Hari Aksara dan Budaya Membaca.
OSenin
23ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
12 · 1 3
·1718
.1 9
OJanOPeb
:l02.122
23
OMarOApr
2425
26
OMerOIullOJlJl.OAgs
.Sep ·OOktONov··
Hari Aksara dan Budaya
N E S C O m e n e ta p k a n
U
embaca
O le h :
p u a n d a s a r d a la m m e m b a c a
d a n m e n u lis . H a l in i te n tu
s io n a l. P e n e ta p a n te rs e b u t
d ila k u k a n u n tu k m e n g in g a tk a n
s a n g a t p e n tin g k a re n a k e b e r-
d u n ia a k a n p e n tin g n y a b u d a y a
u n tu k m e n d a p a tk a n
a k sa ra a n m e ru p a k a n
D IN D IN
SAMSUDIN
p ra sy a ra t
in fo rm a s i
lite ra s i. P a d a p e ra y a a n ta h u n
d a n ilm u p e n g e ta h u a n
in i b a n g s a In d o n e s ia p a tu t
u p a y a m e n g a ta s i b e rb a g a i
b e rb a n g g a s e te la h m e n d a p a t
p e n g h a rg a a n d a ri U N E S C O
k e te rb a ta s a n
sebagai
s e p e rti k e te rb e la -
k a n g a n d a n k e m is k in a n .
k a re n a b e rh a s il d a la m p ro g ra m
K e b e ra k sa ra a n
p e m b e ra n ta s a n
y a n g s a n g a t d ip e rlu k a n u n tu k
b u ta a k s a ra .
a d a la h a la t
In d o n e s ia m e n e rim a s a tu d a ri
d a p a t b e rp a rtis ip a s i
d u a p e n g h a rg a a n b e rg e n g si
e fe k tif d a la m k e h id u p a n
U N E S C O K in g S e jo n g L ite ra c y
dan ekonom i yang akan m eng-
P riz e s a ta s k e b e rh a s ila n p ro g ra m p e n d id ik a n k e a k s a ra a n
a ra h k e p a d a p e m b a n g u n a n
se c a ra
s o s ia l
s u m b e r d a y a m a n u s ia y a n g
u n g g u l.
y a n g d iin te g ra s ik a n d e n g a n
p e n g e n a la n k e w ira u s a h a a n
B udayam em baca
in i, a la n g k a h b e rh a rg a n y a jik a
S e b e n a m y a p ro g ra m p e m e -
b a n g s a In d o n e s ia
d a n p e m b in a a n ta m a n b a c a a n
m a s y a ra k a t d i ru a n g p u b lik ,
rin ta h tid a k c u k u p s a m p a i
m e n g a p re s ia s ik a n n y a
s e p e rti te m p a t ib a d a h d a n
d e n g a n p e m b e ra n ta s a n
m e n g u k u r k a d a r m in a t b a c a
p a sa r.
a k sa ra
W a la u p u n
b e lu m
100
s a ja , a k a n te ta p i p e rlu
..
d ig a la k k a n s e b u a h p ro g ra m
h in g g a k in i p e n -
d u d u k In d o n e s ia
b u ta
%
b e rk e la n ju ta n
dengan
m a sy a ra k a t d a n m e n g a p lik a s ik a n n y a d e n g a n m e -
s e te la h m e re k a
la k u k a n g e ra k a n b u d a y a m e m -
p e rs e n m e le k a k s a ra , te ta p i
m e le k a k s a ra y a itu p ro g ra m
b a c a s e b a g a i k e b u tu h a n
m e n u ru t
b u d a y a m e m b a c a . D i e ra p e r-
p rim e r y a n g h a ru s d ip e n u h i
p e n ila ia n
se c a ra u m u m
b e ra n ta s a n
UNESCO,
p ro g ra m
pem -
kem bangan
di
te k n o lo g i y a n g b e g itu p e s a t
B e rd a sa rk a n
d ik a ta k a n
s a a t in i, b a n g s a y a n g b e rp e n -
O rg a n is a s i P e n g e m b a n g a n
tu n a a k s a ra
I n d o n e s i a .d a p a t
d a n k e m a ju a n
o le h s e tia p m a s y a ra k a t.
I"
d a ta y a n g d ila n s ir
b e rh a s il k a re n a te la h m e la m -
d u d u k m e le k a k s a ra tid a k la h
p a u i ta rg e t d a la m p ro g ra m
c u k u p , te ta p i s e b u a h b a n g s a
p e n u ru n a n 5 0 p e rs e n b u ta
a k s a ra p a d a ta h u n 2 0 1 5 n a n ti.
y a n g in g in m a ju h a ru s m e m i-
p a d a ta h u n
lik i m a s y a ra k a ty a n g
ju k k a n b a h w a b u d a y a b a c a
M e m iru t d a ta K e m e n d ik b u d ,
daya m em baca. U paya m en-
.m a s y a r a k a t I n d o n e s i a r n e n e m -
ju m la h
c ip ta k a n m a s y a ra k a t g e m a r
p a ti p o s is i te re n d a h
m e m b a c a m e ru p a k a n
g a ra d i k a w a s a n A s ia T im u r.
penduduk
In d o n e s ia
y a n g b u ta a k s a ra p a d a ta h u n
2004
sebanyak
1 5 ,4 1j u t a
K e m u d ia n , p a d a a k h ir
b e rk u ra n g
7 ,5 4
jiw a .
2010
m e n ja d i s e k ita r
ju ta jiw a
d a n a k h ir D e -
s e m b e r z o a i ju m la h
k e m b a li m e n u ru n
te rs e b u t
m e n j a d i 6 ,7
ju ta jiw a .
P e m e rin ta h
m e m a n g m e la -
k u k a n b e rb a g a i p ro g ra m
s a la h
% p e n d u d u k In d o n e s ia
2015
K e rja s a m a E k o n o m i (O E C D ),
h a s il p e n e litia n y a n g d ila k u k a n
2009
m en un-
d a ri
52
ne-
s a tu u p a y a m e n c ip ta k a n
H a s il p e n e litia n ta d i te n tu s a n -
m a s y a ra k a t ilm ia h y a n g
g a t m e n y e d ih k a n
b e rk a ra k te r
s a tu n e g a ra y a n g b e rp e n d u d u k
d a n b e rp e ra d a b a n
b a g i s a la h
s e h in g g a d a p a t m e n c ip ta k a n
te rb e s a r d i d u n ia d a n s e d a n g
m a s y a ra k a t y a n g k ritis te r-
g ia t -g ia tn y a m e n g u p a y a k a n
h a d a p s e g a la in fo rm a s i y a n g
k e m a ju a n d a la m b id a n g p e n -
d ite rim a s e h in g g a tid a k te ru s
d id ik a n b a g i ra k y a tn y a in i.
te rtin g g a l d a n te rtin d a s o le h
s a ra ta h u n
2012
H a ri A k -
y a n g b e rte m a
"A k sa ra M e m b a n g u n
P e rd a -
m a ia n d a n K a ra k te r B a n g s a "
Kllplng
Humas
U paya m em budayakan
m e m b a c a k e p a d a m a sy a ra k a t
D a la m m o m e n tu m
d a la m m e m b in a p e n d u d u k
m e le k a k s a ra p a d a ta h u n
b e rb u -
b a n g s a la in .
b u ta h u ru f u n tu k m e w u ju d k a n
100
.
Unpad
2012
31
ODes
. a g a r m e re k a m e m ilik i k e rn a m -
8 S e p te m b e r s e b a g a i
H a ri A k s a ra In te rn a -
.
2930
. 28
.27·
k ita m e m a n g b u k a n p e k e rja a n
m u d a h . T ra d is i b u d a y a lo k a l
k ita y a n g te rb ia s a d e n g a n tra d is i tu tu r lis a n c u k u p m e m -
p e n g a ru h i h a l itu . B a n g s a
la n g k a h a w a I u n tu k m e n u m -
In d o n e s ia te rb ia s a m e n y im p a n
b u h k a n m in a t b a c a a n a k . S e te -
in fo rm a s i, g a g a s a n , d a n p e n g e -
la h te rta rik d e n g a n b e rb a g a i
ta h u a n h a n y a d i d a la m in g a ta n
d o n g e n g y a n g d ic e rita k a n ,
s e h in g g a s u lit s e k a li d ite -
a n a k -a n a k d ih a ra p k a n
m u k a n n a s k a h tu lis s e b a g a i b a -
lik i k e te rta rik a n
m e m i-
pada buku.
h a n b a c a a n . H a l in i te n tu s a ja
B e ra w a l d a ri k e te rta rik a n
b e rim b a s p a d a re n d a h n y a b u -
u n tu k m e m b a c a b u k u -b u k u
d a y a m e m b a c a m a s y a ra k a t.
d o n g e n g y a n g k e ra p d id e n g a rn y a , k e te rta rik a n a n a k a k a n
S e la in fa k to r y a n g d is e b u tk a n ta d i, tid a k m e m b u -
m e lu a s p a d a b u k u -b u k u la iri
d a y a n y a k e b ia s a a n m e m b a c a
s e p e rti b u k u re lig i, k e s e h a ta n ,
d i k a la n g a n m a s y a ra k a t k ita
s a iris , te k n o lo g i, s e ja ra h , d a n
ju g a d is e b a b k a n
b u k u -b u k u
o le h k e c e n -
p e la ja ra n d i
s e k o la h .
d e ru n g a n m a s y a ra k a t k ita
y a n g m e m ilik i s ifa t in g in m e n c a ri g a m p a n g n y a s a ja a ta u k e b ia s a a n " h e m a t e n e rg i" . S a la h
J ik a b e rk a ita n
dengan
. k e b ia s a a n m e m b a c a , p e n u lis
in g in m e n g u n g k a p k a n b a h w a
s a tu c o n to h m is a ln y a :
p ro s e s m e m b a c a ju g a
m a s y a ra k a t k ita p a d a u m u m -
n y a m e m ilik i b a n y a k k e u n -
n y a le b ih te rta rik m e n o n to n
tu n g a n . M a n fre d G o g o l, s e -
b e rita d i lV d ib a n d in g k a n
o ra n g fis io te ra p i d a ri G e r-
den-
g a n m e m b a c a b e rita d i k o ra n .
se b e n a r-
m a n y 's S o c i e t y f o r G e r o n t o l o g y
M e re k a b e ra la s a n u n tu k
a n d G e ria tric s , m e n g a ta k a n
" m e n g h e m a t e n e rg i" k a re n a
bahw a m em baca dapat
irifo rm a s i d i lV tid a k p e rlu
m e ra n g s a n g p e rtu m b u h a n
d ib a c a , te ta p i c u k u p d id e n g a r-
s in a p s p e n g h u b u n g
k a n s a ja . P a d a h a l jik a m e n o n -
S e la in itu , m e m b a c a ju g a
to n lV , p e n o n to n b e rla k u s e -
m e m b u a t d a y a im a jin a s i d a n
b a g a irp e m b a c a
k re a tiv ita s s e s e o ra n g te rja g a .
p a s if' y a n g .
hanya m enangkap
s e g a la
a n ta rs a ra f
G o g o l m e n y a ra n k a n
agar sese-
p e rs e p s i y a n g d ik e m u k a k a n
o ra n g d a p a t m e m b a c a s e tia p
te le v is i. H a l itu te n tu b e rb e d a
h a ri. J ik a s e b u a h n o v e l d ira s a
d e n g a n p ro se s m e m b a c a .
te rla lu b e ra t, p ilih s a ja b a c a a n
D a la m p ro s e s m e m b a c a d ib u tu h k a n k e a k tifa n d a n k o n s e n -
k u m p u la n
tra s i p e n u h p e m b a c a d a la m
se b u a h k o ra n .
rin g a n s e p e rti c e rita d o n g e n g ,
c e rp e n , a ta u b a h k a n
m e n e lu s u ri te k s y a n g te rs a ji d i
K e b ia s a a n m e m b a c a m e -
s e tia p h a la m a n , m e ra n g k a ik a n
m a n g p e rlu s e g e ra d ib u d a y a -
m a k n a a n ta rte k s , d a n m e n e r-
k a n d i lin g k u n g a n m a s y a ra k a t
je m a h k a n
k ita . M e lih a t m a s y a ra k a t le b ih
ra n g k a ia n te k s u n -
tu k m e n d a p a tk a n
a s y ik d e n g a n h a la m a n -h a la -
sebuah
m a n b u k u d a rip a d a d u d u k m a -
p e rs e p s i te rte n tu .
M em baca
M em budayakan
s e ja k d in i
m em baca
n is d i d e p a n T V m e ru p a k a n
h a ra p a n k ita b e rs a m a . S e la m a t
m e m a n g h a ru s d im u la i s e ja k
H a ri A k s a ra d a n m a ri k ita b u -
d in i. T ra d is i m e n d o n g e n g
d a y a k a n m e m b a c a ! (S ta f
b a g a i p ro s e s k re a tify a n g
sed i-
T e k n is B a la i B a h a s a
la k u k a n o ra n g tu a k e p a d a
d u n g , A lu m n u s
a n a k n y a d a p a t d ija d ik a n
ta s P a d ja d ja ra n )* *
B an-
U n iv e rs i-
23ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
12 · 1 3
·1718
.1 9
OJanOPeb
:l02.122
23
OMarOApr
2425
26
OMerOIullOJlJl.OAgs
.Sep ·OOktONov··
Hari Aksara dan Budaya
N E S C O m e n e ta p k a n
U
embaca
O le h :
p u a n d a s a r d a la m m e m b a c a
d a n m e n u lis . H a l in i te n tu
s io n a l. P e n e ta p a n te rs e b u t
d ila k u k a n u n tu k m e n g in g a tk a n
s a n g a t p e n tin g k a re n a k e b e r-
d u n ia a k a n p e n tin g n y a b u d a y a
u n tu k m e n d a p a tk a n
a k sa ra a n m e ru p a k a n
D IN D IN
SAMSUDIN
p ra sy a ra t
in fo rm a s i
lite ra s i. P a d a p e ra y a a n ta h u n
d a n ilm u p e n g e ta h u a n
in i b a n g s a In d o n e s ia p a tu t
u p a y a m e n g a ta s i b e rb a g a i
b e rb a n g g a s e te la h m e n d a p a t
p e n g h a rg a a n d a ri U N E S C O
k e te rb a ta s a n
sebagai
s e p e rti k e te rb e la -
k a n g a n d a n k e m is k in a n .
k a re n a b e rh a s il d a la m p ro g ra m
K e b e ra k sa ra a n
p e m b e ra n ta s a n
y a n g s a n g a t d ip e rlu k a n u n tu k
b u ta a k s a ra .
a d a la h a la t
In d o n e s ia m e n e rim a s a tu d a ri
d a p a t b e rp a rtis ip a s i
d u a p e n g h a rg a a n b e rg e n g si
e fe k tif d a la m k e h id u p a n
U N E S C O K in g S e jo n g L ite ra c y
dan ekonom i yang akan m eng-
P riz e s a ta s k e b e rh a s ila n p ro g ra m p e n d id ik a n k e a k s a ra a n
a ra h k e p a d a p e m b a n g u n a n
se c a ra
s o s ia l
s u m b e r d a y a m a n u s ia y a n g
u n g g u l.
y a n g d iin te g ra s ik a n d e n g a n
p e n g e n a la n k e w ira u s a h a a n
B udayam em baca
in i, a la n g k a h b e rh a rg a n y a jik a
S e b e n a m y a p ro g ra m p e m e -
b a n g s a In d o n e s ia
d a n p e m b in a a n ta m a n b a c a a n
m a s y a ra k a t d i ru a n g p u b lik ,
rin ta h tid a k c u k u p s a m p a i
m e n g a p re s ia s ik a n n y a
s e p e rti te m p a t ib a d a h d a n
d e n g a n p e m b e ra n ta s a n
m e n g u k u r k a d a r m in a t b a c a
p a sa r.
a k sa ra
W a la u p u n
b e lu m
100
s a ja , a k a n te ta p i p e rlu
..
d ig a la k k a n s e b u a h p ro g ra m
h in g g a k in i p e n -
d u d u k In d o n e s ia
b u ta
%
b e rk e la n ju ta n
dengan
m a sy a ra k a t d a n m e n g a p lik a s ik a n n y a d e n g a n m e -
s e te la h m e re k a
la k u k a n g e ra k a n b u d a y a m e m -
p e rs e n m e le k a k s a ra , te ta p i
m e le k a k s a ra y a itu p ro g ra m
b a c a s e b a g a i k e b u tu h a n
m e n u ru t
b u d a y a m e m b a c a . D i e ra p e r-
p rim e r y a n g h a ru s d ip e n u h i
p e n ila ia n
se c a ra u m u m
b e ra n ta s a n
UNESCO,
p ro g ra m
pem -
kem bangan
di
te k n o lo g i y a n g b e g itu p e s a t
B e rd a sa rk a n
d ik a ta k a n
s a a t in i, b a n g s a y a n g b e rp e n -
O rg a n is a s i P e n g e m b a n g a n
tu n a a k s a ra
I n d o n e s i a .d a p a t
d a n k e m a ju a n
o le h s e tia p m a s y a ra k a t.
I"
d a ta y a n g d ila n s ir
b e rh a s il k a re n a te la h m e la m -
d u d u k m e le k a k s a ra tid a k la h
p a u i ta rg e t d a la m p ro g ra m
c u k u p , te ta p i s e b u a h b a n g s a
p e n u ru n a n 5 0 p e rs e n b u ta
a k s a ra p a d a ta h u n 2 0 1 5 n a n ti.
y a n g in g in m a ju h a ru s m e m i-
p a d a ta h u n
lik i m a s y a ra k a ty a n g
ju k k a n b a h w a b u d a y a b a c a
M e m iru t d a ta K e m e n d ik b u d ,
daya m em baca. U paya m en-
.m a s y a r a k a t I n d o n e s i a r n e n e m -
ju m la h
c ip ta k a n m a s y a ra k a t g e m a r
p a ti p o s is i te re n d a h
m e m b a c a m e ru p a k a n
g a ra d i k a w a s a n A s ia T im u r.
penduduk
In d o n e s ia
y a n g b u ta a k s a ra p a d a ta h u n
2004
sebanyak
1 5 ,4 1j u t a
K e m u d ia n , p a d a a k h ir
b e rk u ra n g
7 ,5 4
jiw a .
2010
m e n ja d i s e k ita r
ju ta jiw a
d a n a k h ir D e -
s e m b e r z o a i ju m la h
k e m b a li m e n u ru n
te rs e b u t
m e n j a d i 6 ,7
ju ta jiw a .
P e m e rin ta h
m e m a n g m e la -
k u k a n b e rb a g a i p ro g ra m
s a la h
% p e n d u d u k In d o n e s ia
2015
K e rja s a m a E k o n o m i (O E C D ),
h a s il p e n e litia n y a n g d ila k u k a n
2009
m en un-
d a ri
52
ne-
s a tu u p a y a m e n c ip ta k a n
H a s il p e n e litia n ta d i te n tu s a n -
m a s y a ra k a t ilm ia h y a n g
g a t m e n y e d ih k a n
b e rk a ra k te r
s a tu n e g a ra y a n g b e rp e n d u d u k
d a n b e rp e ra d a b a n
b a g i s a la h
s e h in g g a d a p a t m e n c ip ta k a n
te rb e s a r d i d u n ia d a n s e d a n g
m a s y a ra k a t y a n g k ritis te r-
g ia t -g ia tn y a m e n g u p a y a k a n
h a d a p s e g a la in fo rm a s i y a n g
k e m a ju a n d a la m b id a n g p e n -
d ite rim a s e h in g g a tid a k te ru s
d id ik a n b a g i ra k y a tn y a in i.
te rtin g g a l d a n te rtin d a s o le h
s a ra ta h u n
2012
H a ri A k -
y a n g b e rte m a
"A k sa ra M e m b a n g u n
P e rd a -
m a ia n d a n K a ra k te r B a n g s a "
Kllplng
Humas
U paya m em budayakan
m e m b a c a k e p a d a m a sy a ra k a t
D a la m m o m e n tu m
d a la m m e m b in a p e n d u d u k
m e le k a k s a ra p a d a ta h u n
b e rb u -
b a n g s a la in .
b u ta h u ru f u n tu k m e w u ju d k a n
100
.
Unpad
2012
31
ODes
. a g a r m e re k a m e m ilik i k e rn a m -
8 S e p te m b e r s e b a g a i
H a ri A k s a ra In te rn a -
.
2930
. 28
.27·
k ita m e m a n g b u k a n p e k e rja a n
m u d a h . T ra d is i b u d a y a lo k a l
k ita y a n g te rb ia s a d e n g a n tra d is i tu tu r lis a n c u k u p m e m -
p e n g a ru h i h a l itu . B a n g s a
la n g k a h a w a I u n tu k m e n u m -
In d o n e s ia te rb ia s a m e n y im p a n
b u h k a n m in a t b a c a a n a k . S e te -
in fo rm a s i, g a g a s a n , d a n p e n g e -
la h te rta rik d e n g a n b e rb a g a i
ta h u a n h a n y a d i d a la m in g a ta n
d o n g e n g y a n g d ic e rita k a n ,
s e h in g g a s u lit s e k a li d ite -
a n a k -a n a k d ih a ra p k a n
m u k a n n a s k a h tu lis s e b a g a i b a -
lik i k e te rta rik a n
m e m i-
pada buku.
h a n b a c a a n . H a l in i te n tu s a ja
B e ra w a l d a ri k e te rta rik a n
b e rim b a s p a d a re n d a h n y a b u -
u n tu k m e m b a c a b u k u -b u k u
d a y a m e m b a c a m a s y a ra k a t.
d o n g e n g y a n g k e ra p d id e n g a rn y a , k e te rta rik a n a n a k a k a n
S e la in fa k to r y a n g d is e b u tk a n ta d i, tid a k m e m b u -
m e lu a s p a d a b u k u -b u k u la iri
d a y a n y a k e b ia s a a n m e m b a c a
s e p e rti b u k u re lig i, k e s e h a ta n ,
d i k a la n g a n m a s y a ra k a t k ita
s a iris , te k n o lo g i, s e ja ra h , d a n
ju g a d is e b a b k a n
b u k u -b u k u
o le h k e c e n -
p e la ja ra n d i
s e k o la h .
d e ru n g a n m a s y a ra k a t k ita
y a n g m e m ilik i s ifa t in g in m e n c a ri g a m p a n g n y a s a ja a ta u k e b ia s a a n " h e m a t e n e rg i" . S a la h
J ik a b e rk a ita n
dengan
. k e b ia s a a n m e m b a c a , p e n u lis
in g in m e n g u n g k a p k a n b a h w a
s a tu c o n to h m is a ln y a :
p ro s e s m e m b a c a ju g a
m a s y a ra k a t k ita p a d a u m u m -
n y a m e m ilik i b a n y a k k e u n -
n y a le b ih te rta rik m e n o n to n
tu n g a n . M a n fre d G o g o l, s e -
b e rita d i lV d ib a n d in g k a n
o ra n g fis io te ra p i d a ri G e r-
den-
g a n m e m b a c a b e rita d i k o ra n .
se b e n a r-
m a n y 's S o c i e t y f o r G e r o n t o l o g y
M e re k a b e ra la s a n u n tu k
a n d G e ria tric s , m e n g a ta k a n
" m e n g h e m a t e n e rg i" k a re n a
bahw a m em baca dapat
irifo rm a s i d i lV tid a k p e rlu
m e ra n g s a n g p e rtu m b u h a n
d ib a c a , te ta p i c u k u p d id e n g a r-
s in a p s p e n g h u b u n g
k a n s a ja . P a d a h a l jik a m e n o n -
S e la in itu , m e m b a c a ju g a
to n lV , p e n o n to n b e rla k u s e -
m e m b u a t d a y a im a jin a s i d a n
b a g a irp e m b a c a
k re a tiv ita s s e s e o ra n g te rja g a .
p a s if' y a n g .
hanya m enangkap
s e g a la
a n ta rs a ra f
G o g o l m e n y a ra n k a n
agar sese-
p e rs e p s i y a n g d ik e m u k a k a n
o ra n g d a p a t m e m b a c a s e tia p
te le v is i. H a l itu te n tu b e rb e d a
h a ri. J ik a s e b u a h n o v e l d ira s a
d e n g a n p ro se s m e m b a c a .
te rla lu b e ra t, p ilih s a ja b a c a a n
D a la m p ro s e s m e m b a c a d ib u tu h k a n k e a k tifa n d a n k o n s e n -
k u m p u la n
tra s i p e n u h p e m b a c a d a la m
se b u a h k o ra n .
rin g a n s e p e rti c e rita d o n g e n g ,
c e rp e n , a ta u b a h k a n
m e n e lu s u ri te k s y a n g te rs a ji d i
K e b ia s a a n m e m b a c a m e -
s e tia p h a la m a n , m e ra n g k a ik a n
m a n g p e rlu s e g e ra d ib u d a y a -
m a k n a a n ta rte k s , d a n m e n e r-
k a n d i lin g k u n g a n m a s y a ra k a t
je m a h k a n
k ita . M e lih a t m a s y a ra k a t le b ih
ra n g k a ia n te k s u n -
tu k m e n d a p a tk a n
a s y ik d e n g a n h a la m a n -h a la -
sebuah
m a n b u k u d a rip a d a d u d u k m a -
p e rs e p s i te rte n tu .
M em baca
M em budayakan
s e ja k d in i
m em baca
n is d i d e p a n T V m e ru p a k a n
h a ra p a n k ita b e rs a m a . S e la m a t
m e m a n g h a ru s d im u la i s e ja k
H a ri A k s a ra d a n m a ri k ita b u -
d in i. T ra d is i m e n d o n g e n g
d a y a k a n m e m b a c a ! (S ta f
b a g a i p ro s e s k re a tify a n g
sed i-
T e k n is B a la i B a h a s a
la k u k a n o ra n g tu a k e p a d a
d u n g , A lu m n u s
a n a k n y a d a p a t d ija d ik a n
ta s P a d ja d ja ra n )* *
B an-
U n iv e rs i-