The Indonesian Chinese Muslim history, Sejarah Tionghoa Muslim di Indonesia
Sugi ri Kustedj a
(Binc a ng buk u
CH I N ESE M U SLI M S I N I N DON ESI A
Z hua ng Wubin)
Jum at , 1 4 Ok t obe r 2 0 1 1
Ba le H a nda p, Se la sa r Suna r yo Ar t Spa c e
Ja la n Buk it Pa k a r T im ur N o. 1 0 0
Ba ndung, I ndone sia
M e sjid De m a k (doe loe )
Kl enteng Tal ang, Ci r ebon 19 9 3
Re id, Ant hony. Se ja ra h m ode r n a w a l Asia t e ngga ra .
H a la m a n 2 . LP3 ES. Ja k a r t a .2 0 0 4 .)
Le ona rd Blusse . Chine se t ra de t o Bat avia during t he da ys of t he
V.O.C. Archipe l 1 8 . H a la m a n 7 3 . Publie e s ave c le c onc ours du
Ce nt re N at iona l de la Re che rche Sc ie nt ifique . Pa ris. 1 9 7 9 .
Naskah kuno tentang pemukiman warga Tionghoa
Muslim di pesisir pulau Jawa.
• Ma Huan : Ying-Yai Sheng Lan. 1433.
(The overall survey of the ocean’s shores).
Pelayaran Cheng Ho.
•
Ong Tae Hae. The Chinaman Abroad. 1849.
Seba ra n im igra n T ionghoa di I ndone sia . (Dr. Yusiu Lie m ,
Pra sa ngk a t e rha da p e t nis Cina . H a la m a n 1 0 6 . Pe ne rbit Ja m bat a n,
Ja k a r t a , 2 0 0 0 .)
Alur m a suk nya a ga m a I sla m ke N usa nt a ra :
Snouck H ugronje : Guja rat , a ba d 1 2 .
Ja lur pe rda ga nga n da ri T im ur Te nga h – Guja rat - Asia t e ngga ra .
S.Q. Fat im i : Be ngga la (Ba ngla de sh se k a ra ng ).
Ja lur pe rda ga nga n.
G.E. M a rrison : I ndia Se lat a n (Corom a nde l) a k hir a ba d 1 3 .
T.W. Ar nold : Corom a nde l, M a la ba r (I ndia ).
H use in Dja ja diningrat : Pe rsia .
Prof H a m k a : M e k k a h, Ara b, Ya m a n. Aba d 7 .
T.W. Ar nold : pe da ga ng Ara b, be rsa m a a n I ndia .
N a sk a h-na sk a h k uno T iongkok , Ja w a , M e la yu : Ja lur
pe rda ga nga n T iongkok – Asia Te ngga ra .
Pa rlindunga n , Sla m e t M oe lja na , Sum a nt o a l Qur t uby,
Widyo N ugroha nt o. M a rjina lisa si se m a sa Orde Ba ru, 1 9 6 5 -1 9 9 8
(sum be r Widyo N ugra ha nt o)
Se ja ra h T ionghoa M uslim m unc ul ke pe r m uk a a n ra na h
ilm ia h k a re na t e rbit a n :
•
M a nga ra dja Ongga ng Pa rlindunga n : Tua nk u Ra o. Te ror
a ga m a I sla m M a zha b H a m ba li di t a na h Bat a k 1 8 1 6 -1 8 3 3 .
(1 9 6 4 ) La m pira n 3 1 . Pe ra na n ora ng T ionghoa I sla m H a na fi
dida la m pe rke m ba nga n a ga m a I sla m di pula u Ja w a . 1 4 1 1 1 5 6 4 . Sum be r : Por t m a n.
•
Prof Dr Sla m e t M ulja na : Runt uhnya ke ra ja a n H indu-Ja w a da n
t im bulnya ne ga ra -ne ga ra I sla m di N usa nt a ra . 1 9 6 8 .
M urid Pa rlindunga n, sum be r a w a l se ja ra h Ja w a : Ba ba d
Ta na h Ja w i, Se rat K a nda . Ke kosonga n da pat dile ngk a pi da n
dipe rje la s na sk a h k le nt e ng Ta la ng da n Sa m pokong.
•
Prof H a m k a : Ant a ra Fa k t a da n K ha ya l “Tua nk u Ra o” 1 9 7 4 .
•
De Gra a f & Pige a ud: Chine se M uslim s in Java . 1 9 8 4 .
•
Sum a nt o Al Qur t uby: Arus Cina I sla m Ja w a . Bongk a r se ja ra h
at a s pe ra n T ionghoa dlm pe nyeba ra n I sla m di N usa nt a ra a bd
1 5 -1 6 . 2 0 0 3 .
•
Widyo N ugra ha nt o. Be r t a ha n di pe ra nt a ua n. 2 0 0 7 .
•
Wa li Sa nga (9 ).
Suna n Giri, Suna n Cirebon(Suna n Gunung Jat i), Suna n
Ge sa ng, Suna n M a ja gung, Sya ik h Le m a h Aba ng (Sya ik h
Sit i Je na r), Suna n U ndung, Suna n Bona ng, Suna n
Dra jat , Suna n K a lija ga .
•
Ba ba d Ta na h Ja w i, Se rat K a nda .
•
N a sk a h k le nt e ng Ta la ng Cirebon da n Sa m pokong
Se m a ra ng.
•
Tom e Pire s (Por t ugis): Sum a Orie nt a l
•
De Ba r ros (Por t ugis): Da Asia
N a m a T ionghoa M uslim Da la m N a sk a h
K le nt e ng Sa m Po Kong, Se m a ra ng (1 ):
Sa m Po Bo = la k sa m a na Ce ng H o
M a H ua n = juru c at at Ce ng H o be rsa m a Fe h Cin
Ce n Cu Y i = ke pa la ba ja k la ut Pa le m ba ng,
dit a ngk a p Ce ng H o, dipa nc ung di Be ijing
M a H ong Fu = dut a ke k a isa ra n T iongkok unt uk
M a ja pa hit
Fe h Cin = pe nda m ping M o H ong Fu, juru c at at
Ce ng H o
Sw a n Liong = Ar ya Da m a r pim pina n Pa le m ba ng
N a m a T ionghoa M uslim Da la m N a sk a h
K le nt e ng Sa m Po Kong, Se m a ra ng (2 ):
•
•
•
Ga n Eng Cu = pim pina n di M a nila / Filipina , la lu di Tuba n
Ga n Eng Wa n = Aria Suga nda , bupat i Tum a pa n
M a ja pa hit
Ga n Si Ca ng = Ra de n Sa id, Suna n K a lija ga
•
•
•
K in Sa n = Ra de n Kuse n, bupat i Se m a ra ng
Toh A Bo = Sya rif H ida yat ulla h, Suna n Gunung Jat i
Ja T ik Su = Ja fa r Sidik , Suna n Kudus
•
•
Bong Ta k Ke ng = pim pina n di Ca m pa
Bong Sw i H oo = Suna n Am pe l, pim pina n Ba ngil k a li
porong
•
•
J im Bun = Ra de n Pat a h (sult a n De m a k )
N yo La y Wa = Ra ja M a ja pa hit 1 4 7 8 -1 4 8 6 dia ngk at J im
Bun
( sumber : Widyo Nugrahanto, Slamet Moeljana)
N a m a T ionghoa M uslim da la m N a sk a h
Ke le nt e ng Ta la ng Cirebon
•Kung Wu Ping = m e ndirik a n m e rc u sua r Gunung Jat i
•Kung Se m Pa k = M uha m m a d M urdja ni, put ra Kung
Wu Ping
•Ta n Eng H oat = M a ula na I fdil H a na fi, I m a m Se m bung,
Pa nge ra n Adipat i Wira se nja ya
•Ta n Sa m Ca i = M uha m m a d Sya fii, Tum enggung Aria
Dipa Wira c ula
(sum be r : Widyo N ugroha nt o, Sla m e t M oe lja na )
U rut a n Sult a n De m a k .
• J im Bun = a l-Fat a h, Ra de n Pat a h (1 4 7 8 1518)
• Yat Sun = Adipat i Yunus (1 5 1 8 -1 5 2 1 )
• Tung K a Lo = Tra ngga na (1 5 2 1 -1 5 4 6 )
• M uk M ing = Suna n Pra w at a (1 5 4 6 -1 5 4 6 )
Re k a pit ula si
( de Gra a f & Pige a ud )
• Susuna n m a sya ra k at
• Ke a ga m a a n
• Pe rda ga nga n, ke m a k m ura n
• Ele m e n buda ya
• Se ni, ba ha sa , buda ya t ulis
• Pe r m a ina n (ga m e s)
• Polit ik ke k ua sa a n k a w a sa n
• Ke ra ja a n M a ja pa hit , De m a k
• Ke sult a na n De m a k da n Ce rbon.
Te rim a k a sih, H at ur N uhun,
T ha nk You, X ie -x ie 谢谢
(Binc a ng buk u
CH I N ESE M U SLI M S I N I N DON ESI A
Z hua ng Wubin)
Jum at , 1 4 Ok t obe r 2 0 1 1
Ba le H a nda p, Se la sa r Suna r yo Ar t Spa c e
Ja la n Buk it Pa k a r T im ur N o. 1 0 0
Ba ndung, I ndone sia
M e sjid De m a k (doe loe )
Kl enteng Tal ang, Ci r ebon 19 9 3
Re id, Ant hony. Se ja ra h m ode r n a w a l Asia t e ngga ra .
H a la m a n 2 . LP3 ES. Ja k a r t a .2 0 0 4 .)
Le ona rd Blusse . Chine se t ra de t o Bat avia during t he da ys of t he
V.O.C. Archipe l 1 8 . H a la m a n 7 3 . Publie e s ave c le c onc ours du
Ce nt re N at iona l de la Re che rche Sc ie nt ifique . Pa ris. 1 9 7 9 .
Naskah kuno tentang pemukiman warga Tionghoa
Muslim di pesisir pulau Jawa.
• Ma Huan : Ying-Yai Sheng Lan. 1433.
(The overall survey of the ocean’s shores).
Pelayaran Cheng Ho.
•
Ong Tae Hae. The Chinaman Abroad. 1849.
Seba ra n im igra n T ionghoa di I ndone sia . (Dr. Yusiu Lie m ,
Pra sa ngk a t e rha da p e t nis Cina . H a la m a n 1 0 6 . Pe ne rbit Ja m bat a n,
Ja k a r t a , 2 0 0 0 .)
Alur m a suk nya a ga m a I sla m ke N usa nt a ra :
Snouck H ugronje : Guja rat , a ba d 1 2 .
Ja lur pe rda ga nga n da ri T im ur Te nga h – Guja rat - Asia t e ngga ra .
S.Q. Fat im i : Be ngga la (Ba ngla de sh se k a ra ng ).
Ja lur pe rda ga nga n.
G.E. M a rrison : I ndia Se lat a n (Corom a nde l) a k hir a ba d 1 3 .
T.W. Ar nold : Corom a nde l, M a la ba r (I ndia ).
H use in Dja ja diningrat : Pe rsia .
Prof H a m k a : M e k k a h, Ara b, Ya m a n. Aba d 7 .
T.W. Ar nold : pe da ga ng Ara b, be rsa m a a n I ndia .
N a sk a h-na sk a h k uno T iongkok , Ja w a , M e la yu : Ja lur
pe rda ga nga n T iongkok – Asia Te ngga ra .
Pa rlindunga n , Sla m e t M oe lja na , Sum a nt o a l Qur t uby,
Widyo N ugroha nt o. M a rjina lisa si se m a sa Orde Ba ru, 1 9 6 5 -1 9 9 8
(sum be r Widyo N ugra ha nt o)
Se ja ra h T ionghoa M uslim m unc ul ke pe r m uk a a n ra na h
ilm ia h k a re na t e rbit a n :
•
M a nga ra dja Ongga ng Pa rlindunga n : Tua nk u Ra o. Te ror
a ga m a I sla m M a zha b H a m ba li di t a na h Bat a k 1 8 1 6 -1 8 3 3 .
(1 9 6 4 ) La m pira n 3 1 . Pe ra na n ora ng T ionghoa I sla m H a na fi
dida la m pe rke m ba nga n a ga m a I sla m di pula u Ja w a . 1 4 1 1 1 5 6 4 . Sum be r : Por t m a n.
•
Prof Dr Sla m e t M ulja na : Runt uhnya ke ra ja a n H indu-Ja w a da n
t im bulnya ne ga ra -ne ga ra I sla m di N usa nt a ra . 1 9 6 8 .
M urid Pa rlindunga n, sum be r a w a l se ja ra h Ja w a : Ba ba d
Ta na h Ja w i, Se rat K a nda . Ke kosonga n da pat dile ngk a pi da n
dipe rje la s na sk a h k le nt e ng Ta la ng da n Sa m pokong.
•
Prof H a m k a : Ant a ra Fa k t a da n K ha ya l “Tua nk u Ra o” 1 9 7 4 .
•
De Gra a f & Pige a ud: Chine se M uslim s in Java . 1 9 8 4 .
•
Sum a nt o Al Qur t uby: Arus Cina I sla m Ja w a . Bongk a r se ja ra h
at a s pe ra n T ionghoa dlm pe nyeba ra n I sla m di N usa nt a ra a bd
1 5 -1 6 . 2 0 0 3 .
•
Widyo N ugra ha nt o. Be r t a ha n di pe ra nt a ua n. 2 0 0 7 .
•
Wa li Sa nga (9 ).
Suna n Giri, Suna n Cirebon(Suna n Gunung Jat i), Suna n
Ge sa ng, Suna n M a ja gung, Sya ik h Le m a h Aba ng (Sya ik h
Sit i Je na r), Suna n U ndung, Suna n Bona ng, Suna n
Dra jat , Suna n K a lija ga .
•
Ba ba d Ta na h Ja w i, Se rat K a nda .
•
N a sk a h k le nt e ng Ta la ng Cirebon da n Sa m pokong
Se m a ra ng.
•
Tom e Pire s (Por t ugis): Sum a Orie nt a l
•
De Ba r ros (Por t ugis): Da Asia
N a m a T ionghoa M uslim Da la m N a sk a h
K le nt e ng Sa m Po Kong, Se m a ra ng (1 ):
Sa m Po Bo = la k sa m a na Ce ng H o
M a H ua n = juru c at at Ce ng H o be rsa m a Fe h Cin
Ce n Cu Y i = ke pa la ba ja k la ut Pa le m ba ng,
dit a ngk a p Ce ng H o, dipa nc ung di Be ijing
M a H ong Fu = dut a ke k a isa ra n T iongkok unt uk
M a ja pa hit
Fe h Cin = pe nda m ping M o H ong Fu, juru c at at
Ce ng H o
Sw a n Liong = Ar ya Da m a r pim pina n Pa le m ba ng
N a m a T ionghoa M uslim Da la m N a sk a h
K le nt e ng Sa m Po Kong, Se m a ra ng (2 ):
•
•
•
Ga n Eng Cu = pim pina n di M a nila / Filipina , la lu di Tuba n
Ga n Eng Wa n = Aria Suga nda , bupat i Tum a pa n
M a ja pa hit
Ga n Si Ca ng = Ra de n Sa id, Suna n K a lija ga
•
•
•
K in Sa n = Ra de n Kuse n, bupat i Se m a ra ng
Toh A Bo = Sya rif H ida yat ulla h, Suna n Gunung Jat i
Ja T ik Su = Ja fa r Sidik , Suna n Kudus
•
•
Bong Ta k Ke ng = pim pina n di Ca m pa
Bong Sw i H oo = Suna n Am pe l, pim pina n Ba ngil k a li
porong
•
•
J im Bun = Ra de n Pat a h (sult a n De m a k )
N yo La y Wa = Ra ja M a ja pa hit 1 4 7 8 -1 4 8 6 dia ngk at J im
Bun
( sumber : Widyo Nugrahanto, Slamet Moeljana)
N a m a T ionghoa M uslim da la m N a sk a h
Ke le nt e ng Ta la ng Cirebon
•Kung Wu Ping = m e ndirik a n m e rc u sua r Gunung Jat i
•Kung Se m Pa k = M uha m m a d M urdja ni, put ra Kung
Wu Ping
•Ta n Eng H oat = M a ula na I fdil H a na fi, I m a m Se m bung,
Pa nge ra n Adipat i Wira se nja ya
•Ta n Sa m Ca i = M uha m m a d Sya fii, Tum enggung Aria
Dipa Wira c ula
(sum be r : Widyo N ugroha nt o, Sla m e t M oe lja na )
U rut a n Sult a n De m a k .
• J im Bun = a l-Fat a h, Ra de n Pat a h (1 4 7 8 1518)
• Yat Sun = Adipat i Yunus (1 5 1 8 -1 5 2 1 )
• Tung K a Lo = Tra ngga na (1 5 2 1 -1 5 4 6 )
• M uk M ing = Suna n Pra w at a (1 5 4 6 -1 5 4 6 )
Re k a pit ula si
( de Gra a f & Pige a ud )
• Susuna n m a sya ra k at
• Ke a ga m a a n
• Pe rda ga nga n, ke m a k m ura n
• Ele m e n buda ya
• Se ni, ba ha sa , buda ya t ulis
• Pe r m a ina n (ga m e s)
• Polit ik ke k ua sa a n k a w a sa n
• Ke ra ja a n M a ja pa hit , De m a k
• Ke sult a na n De m a k da n Ce rbon.
Te rim a k a sih, H at ur N uhun,
T ha nk You, X ie -x ie 谢谢