2
B7 FD
93 26
36 3F
F7 CC
34 A5
E5 F1
71 D8
31 15
3
04 C7
23 C3
18 96
05 9A
07 12
80 E2
EB 27
B2 75
4 09
83 2C
1A 1B
6E 5A
A0 52
3B D6
B3 29
E3 2F
84
5 53
D1 00
ED 20
FC B1
5B 6A
CB BE
39 4A
4C 58
CF
6 D0
EF AA
FB 43
4D 33
85 45
F9 02
7F 50
3C 9F
A8 R
7
51 A3
40 8F
92 9D
38 F5
BC B6
DA 21
10 FF
F3 D2
8 CD
0C 13
EC 5F
97 44
17 C4
A7 7E
3D 64
5D 19
73
9 60
81 4F
DC 22
2A 90
88 46
EE B8
14 DE
5E 0B
DB A
E0 32
3A 0A
49 06
24 5C
C2 D3
AC 62
91 95
E4 79
B E7
C8 37
6D 8D
D5 4E
A9 6C
56 F4
EA 65
7A AE
08
C BA
78 25
2E 1C
A6 B4
C6 E8
DD 74
1F 4B
BD 8B
8A D
70 3E
B5 66
48 03
F6 0E
61 35
57 B9
86 C1
1D 9E
E E1
F8 98
11 69
D9 8E
94 9B
1E 87
E9 CE
55 28
DF F
8C A1
89 0D
BF E6
42 68
41 99
2D 0F
B0 54
BB 16
4.1.3. ShiftRows
St
5
merupakan hasil dari proses ShiftRows dengan menggeser
secara cyclic lihat Gambar 3.6. b sebagai berikut :
4 63 09 CD BA 4 63 09 CD BA CA
53 60
70 CA
53 60
70 B7 D0
E0 E1 B7
D0 E0 E1
04 51
E7 8C
04 51 E7 8C
5 63 09
CD BA
53 60 70 CA
E0 E1 B7 D0
8C 04
51 E7
4.1.4. MixColoums
Langkah selanjutnya yaitu MixColoums lihat Gambar 3.7., St
6
dihasilkan dari perkalian antara koefisien { ‘02’ ; ‘03’ ; ‘01’ ; ‘01’ } yang
ditetatapkan Rijndael
dengan St
5
per-word. Operasi yang dilakukan sebagai perkalian matriks lihat Gambar 3.7. a dengan
merepresentasikan ke dalam bentuk polinomial sehingga mendapatkan persamaan seperti persamaan 3.3., dijelaskan sebagai berikut :
w = 6353E08C
w
1
= 0960E104 w
2
= CD70B751 w
3
= BACAD0E7
Sebagai contoh w = 6353E08C
dibawah ini.
8 ]
02 [
53 63
] 03
[ 8
] 03
[ ]
02 [
53 63
8 ]
03 [
53 ]
02 [
63 8
53 ]
03 [
63 ]
02 [
, 3
, 2
, 1
,
C E
s C
E s
C E
s C
E s
c c
c c
• ⊕
⊕ ⊕
• =
′ •
⊕ •
⊕ ⊕
= ′
⊕ •
⊕ •
⊕ =
′ ⊕
⊕ •
⊕ •
= ′
Representasi polinomial :
‘01’ = 00000001 =
1 ; elemen identitas •
’02’ = 00000010 =
x
‘03’ = 00000011 =
1 +
x
‘63’ = 01100011 =
1
5 6
+ +
+ x
x x
‘53’ = 01010011 =
1
4 6
+ +
+ x
x x
‘E0’ = 11100000 =
5 6
7
x x
x +
+ ‘8C’ = 10001100
=
2 3
7
x x
x +
+ Perkalian
•
1. C
E s
c
8 53
] 03
[ 63
] 02
[
,
⊕ ⊕
• ⊕
• =
′ ‘02’
• ’63’ =
x
. 1
5 6
+ +
+ x
x x
= x
x x
x +
+ +
2 6
7
= 11000110 ‘03’
• ’53’ =
1 +
x
. 1
4 6
+ +
+ x
x x
= x
x x
x +
+ +
2 5
7
+ 1
4 6
+ +
+ x
x x
= 1
2 4
5 6
7
+ +
+ +
+ x
x x
x x
= 11110101 ‘01’
• ’E0’ = 1.
5 6
7
x x
x +
+ =
5 6
7
x x
x +
+ = 11100000
’01’ • ’8C’ = 1.
2 3
7
x x
x +
+ =
2 3
7
x x
x +
+ = 10001100
2. C
E s
c
8 ]
03 [
53 ]
02 [
63
, 1
⊕ •
⊕ •
⊕ =
′ ‘01’
• ’63’ = 1. 1
5 6
+ +
+ x
x x
= 1
5 6
+ +
+ x
x x
= 01100011 ‘02’
• ’53’ =
x
. 1
4 6
+ +
+ x
x x
= x
x x
x +
+ +
2 5
7
= 10100110 ‘03’
• ’E0’ =
1 +
x
.
5 6
7
x x
x +
+ =
6 7
8
x x
x +
+ +
5 6
7
x x
x +
+ =
5 8
x x
+ modulo 1
3 4
8
+ +
+ +
x x
x x
=
1
1 1
1
3 4
5 3
4 8
5 8
3 4
8
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
= 1
3 4
5
+ +
+ +
x x
x x
= 00111011 ’01’
• ’8C’ = 1.
2 3
7
x x
x +
+ =
2 3
7
x x
x +
+ = 10001100
3. 8
] 03
[ ]
02 [
53 63
, 2
C E
s
c
• ⊕
• ⊕
⊕ =
′ ‘01’
• ’63’ = 1. 1
5 6
+ +
+ x
x x
= 1
5 6
+ +
+ x
x x
= 01100011 ‘01’
• ’53’ = 1. 1
4 6
+ +
+ x
x x
= 1
4 6
+ +
+ x
x x
= 01010011 ‘02’
• ’E0’ =
x
.
5 6
7
x x
x +
+ =
6 7
8
x x
x +
+ =
6 7
8
x x
x +
+ modulo
1
3 4
8
+ +
+ +
x x
x x
=
1
1 1
1
3 4
6 7
3 4
8 6
7 8
3 4
8
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
= 1
3 4
6 7
+ +
+ +
+ x
x x
x x
= 11011011 ’03’
• ’8C’ =
1 +
x
.
2 3
7
x x
x +
+ =
3 4
8
x x
x +
+ +
2 3
7
x x
x +
+ =
2 4
7 8
x x
x x
+ +
+ modulo
1
3 4
8
+ +
+ +
x x
x x
=
1
1 1
1
2 3
7 3
4 8
2 4
7 8
3 4
8
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
= 1
2 3
7
+ +
+ +
x x
x x
= 10001111
4. 8
] 02
[ 53
63 ]
03 [
, 3
C E
s
c
• ⊕
⊕ ⊕
• =
′ ‘03’
• ’63’ =
1 +
x
. 1
5 6
+ +
+ x
x x
= x
x x
x +
+ +
2 6
7
+ 1
5 6
+ +
+ x
x x
= 1
2 5
7
+ +
+ x
x x
= 10100101 ‘01’
• ’53’ = 1. 1
4 6
+ +
+ x
x x
= 1
4 6
+ +
+ x
x x
= 01010011
‘01’ • ’E0’ = 1.
5 6
7
x x
x +
+ =
5 6
7
x x
x +
+ = 11100000
’02’ • ’8C’ =
x
.
2 3
7
x x
x +
+ =
3 4
8
x x
x +
+ =
3 4
8
x x
x +
+ modulo
1
3 4
8
+ +
+ +
x x
x x
= 1
1 1
1
3 4
8 3
4 8
3 4
8
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+
x x
x x
x x
x x
x x
x x
=
1 +
x
= 00000011
Penjumlahan
⊕
11000110 01100011 01100011 10100101 11110101 10100110 01010011 01010011
11100000 00111011 11011011 11100000 10001100 10001100 10001111 00000011
01011111=‘5F’ 01110010=’72’ 01100100 =’64’ 00010101=’15’
Dapat dituliskan sebagai berikut :
⎥ ⎥
⎥ ⎥
⎦ ⎤
⎢ ⎢
⎢ ⎢
⎣ ⎡
= ⎥
⎥ ⎥
⎥
⎦ ⎤
⎢ ⎢
⎢ ⎢
⎣ ⎡
× ⎥
⎥ ⎥
⎥
⎦ ⎤
⎢ ⎢
⎢ ⎢
⎣ ⎡
15 64
72 5
8 53
63
02 01
01 03
03 02
01 01
01 03
02 01
01 01
03 02
F
C E
Nilai yang dioperasikan di atas sama dengan caranya untuk mencari w
1
,w
2
, dan w
3.
Diasumsikan untuk round selanjutnya sama dengan simulasi di atas, hanya saja kunci yang digunakan pada AddRounKey menggunakan key schedulesub-
BAB 4.3.
4.2. Simulasi Invers Cipher Dekripsi