Jinisipun Andharan Teori 1. Semantik

7. Jinisipun

Sinestesia Kados ingkang sampun dipunandharaken kalawau bilih pangertosan sinestesia inggih menika ewah – ewahan teges ingkang dipundayani amargi wontenipun pertukaran tanggapan indera. Pirantos ingkang dipunginakaken kangge ngraosaken tanggapan indera kalawau wonten gangsal, inggih menika 1 indera pangraos ilat, pirantos kangge ngarosaken menapa kemawon ingkang dipunraosaken dening ilat, 2 indera pangrungu talingan, pirantos kangge mirengaken, 3 indera pandulu netra, pirantos kangge mirsani, 4 indera panggrayang kulit, pirantos ingkang dipunginakaken kangge nggrayang utawi kangge ngraosaken grayangan, 5 indera pangganda grana, pirantos ingkang dipunginakaken kangge nggrana sedaya kadadosan ingkang dipunraosaken dening grana. Saben indera menika gadhah kaginaan piyambak – piyambak kangge ngraosaken sedaya kadadosan ingkang dipunraosaken dening panca indera. Edi Suwatno 2001:57 ngandharaken bilih jinis sinestesia inggih menika: a Jinis sinestesia saking indera pangraos ilat Indera pangraos ilat inggih menika perangan saking badan manungsa ingkang dipunginakaken kangge ngraosaken satunggaling raos ingkang dipunraosaken dening ilat. Kangge ngandharaken menapa ingkang dipunraosaken dening indera pangraos menika saged ngginakaken tembung – tembung antawisipun pedhes, pait, legi, kecut, asin, gurih, getir, sepa, anyep, lsp. Tembung – tembung menika saged ewah tegesipun dados jinis sinestesia saking indera pangraos dados indera menapa gumantung saking konteks ukaranipun. Ing ngandhap menika tuladha ukara ingkang tegesipun ewah amargi wontenipun pertukara n tanggapan indera saking indera pangraos dados indera pangrungu. Ukara 1 : Gelaline rasane manis banged. Ukara 2 : Solah bawane Suci nengsemake, tembunge manis ora ana kang nguciwani. Saking ukara – ukara ing nginggil katingal bilih ukara 1 menika gadhah teges ingkang sejatosipun. T embung “manis” ing ukara menika dipuntampi dening indera pangraos ilat. Ilat ingkang ngraosaken bilih glalinipun raosipun legi. Ananging menawi ukara 2 menika sampun ngalami ewah – ewahan amargi pertukaran tanggapan indera katingal saking konteks ukaranipun. Ukara 2 ing nginggil ngalami ewah – ewahan teges saking indera pangraos ilat ing indera pangrungu talingan, amarg i ing ukara 2 menika tembung “manis” dipuntampi dening indera pangrungu talingan. Amargi talingan ingkang mireng bilih tembung – tembung ingkang dipunginakaken kangge ngendikan dening Suci menika endah, sopan boten mranani penggalih. Kanthi mekaten ukara 2 menika ngalami ewah – ewahan saking indera pangraos dados indera pangrungu. b Jinis sinestesia saking indera pangganda grana Indera pangganda grana inggih menika perangan saking badanipun manungsa ingkang ginanipun kangge nggrana sedaya kadadosan ingkang dipunraosaken dening grana. Tembung – tembung ingkang saged kangge ngandharaken menapa ingkang dipunraosaken dening grana inggih menika arum, bacin, tengik, sengak, lsp. Tembung – tembung menika saged ewah tegesipun dados jinis sinestesia saking indera pangganda dados indera menapa gumantung saking konteks ukaranipun. Ing ngandhap menika tuladha ukara ingkang tegesipun ewah amargi wontenipun pertukara n tanggapan indera saking indera pangganda dados indera pangrungu. Ukara 1 : Gorengane terasi ambune sengak banget. Ukara 2 : Ditakoni wong tua apik – apik wangsulane sengak. Saking ukara – ukara ing nginggil katingal bilih ukara 1 menika gadhah teges ingkang sejatosipun . Tegesipun tembung “sengak” ing nginggil dipuntampi dening indera pangganda grana. Grana ingkang ngraosaken bilih terasinipun gandhanipun sengak nyegrak dipungrana. Ananging menawi ukara 2 menika sampun ngalami ewah – ewahan teges amargi wontenipun pertukaran tanggapan indera katingal saking konteks ukaranipun. Ukara 2 ing nginggil ngalami ewah – ewahan teges saking indera pangganda grana dados indera pangrungu talingan, amarg i ing ukara 2 menika tembung “sengak” dipuntampi dening Indera pangrungu talingan. Amargi talingan ingkang mireng bilih swantenipun kapireng sengak, boten sekeca dipunmirengaken. Kanthi mekaten ukara 2 menika ngalami ewah – ewahan teges saking indera pangganda dados indera pangrungu. c Jinis sinestesia saking indera pandulu netra Indera pandulu netra inggih menika perangan saking badanipun manungsa ingkang dipunginakaken kangge mirsani, mirsani ngginakaken netra utawi kangge nggatosaken. Kangge ngandharaken menapa ingkang dipunraosaken dening indera pandulu netra menika saged ngginakaken tembung - tembung padhang, peteng, kalem, rusak, lsp. Tembung – tembung menika saged ewah tegesipun dados jinis sinestesia saking indera pandulu dados indera menapa gumantung saking konteks ukaranipun. Ing ngandhap menika tuladha ukara ingkang tegesipun ewah amargi wontenipun pertukara n tanggapan indera saking indera pandulu dados indera pangrungu. “ Ora apa – apa. Aqua sing tak suntak kuwi mung kanggo mbayar saperangan lara atiku. Wadon ngendi sing ora lara ati krungu bojone esuk – esuk wis nyebut jenenge wedokan liya,” Imel wangsulan kalem. Mesthi wae kaleme wong nahan nesu. Imel mung isih mikir merga Baskara kuwi statuse isih bojone dadi kepiye wae isih kudu dikurmati. KSLJedisi 02kc 49. Saking ukara – ukara ing nginggil katingal wonten jinis sinestesia saking indera pandulu netra dados indera pangrungu talingan. Katingal saking tembung “kalem” ingkang sejatosipun dipuntampi dening indera pandulu ananging ing ukara ing nginggil tembung “kalem” dipungayutaken kaliyan tembung “wangsulan” ingkang dipuntampi dening indera pangrungu talingan. Satemah tegesipun dados “anggenipun wangsulan menika sae, alon, sekeca dipunmirengaken”. d Jinis sinestesia saking indera pangrungu talingan Indera pangrungu talingan inggih menika perangan saking badanipun manungsa ingkang ginanipun kangge mirengaken swanten utawi kangge ngandharaken sedaya kadadosan ingkang dipunraosaken dening talingan. Tembung – tembung ingkang saged kangge ngandharaken menapa ingkang dipunraosaken dening indera pangrungu talingan kadosta lirih, seru, dengung, lsp. Tembung – tembung menika saged ewah tegesipun dados jinis sinestesia saking indera pangrungu dados indera menapa gumantung saking konteks ukaranipun. Ing ngandhap menika tuladha ukara ingkang maknanipun ewah amargi wontenipun pertukara n tanggapan indera saking indera pangrungu dados indera panggrayang. “Metu saka ruang sidang pengadilan Pak Dibyo diamping – ampingi para pegawe Diknas sing saben wektu gliran padha nekani sidhang saperlu menehi panyengkuyung marang pandhuwure. Ing njaba Divina uwis methukake Bapake banjur ngambung tangane Pak kanthi Dibyo lirih “Lho kowe kok ora sekolah?” Pak Dibyo aruh - aruh. “Libur semester kan Pa,” wangsulane Divina. KSLJedisi 22kc 51. Saking ukara – ukara ing nginggil katingal bilih wonten jinis sinestesia saking indera pangrungu dados indera panggrayang. Tembung “lirih” menika sejatosipun dipuntampi dening indera pangrungu talingan. Ananging ing ukara ing nginggil tembung “lirih” menika dados dipuntampi dening indera panggrayang amargi wonten ing ukara ing nginggil tembung “lirih” dipungayutaken kaliyan tembung “ngambung tangane” ingkang tegesipun ngesun asta , gegayutan kaliyan indera panggrayang inggih menika kulit. Satemah t egesipun dados “anggenipun ngesun asta kanthi alon – alon”. e Jinis sinestesia saking indera panggrayang kulit Indera panggrayang kulit inggih menika perangan paling njawi saking badanipun manungsa ingkang saged kangge ngraosaken grayangan saking asta utawi menapa kemawon ingkang dipunraosaken dening kulit. Tembung – tembung ingkang saged kangge ngandharaken menapa ingkang dipunraosaken dening indera panggrayang kulit kadosta asrep, panas, kasar, alus, lembut, atos, perih, landhep, lsp. Tembung – tembung menika saged ewah tegesipun dados jinis sinestesia saking indera panggrayang dados indera menapa gumantung saking konteks ukaranipun. Ing ngandhap menika tuladha ukara ingkang tegesipun ewah amargi wontenipun pertukaran tanggapan indera saking indera panggrayang dados indera pangrungu. Ukara 1 : Kain batike alus banget. Ukara 2 : Suarane Rani keprungu alus. Saking ukara – ukara ing nginggil katingal bilih ukara 1 menika gadhah teges ingkang sejatosipun . Tegesipun tembung “alus” ing nginggil dipuntampi dening Indera panggrayang kulit, amargi asta ingkang ngraosaken bilih batikipun menika alus sanget. Ananging menawi ukara 2 menika sampun ngalami ewah – ewahan teges amargi wontenipun pertukaran tanggapan indera katingal saking konteks ukaranipun. Ukara 2 ing nginggil ngalami ewah – ewahan teges saking indera panggrayang kulit ing indera pangrungu talingan, amarg i ing ukara 2 menika tembung “alus” dipuntampi dening indera pangrungu talingan. Amargi talingan ingkang mireng bilih swantenipun alon, sae, sekeca dipunmirengaken. Kanthi mekaten ukara 2 menika ngalami ewah – ewahan teges saking indera panggrayang dados indera pangrungu.

8. Faktor ingkang Mangaribawani Panganggening