‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1395‬‬

‫راﺑﻄﺔ ﺑﻴﻦ ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺑﺎزار ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﺮﺿﻴﺔ زﻳﺮ آزﻣﻮن‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺔ دوم‪ :‬ﮔﺮدش اﺟﺒﺎري ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷـﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟـﻪ در ﺳـﻬﻢ از ﺑـﺎزار‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎ درﺟﺔ ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ