Kemiskinan Struktural.

P ik ir a n

R a k y a t LKJIHGFEDCBA

'. S E ! l a s a
O L 8 a b i J O K a m i s . O J l i m a t O $ a b fu
O S e n i n PONMLKJIHGFEDCBA
.

·,7

.

.

',1 ~ @ 2 0 2 1

.

'1 1 .1 2 1 3


'

2 2 2 3 < 2 4 2 5 2 6 2 7

O PebO M ar

'O J a n :

'91t)

·ii.6 ·.,·8

2 3 4

3031

2 8 2 9

O A p r O M e r .J u n O J lii


< O Ag s O S e jJ

O O ktO N o v

O D es

I { e m is ld n a n · S tr u k tu r a l
p e n g h id u p a n

yang

m e n in g k a tk a n

dapat

la h k e tin g k a t y a n g le b ih tin g g i

P O S lS l

a ta u m e n g ik u ti p e la tih a n u n tu k

m e n d a p a tk a n

e k o n o m in y a m e n ja d i te rb a ta s ,
K a re n a o ra n g m is k in s a n g a t

tra m p ila n .

k u ra n g m e m ilik i s a ra n a e k o n o -

dengan

m i, m a k a k e s e m p a ta n d a n p e lu -

b a ta s , la p a n g a n

a d a la h la p a n g a n k e rja " s e ra b u A N G A T m udah sesung-

n a p a m e re k a m is k in d a n te ta p

ta n "


g u h n y a m e n g e n a li s ia p a

m is k in ? M e n g a p a m e re k a s e rb a

k e a h lia n d a n k e te ra m p ila n

d a n d i m a n a o ra n g -o ra n g

k e k u ra n g a n

m em enuhi

te n tu , N a m u n ,

la p a n g a n

s e h a ri-h a ri,

y a n g d e m ik ia n


itu d in ila i re n -

u n tu k

m is k in itu ! D i d a e ra h p e rk o ta a n

k e b u tu h a n

um pam anya, dapat
a n ta ra n y a
. abang

d a n ju g a , k u ra n g m e m p u n y a i
a k s e s ib ilita s p a d a s a ra n a e k o n o -

d ilih a t d i
becak,

pokok


p e n g e m is ,p e n g a m e n a n a k - a n a k

m i d a n ja rin g a n

dan

at

re m a ja

pedagang
tin g g a l

d i ja la n a n ,
asongan.

m e re k a

d ik e n a li.


ju g a

U m um nya

m e n e m p a ti

d a ri b a h a n -b a h a n
lita s

m udah
m e re k a

g u b u k -g u b u k

y a n g b e rd e m p e ta n
re n d a h ,

a ta u


T em pat

k e c il

d a n te rb u a t
y a n g b e rk u a -

yang

d a ri

s is i

lin g k u n g a n k e s e h a ta n ja u h
tu k d is e b u t p e rm u k im a n
b is a

d ih u n i,

(s lu m


sangat

yang

kum uh

D i s a m p in g

a r e a ).

ru m a h -ru m a h
d ite m p a ti

un-

te rs e b u t

o le h b e g itu


itu ,
ju g a

banyak

s o s ia l y a n g d a p -

S e c a ra d e fin itif, k e m is k in a n

di desa sudah

yang
d ip e ro le h
dengan
s e n d irin y a re n d a h p u la .

k e lo m p o k

k e tid a k b e ru n tu n g a n
te rk u c ila n ,

tid a k

k a re n a

dan

ke-

s e rin g

k a li

d iik u ts e rta k a n

d a la m

ra g a m a k tiv ita s s o s ia l d a la m k o m u n ita s n y a . D e n g a n d e m ik ia n ,

akan

m akanan

y a n g b e ra g a m

su a ra

ra n g a ta u k e lo m p o k tid a k a ta u

p u n k e ra p ja u h d a ri m e n c u k u p i.

babkan

k u ra n g

O le h k a re n a , itu m e re k a a k a n
s e la lu d ih a d a p k a n d a n m e n g a la -

s e p e rti h u b u n g a n

m i k e k u ra n g a n

pada

m e m ilik i

h a rta

benda

d a n s a ra n a e k o n o m i, s e p e rti
k a p ita l d a n te k n o lo g i, O le h k a re -

pangan

yang

kaum

m is k in

o le h

in i d is e -

ja rin g a n

s o s ia l,

k e k e ra b a ta n ,

k e te ta n g g a a n , d a n k e a n g g o ta a n
o rg a n is a s i

in fo rm a l

dan

n a itu , a p a p u n u k u ra n y a n g d ip a k a i u n tu k m e n g u k u r k e m is k i-

k ro n is . O ra n g m is k in s e la lu d i-

fo rm a l, p a d a k o m u n ita s n y a ju g a

hadapkan

sangat

n a n m e s ti m e n u n ju k

ju m la h , ra g a m , d a n m u tu k o n -

rin g a n s o s ia l in i m e ru p a k a n ju -

s u m s i p a n g a n , a p a la g i s a n d a n g

g a in s tru m e n

d a n p a p a n , y a n g d ip e rlu k a n u n -

m e m u n g k in k a n s e s e o ra n g le w a t

tu k

re la s i-re la s i

d ik a s i

bahw a

penguasaan

p a d a in -

p e m ilik a n

dan

su m b e r-su m b e r

ekonom i

a ta u

sa ra n a

. O ra n g m is k in a d a la h
y a n g k a la u p u n

seseo-

m e m ilik i

s a ra n a e k o n o m i, s a n g a t m in im
d a n la n g k a u n tu k m e n ja la n k a n
S a ra n a

n a tk a h

p e n d a p a ta n

d a la m

s o s ia l m e n g a la m i

d a n b e rg iz i, b a h k a n ju m la h n y a

y a n g k a re n a
p e lu a n g

y a n g se c a ra

a d a la h k o n d is i d i m a n a s e s e o -

a k tiv ita s

dan

k e rja

d ia p u n m e n ja d i tid a k m e m ilik i

a sa n y a b e ra sa l d a ri p e rd e sa a n ,
k e s e m p a ta n

in i te rm a s u k

k e m a m p u a n m e n y a m p a ik a n a s p ira s i (vo ic e le s s n e s s ). K e tia d a a n

ra n g

b i-

D i s a m p in g itu , o ra n g m is k in

te r-

m a m p u m e m b e li d a n m e n y e d i-

la tif le b ih b a n y a k

d i p e rk o ta a n

d a d i la p is a n te re n d a h .

K e m u d ia n , k a re n a u p a h y a n g

e k o n o m i y a n g s a n g a t te rb a ta s ,

y a n g te rd a p a t

.

d ip e ro le h itu k e c il, m e re k a tid a k

s a lu ra n

daya

p e rk o ta a n , O ra n g -o ra n g m is k in

k a re n a n y a

m e n u n tu t

te r-

u n tu k

m e n ja d i

K e m u d ia n d i p e rd e s a a n , s e c a ra ju m la h o ra n g m is k in n y a re di

dah,

tid a k

yang

k e rja y a n g d a -

m e ra ih h id u p y a n g la y a k ?
K a ra k te ris tik

o ra n g ,

d a rip a d a

yang

d e m ik ia n ,

k a p a b ilita s

p a t d im a s u k i a d a la h y a n g b e ra -

a n g u s a h a y a n g d a p a t ia m a s u k i

S

k e a h lia n d a n k e -

D engan

k e rja

e k o n o m in y a .

ekonom i

n y a in y a

yang

s e rin g

d ip u -

k a li

hanya

s e m p it m e re k a b e rg e ra k k e k o ta
d e n g a n tu ju a n s e k e d a r b e rta h a n

tu b u h n y a s e n d iri, a rtin y a d ia
tid a k m e m ilik i in s tru m e n s e b a -

h id u p
(s u r u iu a l).
D engan
d e m ik ia n , k e m is k in a n d i p e rd e -

g a i p e ra n ta ra
k e rja

u n tu k

ekonom i

k e g ia ta n

itu , D a la m

k e k u ra n g a n

m e m p e rta h a n k a n

dan

te rb a ta s .

Padahal

p e ra n ta ra
s o s ia ln y a

ja yang

dapat

O le h

m e m p e rb a ik i

k a re n a itu , d a y a ta h a n
fis ik
o ra n g m is k in tid a k b e g itu k u a t,

e k o n o m in y a .

m udah

K e m is k in a n d i J a w a B a ra t,
a p a k a h itu d i d a e ra h p e rd e s a a n

m e la n ju tk a n

k e h id u p a n .

s a k it, s e h in g g a

p e n g a m a ta n
k e m is k in a n
m e le k a t

d a la m

A m a rty a
Sen,
d i d a la m d irin y a

ris ik o

b e rh a d a p a n

besar

u n tu k

d e n g a n m a u t.

D i s a m p in g

itu , d a ri p e n d a -

p o s is i
S tru k tu ra l

a ta u d i d a e ra h p e rk o ta a n , le b ih
m e n u n ju k
s tru k tu ra l,

pada
k e m is k in a n
y a n g s e p e rti te la h

d is in g g u n g

di

a ta s ,

o le h k e te rb a ta s a n

d ic irik a n

d a la m p e m i-

p a ta n y a n g k e c il itu m e re k a te n tu tid a k a k a n d a p a t b e rp a k a ia n

lik a n s a ra n a

la y a k , y a n g

k a p ita l d a n te k n o lo g i, d a n re n -

d im ilik i

m u n g k in

e k o n o m i,

s e p e rti

h a n y a d u a a ta u tig a ; d e m ik ia n

d a h n y a tin g k a t p e n d id ik a n s e rta

tid a k

ju g a

k e tra m p ila n

yang

ru m a h

s a a n d a n d i p e rk o ta a n b ia s a n y a

in i, te rm a s u k

m e m ilik i h u b u n g a n k o n tin u ita s ,
a rtin y a k e m is k in a n d i p e rk o ta a n

tin g k a t

pada

m e m a d a i y a n g m e m u n g k in k a n

ja u h d a ri s y a ra t s e b a g a i te m p a t

s o s ia l. T e n tu n y a k o n d is i-k o n d is i

dapat

b e rte d u h .

y a n g te rb a ta s itu p u n b e ra k ib a t

m u la n y a

b e ra k a r

d a ri

ju g a

hal

pada

p e n d id ik a n

d ip e ro le h n y a

re n d a h n y a
dan

p e la tih a n

m e m ilik i

k e a h lia n

dan

p e rd e sa a n ,
Y a n g p e n tin g d a ri p e rm a s a la -

k e te ra m p ila n ,

h a n k e m is k in a n

d a n k o n tro l p a d a ra g a m s u m b e r

in i a d a la h : k e -

s e h in g g a

akses

dengan
yang

k a re n a

k o n d is i
m e re k a

Sudah
p e n d a p a ta n

papan,
te m p a ti

p a s ti

p u la ,

re n d a h ,

m e re k a p u n tid a k b is a b e rs e k o -

d a n k e a h lia n , te r-

m a s u k ju g a s e m p itn y a ja rin g a n

la n g s u n g
puan

pada

m e re k a

k e tid a k m a m -

m em asuki

la p a -

n g a n k e rja fo rm a l y a n g b e rp e n d a p a ta n m e m a d a i.
S a ra n p e n d e k a ta n
d a la m
n a s ia n

p ro g ra m

s tru k tu ra l
p e n g e lim i-

k e m is k in a n

a d a la h

m e m b e n tu k
dan
m engem b a n g k a n in s titu s i-in s titu s i a ta u
le m b a g a -le m b a g a te rte n tu y a n g
se c a ra

la n g s u n g

m e n y e d ia k a n

sa ra n a
ekonom i
s e rta
pend id ik a n d a s a r d a n p e la tih a n b a g i o ra n g -o ra n g m is k in d a n m e lib a tk a n

m e re k a d a la m ja rin g a n

s o s ia l y a n g le b ih lu a s . D e n g a n
k a ta la in , in s titu s i-in s titu s i te rs e but

m e s ti

m e m b e rik a n

akses

d a n k o n tro l a ta s s a ra n a e k o n o m i, p e n d id ik a n
d a n ja rin g a n
buhnya

p e lu a n g

k e s e m p a ta n

1 (lI p ln .

H um as

U npad

2012

***

d a n p e la tih a n ,
s o s ia l b a g i tu rn b e ru sa h a

dan

k e rja y a n g la y a k .