PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN KADAR RESIDU Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT TESIS

  PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN KADAR RESIDU Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT TESIS Oleh ULINA CATARINA SIMATUPANG 117030032/BIO PROGRAM PASCASARJANA

FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM

UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN

  2013

  PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN KADAR RESIDU Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT TESIS Oleh ULINA CATARINA SIMATUPANG 117030032/BIO PROGRAM PASCASARJANA

FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM

UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN

  2013

  PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN KADAR RESIDU Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT TESIS Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Magister Sains dalam Program Studi Magister Biologi pada Program Pascasarjana Fakultas MIPA Universitas Sumatera Utara Oleh ULINA CATARINA SIMATUPANG 117030032/BIO PROGRAM PASCASARJANA

FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM

UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN

  2013

  PENGESAHAN TESIS Judul Tesis : PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN KADAR RESIDU Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT Nama Mahasiswa : ULINA CATARINA SIMATUPANG Nomor Induk Mahasiswa : 117030032 Pogram Studi : Magister Biologi Fakultas : Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Sumatera Utara Menyetuju Komisi Pembimbing Pembimbing I NIP. 19660209 199203 1 003 (Prof. Dr. Syafruddin Ilyas, M.Biomed) Pembimbing II NIP. 19651011 199501 1 001 (Dr. Salomo Hutahaean, M.Si) Ketua Program Studi, NIP. 19660209 199203 1 003 (Prof. Dr. Syafruddin Ilyas, M.Biomed) Dekan, NIP. 19631026 199103 1 001 (Dr. Sutarman, M.Sc)

  

PERNYATAAN ORISINALITAS

PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN

KADAR RESIDU Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.)

JANTAN YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT

  

TESIS

Dengan ini saya nyatakan bahwa saya mengakui semua karya tesis ini adalah

hasil kerja saya sendiri kecuali kutipan dan ringkasan yang tiap satunya

telah dijelaskan sumbernya dengan benar.

  Medan, Agustus 2013 Ulina Catarina Simatupang NIM. 117030032

PERNYATAAN PERSETUJUAN PUBLIKASI KARYA ILMIAH UNTUK KEPENTINGAN AKADEMIS

  Sebagai sivitas akademika Universitas Sumatera Utara, saya yang bertanda tangan di bawah ini: Nama : Ulina Catarina Simatupang NIM : 117030032 Program Studi : Magister Biologi

  Jenis Karya Ilmiah : Tesis Demi pengembangan ilmu pengetahuan, menyetujui untuk memberikan kepada Universitas Sumatera Utara Hak Bebas Royalti Non-Eksklusif (Non-Exclusive

  Royalty Free Right ) atas Tesis saya yang berjudul:

PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN KADAR

RESIDU Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN

YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT

  Beserta perangkat yang ada (jika diperlukan). Dengan Hak Bebas Royalti Non- Eksklusif ini, Universitas Sumatera Utara berhak menyimpan, mengalih media, memformat, mengelola dalam bentuk data-base, merawat dan mempublikasikan Tesis saya tanpa meminta izin dari saya selama tetap mencantumkan nama saya sebagai penulis dan sebagai pemegang dan atau sebagai pemilik hak cipta.

  Demikian pernyataan ini dibuat dengan sebenarnya.

  Medan, Agustus 2013 Ulina Catarina Simatupang NIM. 117030032

  Telah diuji pada Tanggal : Agustus 2013 PANITIA PENGUJI TESIS Ketua : Prof. Dr. Syafruddin Ilyas, M.Biomed. Anggota : 1. Dr. Salomo Hutahaean, M.Si. : 2. Dr. Suci Rahayu, M.Si. : 3. Dr. Miswar Budi Mulya, M.Si.

RIWAYAT HIDUP DATA PRIBADI

  Nama lengkap berikut gelar : Ulina Catarina Simatupang, S.Pd Tempat dan Tanggal lahir : Balige, 07 Nopember 1979 Alamat Rumah : Jl. Bangau no. 554. Perumnas Mandala. Medan HP : +6282160093908 e-mail : Cat07lala@yahoo.co.id Instansi Tempat Bekerja : - Universitas Dian Nusantara (UNTARA)

  • BT/BS MEDICA Kutipan : Tidak tahu, belajarlah. Tidak bisah, bersungguh-sunggulah dan jika semuanya terlihat mustahil, cobalah (Napoleon)

DATA PENDIDIKAN

  SD : Swasta Parulian II Medan Tamat : 1992 SMP : Negeri 11 Medan Tamat : 1995 SMA : SMA Negeri 17 Medan Tamat : 1998 Strata-1 : FMIPA UNIMED Tamat : 2003 Strata-2 : FMIPA USU Tamat : 2013

  PENGHARGAAN

  Pertama, penulis panjatkan puji syukur kepada Bapa di Surga atas karunia dan kebaikan-Nya sehingga dapat menyelesaikan penulisan tesis dengan judul

  “Pengaruh Kitosan Terhadap Struktur dan Kadar Residu Pb pada Ginjal Tikus Putih (Rattus sp.) Jantan yang Dipapari Plumbum Asetat”.

  Dengan selesainya tesis ini, perkenankanlah penulis mengucapkan terimakasih yang sebesar-besarnya kepada; Rektor Universitas Sumatera Utara, Prof. Dr. dr. Syahril Pasaribu,

  DTM&H, M.Sc (CTM), Sp. A(K) atas kesempatan yang diberikan kepada penulis untuk mengikuti dan menyelesaikan pendidikan Program Megister di Universitas Sumtera Utara. Ketua Program Studi Magister Biologi, Prof. Dr. Syafruddin Ilyas. M. Biomed. Sekertaris program studi, Dr, Suci Rahayu. M. Si, beserta seluruh Staf Pengajar pada Program studi Magister Program Pasca Sarjana Fakultas MIPA Universitas Sumatera Utara.

  Penulis juga mengucapkan terimakasih dan penghargaan yang setinggi- tingginya kepada Prof. Dr. Syafruddin Ilyas. M. Biomed selaku pembimbing pertama yang dengan penuh perhatian, memberikan waktu, dorongan dan semangat, demikian juga kepada Dr. Salomo Hutahaean. M. Si. Selaku pembimbing kedua penulis juga mengucapkan terimakasih atas kesabaran dan bimbingannya sehingga penelitian ini dapat diselesaikan dengan baik. Komisi penguji. Dr. Suci Rahayu. M. Si dan Dr. Miswar Budi Mulya. M. Si, yang sudi memberikan waktu dan saran bagi hasil penelitian ini. Karena penulis menyadari bahwa penelitian ini masih memerlukan koreksi dan kritik yang membangun demi kesempurnaan hasil penelitian ini.

  Kepada kedua orangtua terkasih (M. Simatupang. SmHk dan N br. Tompul), keenam saudara tercinta, terimakasih atas doa, semangat dan dorongan yang diberikan selama ini. Penulis juga mengucapkan terimakasih kepada teman- teman seperjuangan: Hilda Sinaga, Elvida, Zuwanna, Lanni, kakak Suharshi, Susan Tarigan, Dosen dan pegawai UNTARA serta rekan-rekan Mahasiswa/i Pascasarjana Biologi 2011. Semoga Tuhan Yang Maha Esa membalas segala kebaikan ini.

  Medan, Agustus 2013 Penulis Ulina Catarina Simatupang

PENGARUH KITOSAN TERHADAP STRUKTUR DAN KADAR RESIDU

  

Pb PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN

YANG DIPAPAR PLUMBUM ASETAT

ABSTRAK

  Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui pengaruh kitosan dalam menurunkan derajat kerusakan makrostruktur, mikrostruktur dan penurunkan kadar residu Pb pada organ ginjal tikus putih (Rattus sp.) jantan yang dicekoki Pb. Penelitian ini menggunakan 35 tikus tikus putih jantan (Rattus sp.) dengan berat badan 250g. Sampel di bagi menjadi 7 kelompok, K (kontrol) diberikan Mb dan aquadest, (P1) diberikan Pb, P2, P3, P4 diberikan Pb dan kitosan dengan konsentrasi berbeda yaitu (0,5%; 0,75%; dan 1%). P5 diberikan kitosan 1% dan P6 diberikan asam asetat. Organ ginjal tikus, diambil pada minggu ketujuh setelah perlakuan untuk melihat derajat penurunan kerusakan sekaligus penurunan residu Pb setelah pemberian kitosan. Data yang di peroleh dari penelitian diolah dengan menggunakan program SPSS 18, untuk data makrosruktur dan mikrostruktur maka diuji menggunakan Kruskal Wallis dan Mann Whitney. Sedangkan data residu Pb dalam ginjal tikus dilakukan dengan uji parametrik dan nonparametrik (uji Kruskal Wallis dan Mann Whitney). Dari hasil analisa di peroleh; 1. Pemberian Pb sebesar 40mg/KgBB/hari pada tikus putih (Rattus sp.) terbukti dapat merusak makrostruktur dan mikrostruktur ginjal, 2. Kemampuan kitosan sebagai pengkelat Pb, terbukti dapat mengurangi derajat kerusakan makrostruktur dan mikrostruktur ginjal tikus putih (Rattus sp.), 3. Pemberian kitosan pada tikus putih (Rattus sp.) yang dipapari Pb menunjukkan adanya penurunan residu Pb. Kesimpulan, kitosan memiliki kemampuan menurunkan derajat kerusakan marostruktur, mikrostruktur dan residu Pb dalam ginjal. Keefektifan kitosan sebagai pengkelat Pb dalam organ tubuh terutama ginjal masih perlu diteliti lebih lanjut.

  Kata kunci: Pb, Kitosan, makrostruktur, mikrostruktur, residu Pb.

  

THE EFFECT OF CHITOSAN AND AMOUNT OF RESIDU OF Pb IN

THE KIDNEY OF RAT (Rattus sp.) EXPOSED TO LEAD ACETATE

ABSTRACT

  The study aimed to determine the effect of chitosan on the kidney of rats (Rattus

  sp .) exposed to lead acetate. Thirty five male animals weighing 250g were divided

  into 7 groups: K group as a control (without treatment), P1 received Pb (40 mg/kg bw as lead acetate), while P2, P3, and P4, all received Pb (40 mg/kg bw) and chitosan (0,5%, 0,75%, and 1% respectively). P5 group received only chitosan (1%) and P6 group received acetic acid. After 7 weeks of treatment, the animals were sacrificed and the kidneys were isolated. Kidney damage was observed macro and microscopically, and the residue of Pb in kidney tissue was evaluated using Atomic Absorption Spectrophotography. Result showed, treatment of Pb (40 mg/kg bw) in male rats caused kidney damage macro and microscopically. Chitosan able to decrease kidney damage resulted from Pb treatment. Residue of Pb in the kidney of rat exposed to Pb acetate was decreased after chitosan treatment. In conclusion, chitosan has the ability to reduce residue of Pb as well as macro- and microstructure damage of rat kidney exposed to Pb. The effectiveness of chitosan as a chelating agent for Pb in the organs, especially in the kidneys is important for further investigated.

  Keywords: Pb, chitosan, kidney macro- and microstructure, residual Pb

DAFTAR ISI PENGHARGAAN

  i ABSTRAK ii ABSTRACT iii DAFTAR ISI iv DAFTAR GAMBAR vi DAFTAR TABEL vii DAFTAR LAMPIRAN viii

BAB I PENDAHULUAN

  1.1. Latar Belakang

  1

  1.2. Perumusan Masalah

  3

  1.3. Tujuan Penelitian

  4

  1.4. Hipotesis

  4

  1.5. Manfaat Penelitian

  4 BAB II TINJAUAN PUSTAKA

  2.1. Ginjal

  5

  2.1.1. Anatomi Ginjal

  5

  2.1.2. Mikrostruktur Nefron Ginjal

  6

  2.1.3. Fungsi Ginjal

  8

  2.2. Plumbum (Pb)

  9

  2.2.1. Sifat Pb

  9

  2.2.2. Toksisitas Pb Bagi Organ Tubuh

  10

  2.2.3. Ekskresi Pb

  11

  2.3. Kitosan

  11

  2.3.1. Struktur Kimia Kitosan 11 2.3.2. Manfaat Kitosan

  13 BAB III METODE PENELITIAN

  3.1. Tempat dan Waktu Penelitian

  14

  3.2. Alat dan Bahan Penelitian

  14

  3.3. Rancangan Percobaan

  15

  3.3.1. Jenis dan Rancangan Percobaan

  15

  3.3.2. Pemeliharaan Hewan Percobaa

  15

  3.3.3. Pb

  16

  3.3.4. Kitosan

  16

  3.3.5. Persiapan Pembuatan Zat Warna Hematoxylin-Eosin (Suntoro, 1983)

  16

  3.3.6. Pengambilan Organ Ginjal

  17

  3.4. Prosedur Kerja

  17

  3.4.1. Pengamatan Ginjal Secara Makrostruktur

  17

  3.4.2. Pembuatan Sediaan Histologi Ginjal Dengan Menggunakan Metode Parafin (Suntoro, 1983)

  18

  3.4.3. Pengamatan Ginjal Secara Mikrostruktur

  19

  3.4.4. Pemeriksaan Kadar Pb Dalam Ginjal

  20

  3.5 Analisa Data

  20 BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN

  4.1. Pengaruh Pb dan Kitosan Terhadap Makrostruktur Ginjal

  22

  4.1.1. Hasil Pengamatan Makrostruktur Ginjal

  22

  4.2. Pengaruh Pb dan Kitosan Terhadap Mikrostruktur Ginjal

  25

  4.2.1. Hasil Pengamatan Mikrostruktur Ginjal

  25

  4.3. Residu Pb Pada Organ Ginjal

  29

  4.3.1. Analisa Residu Pb Pada Organ Ginjal

  31 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN

  34 DAFTAR PUSTAKA

  35 LAMPIRAN

  

DAFTAR GAMBAR

Nomor Gambar Judul Halaman

  2.1 Anatomi Ginjal Secara Umum

  5

  2.2. Gambaran Mikrostruktur Nefron Ginjal

  6

  2.3 Struktur Kimiawi Kitin dan Kitosan

  12

  4.1.1 Makrostruktur Ginjal Tikus Putih (Rattus sp.) Setelah Perlakuan Pb dan Pb+Kitosan Dengan Konsentrasi Berbeda

  23

  4.2.1 Mikrostruktur Ginjal Tikus Puti (Rattus sp.) Setelah Perlakuan Pb dan Pb+Kitosan Dengan Konsentrasi Berbeda

  28

  4.3.1 Diagram Batang Residu Pb Setelah Perlakuan

  32

  

DAFTAR TABEL

Nomor Judul Halaman Tabel

  4.1.1 Derajat Kerusakan Makrostruktur Ginjal Tikus Putih

  21 (Rattus sp.) Setelah Perlakuan Pb dan Pb+Kitosan Dengan Konsentrasi Berbeda

  4.1.2. Morfologi Makrostruktur Ginjal Tikus Putih (Rattus sp.)

  24 Setelah Perlakuan Pb dan Pb+Kitosan Dengan Konsentrasi Berbeda

  4.2.1 Derajat Kerusakan Mikrostruktur Ginjal Tikus Putih

  25 (Rattus sp.) Setelah Perlakuan Pb dan Pb+Kitosan Dengan Konsentrasi Berbeda

  4.3 Jumlah Residu Pb Pada Ginjal Tikus Putih (Rattus sp.)

  29 Setelah Pemberian Pb dan Pb+Kitosan Dengan Konsentrasi Berbeda

Dokumen yang terkait

PENGARUH INFUSA BAWANG TIWAI (Eleutherina americana Merr) TERHADAP GAMBARAN MIKROSKOPIK GINJAL TIKUS PUTIH JANTAN (Rattus novergicus strain wistar) YANG DIINDUKSI URANIUM

0 17 26

PENGARUH KONSUMSI TAHU TERHADAP PENURUNAN KADAR KOLESTEROL TOTAL TIKUS PUTIH JANTAN (Rattus norvegicus strain wistar) YANG DIBERI DIET TINGGI KOLESTEROL

0 3 28

PENGARUH TEMPE KEDELAI TERHADAP KADAR KOLESTEROL DARAH PADA TIKUS PUTIH JANTAN (Rattus norvegicus) YANG DIBERI DIET TINGGI LEMAK

0 6 1

PENGARUH PEMBERIAN EKSTRAK TEMPE TERHADAP GAMBARAN HISTOPATOLOGI GINJAL TIKUS PUTIH JANTAN YANG DIINDUKSI PARASETAMOL

4 65 68

PENGARUH PEMBERIAN PROPOLIS TERHADAP PERUBAHAN GAMBARAN HISTOPATOLOGIS GINJAL TIKUS PUTIH JANTAN DEWASA (R Novergicus) YANG DIPAPARI ETANOL 50%

2 13 70

PENGARUH PEMBERIAN MINYAK ZAITUN DAN MADU TERHADAP KADAR TRIGLISERIDA PADA TIKUS PUTIH (Rattus norvegicus) JANTAN GALUR Sprague dawley YANG DIINDUKSI DIET TINGGI LEMAK

2 27 69

PENGARUH TIMBAL ASETAT TERHADAP AKTIVITAS ENZIM KATALASE HATI TIKUS PUTIH JANTAN

0 1 10

KADAR MALONDIALDEHID (MDA) DAN GAMBARAN HISTOLOGI PADA GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus norvegicus) PASCA INDUKSI Cylosporine-A

0 0 7

PENGARUH KITOSAN TERHADAP SITOLOGI GINJAL TIKUS PUTIH (Rattus sp.) JANTAN YANG DIPAPARI PLUMBUM ASETAT Effect of Chitosan On Kidney Cytology White Rat (Rattus sp.) That are Exposed Plumbum Acetate

0 0 8

PENGARUH KITOSAN TERHADAP KOMPONEN DARAH , KADAR HEMOGLOBIN, SGPT DAN SGOT PADA TIKUS (Rattus norvegicus L) YANG DIPAPAR PLUMBUM ASETAT

0 0 15