www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir 13
www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir
Pradangga – Gending
11. Pejahing mina owor jaladri
Jro samodra pasti isi mina Tan kena pisah karone
Malih ngibaratipun Lir niyaga nabuh kang gending
Niyaga sastranira Gending-gendingipun
Barang reh purbeng niyaga Kasebuting niyaga dening kang gending
Panjang yen cinarita. Ikan hidup mati di lautan
Di dalam laut pasti berisi ikan Keduanya tidak pernah terpisahkan
Seperti perumpamaan Seperti alat musik dengan pemainnya
Pemain adalah sastra Alat musik menjadi gendingnya
Setelah memainkan musik Baru bisa dipilah pemain dan alat
Panjang bila harus dijelaskan.
IV. PANGKUR
1. Sukur yen wus samya rujuk
Mufakat ing ngakatah Lebih baik apa bila yang sudah
Disepakati oleh khalayak luas. 5.
Awale hyang manikmaya Gaib datan kena winarneng tulis
Tan arah nggon tanpa dunung Tan pasti akhir awal
Anrambahi manuksmeng rasa pandulu Tajem lir mandaya retna
Awening trus tanpa tepi. Asal mula hyang manikmaya
Yang gaib dan tak tergambarkan Tanpa tempat tinggal dan tak berruang
www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir 14
www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir
Tanpa dapat ditentukan awal akhirnya Menyatu memenuhi rasa penglihatan
Tenang seperti kemilau permata Keheningan yang tanpa tepi.
8. Sepuh minangka taruna
Kang taruna minangka anyepuhi Kacihna samaring kawruh.
Yang tua berperan sebagai pemuda Yang muda yang dituakan
Ditandai dengan simbol pengetahuan.
Hubungan antara : Papan tulis – Tulisannya
Yang disembah – Yang menyembah 9.
Dewa watak hawa sanga Wus kanyatan gumlaring bumi langit
Iku kawruhana sagung Endi kang luhur andap
Umpamane papan lawan tulisipun Kanyatan ingkang anembah
Kalawan ingkang pinuji.
Dewa dan sembilan hawa-nafsu Fenomena bumi dan langit
Itu harus menjadi pengetahuan Tentang yang tinggi dan yang rendah
Seperti papan tulis dengan tulisan Bagaikan hamba yang menyembah
Dengan tuhan yang disembah.
Hubungan antara : Manikmaya – Batara Guru
10. Papan moting kawisesan
Manikmaya purbaning papan wening Tulise mangsi Hyang Guru
Sastra upama papan Gending ngakal upama mangsi wus dawuh
Yen dihina mangsinira Ngendi nggone tibeng tulis.
www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir 15
www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir
Papan tempat kekuasaan Manikmaya menjadi papan azali
Batara Guru menjadi tulisannya Sastra adalah papan
Kata yang tertulis ibarat gending Bila harus lebih dulu tulisan
Dimana ia akan diguratkan.
Hubungan antara : Dalang – Wayang
11. Sayekti dihin kang papan
Kasebuting papan saka ing tulis Lan malih upamanipun
Dalang kalawan wayang Dalang sastra, wayang ngakal jatinipun
Yekti dingin dalangiro Amurba splahing ringit.
Tentu lebih dulu si papan Dalam penyebutan dibanding tulisan
Dan lagi ibaratnya Antara dalang dengan wayang
Dalam ibarat sastra, dan wayang gending Tentulah lebih dulu si dalang
Yang memainkan para wayang.
Hubungan antara : Busur – Anak panahnya
12. Lir nguni sang Resi Bisma
Duk pinanah dining wara Srikandi Watgatanira tinundung
Ring panah Sang Arjuna Gending ngakal ngibarat
Srikandi kang hru Satra upama kang capa
Sang Parta titising lungit. Seperti Resi Bisma zaman dahulu
Ketika terkena panah Srikandi Tentulah tidak akan meleset
Karena itu panah Arjuna Gending itu ibarat
Srikandi yang memanah Sastra ibarat busur sang
Arjuna anugrah langit.
www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir 16
www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Kumitir
Hubungan antara : Wisnu – Kresna
13. Kayat Narendra Kresna,
Lawan risang Batara Wisnumurti, Iku ngibarat satuhu,
Loro-loroning tunggal, Tunggal cipta sarana sauripipun,
Hyang Wisnu upama sastra, Sri Kresna upama gending.
Seperti Raja Kresna Dengan Dewa wisnu yang Agung
Itu hakikatnya Dua hal yang satu adanya
Menyatu dalam berbagai halnya Wisnu ibarat sastra
Kresna ibarat gendingnya.
V. DURMA