Dirasah balaghah an usluhl insyai fifasafath hayah ilya Abu madi
درا ﺔ
أ ﻮب اﻹ ﺎء
ﺔ
ا ﺎة
ﻹ ﺎأﻮ ﺎ ﻰ
ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ )(S.S.
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
إ ﺪاد
ده ﺎ ﻮ ﺎرى ﺎرى
103021027466:
.1ر ا
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ
ﻜ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺎآﺮ ﺎ
2010م 1431/هـ
iv
ﺔ
ﺔ
ﺔ
درا ﺔ
ﺔا
أ ﻮب اﻹ ﺎء
ﻹ ﺎأﻮ ﺎ ﻰ
ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ )(S.S.
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
إ ﺪاد
ده ﺎ ﻮ ﺎرى ﺎرى
103021027466 :
ر ا
إ ﺮاف
)ا ﺮو
ﻮر ا ﺪآ ﻮر أ ﺪ ﺎ
ﺪا
ﺎ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ
ﻜ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺎآﺮ ﺎ
2010م1431/
v
(
ﺎة
ﺔ
ﺮ
.1
هﺬ ا ﺎ ﺔ
ﺮ
هﺬا ا
آ
ﺎ ﺔ
ﺔ ا وﻰ
ا
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ – ﺎآﺮ ﺎ
آ
ا ﺮا
ﻬﺎ
و
ﻬﺎ
اﷲ ا
.3
ﺄن :
ﻜ ﺔ ا ﺮوط
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ
.2
ا ﺎ
ا
ا
ا ﺮارات ا ﻮ ﻮدة
هﺪا ﺔ اﷲ
آ ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﺪ
ﺎ ﺔ ﺮ
هﺪا ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ – ﺎآﺮ ﺎ
إذا آﺎن ا
ﺮ إ ﺪادي و ﻮ ﺪ
ا ﺮ دون ذآﺮ ﺄ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﻮل
ﺮ
ﻰ
ﺪ أن أ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
ا
آ ا ﻮ ﺎت ا
ﺎل راء
ﺮر ﻬﺎ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ – ﺎآﺮ ﺎ
ﺎآﺮ ﺎ ,ﺎر
2010م
ده ﺎ ﻮ ﺎري ﺎري
vi
ﺮار
ﻰا
ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ
أ ﻮب ا ﺎء
ﺔ
و ﻮا " :درا ﺔ
ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ" أ ﺎم ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ ﻜ ﺔ
ﺔ ا ﺎة
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ –
ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ر ا ول
2010م ا ﻮا 25
ﺎر
11
ﺎآﺮ ﺎ,
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ
ﻮ ﺮ ﺎ
1431هـ .و ﺪ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ )(S.S.
/ﺎر
ر
ﺎآﺮ ﺎ11 ,
2010 /م
ا ول 1431هـ
ا
ر
ا ﺪآ ﻮرا ﺪوس أدا
ر ا ﻮ
ﺔ وا
ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ
ﻮ
ﺮ ا ﺪآ ﻮر
أ ﺪاري ا ﺎ
ر ا ﻮ
195905101991031001:
ا
ﺮف
ا
ﻜﺮ ﺮ ا
ﺔ وا
ﻬ ﺎ ﻮوا ﺎ ا ﺎ
ﺮ
ﺎء
ا ﺮو ﻮر ا ﺪآ ﻮر أ ﺪ ﺎ ﺪ ا ﺎ
194810051985031001 :
ر ا ﻮ
197506302003122001:
ا ﺎ
ﺪ
ر ا ﻮ
vii
ﻮ
ﺎ ﻰا ﺎ ،ا ﺎ
67030405 :
ﺮ
ﺮ ﺪ
ﻮان هﺬ ا
هﻮ #درا ﺔ
ﺔ ا ﺎة
ا
ا ﺆال :ﺎهﻮ ا
ﻰ أ ﺎول أن أ
ﺎء ،و ﺎ ﺎ ﻰ أ ﻮب ا
أﺎا
أ ﻮن ا
ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ#
ل
ا
ﺔ
ﺎء ﻰ
ﺮاض
هﺬا ا
ﺎ
ﻰ ،و ﺮ ﺔ أ ﺎت ا
أ ﻮب ا
ﺎء ا
:
ﺮ
ﺎء ا
ﻰ ﻬﺎ؟
ﺮ ﺔ أ ﻮب ا
ﺪة "
ﻰ ،وذآﺮ ا
ﻰ ا ﺮ وا ﻬﻰ وا
ﺎء ،إ ﻰ آ
ﺎت ا
ﻬﺎم وا ﺪاء وا
ﺎء
ﺔ ا ﺎة " ا ﻰ
ﺮﺔ
ا ﻰ
ﻰ ،و ﺮ ﺔ
ﺎ ﻬﺎ.
إن ا ﺮ ﺔ ا
ا
ﺎ
ا
ﻜ ﻬﺎ ﻰ هﺬا ا
ﻮ ﺎت
ﺪت
اﻜ
ﻰ آ ﺎب ا ﺪ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ا
ه ا ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺔ وه
ﺔ ﺎ ﻮ ﻮع .وأ ﺎ آ ﺎ
ﻬﺎ
ا ﺬي أ ﺪر
ﺎآﺮ ﺎ
ﺎ ﺔ ﺮ ﺔ هﺪا ﺔ اﷲ
ﻮان:
"Pedoman Penulisan Skripsi, Tesis dan Disertasi UIN Syarif Hidayatullah
”Jakarta
viii
ABSTRAKSI
Pembahasan ini berjudul
ﺎ أﻮ
” ﺎ ﻰ
“
ﺔ ا ﺎة
ﺎء ﻰ
ا ﻮب ا
ﺔ
درا ﺔ
atau kajian Balaghah tentang Insya dalam syair Falsafatul hayah Ilya abu madi.
Dari pembahasan kajian ini, saya perlu menjawab beberapa pertanyaan
yang berkaitan dengan Insya, Insya dibagi ke dalam beberapa bagian, dan apa
makna Insya Tholabi yang terselubung dalam bait syair Falsafatul Hajah.
Adapun tujuan dari pembahasan ini, yakni untuk mengetahui Uslub Insya
Tholabi, dan untuk mengetahui bait-bait syair yang termasuk dalam Insya Tholabi
di dalam Falsafatul Hayah dan menyebutkan bait-bait syair Falsafah Hayah yang
mengandung unsur Insya Tholabi seperti Amr, Nahyi, Istifham, nida dan tamanni
serta makna yang terkandung di dalamnya.
Dalam pembahasan ini, saya menggunakan metode perpustakaan, dengan
cara mengumpulkan buku-buku yang berkaitan dengan pembahasan ini. Adapun
metode penulisannya, saya mengacu pada buku "Pedoman Penulisan Skripsi,
Tesis dan Disertasi UIN Syarif Hidayatullah Jakarta”
ix
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ
ا
ﺪ ﷲ رب ا ﺎ
و
و
وا
م ﻰ
.
ﺪ ﺎن ا ﻮ
ا
ة وا
ﻬﺎء ا ﺪرا ﺔ ﻰ ﺎ ﺔ ﺮ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،ﺪ ا
ا ﺮوط ا ز ﺔ
و ﺎ ﺔا
ا ﻜﺮ وأ
ا ﺪ ﺮ ﻬﺆ ءا ﺬ
ﺔ
ا
،
آ ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﻰ
ﺪا ﺮو
ﺎ
ﺔ ا و ﻰ.
أن أ ﺪم أ
ﺪ ﺪوا أ ﺪ ﻬ إ ﻰ وه :
ﺪ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا
ا
هﺪا ﺔ اﷲ
ﻰ آ ﺮط
ﻮل ﻰ درا ﺔ ﺮ ﺎ ﺎ
ﻬﺎء
.1
ﺪﺎ
ﺪو ﻰ
ﺎ ﺬة ا ﺬ
ﺎ ﺔ ا ﺪآ ﻮر ا ﺎج
ﺬ ﻮا ﻬﻮده
ﺰو ﺪي
ﺎ ﻮم ا ﺎ ﺔ.
.2
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ ا ﺪآ ﻮرا ﺪوس
ﺔر
أدا أ ﺪاري ا ﺎ
ﻮوا ﺎ ا ﺎ
ﺮو
ﺮ.
x
ﺔ ﻜﺮ ﺮة ا ﺪآ ﻮرة ﻬ ﺎ
.3و
ﺎ
ﺔ ا ﻜﺮم وا
ﺮم ا ﺮو
ﺪ ا ﺬي ﺪ ﺬل ﻬﻮد و ﺎم ﺎ
ا
ﺮاف ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا
.
.4وأ
ا ﻜ ﺔ ا ﺮآﺰ ﺔ
ا
ﺔ و ﻮ ﻮهﺎ ،وأ
ا
ﻮرا ﺪآ ﻮر أ ﺪ
ﺎ ﺔ ﺮ
ا ﻜ ﺔ آ ﺔ ا داب وا ﻮم
ﺎ ﺔ و ﻮ ﻮهﺎ.
.5وأ ﺪم ﻜ
ﻮع إ ﻰ وا ﺪى ا
وا ﻜﺮ ﺔ ا ﺎ ﺔ أ
وأ
ﺎهﺎ ا
ا ﺬ
ﻮب ا ﺎج
ﺪر ﺎ
ﺎ ﺪات ا ﺎ ﺔ
وإ ﻰ
ﺎ ﻚ ﺎم .ا ﺬ
ﺪا
أآ ﺮ أو ﺎ ﻰ ﻰ آ ﺎ ﺔ
ا ﺰاء .وا
م
ﺎ
ا ﺮ ﺎل
ا ﻜﺎ ﺔ ا ﻰ
ﻰ .ﺰاه اﷲ
ﻜ ور ﺔ اﷲ و ﺮآﺎ .
xi
ﺔ
أن أ درا ﻰ
ﻮب
ر
ﺪ ﻮر
ﺮ ﺔ
ﻰأ
هﺬ ا ﺎ ﺔ ،وإ ﻰ زو ﻰ ا
ا
هﺪا ﺔ اﷲ
ﺮ
ﻮ ﺎت ا
ﻮا ﺔ ا
ﺮ
ﺮار
ﺮف ................................................أ
.................................................ب
ا
ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ
ﻰا
...............................
ج
ﺮ ﺪ .......
...................................................
د
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ ....................................................و
ﻮ ﺎت ا
..................................................ح
ا ﺎب اﻷول
ﺪ ﺔ
أ.
ﺔا
ﻜ ﺔ 1 ...........................................
ب.
ﺪﺪا
ﻜ ﺔ 6 ...........................................
ج .ا ﺮض
ا
6 .......................................
د.
ﻬ ا
7 ............................................
.
ﺔا
7 ............................................
ا ﺎب ا ﺎ
ﺎة إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﺔ ﺮ ﺔ
xii
أ.
ﻮﺪ و ﺄ
ب.
ﺎ
9 ...........................................
12 ..................................................
ا ﺎب ا ﺎ
ﻬﻮم اﻹ ﺎء
أ.
ﺮ
ﺔ ا ﺎة 15 ........................................
ب.
ﺮ
17 .................................................
ج.
د.
17 .................................................
أ ﺎم ا
ﺎء ا
19 .....................................
.1ا ﺮ
19 .............................................
.2ا ﻬ
26 ............................................
.3ا
.4ا
ﻬﺎم
30 ........................................
41 ............................................
.5ا ﺪاء ..................................……….
ا ﺎب ا ﺮا
أ ﻮب اﻹ ﺎء و ﺎ
ﺔا
ﺎة ﻹ ﺎ أ ﻮ ﺎ
xiii
ﺮ
44
أ.
ﺮ و ﻮ ﻮ ﻬﺎ ا ﻮاردة
أ ﺎت ا
.................
49
ا
ﺎء ا
ب .أ ﺎ
ج.
ﺎ
أ ﺎ
ا
ا
ﺔ
56 .......................................................
ا
58 .................................................
52 ...................................
ﺎء
أ ﺎت ا
ﺮ
.................
53
ا ﺎب ا ﺎ
ا ﺎ ﺔ
ﺮا
xiv
ا ﺎب اﻷول
ﺪ ﺔ
ﺔا
أ.
ﻜﺔ
ا ﻮن ا
إن ا دب
وأ ﺪا ﻬﺎ ﺎ ﻬﺎ
ﺎ
ا ﻮزون ا
ﺎ
وا ﻜﺎر،
ﺮ وا ﺮ .ﺎ
ا
ﺮ أ ﺪم ا ﺎر ا د ﺔ ﻬﺪا
،و ﺪم ا
،أو ﺪم
2ﺪ ا ﻮ
1413هـ( ،ص .849
:ا
إﻰ رﻰ
ا ﺪ ﺔ.
ا
ا
ﺮ هﻮ
ﺮ
ﺮ
ﺎ
ﻮر
،أو
3
،اﻷدب ا ﺮ
ﺪ
،ا
ﺎ
ل
1
ﻰ ،وأ ﺎا ﺮ ﻬﻮ أ ﻮب
1ﺪ ا ﺰﺰ
1402هـ( ،ص .5
ا
ﻬﺎ
إﻰ
ﻮزون 2.وا
ا
و
ﻮا
،و ﻮرة ﺪ ﺔ ،و ﺎل را .
وا دب
و
ﺔ ا ﻰ
ا ﺮاح وأ ﺮاح ،وَا ﺎل وَا م،
ا د
ﺄ ﻮب
ﻮر ا ﺎة
و ﺎر
،ط ) 1د.م.ن :.د.ن،.
ﻰ اﻷدب ،ج ) 2ﺎن :دار ا ﻜ
ا
ﺔ،
) ﺎآﺮ ﺎ :آ ﺔ ا دب وا ﻮم
ﻰ اﻷدب ا ﺮ و ﺎر
3ﺔ ﻮ ،ا
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ،(2005 ،ص.5.
ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
xv
ﺔ ه
وا
ﺔ
آ م
ﺔ ﻬﺎ
ﻮ
ا
ﺎء ا
ا
ﺄد ﺔ ا ﺎ ﻰ ا
ﺔ
ا
إ
ب،
ﺎص ا ﺬ
ﺎ ﻮن.
ﺔ
ﺪاد ا
ﺮي ود ﺔ إدراك ا
ﻮة و ﺄ ﺮا و
ﻰ
ﺎ
.
ﺎ
و
ﺎ،
ا ﻮن
ﺪ
ﺎل و ﺎن ا ﺮوق
ﻰوﺄ
دﺔ
ا
ﺎظ
ﺎرا ﻜ ﺎت وا
اﻜ م و ﻮ
وا ﺰ ﺔ ا
ﻰ
4
ﺔ إذا
ﻮا
ﺎ
وﻮ ﻮ ﺎ
ﻜﻬ و
ﺔ ا ﻰ
ﻬﺎ
و ﺎل
ﻰ
ﺮ
5
و
ﺔإﻰ
ا
ا ﺎن ،و
ﺔ أ ﺎم وه
ا ﺎ ﻰ ،و
ا ﺪ .و
ا ﺎن هﻮ أ ﻮل ا ﻮا ﺪ ﺮف
ﻬﺎ إ ﺮاد ا
ﻰ ا ﻮا ﺪ
ﻰ
و ﻮح ا ﺪ ﺔ ا
هﻮ
ﺔ
ﺮق
ﻰ
ا
4ﻰ ا ﺎرم و
ﺮ :دار ا ﺎرف1377 ،هـ( ،ص .8
5
ﻬﺎ
ذﻚ ا
ﺮ
،ا
)
وا
ﺎ
ﺔآ
آ
ﺎ ﺮا
ﻮ ﻬ.
أﺮ
ا ﺬي ﺎل
ﻮف ا
ا ﺎ
وا
ﺎرة
إ ﺮاز ا
ﺔ ا ﻮا
ا ﺮ ،ص .9
xvi
ﻰ ،أو
ﻰ ا ﻮا ﺪ
ﺔ ا ﺎن وا
ا ﺎن
ﻮر
ﺎ ﻰ وا ﺪ ،ط 12
ﺮف ا ﻜﺎآ أن
اﻜ م
ا ﺎﻰ
ا ﺎدة و ﺎ
ﺮز ﺎ ﻮ ﻮف
ﻬﺎ
ا
ﻬﺎ
ا
ﺎء
ﻰ ا ﺎل ذآﺮ 8.أ ﺎ ﺮ
أ ﻮال ا
ا ﺮ
ﺮف
ا ﺎل.
ﺎن و ﺮ ،
اﻜ م ﻰ ﺎ
ا ﺰو
هﻮ
ا ﺎﻰ
ا
ﻬﺎ
ﺎ
9
و ﺎدة
ا ﺎ ﻰ آ ﺮة ﺪا
ا
ﺎء إ ﻰ
ا
ﻰ .وا
ﺎء ا
6أ ﺪ ا ﻬﺎ ﻰ ،ﻮاهﺮ ا
ا ﻜﺮ 1411 ،هـ( ،ص .360
7ا
دار ا ﻜ ا
ﻮاص ﺮاآ
ﻬﺎ ا
هﺎ ا
ﺎء ا
ﻰ وا
ﺎء
ﻰ هﻮ
ﺪ ﻰ
ﻮﺎ
ﺮ ﺎ
ﺔ ﻰا
ا ﺰو ﻰ ،اﻹ ﺎح ﻰ
ﺔا ﺎ
8دآ ﻮر أ ﺪ ه ﺪوي ه ل ،ا ﺪراآﺎت ا
ﺔ
ﺔ ،ط ) 1ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ وه ﺔ 1422 ،هـ(.
ﺔ ،ا
xvii
ﺮ
ﺎ ﻰ وا ﺎن وا ﺪ ،ط ) 12ﺮوت :در
ا
ﺔ ،د.ت ،(.ص .15
9دآ ﻮر ﺪ ﺪ ا ﺰ ﺰ
ا ﺮ 1412 ،هـ( ،ص .123
ﺎء .و
ﺔا
ﺪ
ﻄ
وا ﺎن وا ﺪ
ﻰا ﻄ
) ﺮوت:
ﻰ ا ﻄﻮل درا ﺔ
ﺔ ،ط ) 3ا ﺎهﺮة :دار ا ﻜﺮ
ﺎء ا
ا
هﺎا
ﺎزي .وا ﺮ
ﻬﺔ ا
ﻰ
ا
أو ا
اﻜ
وا ﺰام وا ﻮا
.وأ ﺎ
ﻰ
ﺪم
ﻮﺎ
ﺎ
ﻰ
ا
ﻬﺎم هﻮ
ﻰ
ﺪة "
ﻬﺎ ا
ا ﺎؤل وا
ﻬ
ﻜ
ﻮل
هﻮ
هﻮ
ﻰ
ﺎ
ﺔ ا ﺎة"
ﻰ ا ﺎرم و
،ا
ا
ﺮف ا ﺎ
ﺔ ا ﻮا
ﺔ ا ﺮ ﺔ :ا ﺪ
ﺔا ﺮ ﺔ
ا
11أ ﺪ ﺎ
) 1ﺎآﺮ ﺎ :ﺮآﺔ را ﺎ ﺮا ﺪا ﺮ ﺪ 1996م( ،ص .65
12دآ ﻮر
ﺮ ﺔ 1410 ،هـ( ).ﺎ
ﺮف (
xviii
ﺔ
ﺔ ﻬﺎ
ا
ﺔ ،ص .77
ﻰ
ا ﺮي ،ﻰ ا
ﻰ
وا ﻜ ،وا ﻰ
ﺎم وا ﺮح .و
ﺪ ،در ﺔ ا
ا
ﻰ
ا
ء
12
ﺎر ،ا
10
ﻰ
ا
ﺔ .وا ﺪاء
آ ﺎ ﺮى أن
ا
ﻰ
هﻮ
ا
أي
.وا
ﻰ
ا
ﻮل ا
ء وا ﺰام .وا ﻬ
ﺎع
ﺎل.
ﻰا
هﻮ
وا
ﻰ
ا
ﺔو
ا
ﺎ ﻰ ،ط
ﺎ ﻰ )ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا ذ ﻮ
ب.
ﺪﺪا
ﻜﺔ
آ ﺎ ذآﺮت ا ﺎ ﺔ ﻰ
ﻰ أ ﺎت ا
ا
ﺮ ﻰ
.ﺬا
ﺎ
ﻰ
ﺔ ا ﺎة"
ﺎ ﺔ ان
ﺎ ﺔا
ﺪد هﺬا ا
ﺎء
ا
ﺔ ا ﺎ ﺔ:
.1ﺎهﻮ أ ﻮب ا
.2و ﺎ ا
.3و ﺎ
ج .ا ﺮض
ﺎء ا
ﺎت ا
أ ﻮب ا
ﺎء ا
ﺎﻰ ا
ﻮب ا
وا
ﺔ ا ﺎة ا ﻰ
ﺪة
ﻰ ؟
ﺎ
ا
ﻬﺎم وا
ﺎ ﺔ ا ﺮ،
ﻰ وا ﺪاء ﻬﺎ ؟
ا
أ ﺎ ا ﺮض
ﺎء ا
؟
ﺮﺔ ﻰ
وا ﻬ ،
ا
ﺔا
ﺪة "
ﻜ ﺔ أن ا ﺎ ﺔ
ﻬﻮ
ا
،و ﺮ ﺔ أ ﺎت ا
ا
ﺎ
ا ﺎة" ا
ا
وا ﻬﻰ وا
ﻬﺎم وا ﺪاء وا
xix
ﺪ
ﺮ ﻰ
ﺎ
ا
ﻰ ،و ﺮ ﺔ
ﺮ ﺔ أ ﻮب
ﺪة "
ﺔ
،وهﻰ ا ﺮ
ﺎ ﻬﺎ.
ﻬ ا
د.
أﺎ ا ﺮ ﺔ ا
ﻜ ﻬﺎ ا ﺎ ﺔ ﻰ هﺬا ا
ا ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺔ وه
و ﺮهﺎ ا
ا
ا
اﻜ
ﻮ ﺎت
ه
ت
وا
ﻬﺎ
ﺔ ﺎ ﻮ ﻮع .وأ ﺎ ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺎ ﺔ ﺪ
ﺪت ا ﺎ ﺔ
ﺎ ﺔ
ﻰ آ ﺎب ا ﺪ
ﺮ ﺔ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ا ﺬي أ ﺪر
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ﻮان:
ﺎآﺮ ﺎ
Tesis dan Disertasi UIN Syarif Hidayatullah ،"Pedoman Penulisan Skripsi
Jakarta".
.
ﻄﺔ ا
ا
ا ﺎ ﺔا
ﻰ
ﺪﺔ
ا ﺎب ا ول :
ﺔ أ ﻮاب
ﻮي
ﻰ
و ﺪ ﺪهﺎ وا ﺮض
و
ا
،و ﻬ
.
ﺪ
ا ﺎب ا ﺎ
:
ا ﺎب ا ﺎ
:ﺪ
ﺔ
ﺎ ﻰ ،و
ﺎة إ ﺎ أ ﻮ
ﺮ ﺔ
ﻰ ﻮ ﺪ إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ،
و ﺄ ،و
و
ﺔ ا
ﻜ ﺔ،
،و ﻮ .
ﻬﻮم ا
.
xx
ﺎء،
ﻮي
ﻰ
ﺮ
ا ﺎب ا ﺮا
:
ا ﺎب ا ﺎ
:
ﺪ
ﺄ ﻮب ا
ا
ﺮ ﻰ
ا
ﺎء ا
ﺎء ا
ﺪة "
ﺔ ا ﺎة" ،وأ ﺎ
،و ﺎ ﻬﺎ
ﺎ ﺔ و
ﻮي
ﻬﺎ ﺮا
ا
xxi
ﻰ
.
ﻰ أ ﺎت
أ ﺎت ا
ﺮ.
ﺔ ا
,
ا ﺎب ا ﺎ
ﺔ ﺮ ﺔ
أ.
ﺎة إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﻮﺪ و ﺄ
ﺎهﺮ أ ﻮ ﺎ ﻰ
وﺪ إ ﺎ
ﺎء ا
ا
ا ﺮى ا ﻬﺎد ﺔ ا
ﺎف
وا
ا ﺎ ﺮة،
وﺪ
ﺎﻰ
ا
ﺎ ﺔ
ﺎر ا ﻮر
ﺔ ا
ﺮ
ﺔ
ﻰ ا ﺎة.
ﺔ ا ﺎل ،ﺬا ﻚ
ﻮى ا ﺪر ﺔ ا
ﺪا ﺔ
13
ﺎﺔ
ﺮا
ا ﺎ ﺔ
ﺮ
ﺔا
إ ﺮاه ا ﺬر.
ﺮح ا ﺪروس ،و
13
هﺬ ا
ا
ﺮ
إ آﺎن
ا
،
إ ﺎأﻮ ﺎ ﻰ
أن ﺪرس
ا
ﻬﺎ أ
ﺎ ،و
ﺄ إ ﺎ أﻮ ﺎ ﻰ
ﺔ.
ﺮ ﺔ "ا
ﺎن ﺎم 1889م .وه ا ﺪى
ﺔ ﺄ ﺪام ا
آ
ﺪ ﺔ" ﻜ ﺎ
ﺮق ا
ا
ﺪر
ﺪ ﺮهﺎ
أ ﺎم ﺎ ﺬ ﻬﺎ
إﻰ
ﺪة ر
ﺮهﻮ ،إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ ﺎ ﺮ ا ﺆال وا
ﺔ 1993 ،م( ،ص .15
xxii
ﻰ ا ﺪام
آﺎن
ا
ﺎل ) ﺮوت :دار ا ﻜ
إ ﺎ أﻮ
ا
ﻜ ﺪر ﺔ
ا ﺎ
ﺎ ﻰ
ﺪر ا ﺮ
ﺮ ﺎم 1902ﺄ
اﺬ
ذ ﻚ ﺄن
ﻮان و ﻮهﻬ
ا ﻜﺮ ،و ﺪ
ﻬ
ﺪ ﺪ ،و ﺪ أ
ﺮ
ﻬ
ﻬﺎ
ﺮ اﻜﺎﺔ
ﺪرهﺎ وا
ا
و ﺎ ﺮه
ﻰ
و
ا
ﺎل
ﺎ
ده ،وآ
ا ﺮ ﺪ ،و
أ
ﺮ
ﻮات.
ﻜ ﺪر ﺔ
ﺪ
ا ﺎرة و ﺪ ا ﺬ
14ﺪ
/(1985ص .101
15زه ﺮ
ا ﺮ ﺔ 1963 ،م(.
ﺮاز ،إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﺮ ﺎب
ﺮة
أ ﻮا ﻬ
أ ﻮاهﻬ
ا
ﻬ وآ
ﺮﺎﻬ
15
ﺮ
إﻰ
ا ﺪ ﺎن وا ﺬ
ﺮا ﺮ
ﺪا
ا
ﻬ
ﻮة إن إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ ر
،ا
ﻬﺮة
ﺪا أد ﺎ آ ﺮا و ﺎه ﻮا
ﺎء ا ﻬ ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺪ ﺔ ،ﺪ ﺎ أ ﻜ
ﺪاد ا ﺮآ
ﻮ ﻬﺎ إ ﻰ
ا ﻬ ﺮ )ا ﺎهﺮة :ﻜ
ﺎ ﺮ ا ﻬﺎ ﺮ واﻷ ﻜﺮ )د
xxiii
ا ﺎ
،
:دار ا
ﺔ
و
ا
ﺎم 1929م ﺎ ﺮ إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ إ ﻰ أ ﺮ ﻜﺎ
ﺎ ﺔ )ا ﻮ ﺔ ا
ﻮات
أ
ﺪ أن
ﺪة(
ﺮ .ﺄ ﺎم
ﺎ ه ﺎك
ﺪ ﺔ
ا د
أ
ا ﻬ ﺮة
ﺎن إ ﻰ
ا ﻬ ﺮة
ﺎن إ ﻰ أ ﺮ ﻜﺎ ﻜﺎ
ا ﻜﻮ ﺔ ا
ﺎ ﺔ ز ﺎن ذ ﻚ آﺎ
و ﺪ أن أ
ا
ﺮ
و ﺪرة ﺪاد وآﻮ ﻮا ا ﺮا ﺔ ا
إ ﺎ أﻮ ﺎ ﻰ
1970م ،و ﻮ ا ﻬ
ﺮاد أ ﻮ ﺎ ﻰ.
آﺎ
17
ﻮرة ،أ ﺎ
ا ﺎل ،ن
أ ﺮا
ا ﻬ ﺮة إ ﻰ أ ﺮ ﻜﺎ.
ﺎ
إ ﻰ ﻮ ﻮرك
و ﺮ
ور ﺪ أ ﻮب
ﺔ ﺎم 1960م.
ﻮ ﻮرك
18
ﺮ
ﺪر ﺔ ا ﻬ ﺮ ﻬﺎ ﺔ ر
ﺎم
ﺔ.
19
ا ﺮ ،ص .21
16
17أ ﺪ
،ﺎر
ا
ﺮا ﺮ
ا ﺪ
ﺪح ،أد ﺎ وأد ﺎؤ ﺎ
ﺪ
ﺪا
،ا
) ﺮوت :دار ا
،د.ت ،(.ص .303
ا ﻬﺎ ﺮ اﻷ ﺮآ ﺔ )د.م.ن:.
18ﻮرج
ا ﺮ ﺔ ا ﺎ ﺔ.185 ،(1956 ،
19
ﺎ ﻰ وا
ﺎ ﺎرة
ﻮات
ﺮان وز
ﻮ
أآ ﺮ
ذ ﻚ ا ﻬﺪ ﻬ ﺔ
أر
ﺮ
ﺮا ﺮ
xxiv
ا ﻬ ﺮ ،ص .102
ﻬﺪ ا ﺪرا ﺎت
ﺎ
ب.
إذا ا ﺎ أن
ﺎ ﻰ
ا ﺬي ﺪ ﺎ
و ﺎ
ﺄ
ﺪ
ا
ﺎدر
ﻰ
ﺎ
ﺎ ،و
ر
ﺎ
ا ﺎ ﺮ إ ﺎ أﻮ
ﺪ ﺎإ
ﺮ ،ﻬﻮ و ﺪ
ﺪ ﺎ أن
ﺮئ
ﺎﺔا ﺎ ﺮ
إﻰ
ﺪع إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ أ ﺔ ﺪر ﺔ
ا
ﺮ و
ا
ﺪ
ﻮال
و ﺎره
" ﺬآﺮ ا ﺎ
و
ﺮ
و ﺪ زادت ﺎ
ا
ﺎ آﺎ
ﺎﺪا
ﺎ .ﻜ ﺮ
ﺮ.
ﻬﺎ
ا د ﺔ ﻜ ﺮة إ
ﺮ ا ﺎم ا ﺬي ﺮأ ر ﺎ
ﺮي
20زه ﺮ ﺮاز ،إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ ،ص .102
xxv
ﺔ
ا ﺎ ﺮا
وا ﺮى وأ ﻰ ﻮاس وآﺎن أه
أ ﻜﺎر
ﺪارس
ﻰ أ ﺪر د ﻮان ا ول
" ﺎم 1911
ﺎ ﺎ ،و
.
ﺮد وإ ﺎ ﺮى
ﺪه
ا
ﺮ
ا
20
ﻰ أ ﺎر
ﺎ ﺮ
هﻮ
ﻰ
ﺄ ﺮا
أ ﺮت
ﺮ وإ ﺎ
ﺪ
ﺪ آ
ا ﺮك إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
أ ﺪ أ
ﺮان وأ
م،و ﺮاء ﺎ
ذرو
وا ﺎز
ا
ذ ﻚ ﺈن
و ﺎ
ﺪي
ﺎرع وا
ﺪا ﻜ
وا ﺰهﺎرى
ا ﺪد وهﻮ ا
ﺎة
ﺪح و ﺮ وو
أ ﺪر
21أ ﺪ
ﻬﻮ
،ﺎر
ﺎرآ
أ
ﺔ "ا
ﺮ"
ﻮن
ا
ا ﻮر
ﺮ ،وا
ا ﺮاق.
ل ا ﺬات ا ﺮ ﺔ
و ﺎ
ص .6
ﺮان
ﺮاء ا ﻬ ﺮ ﺪ ﺬوا ا
ﺮا
22
ﻮرة
ﺮي
و ﻜ ﻬﺎ
ﺎ
ﻰا
ﺮا
ﺪ ا ﺬي ﺪ
ﺎن ،وا ﺮ ﺎ
ﺪه ا
ا
ﺬ
ﺄ ﻬﺎ
ﺎم 1920
ﺎ ﻬﺎ
ﺎل آﺎ
ﺪ ﻮ
ا ﺮا ﺔ ا
ﺔ ﺮﺎ ﺔ
ﺮ
و
ﺮا
ﺮاض ا
وه ﺎء.
أ
ﺮو ﺔ
22
ﺔ ﺄﻮ
ﺎء ا ﺮا ﺔ ا
ﻮ ﻮرك وا ﺬ ﻜ ﺎ
وآﺎ
أو
ا
ﺮ ،ص .3
،درا ﺎت
ﺮ ا ﻬ ﺮ )ا ﺎهﺮة :ﺎ ﺔ ا ﺎهﺮة،(1968 ،
xxvi
.4 ص، ا ﺮ
xxvii
23
ا ﺎب ا ﺎ
ﺮ
أ.
ﺎة
ﺔا
ﺎة – ﻹ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﺔا
أ ﻬﺬا ا ﺎآﻰ و ﺎ ﻚ داء
إن ﺮ ا ﺎة ﻰ ا رض
آ
ﺪو إذا ﺪوت
ﻮﻰ
اﺮ
اﺮ
و ﺮى ا ﻮك ﻰ ا رض و
ﻰ أن ﺮى ﻮ ﻬﺎ ا ﺪى
إآ
وا ﺬى
ﺮ
ﺎ
ﺎل
ﺎد
ﺮى ﻰ ا ﻮ ﻮد
أن ﺰول
ﺰو
أدرآ آ ﻬﻬﺎ
ﻮر ا ﺮوا
ﻬﻮ
xxviii
ا ﺎر أن
ﺎ
ﻰ
ﺮ ﺪ ﻚا ﻮ
ﻰ وا
ﺎ ﺪون
ﻬﺎ وا
ا
ﻰ و ﺮهﺎ
ﻮ
ﺎم
أ ﻜﻰ و ﺪ
؟
ﺎ
ا ﻬﻮ
و
ا
ا ط
ﺎ
ﻬﺎ
ﺪاﻬ ﺮ
ﺎر
وا ﺮك ا ﺎل ﻮرى
وا
رض أو وأ ﺮا
أ
آ َ ﻜﺎ او آ
ﺪا ذ
إ ﻰ ا ﻮل و ﻜ
آ
أن
أﺔا
ﺎف
ا ﻮ
ﺈذا ﺎ و ﺪت ﻰ ا رض
ﻮ
xxix
ﺄ
إ ﻰ أن
ﻬﻮم اﻹ ﺎء
ب.
اﻹ ﺎء
ﺮ
ا
ﺄ
ﻮن ا ﻜ م إ ﻰ
ﺎ
ﺪق وا ﻜﺬب 24.وأ ﺎ آ م ا
ا
ا
ﺎر
وا
ﻚ ودع ا ﻜ م
هـ( ،ص .181
25درو
ﺎء هﻮ آ م
ﺪق وا ﻜﺬب ﺬا ،وذا ﻚ
ا
24
ﺮ و إ ﺎء .و ﺮ ﻮا ا ﺮ
ا ﺪ ،ا
ا ﺪي،
ﺎ ،
آ ﺮ
ا
ﺎ
ﻚ
ﺪ ﻮل
ﺎل:
ﻰ
ﺪ
ﻜ
ﺎ
ﻮ
ﺎ.
25
ﺪ ا ﺮب ،ط ) 2ا ﺎهﺮة :دار ا ﻜﺮ ا ﺮ 1416 ،
ا
ﺎ ،ط)2
xxx
ﺮ :ﻜ
اه ﺔ 1381 ،هـ( ،ص .33
اﻹ ﺎء
أ.
ا
ﺎء إ ﻰ ﻮ ﺎن ه ﺎ ا
ﺮ ا
.ا
ﺎء ا
ﺪ
ﻮﺎ
ﺮ
ﺮ ا
ﻬﺎ :ا
و
و
ﺪ
،وأ ﺎل ا ﺬم ،و
ا
.
ا ﺎ
ا ﺮ ﺔ.
ﺎء.
ﺎء
وا ﺪاء .أ ﺎ ا
ﺎء
ﻮ ﺎ ،و
آ ﺮة
ا ﺮ ﺎء ،و
ا ﻮد،
ﺎ
ﺔ و ن أآ ﺮ أ ﻮا
أو ن أآ ﺮ
ا
إ ﺎ
إﻰ
أ ﺎر
28
ﺪ ،درس ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ :ا ﺪ
26أ ﺪ ﺎ
) 1ﺎآﺮ ﺎ :را ﺎ ﺮا ﺪا ﺮ ﺎدا ،(1996 ،ص .65-63
27
و
ﻰ
ﺮ ا
ﺔ ﺆاد ا
27
ﺪ هﻮ ﺎ
26
وأ ﻮاع ا
ا
ا
ﻬﺎم وا
هﻮ ﺎ
وا
ﺪ أ ﺪ ﺎ
ﺎ
ﺔ ا ﺮ وا ﻬ وا
ﺎء ا
ﺎء
،
ﺪ ا ﺎدر
ا
،ﻮاهﺮ ا
28أ ﺪ ا ﻬﺎ
ا ﻜﺮ 1411 ،هـ( ,ص .76
ﺔ ) ﺮوت:
ﺔ
ا ﺎ
xxxi
ا
ﺔو
ا
ﺎ ،ط
ا ﻜ ﺎب 1405 ،هـ( ص .115
وا ﺎن وا ﺪ ،ط ) 12ﺮوت :دار
ب .أ ﺎم اﻹ ﺎء ا ﻄ
و
ا ﺮوف أن ا
ﻮﺎ
وا ﻬ
ﺮ ﺎ
وا
و
ﺎء ا
ا
ﻬﺎم وا
ا ﻮاع و
هﻮ ﺎ
.وأ ﻮا
آ ﺮة ،ﻬﺎ ا ﺮ
وا ﺪاء .و
ﻬﺎ و ﺎ ﻬﺎ ا
ﺪ
ا ﺎ ﺔ هﺬ
ﺔ.
اﻷ ﺮ
.1
ا ﺮ هﻮ
ا
وا
ﻮد ﺎ
أر
ﺰ ﺔ و ﺎم ،أو
و ﺎ ﺎ ،أر
ء هﻮ
ا
ﺪرور ا ﺮ
ﺪ
ﻮاء أآﺎ
و ﺮ أر
(1
ﻰ و
ء.
ﻚ
ﻜﻮن
ﺰﺔ أ ﻰ
ﺔ أ ﺮ أم .
29
،وه :
ﻮ
ا ﺮ،
ﺎ ﻰ :ﺎ
ﻰ ﺬ ا ﻜ ﺎب
ﻮة ) ﺮ .(12 :
29ﻮد أ ﺪ ﺔ،
ا ﺮ ﺔ 1410 ،هـ( ،ص .83
ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ،
xxxii
ا
ﺎ ,ط ) 1ﺮوت :دار ا ﻮم
ا
(2
ﺎرع ا ﺮون
ﺔ
ذو
(3ا
م ا ﺮ ،آ ﻮ
)ا
ا ﺮ،آ ﻮ
ﺮآ
(4ا
ق.(7:
ﺎ ﻰ:
و ﺎ ﻮا ﺪ
ا
ﻜ
ﻜ أ
إذا اه ﺪ ﻜ )ا ﺎ ﺪة.(105 :
ﺪر ا ﺎ
وﺪ
ﺎ ﻰ:
ا ﺮ ،آ ﻮ
ﺎ ﺎ )ا ﺎء.(36:
إ
30
ﺮج ا ﺮ
ﺎ ا
ا
ء وا ﺰام إ ﻰ
ﻰ و
ﺎق ا ﻜ م و ﺮا
ﺎد
ﺎ ﻰ:
ا
وهﻮ
ﺎن أ ﺮى
ﺎن
ﻮال .وه
آ ﺮة ،ﻬﺎ:
(1
ا ﺪ ﺎء هﻮ ا
ا
ﻰ
وا ﻮ وا ﺮ ﺔ و
30در
ا
ﺎﺔ
ﺮع وا
ا ﻮ
) ﺄ ﺔ(،
و ﻜﻮن
ﺎدرا
ا دﻰ إﻰ ا
ﺰﺔ
و ﺄ ﺎ.
ﻮ
ﺎ ﻰ :رب ا ﺮح
و ﺮ
أ ﺮي وا
وا
وز ﺮ
ا ﺪي،
ا
31
ا ﺪري،
ﺮ ﺔ 1410 ،هـ( ،ص .57
أ ﺪة
أه
ﺎ
ﻰ
ﺪري
ﻬﻮ ﻮ
) .(29-25 :
31
ﺎ ،ص .37
ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ،
xxxiii
ا ﺎ
)ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا ﺬ ﻮ
)ا ﺮ
ﻚا ﺔ
ا ﺪ ﺎء ن ا ﺮ
ﺪر
وذ ﻚ ا ﺮ
ﻰ
ﻰ
ا ﻮ ﺔ وا
ﺮع إ ﻰ اﷲ.
ا ﺪ ،و
ﻮل
أن ﺄ ﺮ ا ﺪ ا ﻮ ﻰ
(2
ا
و
ﺎس :و ﻜﻮن
ﺎ ﺎ ،آ
أ ﺮ
(.
ﺎب ا ﺮ
ﺎب ا ﺮ
ا ﻜ ﺎب.
ﺪ
ﺎو
أو ز
.
:
32
)ذ ﻚ ا ﺎل ﺪ ﺮج
ا
ا
ﺎ ا
ﺪ
ﺎس ن أ ﺮ ر
إﻰ
وه ﺎ
ﻰ
ﻮ ﺎن
ا ﺰ ﺔ(.
(3
ا
أﺮ
هﻮ
ا
و ﻮ ،ﻮاء أآﺎن
ﻮع
أ
ا
32
33
ﺪ ا ﺎدر
ﻮد أ ﺪ
ا ﻮ
ﺎح ﻚ ﺄ
،
ﺔ،
أم
.آ ﻮل ا ﺮئ ا
أ ﻬﺎ ا
ا
أ
33
ﺔ ،ص .117
ا
وﺮ ﻮ
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .86
xxxiv
ا
ﻜﺎ
ﺮ
:
وﺎ
ﺮ
)ذ ﻚ ا
ﺄ ﺮ أ ﺮئ ا
ﺄ نا
و
ا ر ﺎد هﻮ ا
(
ا ﺬي
وإ ﺎ هﻮ
وا ﻮا
ﻜ
ﺎ
ﺔ.
و
،وإ ﺎ
ﺔ ا ﺮ وأراد ﻬﺎ ا
(4
ا
ﻜ
و ا ﺰام
ا
،
ﺔ وا ر ﺎد
ﺪح
ﻮل أ ﻮ ا
ا ﺪو ﺔ:
آﺬا ﺎ ﺮ
ا
ﺎدى و
ا
ﺮاك
ب
)
ﺮ
ذﻚ ا
ﻜ ﺎ و
ﺮﺪ أﻮ ا
ﺪ إ ﻰ ا ﺰام ،وإ
ﺎ ﻮن
ا ﺪو ﺔ و ﺮ ﺪه إ ﻰ ا ﺮ
ا
(5
ﻜ
ﺪ وآ
ا ﺮ ﺔ ،وا ﺮ ه ﺎ
ا
ﺮ هﻮ أن
أن
ﻜ
ا ﺎ
ﺎر
أو أآ ﺮ
ا
ا
ا ﺮ
ﺎر .
ا
) :ﺰوج
xxxv
ﻰ
ﻰ ا ر ﺎد(.
ا
ا
ﺎ
أﺮ ،ﻮ ﻮ
ﺮ ﺄ
أو ا ﻮر ا
أو أ ﻬﺎ(
أو
ﻮع
ه
ﻮ
ا
)ذ ﻚ ا ﺎل
ا ﺰواج
ا
ﺮ أي ا ﺎر ا
أو أ ﻬﺎ و
ﺎ
أن
(.
ﻰ ا ﺎ ﺔ ه
(6
ا
ﺎ
ﻰ ا
ﻮر
إن ا
ﻮد
ا
ا ﺄ ﻮر
،ﻜﻮن ا ﺮ إذا ﺎ
ﺮج
وا ﺮ ﻮا
ا ﺮآ
أو ا
ا ﺮك.
ﻰ
ا
ﺎ
ﻮ
ﻜ ا
إذا وه
،و
ﺎ ﻰ :آ ﻮا
ا
ا
ﺮ )ا ﺮة.(187 :
)إذا ﺪ ﺮ ﺎ ﻚ ا ﺔ ﻮ ﺪ ﺎ أن ا ﺮ ﻬﺎ
ﺪ إ ﻰ ا ﺰام ،وإ ﺎ
ﻜ ﺎ و
وا ﺮب
ا ﺮ
(7
ا
ﻰ ا
ا آ
ﺎ ،إذا ذ ﻚ
ﻰ ا ﺎ ﺔ(.
ا ﻮ ﺔ وهﻮ
ﻮه
ﺮ
ﺮﺪ
ﺪ ﺎ ﻜﻮن ا
أن أ ﺪ ا
ا
ﺮ.
أر
ا ﺮآ
ذات
ﻰ
ﻮل ا
:
xxxvi
ﺎل أو ﺎم
ﻰ
ﺮ
ﻮ
ﻰا
ا ﺎ
ﻮه
أو ﺮ
ﺮ ،أو
ﺔ
.
ﺰ ﺰا أو
ا ﺎو
)ا
ا
ا ﺰﺔ و أ ﺪ
ا ﻬﺪ ﺪ هﻮ
اﺮ
ﺎ
ﻮ
ﺎ ﻰ :ا
،
ﻮا ﺎ
) ﺎ ﺮ "ا
ﻮا" ﻮ
ا ﺮ ن ،و
ا هﺎ ﺔ وا
ﺮ :و ﻜﻮن
ﺎ
ا
أن ا
ﺎء ا ﺎ
ﺮ ﺪ ﻜﻮن
ا
ﻮ ﺎ
إ
ﺎم ا
ﺎ
ﻮن
ﺎت
ﻮ ﻮ
ل
ﺄن
ﺎ ﻰ :ذق
)ا ﺪ ﺎن .(49 :و ﺮق
ا هﺎ ﺔ وا
ﻮرا
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .60-57
xxxvii
و ﺬ ﺮا.
ﺪ ا ﻬﺪ ﺪ(.
،و ﺪم ا ﺎ ة ،
ا ﺰ ﺰ ا ﻜﺮ
ا ﻜ ،و
ﺪون
ﺪ ا ﺎز ا
إﻚ أ
34
إن
ﺮ )ا
ا ﺪري،
ا ﺮ
ﺮ ﻰ
.(40 :
ا
أر
ﺮ(.
و ﺪ
(9
34
ﺔ ا ﺰ ﺰة وا ﻮت ا ﻜﺮ آ ه ﺎ ﻮاء أي
ﺎو ﺎن
(8
وأ
ا ﻮد
آﺮ
ﺎ دون
ﺮ ،ﺮى
ﺪور ﻮل
(10ا
ﺰ هﻮ أ ﺮ ا
آ ﺎ ﺎل
.(38
ﺎ
ﺎ
ﺎ ﻰ :ﺄ ﻮا
ﻮرة
ﺰ
ا ﺎم ،
)ﻮ
:
36
)ذ ﻚ ا ﺮ
ن
ﻰ
ﻰا
ﺮف اﷲ أن ا ﻜﺎ ﺮ
ﻮرة
ﻮرة
ا ﺮ
ﺰ
أن
ا ﺮ ن و ﻮ آﺎ
،وهﺬا
ﺰ ا ﻜﺎ ﺮ(.
.2ا ﻬ
ا ﻬ
ا
هﻮ
ء .و
ا ﺎه ﺔ،
إ
35
ا
اﻜ
ﻬﺎ )ا
ﻮد أ ﺪ
ﻮ ﻮ
37أ ﺪ ﺎ
ﺎ ﻰ :و
ﺮاف.(56 :
36إ ﺎم ﻮال ﻜﺎآ ،ا
ﺪ ،درس ا
ا
ﺔ وا ﺪة وه ا
ﺔ،
ﺔ 1996 ،م(.221 ،
ﻰ و
ا
ﺎرع ا ﺮون
ﺪوا
ا رض ﺪ
37
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .88-87
ا
ﻮم ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .73-72
xxxviii
ﺔ ) ﺮوت :دار ا ﻜ
وﺪ
ﺮج ا ﻬ
ﺎد
أ ﺮى
ﺎ ا
اﻜ
ﺎدرا
ﻜﻮن ا
هﻮ أد ﻰ
ﺎ ﻰ :ر ﺎ
ﺰل وأ
ﺄ ﺎ ،آ ﻮ
ﺎ أو أ
ﺄ ﺎ ،ر ﺎ و
ﺆا ﺬ ﺎ إن
ﺎ إ ﺮا آ ﺎ
ر ﺎو
ﺎ ﺎ
ﻰ اﺬ
ﺎﺔ ﺎ
) ﻚ ا ﺔ
)ا ﺮة.(286 :
ﻰ
ﺎس هﻮ ﻜﻮن
ﻜ
هﺬا ا
ﻮ ﻰ :ﺎل ﺎ
ﺎ ﺪر (.
أﺮ
ﺮ
ﺎﻰ
ﻰ
إ
اﻜ
ﻰ
ﺎ ﺎ،
ﻬ
ا ﺪ ﺎء أي ﺪ ﻮ إ ﻰ اﷲ ﻜ
آﻮ
إﻰ
ا ﺎق وا ﺮا ،ﻬﺎ:
(1ا ﺪ ﺎء هﻮ
(2ا
ﺎن
ﻜﻮن
ﺎو
ﺪرا و ﺰ ﺔ،
ﺎن هﺎرون
أ ﺎ
أم
ﺎ
و
ﺄ ﺬ
) ) .(94 :أي أن ﻮ ﻰ وأ ﺎ
ﺮأ
ﻮ ﺎن
ا ﺰ ﺔ(.
هﻮ ﻜﻮن
(3ا
اﻜ
أ
اﻜ
ﻬ
،و
ﻮاس:
xxxix
أﺮ
ﺎ
،
ﻮل
ﺎ ﺎق
أو
ﺄ
را ﺔ وا ﺮآ
ﻜﺎ
ﺎن
ﻰ
اﺮ
ﻰإ
ا
ﺎ ﺔ
ﺎل إ ﺎن
ذﻚ ا
)
ﺎق ا
ا
ﺮ
أ ﻮ ﻮاس أن
ﺰل ﻬﺎ ا ﺄم
ﺮ وأ
،ﺮى ه ﺎك آ
ﺎ
د ﺎر
ﻰ
ﻮرة
اﷲ ا ﺎ
إ ﺎن(.
وا ر ﺎد :ﻜﻮن
(4ا
ذوي ا
ﻮ ﻬﺎ
ﺮاد ا ﻬ
ﺮ وا ﺮة ﺎ ﻮر إ ﻰ
إ ،آﻮ
أ ﻬﺎ ا ﺬ
ﺎ ﻰ:
ه
ﺄ ﻮا
أ ﻮا
أ ﺎء إن ﺪ ﻜ
ﺆآ )ا ﺎ ﺪة.(101 :
) ﻚ ا ﺔ
ﺪ ا ﻬ ،وإ ﺎ
وا ر ﺎد أي
ا
ﺄل
ﺎ ﺔ
ﺪ ا
ﺔ
ﺄﺔا
ﻚ(.
(5ا ﻮ
هﻮ ﻜﻮن
أﺮ
اﺬ
أن
ﻮا
ﺮاد ﺎ ﻬ آ
ﺪر
ﺮ ﻮم
xl
،
ا
ﻮ
ﻮم
ﺎ
ﺎ ﻰ :أ ﻬﺎ
ﻰ أن ﻜﻮ ﻮا
(6ا
ﺮاد ﺎ ﻬ آ
هﻮ أن ﻜﻮن
ﺎو ﺔ
هﻮ
و
أه
)ا ﻬ
ﺎﻰ
(7ا
أي ا ﻜ ﺮ
ﻮن ا ﻮ(.
ﺪر و ﺪو ،
ا
ﺎم ا ﻜﺎ
38
)
ذﻚ ا
ﺮ ﻬ ﻮ
ا
ﺎج ا ﺪ ﺎ
أ
ا
ﺪ إ ﺎﻬ
ﺮاد ﺎ ﻬ ا زدراء ﺎ
دع ا ﻜﺎرم ر ﺮ
38
ﻬﺪ ا ﺮ ﻮل ص.م.
ﻰا ﻮوﻮ
وا
ﻮد أ ﺪ
،أي ﻚ ا ﺔ
ﺎ
ﺮ :ﻜﻮن
ﺔ،
ﻮ
ﻰا
ﻮن ا ﻮ ﺎ
ﺎﷲ ،ﺎﷲ
ﺎ ﻰ:
ﺪ إ ﺎ ﻜ )ا ﻮ ﺔ.(66 :
ﻚا ﺔ
ﻮل اﷲ
ا
ﺎ ،و
ﺎ ﺮى ا ﻜ ،
ﺬروا ﺪ آ ﺮ
اﺬ
و
ﺎ
ﻮل ا
ﻬﺎ
ﺔ:
وا ﺪ ﺈ ﻚ أ
ﺔ ا ﺰ ﺮ ﺎن
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .91-88
xli
ﺎ
،
ا
،واﷲ ﻜ ﻰ
(8ا ﻬﺪ ﺪ هﻮ
إذا
و ﺬﺮ
أ ﺮي.
ﺪا ﻜ
ﺔ
ﺮ
ا
.3اﻹ
اﻜ
ء
ﻰو
ا
ﺎﺪ و
ﻰ ا ﻬﺪ ﺪ
ﺪ
(.
ﻬﺎم
ا
.
ﻬﺎم هﻮ
ﻜ
ا
ﻮﺎ
40
أدوات ا
ﻬﺎم ه :ا ﻬ ﺰة ،وه ،و ﺎ ،و ،
و ﻰ ،وأ ﺎن ،وآ
ﻚ ا دوات
أ-
،
:
39
)ذ ﻚ ا ﺎل
ا
ا ﺎ
ﻮ
ا
ﺎ
،وأ ،وأ ﻰ ،وآ ،وأي .و
ا
ا
ﺎ
ﻮر وا
ﺪ
ﻮر ﺎرة وا
ﺔ أ ﺎم:
ﺪ
ﺎرة أ ﺮى،
وهﻮ ا ﻬ ﺰة.
39ﺪ ﺪ ا ﺰ ﺰ
1992م( ،ص .160
ﻮب ،أ ﺎ
40أ ﺪ
ا ﺎ 1980 ،م( ،ص .119
ﺔ ،ا
ﺔ اﻹ ﻄ
ﺔ -ا
ﺔا
xlii
ﺔ ,ط ) 3ا ﺎهﺮة :ار ا ﻜﺮ ا ﺮ ،
ﺔ -ا ﺎ
)ا ﻜﻮ :ﺎرع ﻬﺪ
ا
ب -ﺎ
ج -ﺎ
،وهﻮ ه .
ﺪ
ا
ﻬﺎم.
ا
ﻮر
ﺔ أدوات
،وهﻮ
41
(1ا ﻬ ﺰة
ﺎ ﻬ ﺰة أ ﺪ أ ﺮ :
ﻮ ﺮ :إذا آﺎن ا
•ا
أ ﺪ أ ﺰاء ا
ﺔ
أو
أو
ﺎرة أ ﺮى :إدراك ا ﺮد،
ا
ﺪ.
ﺆل
أ(
ﺪإ ،
ب(
ﺪ،
ا ﺪي،
ا
ﺪ ،درس ا
43أ ﺪ ا ﺎوي
1980م( ،ص .112
ﺔ ،ا
ﻬ
أو
ﺪ
ﺎت ا
،
ﻮ :أ
43
ا
ﻮ ﺮ :أن
ﻬﺎ
ﻬﺎ ﻮاء أآﺎن:
ﻮ :أأ
ﻮ :أرا
را
42أ ﺪ ﺎ
ﺪإ
ﺮ ذﻚ
و ﻜ ا ﻬ ﺰة ا
41در
ﺮﺔ ا
ﻮل
ﺎ ﺮ أم
أو
ﻮر أو
ﻮب
ﺪ .
42
هﺬا أم ﻮ
أ
؟
ا ﺮ أم
؟
ﺎ ،ص .43
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .83
ﺔ،
ا
xliii
ﺎ ،ط ) 1ا ﺎهﺮة :دار ا
ﺎ ﺔا
ﺪ ﺔ،
ج(
ﻮل،
د(
ﺎل،
(
ﺮف،
ا
ﻮ :أإ ﺎي
ﺮت أم ﺎ ﺎ؟
ﻮ :أ ﻮم ا
ﺆل
و ﻜﻮن
أأ
ﺎدل ﺬآﺮ ﺪ "أم" ﺎ ﺎ و
ذآﺮ ا ﺎدل،
ﻮ:
ﻬ ﺎ ﺎ إ ﺮاه
هﻮ إدراك و ﻮع
ﺪ
ﺪ إ
أو
ﺎ
ا ﺬه
ﺪﺎ
45
ﻮر
ﺎء:
)ا
44
ا ﻜ
44أ ﺪ ا ﻬﺎ
ﺪ ا ﻬ ﺰة:
ﻰ
هﺬا
.(62
أ
ﺪ
ا
ﺔ .و ﺪ
وا
أم ﻮم
ﺔ؟
و ﺬآﺮ ا
• ا
ﺪ أم
ﻮ :أراآ ﺎ
ﺪا؟
ﺮا
،ﻮاهﺮ ا
ﺪم و ﻮ ﻬﺎ
ﻮاب إ ﺎ ﺎ )
ﺮ؟
45
ﺔ ،ص .87-86
ا ﺮ .
xliv
ﺎﺔ
ا
ﺎإ
ﺪ
ﻜﻮن
ﻬ
( أو
ﺎ ) (.
ﻮ:
و
ه ﺰة ا
أن ﺬآﺮ
ﺎءت "أم"
و
ﺪ
ﺪ ه ﺰة ا
ﺪ
ﻰ " "،
ﻮ:
ﺔ ،و ﻜﻮن
أﺎ
ﺎدل ،ﺈن
ﺪرت
ﺎء أم هﻮ
ﺪ ﺪي ﺎ ﻜﺎ أ ﻮ
ا ن وا .
(2ه
"ه "
ﺄ
ا
ﺪ
ﺪ وا
،أي
ﺪإ
ﺮ ﺔ و ﻮع ا
أو ﺪم و ﻮ ﻬﺎ،
ﺎرة؟
ا ﻜ ﺮ ا ﺰ ﺎج؟ ،ه ا ﻜﻮاآ
ﻬﺎ ذآﺮ ا ﺎدل "أم" ،وإذا و
"ه " ،آﺎ
أ
ﺮت ا ﺮ
أم أ
ﺮ ﺎ ﺪم
هﻮ
46
ﺪ ا ﺎدر
،
ﺮف ا
ﻬﺎ :أن ه آﺎ
ﺎرع
ﺎل،
ا
46
و
"أم"
ﺪ
ر
آ ﺎهﺎ
وه ﺎك أ ﻜ أ ﺮى
أ ﻮب اﻹ ﺎء
ﺔ
ا ﺎة
ﻹ ﺎأﻮ ﺎ ﻰ
ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ )(S.S.
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
إ ﺪاد
ده ﺎ ﻮ ﺎرى ﺎرى
103021027466:
.1ر ا
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ
ﻜ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺎآﺮ ﺎ
2010م 1431/هـ
iv
ﺔ
ﺔ
ﺔ
درا ﺔ
ﺔا
أ ﻮب اﻹ ﺎء
ﻹ ﺎأﻮ ﺎ ﻰ
ﺪم إ ﻰ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ )(S.S.
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
إ ﺪاد
ده ﺎ ﻮ ﺎرى ﺎرى
103021027466 :
ر ا
إ ﺮاف
)ا ﺮو
ﻮر ا ﺪآ ﻮر أ ﺪ ﺎ
ﺪا
ﺎ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ
ﻜ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺎآﺮ ﺎ
2010م1431/
v
(
ﺎة
ﺔ
ﺮ
.1
هﺬ ا ﺎ ﺔ
ﺮ
هﺬا ا
آ
ﺎ ﺔ
ﺔ ا وﻰ
ا
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ – ﺎآﺮ ﺎ
آ
ا ﺮا
ﻬﺎ
و
ﻬﺎ
اﷲ ا
.3
ﺄن :
ﻜ ﺔ ا ﺮوط
ا ﺪر ﺔ ا ﺎ
.2
ا ﺎ
ا
ا
ا ﺮارات ا ﻮ ﻮدة
هﺪا ﺔ اﷲ
آ ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﺪ
ﺎ ﺔ ﺮ
هﺪا ﺔ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ – ﺎآﺮ ﺎ
إذا آﺎن ا
ﺮ إ ﺪادي و ﻮ ﺪ
ا ﺮ دون ذآﺮ ﺄ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﻮل
ﺮ
ﻰ
ﺪ أن أ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
ا
آ ا ﻮ ﺎت ا
ﺎل راء
ﺮر ﻬﺎ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ – ﺎآﺮ ﺎ
ﺎآﺮ ﺎ ,ﺎر
2010م
ده ﺎ ﻮ ﺎري ﺎري
vi
ﺮار
ﻰا
ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ
أ ﻮب ا ﺎء
ﺔ
و ﻮا " :درا ﺔ
ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ" أ ﺎم ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ ﻜ ﺔ
ﺔ ا ﺎة
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ –
ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ر ا ول
2010م ا ﻮا 25
ﺎر
11
ﺎآﺮ ﺎ,
ﻮل ﻰ ا ﺪر ﺔ ا ﺎ ﺔ ا و ﻰ
ﻮ ﺮ ﺎ
1431هـ .و ﺪ
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ )(S.S.
/ﺎر
ر
ﺎآﺮ ﺎ11 ,
2010 /م
ا ول 1431هـ
ا
ر
ا ﺪآ ﻮرا ﺪوس أدا
ر ا ﻮ
ﺔ وا
ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ
ﻮ
ﺮ ا ﺪآ ﻮر
أ ﺪاري ا ﺎ
ر ا ﻮ
195905101991031001:
ا
ﺮف
ا
ﻜﺮ ﺮ ا
ﺔ وا
ﻬ ﺎ ﻮوا ﺎ ا ﺎ
ﺮ
ﺎء
ا ﺮو ﻮر ا ﺪآ ﻮر أ ﺪ ﺎ ﺪ ا ﺎ
194810051985031001 :
ر ا ﻮ
197506302003122001:
ا ﺎ
ﺪ
ر ا ﻮ
vii
ﻮ
ﺎ ﻰا ﺎ ،ا ﺎ
67030405 :
ﺮ
ﺮ ﺪ
ﻮان هﺬ ا
هﻮ #درا ﺔ
ﺔ ا ﺎة
ا
ا ﺆال :ﺎهﻮ ا
ﻰ أ ﺎول أن أ
ﺎء ،و ﺎ ﺎ ﻰ أ ﻮب ا
أﺎا
أ ﻮن ا
ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ#
ل
ا
ﺔ
ﺎء ﻰ
ﺮاض
هﺬا ا
ﺎ
ﻰ ،و ﺮ ﺔ أ ﺎت ا
أ ﻮب ا
ﺎء ا
:
ﺮ
ﺎء ا
ﻰ ﻬﺎ؟
ﺮ ﺔ أ ﻮب ا
ﺪة "
ﻰ ،وذآﺮ ا
ﻰ ا ﺮ وا ﻬﻰ وا
ﺎء ،إ ﻰ آ
ﺎت ا
ﻬﺎم وا ﺪاء وا
ﺎء
ﺔ ا ﺎة " ا ﻰ
ﺮﺔ
ا ﻰ
ﻰ ،و ﺮ ﺔ
ﺎ ﻬﺎ.
إن ا ﺮ ﺔ ا
ا
ﺎ
ا
ﻜ ﻬﺎ ﻰ هﺬا ا
ﻮ ﺎت
ﺪت
اﻜ
ﻰ آ ﺎب ا ﺪ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ا
ه ا ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺔ وه
ﺔ ﺎ ﻮ ﻮع .وأ ﺎ آ ﺎ
ﻬﺎ
ا ﺬي أ ﺪر
ﺎآﺮ ﺎ
ﺎ ﺔ ﺮ ﺔ هﺪا ﺔ اﷲ
ﻮان:
"Pedoman Penulisan Skripsi, Tesis dan Disertasi UIN Syarif Hidayatullah
”Jakarta
viii
ABSTRAKSI
Pembahasan ini berjudul
ﺎ أﻮ
” ﺎ ﻰ
“
ﺔ ا ﺎة
ﺎء ﻰ
ا ﻮب ا
ﺔ
درا ﺔ
atau kajian Balaghah tentang Insya dalam syair Falsafatul hayah Ilya abu madi.
Dari pembahasan kajian ini, saya perlu menjawab beberapa pertanyaan
yang berkaitan dengan Insya, Insya dibagi ke dalam beberapa bagian, dan apa
makna Insya Tholabi yang terselubung dalam bait syair Falsafatul Hajah.
Adapun tujuan dari pembahasan ini, yakni untuk mengetahui Uslub Insya
Tholabi, dan untuk mengetahui bait-bait syair yang termasuk dalam Insya Tholabi
di dalam Falsafatul Hayah dan menyebutkan bait-bait syair Falsafah Hayah yang
mengandung unsur Insya Tholabi seperti Amr, Nahyi, Istifham, nida dan tamanni
serta makna yang terkandung di dalamnya.
Dalam pembahasan ini, saya menggunakan metode perpustakaan, dengan
cara mengumpulkan buku-buku yang berkaitan dengan pembahasan ini. Adapun
metode penulisannya, saya mengacu pada buku "Pedoman Penulisan Skripsi,
Tesis dan Disertasi UIN Syarif Hidayatullah Jakarta”
ix
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ
ا
ﺪ ﷲ رب ا ﺎ
و
و
وا
م ﻰ
.
ﺪ ﺎن ا ﻮ
ا
ة وا
ﻬﺎء ا ﺪرا ﺔ ﻰ ﺎ ﺔ ﺮ
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،ﺪ ا
ا ﺮوط ا ز ﺔ
و ﺎ ﺔا
ا ﻜﺮ وأ
ا ﺪ ﺮ ﻬﺆ ءا ﺬ
ﺔ
ا
،
آ ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﻰ
ﺪا ﺮو
ﺎ
ﺔ ا و ﻰ.
أن أ ﺪم أ
ﺪ ﺪوا أ ﺪ ﻬ إ ﻰ وه :
ﺪ آ ﺔ ا داب وا ﻮم ا
ا
هﺪا ﺔ اﷲ
ﻰ آ ﺮط
ﻮل ﻰ درا ﺔ ﺮ ﺎ ﺎ
ﻬﺎء
.1
ﺪﺎ
ﺪو ﻰ
ﺎ ﺬة ا ﺬ
ﺎ ﺔ ا ﺪآ ﻮر ا ﺎج
ﺬ ﻮا ﻬﻮده
ﺰو ﺪي
ﺎ ﻮم ا ﺎ ﺔ.
.2
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ ا ﺪآ ﻮرا ﺪوس
ﺔر
أدا أ ﺪاري ا ﺎ
ﻮوا ﺎ ا ﺎ
ﺮو
ﺮ.
x
ﺔ ﻜﺮ ﺮة ا ﺪآ ﻮرة ﻬ ﺎ
.3و
ﺎ
ﺔ ا ﻜﺮم وا
ﺮم ا ﺮو
ﺪ ا ﺬي ﺪ ﺬل ﻬﻮد و ﺎم ﺎ
ا
ﺮاف ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا
.
.4وأ
ا ﻜ ﺔ ا ﺮآﺰ ﺔ
ا
ﺔ و ﻮ ﻮهﺎ ،وأ
ا
ﻮرا ﺪآ ﻮر أ ﺪ
ﺎ ﺔ ﺮ
ا ﻜ ﺔ آ ﺔ ا داب وا ﻮم
ﺎ ﺔ و ﻮ ﻮهﺎ.
.5وأ ﺪم ﻜ
ﻮع إ ﻰ وا ﺪى ا
وا ﻜﺮ ﺔ ا ﺎ ﺔ أ
وأ
ﺎهﺎ ا
ا ﺬ
ﻮب ا ﺎج
ﺪر ﺎ
ﺎ ﺪات ا ﺎ ﺔ
وإ ﻰ
ﺎ ﻚ ﺎم .ا ﺬ
ﺪا
أآ ﺮ أو ﺎ ﻰ ﻰ آ ﺎ ﺔ
ا ﺰاء .وا
م
ﺎ
ا ﺮ ﺎل
ا ﻜﺎ ﺔ ا ﻰ
ﻰ .ﺰاه اﷲ
ﻜ ور ﺔ اﷲ و ﺮآﺎ .
xi
ﺔ
أن أ درا ﻰ
ﻮب
ر
ﺪ ﻮر
ﺮ ﺔ
ﻰأ
هﺬ ا ﺎ ﺔ ،وإ ﻰ زو ﻰ ا
ا
هﺪا ﺔ اﷲ
ﺮ
ﻮ ﺎت ا
ﻮا ﺔ ا
ﺮ
ﺮار
ﺮف ................................................أ
.................................................ب
ا
ﺔ ا ﺎ ﺔ وا ﻜ
ﻰا
...............................
ج
ﺮ ﺪ .......
...................................................
د
ﻜﺮ و ﺪ ﺮ ....................................................و
ﻮ ﺎت ا
..................................................ح
ا ﺎب اﻷول
ﺪ ﺔ
أ.
ﺔا
ﻜ ﺔ 1 ...........................................
ب.
ﺪﺪا
ﻜ ﺔ 6 ...........................................
ج .ا ﺮض
ا
6 .......................................
د.
ﻬ ا
7 ............................................
.
ﺔا
7 ............................................
ا ﺎب ا ﺎ
ﺎة إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﺔ ﺮ ﺔ
xii
أ.
ﻮﺪ و ﺄ
ب.
ﺎ
9 ...........................................
12 ..................................................
ا ﺎب ا ﺎ
ﻬﻮم اﻹ ﺎء
أ.
ﺮ
ﺔ ا ﺎة 15 ........................................
ب.
ﺮ
17 .................................................
ج.
د.
17 .................................................
أ ﺎم ا
ﺎء ا
19 .....................................
.1ا ﺮ
19 .............................................
.2ا ﻬ
26 ............................................
.3ا
.4ا
ﻬﺎم
30 ........................................
41 ............................................
.5ا ﺪاء ..................................……….
ا ﺎب ا ﺮا
أ ﻮب اﻹ ﺎء و ﺎ
ﺔا
ﺎة ﻹ ﺎ أ ﻮ ﺎ
xiii
ﺮ
44
أ.
ﺮ و ﻮ ﻮ ﻬﺎ ا ﻮاردة
أ ﺎت ا
.................
49
ا
ﺎء ا
ب .أ ﺎ
ج.
ﺎ
أ ﺎ
ا
ا
ﺔ
56 .......................................................
ا
58 .................................................
52 ...................................
ﺎء
أ ﺎت ا
ﺮ
.................
53
ا ﺎب ا ﺎ
ا ﺎ ﺔ
ﺮا
xiv
ا ﺎب اﻷول
ﺪ ﺔ
ﺔا
أ.
ﻜﺔ
ا ﻮن ا
إن ا دب
وأ ﺪا ﻬﺎ ﺎ ﻬﺎ
ﺎ
ا ﻮزون ا
ﺎ
وا ﻜﺎر،
ﺮ وا ﺮ .ﺎ
ا
ﺮ أ ﺪم ا ﺎر ا د ﺔ ﻬﺪا
،و ﺪم ا
،أو ﺪم
2ﺪ ا ﻮ
1413هـ( ،ص .849
:ا
إﻰ رﻰ
ا ﺪ ﺔ.
ا
ا
ﺮ هﻮ
ﺮ
ﺮ
ﺎ
ﻮر
،أو
3
،اﻷدب ا ﺮ
ﺪ
،ا
ﺎ
ل
1
ﻰ ،وأ ﺎا ﺮ ﻬﻮ أ ﻮب
1ﺪ ا ﺰﺰ
1402هـ( ،ص .5
ا
ﻬﺎ
إﻰ
ﻮزون 2.وا
ا
و
ﻮا
،و ﻮرة ﺪ ﺔ ،و ﺎل را .
وا دب
و
ﺔ ا ﻰ
ا ﺮاح وأ ﺮاح ،وَا ﺎل وَا م،
ا د
ﺄ ﻮب
ﻮر ا ﺎة
و ﺎر
،ط ) 1د.م.ن :.د.ن،.
ﻰ اﻷدب ،ج ) 2ﺎن :دار ا ﻜ
ا
ﺔ،
) ﺎآﺮ ﺎ :آ ﺔ ا دب وا ﻮم
ﻰ اﻷدب ا ﺮ و ﺎر
3ﺔ ﻮ ،ا
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ،(2005 ،ص.5.
ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
xv
ﺔ ه
وا
ﺔ
آ م
ﺔ ﻬﺎ
ﻮ
ا
ﺎء ا
ا
ﺄد ﺔ ا ﺎ ﻰ ا
ﺔ
ا
إ
ب،
ﺎص ا ﺬ
ﺎ ﻮن.
ﺔ
ﺪاد ا
ﺮي ود ﺔ إدراك ا
ﻮة و ﺄ ﺮا و
ﻰ
ﺎ
.
ﺎ
و
ﺎ،
ا ﻮن
ﺪ
ﺎل و ﺎن ا ﺮوق
ﻰوﺄ
دﺔ
ا
ﺎظ
ﺎرا ﻜ ﺎت وا
اﻜ م و ﻮ
وا ﺰ ﺔ ا
ﻰ
4
ﺔ إذا
ﻮا
ﺎ
وﻮ ﻮ ﺎ
ﻜﻬ و
ﺔ ا ﻰ
ﻬﺎ
و ﺎل
ﻰ
ﺮ
5
و
ﺔإﻰ
ا
ا ﺎن ،و
ﺔ أ ﺎم وه
ا ﺎ ﻰ ،و
ا ﺪ .و
ا ﺎن هﻮ أ ﻮل ا ﻮا ﺪ ﺮف
ﻬﺎ إ ﺮاد ا
ﻰ ا ﻮا ﺪ
ﻰ
و ﻮح ا ﺪ ﺔ ا
هﻮ
ﺔ
ﺮق
ﻰ
ا
4ﻰ ا ﺎرم و
ﺮ :دار ا ﺎرف1377 ،هـ( ،ص .8
5
ﻬﺎ
ذﻚ ا
ﺮ
،ا
)
وا
ﺎ
ﺔآ
آ
ﺎ ﺮا
ﻮ ﻬ.
أﺮ
ا ﺬي ﺎل
ﻮف ا
ا ﺎ
وا
ﺎرة
إ ﺮاز ا
ﺔ ا ﻮا
ا ﺮ ،ص .9
xvi
ﻰ ،أو
ﻰ ا ﻮا ﺪ
ﺔ ا ﺎن وا
ا ﺎن
ﻮر
ﺎ ﻰ وا ﺪ ،ط 12
ﺮف ا ﻜﺎآ أن
اﻜ م
ا ﺎﻰ
ا ﺎدة و ﺎ
ﺮز ﺎ ﻮ ﻮف
ﻬﺎ
ا
ﻬﺎ
ا
ﺎء
ﻰ ا ﺎل ذآﺮ 8.أ ﺎ ﺮ
أ ﻮال ا
ا ﺮ
ﺮف
ا ﺎل.
ﺎن و ﺮ ،
اﻜ م ﻰ ﺎ
ا ﺰو
هﻮ
ا ﺎﻰ
ا
ﻬﺎ
ﺎ
9
و ﺎدة
ا ﺎ ﻰ آ ﺮة ﺪا
ا
ﺎء إ ﻰ
ا
ﻰ .وا
ﺎء ا
6أ ﺪ ا ﻬﺎ ﻰ ،ﻮاهﺮ ا
ا ﻜﺮ 1411 ،هـ( ،ص .360
7ا
دار ا ﻜ ا
ﻮاص ﺮاآ
ﻬﺎ ا
هﺎ ا
ﺎء ا
ﻰ وا
ﺎء
ﻰ هﻮ
ﺪ ﻰ
ﻮﺎ
ﺮ ﺎ
ﺔ ﻰا
ا ﺰو ﻰ ،اﻹ ﺎح ﻰ
ﺔا ﺎ
8دآ ﻮر أ ﺪ ه ﺪوي ه ل ،ا ﺪراآﺎت ا
ﺔ
ﺔ ،ط ) 1ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ وه ﺔ 1422 ،هـ(.
ﺔ ،ا
xvii
ﺮ
ﺎ ﻰ وا ﺎن وا ﺪ ،ط ) 12ﺮوت :در
ا
ﺔ ،د.ت ،(.ص .15
9دآ ﻮر ﺪ ﺪ ا ﺰ ﺰ
ا ﺮ 1412 ،هـ( ،ص .123
ﺎء .و
ﺔا
ﺪ
ﻄ
وا ﺎن وا ﺪ
ﻰا ﻄ
) ﺮوت:
ﻰ ا ﻄﻮل درا ﺔ
ﺔ ،ط ) 3ا ﺎهﺮة :دار ا ﻜﺮ
ﺎء ا
ا
هﺎا
ﺎزي .وا ﺮ
ﻬﺔ ا
ﻰ
ا
أو ا
اﻜ
وا ﺰام وا ﻮا
.وأ ﺎ
ﻰ
ﺪم
ﻮﺎ
ﺎ
ﻰ
ا
ﻬﺎم هﻮ
ﻰ
ﺪة "
ﻬﺎ ا
ا ﺎؤل وا
ﻬ
ﻜ
ﻮل
هﻮ
هﻮ
ﻰ
ﺎ
ﺔ ا ﺎة"
ﻰ ا ﺎرم و
،ا
ا
ﺮف ا ﺎ
ﺔ ا ﻮا
ﺔ ا ﺮ ﺔ :ا ﺪ
ﺔا ﺮ ﺔ
ا
11أ ﺪ ﺎ
) 1ﺎآﺮ ﺎ :ﺮآﺔ را ﺎ ﺮا ﺪا ﺮ ﺪ 1996م( ،ص .65
12دآ ﻮر
ﺮ ﺔ 1410 ،هـ( ).ﺎ
ﺮف (
xviii
ﺔ
ﺔ ﻬﺎ
ا
ﺔ ،ص .77
ﻰ
ا ﺮي ،ﻰ ا
ﻰ
وا ﻜ ،وا ﻰ
ﺎم وا ﺮح .و
ﺪ ،در ﺔ ا
ا
ﻰ
ا
ء
12
ﺎر ،ا
10
ﻰ
ا
ﺔ .وا ﺪاء
آ ﺎ ﺮى أن
ا
ﻰ
هﻮ
ا
أي
.وا
ﻰ
ا
ﻮل ا
ء وا ﺰام .وا ﻬ
ﺎع
ﺎل.
ﻰا
هﻮ
وا
ﻰ
ا
ﺔو
ا
ﺎ ﻰ ،ط
ﺎ ﻰ )ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا ذ ﻮ
ب.
ﺪﺪا
ﻜﺔ
آ ﺎ ذآﺮت ا ﺎ ﺔ ﻰ
ﻰ أ ﺎت ا
ا
ﺮ ﻰ
.ﺬا
ﺎ
ﻰ
ﺔ ا ﺎة"
ﺎ ﺔ ان
ﺎ ﺔا
ﺪد هﺬا ا
ﺎء
ا
ﺔ ا ﺎ ﺔ:
.1ﺎهﻮ أ ﻮب ا
.2و ﺎ ا
.3و ﺎ
ج .ا ﺮض
ﺎء ا
ﺎت ا
أ ﻮب ا
ﺎء ا
ﺎﻰ ا
ﻮب ا
وا
ﺔ ا ﺎة ا ﻰ
ﺪة
ﻰ ؟
ﺎ
ا
ﻬﺎم وا
ﺎ ﺔ ا ﺮ،
ﻰ وا ﺪاء ﻬﺎ ؟
ا
أ ﺎ ا ﺮض
ﺎء ا
؟
ﺮﺔ ﻰ
وا ﻬ ،
ا
ﺔا
ﺪة "
ﻜ ﺔ أن ا ﺎ ﺔ
ﻬﻮ
ا
،و ﺮ ﺔ أ ﺎت ا
ا
ﺎ
ا ﺎة" ا
ا
وا ﻬﻰ وا
ﻬﺎم وا ﺪاء وا
xix
ﺪ
ﺮ ﻰ
ﺎ
ا
ﻰ ،و ﺮ ﺔ
ﺮ ﺔ أ ﻮب
ﺪة "
ﺔ
،وهﻰ ا ﺮ
ﺎ ﻬﺎ.
ﻬ ا
د.
أﺎ ا ﺮ ﺔ ا
ﻜ ﻬﺎ ا ﺎ ﺔ ﻰ هﺬا ا
ا ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺔ وه
و ﺮهﺎ ا
ا
ا
اﻜ
ﻮ ﺎت
ه
ت
وا
ﻬﺎ
ﺔ ﺎ ﻮ ﻮع .وأ ﺎ ﺮ ﺔ ا ﻜ ﺎ ﺔ ﺪ
ﺪت ا ﺎ ﺔ
ﺎ ﺔ
ﻰ آ ﺎب ا ﺪ
ﺮ ﺔ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ا ﺬي أ ﺪر
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ
ﻮان:
ﺎآﺮ ﺎ
Tesis dan Disertasi UIN Syarif Hidayatullah ،"Pedoman Penulisan Skripsi
Jakarta".
.
ﻄﺔ ا
ا
ا ﺎ ﺔا
ﻰ
ﺪﺔ
ا ﺎب ا ول :
ﺔ أ ﻮاب
ﻮي
ﻰ
و ﺪ ﺪهﺎ وا ﺮض
و
ا
،و ﻬ
.
ﺪ
ا ﺎب ا ﺎ
:
ا ﺎب ا ﺎ
:ﺪ
ﺔ
ﺎ ﻰ ،و
ﺎة إ ﺎ أ ﻮ
ﺮ ﺔ
ﻰ ﻮ ﺪ إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ،
و ﺄ ،و
و
ﺔ ا
ﻜ ﺔ،
،و ﻮ .
ﻬﻮم ا
.
xx
ﺎء،
ﻮي
ﻰ
ﺮ
ا ﺎب ا ﺮا
:
ا ﺎب ا ﺎ
:
ﺪ
ﺄ ﻮب ا
ا
ﺮ ﻰ
ا
ﺎء ا
ﺎء ا
ﺪة "
ﺔ ا ﺎة" ،وأ ﺎ
،و ﺎ ﻬﺎ
ﺎ ﺔ و
ﻮي
ﻬﺎ ﺮا
ا
xxi
ﻰ
.
ﻰ أ ﺎت
أ ﺎت ا
ﺮ.
ﺔ ا
,
ا ﺎب ا ﺎ
ﺔ ﺮ ﺔ
أ.
ﺎة إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﻮﺪ و ﺄ
ﺎهﺮ أ ﻮ ﺎ ﻰ
وﺪ إ ﺎ
ﺎء ا
ا
ا ﺮى ا ﻬﺎد ﺔ ا
ﺎف
وا
ا ﺎ ﺮة،
وﺪ
ﺎﻰ
ا
ﺎ ﺔ
ﺎر ا ﻮر
ﺔ ا
ﺮ
ﺔ
ﻰ ا ﺎة.
ﺔ ا ﺎل ،ﺬا ﻚ
ﻮى ا ﺪر ﺔ ا
ﺪا ﺔ
13
ﺎﺔ
ﺮا
ا ﺎ ﺔ
ﺮ
ﺔا
إ ﺮاه ا ﺬر.
ﺮح ا ﺪروس ،و
13
هﺬ ا
ا
ﺮ
إ آﺎن
ا
،
إ ﺎأﻮ ﺎ ﻰ
أن ﺪرس
ا
ﻬﺎ أ
ﺎ ،و
ﺄ إ ﺎ أﻮ ﺎ ﻰ
ﺔ.
ﺮ ﺔ "ا
ﺎن ﺎم 1889م .وه ا ﺪى
ﺔ ﺄ ﺪام ا
آ
ﺪ ﺔ" ﻜ ﺎ
ﺮق ا
ا
ﺪر
ﺪ ﺮهﺎ
أ ﺎم ﺎ ﺬ ﻬﺎ
إﻰ
ﺪة ر
ﺮهﻮ ،إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ ﺎ ﺮ ا ﺆال وا
ﺔ 1993 ،م( ،ص .15
xxii
ﻰ ا ﺪام
آﺎن
ا
ﺎل ) ﺮوت :دار ا ﻜ
إ ﺎ أﻮ
ا
ﻜ ﺪر ﺔ
ا ﺎ
ﺎ ﻰ
ﺪر ا ﺮ
ﺮ ﺎم 1902ﺄ
اﺬ
ذ ﻚ ﺄن
ﻮان و ﻮهﻬ
ا ﻜﺮ ،و ﺪ
ﻬ
ﺪ ﺪ ،و ﺪ أ
ﺮ
ﻬ
ﻬﺎ
ﺮ اﻜﺎﺔ
ﺪرهﺎ وا
ا
و ﺎ ﺮه
ﻰ
و
ا
ﺎل
ﺎ
ده ،وآ
ا ﺮ ﺪ ،و
أ
ﺮ
ﻮات.
ﻜ ﺪر ﺔ
ﺪ
ا ﺎرة و ﺪ ا ﺬ
14ﺪ
/(1985ص .101
15زه ﺮ
ا ﺮ ﺔ 1963 ،م(.
ﺮاز ،إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﺮ ﺎب
ﺮة
أ ﻮا ﻬ
أ ﻮاهﻬ
ا
ﻬ وآ
ﺮﺎﻬ
15
ﺮ
إﻰ
ا ﺪ ﺎن وا ﺬ
ﺮا ﺮ
ﺪا
ا
ﻬ
ﻮة إن إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ ر
،ا
ﻬﺮة
ﺪا أد ﺎ آ ﺮا و ﺎه ﻮا
ﺎء ا ﻬ ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺪ ﺔ ،ﺪ ﺎ أ ﻜ
ﺪاد ا ﺮآ
ﻮ ﻬﺎ إ ﻰ
ا ﻬ ﺮ )ا ﺎهﺮة :ﻜ
ﺎ ﺮ ا ﻬﺎ ﺮ واﻷ ﻜﺮ )د
xxiii
ا ﺎ
،
:دار ا
ﺔ
و
ا
ﺎم 1929م ﺎ ﺮ إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ إ ﻰ أ ﺮ ﻜﺎ
ﺎ ﺔ )ا ﻮ ﺔ ا
ﻮات
أ
ﺪ أن
ﺪة(
ﺮ .ﺄ ﺎم
ﺎ ه ﺎك
ﺪ ﺔ
ا د
أ
ا ﻬ ﺮة
ﺎن إ ﻰ
ا ﻬ ﺮة
ﺎن إ ﻰ أ ﺮ ﻜﺎ ﻜﺎ
ا ﻜﻮ ﺔ ا
ﺎ ﺔ ز ﺎن ذ ﻚ آﺎ
و ﺪ أن أ
ا
ﺮ
و ﺪرة ﺪاد وآﻮ ﻮا ا ﺮا ﺔ ا
إ ﺎ أﻮ ﺎ ﻰ
1970م ،و ﻮ ا ﻬ
ﺮاد أ ﻮ ﺎ ﻰ.
آﺎ
17
ﻮرة ،أ ﺎ
ا ﺎل ،ن
أ ﺮا
ا ﻬ ﺮة إ ﻰ أ ﺮ ﻜﺎ.
ﺎ
إ ﻰ ﻮ ﻮرك
و ﺮ
ور ﺪ أ ﻮب
ﺔ ﺎم 1960م.
ﻮ ﻮرك
18
ﺮ
ﺪر ﺔ ا ﻬ ﺮ ﻬﺎ ﺔ ر
ﺎم
ﺔ.
19
ا ﺮ ،ص .21
16
17أ ﺪ
،ﺎر
ا
ﺮا ﺮ
ا ﺪ
ﺪح ،أد ﺎ وأد ﺎؤ ﺎ
ﺪ
ﺪا
،ا
) ﺮوت :دار ا
،د.ت ،(.ص .303
ا ﻬﺎ ﺮ اﻷ ﺮآ ﺔ )د.م.ن:.
18ﻮرج
ا ﺮ ﺔ ا ﺎ ﺔ.185 ،(1956 ،
19
ﺎ ﻰ وا
ﺎ ﺎرة
ﻮات
ﺮان وز
ﻮ
أآ ﺮ
ذ ﻚ ا ﻬﺪ ﻬ ﺔ
أر
ﺮ
ﺮا ﺮ
xxiv
ا ﻬ ﺮ ،ص .102
ﻬﺪ ا ﺪرا ﺎت
ﺎ
ب.
إذا ا ﺎ أن
ﺎ ﻰ
ا ﺬي ﺪ ﺎ
و ﺎ
ﺄ
ﺪ
ا
ﺎدر
ﻰ
ﺎ
ﺎ ،و
ر
ﺎ
ا ﺎ ﺮ إ ﺎ أﻮ
ﺪ ﺎإ
ﺮ ،ﻬﻮ و ﺪ
ﺪ ﺎ أن
ﺮئ
ﺎﺔا ﺎ ﺮ
إﻰ
ﺪع إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ أ ﺔ ﺪر ﺔ
ا
ﺮ و
ا
ﺪ
ﻮال
و ﺎره
" ﺬآﺮ ا ﺎ
و
ﺮ
و ﺪ زادت ﺎ
ا
ﺎ آﺎ
ﺎﺪا
ﺎ .ﻜ ﺮ
ﺮ.
ﻬﺎ
ا د ﺔ ﻜ ﺮة إ
ﺮ ا ﺎم ا ﺬي ﺮأ ر ﺎ
ﺮي
20زه ﺮ ﺮاز ،إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ ،ص .102
xxv
ﺔ
ا ﺎ ﺮا
وا ﺮى وأ ﻰ ﻮاس وآﺎن أه
أ ﻜﺎر
ﺪارس
ﻰ أ ﺪر د ﻮان ا ول
" ﺎم 1911
ﺎ ﺎ ،و
.
ﺮد وإ ﺎ ﺮى
ﺪه
ا
ﺮ
ا
20
ﻰ أ ﺎر
ﺎ ﺮ
هﻮ
ﻰ
ﺄ ﺮا
أ ﺮت
ﺮ وإ ﺎ
ﺪ
ﺪ آ
ا ﺮك إ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
أ ﺪ أ
ﺮان وأ
م،و ﺮاء ﺎ
ذرو
وا ﺎز
ا
ذ ﻚ ﺈن
و ﺎ
ﺪي
ﺎرع وا
ﺪا ﻜ
وا ﺰهﺎرى
ا ﺪد وهﻮ ا
ﺎة
ﺪح و ﺮ وو
أ ﺪر
21أ ﺪ
ﻬﻮ
،ﺎر
ﺎرآ
أ
ﺔ "ا
ﺮ"
ﻮن
ا
ا ﻮر
ﺮ ،وا
ا ﺮاق.
ل ا ﺬات ا ﺮ ﺔ
و ﺎ
ص .6
ﺮان
ﺮاء ا ﻬ ﺮ ﺪ ﺬوا ا
ﺮا
22
ﻮرة
ﺮي
و ﻜ ﻬﺎ
ﺎ
ﻰا
ﺮا
ﺪ ا ﺬي ﺪ
ﺎن ،وا ﺮ ﺎ
ﺪه ا
ا
ﺬ
ﺄ ﻬﺎ
ﺎم 1920
ﺎ ﻬﺎ
ﺎل آﺎ
ﺪ ﻮ
ا ﺮا ﺔ ا
ﺔ ﺮﺎ ﺔ
ﺮ
و
ﺮا
ﺮاض ا
وه ﺎء.
أ
ﺮو ﺔ
22
ﺔ ﺄﻮ
ﺎء ا ﺮا ﺔ ا
ﻮ ﻮرك وا ﺬ ﻜ ﺎ
وآﺎ
أو
ا
ﺮ ،ص .3
،درا ﺎت
ﺮ ا ﻬ ﺮ )ا ﺎهﺮة :ﺎ ﺔ ا ﺎهﺮة،(1968 ،
xxvi
.4 ص، ا ﺮ
xxvii
23
ا ﺎب ا ﺎ
ﺮ
أ.
ﺎة
ﺔا
ﺎة – ﻹ ﺎ أ ﻮ ﺎ ﻰ
ﺔا
أ ﻬﺬا ا ﺎآﻰ و ﺎ ﻚ داء
إن ﺮ ا ﺎة ﻰ ا رض
آ
ﺪو إذا ﺪوت
ﻮﻰ
اﺮ
اﺮ
و ﺮى ا ﻮك ﻰ ا رض و
ﻰ أن ﺮى ﻮ ﻬﺎ ا ﺪى
إآ
وا ﺬى
ﺮ
ﺎ
ﺎل
ﺎد
ﺮى ﻰ ا ﻮ ﻮد
أن ﺰول
ﺰو
أدرآ آ ﻬﻬﺎ
ﻮر ا ﺮوا
ﻬﻮ
xxviii
ا ﺎر أن
ﺎ
ﻰ
ﺮ ﺪ ﻚا ﻮ
ﻰ وا
ﺎ ﺪون
ﻬﺎ وا
ا
ﻰ و ﺮهﺎ
ﻮ
ﺎم
أ ﻜﻰ و ﺪ
؟
ﺎ
ا ﻬﻮ
و
ا
ا ط
ﺎ
ﻬﺎ
ﺪاﻬ ﺮ
ﺎر
وا ﺮك ا ﺎل ﻮرى
وا
رض أو وأ ﺮا
أ
آ َ ﻜﺎ او آ
ﺪا ذ
إ ﻰ ا ﻮل و ﻜ
آ
أن
أﺔا
ﺎف
ا ﻮ
ﺈذا ﺎ و ﺪت ﻰ ا رض
ﻮ
xxix
ﺄ
إ ﻰ أن
ﻬﻮم اﻹ ﺎء
ب.
اﻹ ﺎء
ﺮ
ا
ﺄ
ﻮن ا ﻜ م إ ﻰ
ﺎ
ﺪق وا ﻜﺬب 24.وأ ﺎ آ م ا
ا
ا
ﺎر
وا
ﻚ ودع ا ﻜ م
هـ( ،ص .181
25درو
ﺎء هﻮ آ م
ﺪق وا ﻜﺬب ﺬا ،وذا ﻚ
ا
24
ﺮ و إ ﺎء .و ﺮ ﻮا ا ﺮ
ا ﺪ ،ا
ا ﺪي،
ﺎ ،
آ ﺮ
ا
ﺎ
ﻚ
ﺪ ﻮل
ﺎل:
ﻰ
ﺪ
ﻜ
ﺎ
ﻮ
ﺎ.
25
ﺪ ا ﺮب ،ط ) 2ا ﺎهﺮة :دار ا ﻜﺮ ا ﺮ 1416 ،
ا
ﺎ ،ط)2
xxx
ﺮ :ﻜ
اه ﺔ 1381 ،هـ( ،ص .33
اﻹ ﺎء
أ.
ا
ﺎء إ ﻰ ﻮ ﺎن ه ﺎ ا
ﺮ ا
.ا
ﺎء ا
ﺪ
ﻮﺎ
ﺮ
ﺮ ا
ﻬﺎ :ا
و
و
ﺪ
،وأ ﺎل ا ﺬم ،و
ا
.
ا ﺎ
ا ﺮ ﺔ.
ﺎء.
ﺎء
وا ﺪاء .أ ﺎ ا
ﺎء
ﻮ ﺎ ،و
آ ﺮة
ا ﺮ ﺎء ،و
ا ﻮد،
ﺎ
ﺔ و ن أآ ﺮ أ ﻮا
أو ن أآ ﺮ
ا
إ ﺎ
إﻰ
أ ﺎر
28
ﺪ ،درس ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ :ا ﺪ
26أ ﺪ ﺎ
) 1ﺎآﺮ ﺎ :را ﺎ ﺮا ﺪا ﺮ ﺎدا ،(1996 ،ص .65-63
27
و
ﻰ
ﺮ ا
ﺔ ﺆاد ا
27
ﺪ هﻮ ﺎ
26
وأ ﻮاع ا
ا
ا
ﻬﺎم وا
هﻮ ﺎ
وا
ﺪ أ ﺪ ﺎ
ﺎ
ﺔ ا ﺮ وا ﻬ وا
ﺎء ا
ﺎء
،
ﺪ ا ﺎدر
ا
،ﻮاهﺮ ا
28أ ﺪ ا ﻬﺎ
ا ﻜﺮ 1411 ،هـ( ,ص .76
ﺔ ) ﺮوت:
ﺔ
ا ﺎ
xxxi
ا
ﺔو
ا
ﺎ ،ط
ا ﻜ ﺎب 1405 ،هـ( ص .115
وا ﺎن وا ﺪ ،ط ) 12ﺮوت :دار
ب .أ ﺎم اﻹ ﺎء ا ﻄ
و
ا ﺮوف أن ا
ﻮﺎ
وا ﻬ
ﺮ ﺎ
وا
و
ﺎء ا
ا
ﻬﺎم وا
ا ﻮاع و
هﻮ ﺎ
.وأ ﻮا
آ ﺮة ،ﻬﺎ ا ﺮ
وا ﺪاء .و
ﻬﺎ و ﺎ ﻬﺎ ا
ﺪ
ا ﺎ ﺔ هﺬ
ﺔ.
اﻷ ﺮ
.1
ا ﺮ هﻮ
ا
وا
ﻮد ﺎ
أر
ﺰ ﺔ و ﺎم ،أو
و ﺎ ﺎ ،أر
ء هﻮ
ا
ﺪرور ا ﺮ
ﺪ
ﻮاء أآﺎ
و ﺮ أر
(1
ﻰ و
ء.
ﻚ
ﻜﻮن
ﺰﺔ أ ﻰ
ﺔ أ ﺮ أم .
29
،وه :
ﻮ
ا ﺮ،
ﺎ ﻰ :ﺎ
ﻰ ﺬ ا ﻜ ﺎب
ﻮة ) ﺮ .(12 :
29ﻮد أ ﺪ ﺔ،
ا ﺮ ﺔ 1410 ،هـ( ،ص .83
ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ،
xxxii
ا
ﺎ ,ط ) 1ﺮوت :دار ا ﻮم
ا
(2
ﺎرع ا ﺮون
ﺔ
ذو
(3ا
م ا ﺮ ،آ ﻮ
)ا
ا ﺮ،آ ﻮ
ﺮآ
(4ا
ق.(7:
ﺎ ﻰ:
و ﺎ ﻮا ﺪ
ا
ﻜ
ﻜ أ
إذا اه ﺪ ﻜ )ا ﺎ ﺪة.(105 :
ﺪر ا ﺎ
وﺪ
ﺎ ﻰ:
ا ﺮ ،آ ﻮ
ﺎ ﺎ )ا ﺎء.(36:
إ
30
ﺮج ا ﺮ
ﺎ ا
ا
ء وا ﺰام إ ﻰ
ﻰ و
ﺎق ا ﻜ م و ﺮا
ﺎد
ﺎ ﻰ:
ا
وهﻮ
ﺎن أ ﺮى
ﺎن
ﻮال .وه
آ ﺮة ،ﻬﺎ:
(1
ا ﺪ ﺎء هﻮ ا
ا
ﻰ
وا ﻮ وا ﺮ ﺔ و
30در
ا
ﺎﺔ
ﺮع وا
ا ﻮ
) ﺄ ﺔ(،
و ﻜﻮن
ﺎدرا
ا دﻰ إﻰ ا
ﺰﺔ
و ﺄ ﺎ.
ﻮ
ﺎ ﻰ :رب ا ﺮح
و ﺮ
أ ﺮي وا
وا
وز ﺮ
ا ﺪي،
ا
31
ا ﺪري،
ﺮ ﺔ 1410 ،هـ( ،ص .57
أ ﺪة
أه
ﺎ
ﻰ
ﺪري
ﻬﻮ ﻮ
) .(29-25 :
31
ﺎ ،ص .37
ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ،
xxxiii
ا ﺎ
)ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا ﺬ ﻮ
)ا ﺮ
ﻚا ﺔ
ا ﺪ ﺎء ن ا ﺮ
ﺪر
وذ ﻚ ا ﺮ
ﻰ
ﻰ
ا ﻮ ﺔ وا
ﺮع إ ﻰ اﷲ.
ا ﺪ ،و
ﻮل
أن ﺄ ﺮ ا ﺪ ا ﻮ ﻰ
(2
ا
و
ﺎس :و ﻜﻮن
ﺎ ﺎ ،آ
أ ﺮ
(.
ﺎب ا ﺮ
ﺎب ا ﺮ
ا ﻜ ﺎب.
ﺪ
ﺎو
أو ز
.
:
32
)ذ ﻚ ا ﺎل ﺪ ﺮج
ا
ا
ﺎ ا
ﺪ
ﺎس ن أ ﺮ ر
إﻰ
وه ﺎ
ﻰ
ﻮ ﺎن
ا ﺰ ﺔ(.
(3
ا
أﺮ
هﻮ
ا
و ﻮ ،ﻮاء أآﺎن
ﻮع
أ
ا
32
33
ﺪ ا ﺎدر
ﻮد أ ﺪ
ا ﻮ
ﺎح ﻚ ﺄ
،
ﺔ،
أم
.آ ﻮل ا ﺮئ ا
أ ﻬﺎ ا
ا
أ
33
ﺔ ،ص .117
ا
وﺮ ﻮ
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .86
xxxiv
ا
ﻜﺎ
ﺮ
:
وﺎ
ﺮ
)ذ ﻚ ا
ﺄ ﺮ أ ﺮئ ا
ﺄ نا
و
ا ر ﺎد هﻮ ا
(
ا ﺬي
وإ ﺎ هﻮ
وا ﻮا
ﻜ
ﺎ
ﺔ.
و
،وإ ﺎ
ﺔ ا ﺮ وأراد ﻬﺎ ا
(4
ا
ﻜ
و ا ﺰام
ا
،
ﺔ وا ر ﺎد
ﺪح
ﻮل أ ﻮ ا
ا ﺪو ﺔ:
آﺬا ﺎ ﺮ
ا
ﺎدى و
ا
ﺮاك
ب
)
ﺮ
ذﻚ ا
ﻜ ﺎ و
ﺮﺪ أﻮ ا
ﺪ إ ﻰ ا ﺰام ،وإ
ﺎ ﻮن
ا ﺪو ﺔ و ﺮ ﺪه إ ﻰ ا ﺮ
ا
(5
ﻜ
ﺪ وآ
ا ﺮ ﺔ ،وا ﺮ ه ﺎ
ا
ﺮ هﻮ أن
أن
ﻜ
ا ﺎ
ﺎر
أو أآ ﺮ
ا
ا
ا ﺮ
ﺎر .
ا
) :ﺰوج
xxxv
ﻰ
ﻰ ا ر ﺎد(.
ا
ا
ﺎ
أﺮ ،ﻮ ﻮ
ﺮ ﺄ
أو ا ﻮر ا
أو أ ﻬﺎ(
أو
ﻮع
ه
ﻮ
ا
)ذ ﻚ ا ﺎل
ا ﺰواج
ا
ﺮ أي ا ﺎر ا
أو أ ﻬﺎ و
ﺎ
أن
(.
ﻰ ا ﺎ ﺔ ه
(6
ا
ﺎ
ﻰ ا
ﻮر
إن ا
ﻮد
ا
ا ﺄ ﻮر
،ﻜﻮن ا ﺮ إذا ﺎ
ﺮج
وا ﺮ ﻮا
ا ﺮآ
أو ا
ا ﺮك.
ﻰ
ا
ﺎ
ﻮ
ﻜ ا
إذا وه
،و
ﺎ ﻰ :آ ﻮا
ا
ا
ﺮ )ا ﺮة.(187 :
)إذا ﺪ ﺮ ﺎ ﻚ ا ﺔ ﻮ ﺪ ﺎ أن ا ﺮ ﻬﺎ
ﺪ إ ﻰ ا ﺰام ،وإ ﺎ
ﻜ ﺎ و
وا ﺮب
ا ﺮ
(7
ا
ﻰ ا
ا آ
ﺎ ،إذا ذ ﻚ
ﻰ ا ﺎ ﺔ(.
ا ﻮ ﺔ وهﻮ
ﻮه
ﺮ
ﺮﺪ
ﺪ ﺎ ﻜﻮن ا
أن أ ﺪ ا
ا
ﺮ.
أر
ا ﺮآ
ذات
ﻰ
ﻮل ا
:
xxxvi
ﺎل أو ﺎم
ﻰ
ﺮ
ﻮ
ﻰا
ا ﺎ
ﻮه
أو ﺮ
ﺮ ،أو
ﺔ
.
ﺰ ﺰا أو
ا ﺎو
)ا
ا
ا ﺰﺔ و أ ﺪ
ا ﻬﺪ ﺪ هﻮ
اﺮ
ﺎ
ﻮ
ﺎ ﻰ :ا
،
ﻮا ﺎ
) ﺎ ﺮ "ا
ﻮا" ﻮ
ا ﺮ ن ،و
ا هﺎ ﺔ وا
ﺮ :و ﻜﻮن
ﺎ
ا
أن ا
ﺎء ا ﺎ
ﺮ ﺪ ﻜﻮن
ا
ﻮ ﺎ
إ
ﺎم ا
ﺎ
ﻮن
ﺎت
ﻮ ﻮ
ل
ﺄن
ﺎ ﻰ :ذق
)ا ﺪ ﺎن .(49 :و ﺮق
ا هﺎ ﺔ وا
ﻮرا
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .60-57
xxxvii
و ﺬ ﺮا.
ﺪ ا ﻬﺪ ﺪ(.
،و ﺪم ا ﺎ ة ،
ا ﺰ ﺰ ا ﻜﺮ
ا ﻜ ،و
ﺪون
ﺪ ا ﺎز ا
إﻚ أ
34
إن
ﺮ )ا
ا ﺪري،
ا ﺮ
ﺮ ﻰ
.(40 :
ا
أر
ﺮ(.
و ﺪ
(9
34
ﺔ ا ﺰ ﺰة وا ﻮت ا ﻜﺮ آ ه ﺎ ﻮاء أي
ﺎو ﺎن
(8
وأ
ا ﻮد
آﺮ
ﺎ دون
ﺮ ،ﺮى
ﺪور ﻮل
(10ا
ﺰ هﻮ أ ﺮ ا
آ ﺎ ﺎل
.(38
ﺎ
ﺎ
ﺎ ﻰ :ﺄ ﻮا
ﻮرة
ﺰ
ا ﺎم ،
)ﻮ
:
36
)ذ ﻚ ا ﺮ
ن
ﻰ
ﻰا
ﺮف اﷲ أن ا ﻜﺎ ﺮ
ﻮرة
ﻮرة
ا ﺮ
ﺰ
أن
ا ﺮ ن و ﻮ آﺎ
،وهﺬا
ﺰ ا ﻜﺎ ﺮ(.
.2ا ﻬ
ا ﻬ
ا
هﻮ
ء .و
ا ﺎه ﺔ،
إ
35
ا
اﻜ
ﻬﺎ )ا
ﻮد أ ﺪ
ﻮ ﻮ
37أ ﺪ ﺎ
ﺎ ﻰ :و
ﺮاف.(56 :
36إ ﺎم ﻮال ﻜﺎآ ،ا
ﺪ ،درس ا
ا
ﺔ وا ﺪة وه ا
ﺔ،
ﺔ 1996 ،م(.221 ،
ﻰ و
ا
ﺎرع ا ﺮون
ﺪوا
ا رض ﺪ
37
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .88-87
ا
ﻮم ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .73-72
xxxviii
ﺔ ) ﺮوت :دار ا ﻜ
وﺪ
ﺮج ا ﻬ
ﺎد
أ ﺮى
ﺎ ا
اﻜ
ﺎدرا
ﻜﻮن ا
هﻮ أد ﻰ
ﺎ ﻰ :ر ﺎ
ﺰل وأ
ﺄ ﺎ ،آ ﻮ
ﺎ أو أ
ﺄ ﺎ ،ر ﺎ و
ﺆا ﺬ ﺎ إن
ﺎ إ ﺮا آ ﺎ
ر ﺎو
ﺎ ﺎ
ﻰ اﺬ
ﺎﺔ ﺎ
) ﻚ ا ﺔ
)ا ﺮة.(286 :
ﻰ
ﺎس هﻮ ﻜﻮن
ﻜ
هﺬا ا
ﻮ ﻰ :ﺎل ﺎ
ﺎ ﺪر (.
أﺮ
ﺮ
ﺎﻰ
ﻰ
إ
اﻜ
ﻰ
ﺎ ﺎ،
ﻬ
ا ﺪ ﺎء أي ﺪ ﻮ إ ﻰ اﷲ ﻜ
آﻮ
إﻰ
ا ﺎق وا ﺮا ،ﻬﺎ:
(1ا ﺪ ﺎء هﻮ
(2ا
ﺎن
ﻜﻮن
ﺎو
ﺪرا و ﺰ ﺔ،
ﺎن هﺎرون
أ ﺎ
أم
ﺎ
و
ﺄ ﺬ
) ) .(94 :أي أن ﻮ ﻰ وأ ﺎ
ﺮأ
ﻮ ﺎن
ا ﺰ ﺔ(.
هﻮ ﻜﻮن
(3ا
اﻜ
أ
اﻜ
ﻬ
،و
ﻮاس:
xxxix
أﺮ
ﺎ
،
ﻮل
ﺎ ﺎق
أو
ﺄ
را ﺔ وا ﺮآ
ﻜﺎ
ﺎن
ﻰ
اﺮ
ﻰإ
ا
ﺎ ﺔ
ﺎل إ ﺎن
ذﻚ ا
)
ﺎق ا
ا
ﺮ
أ ﻮ ﻮاس أن
ﺰل ﻬﺎ ا ﺄم
ﺮ وأ
،ﺮى ه ﺎك آ
ﺎ
د ﺎر
ﻰ
ﻮرة
اﷲ ا ﺎ
إ ﺎن(.
وا ر ﺎد :ﻜﻮن
(4ا
ذوي ا
ﻮ ﻬﺎ
ﺮاد ا ﻬ
ﺮ وا ﺮة ﺎ ﻮر إ ﻰ
إ ،آﻮ
أ ﻬﺎ ا ﺬ
ﺎ ﻰ:
ه
ﺄ ﻮا
أ ﻮا
أ ﺎء إن ﺪ ﻜ
ﺆآ )ا ﺎ ﺪة.(101 :
) ﻚ ا ﺔ
ﺪ ا ﻬ ،وإ ﺎ
وا ر ﺎد أي
ا
ﺄل
ﺎ ﺔ
ﺪ ا
ﺔ
ﺄﺔا
ﻚ(.
(5ا ﻮ
هﻮ ﻜﻮن
أﺮ
اﺬ
أن
ﻮا
ﺮاد ﺎ ﻬ آ
ﺪر
ﺮ ﻮم
xl
،
ا
ﻮ
ﻮم
ﺎ
ﺎ ﻰ :أ ﻬﺎ
ﻰ أن ﻜﻮ ﻮا
(6ا
ﺮاد ﺎ ﻬ آ
هﻮ أن ﻜﻮن
ﺎو ﺔ
هﻮ
و
أه
)ا ﻬ
ﺎﻰ
(7ا
أي ا ﻜ ﺮ
ﻮن ا ﻮ(.
ﺪر و ﺪو ،
ا
ﺎم ا ﻜﺎ
38
)
ذﻚ ا
ﺮ ﻬ ﻮ
ا
ﺎج ا ﺪ ﺎ
أ
ا
ﺪ إ ﺎﻬ
ﺮاد ﺎ ﻬ ا زدراء ﺎ
دع ا ﻜﺎرم ر ﺮ
38
ﻬﺪ ا ﺮ ﻮل ص.م.
ﻰا ﻮوﻮ
وا
ﻮد أ ﺪ
،أي ﻚ ا ﺔ
ﺎ
ﺮ :ﻜﻮن
ﺔ،
ﻮ
ﻰا
ﻮن ا ﻮ ﺎ
ﺎﷲ ،ﺎﷲ
ﺎ ﻰ:
ﺪ إ ﺎ ﻜ )ا ﻮ ﺔ.(66 :
ﻚا ﺔ
ﻮل اﷲ
ا
ﺎ ،و
ﺎ ﺮى ا ﻜ ،
ﺬروا ﺪ آ ﺮ
اﺬ
و
ﺎ
ﻮل ا
ﻬﺎ
ﺔ:
وا ﺪ ﺈ ﻚ أ
ﺔ ا ﺰ ﺮ ﺎن
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .91-88
xli
ﺎ
،
ا
،واﷲ ﻜ ﻰ
(8ا ﻬﺪ ﺪ هﻮ
إذا
و ﺬﺮ
أ ﺮي.
ﺪا ﻜ
ﺔ
ﺮ
ا
.3اﻹ
اﻜ
ء
ﻰو
ا
ﺎﺪ و
ﻰ ا ﻬﺪ ﺪ
ﺪ
(.
ﻬﺎم
ا
.
ﻬﺎم هﻮ
ﻜ
ا
ﻮﺎ
40
أدوات ا
ﻬﺎم ه :ا ﻬ ﺰة ،وه ،و ﺎ ،و ،
و ﻰ ،وأ ﺎن ،وآ
ﻚ ا دوات
أ-
،
:
39
)ذ ﻚ ا ﺎل
ا
ا ﺎ
ﻮ
ا
ﺎ
،وأ ،وأ ﻰ ،وآ ،وأي .و
ا
ا
ﺎ
ﻮر وا
ﺪ
ﻮر ﺎرة وا
ﺔ أ ﺎم:
ﺪ
ﺎرة أ ﺮى،
وهﻮ ا ﻬ ﺰة.
39ﺪ ﺪ ا ﺰ ﺰ
1992م( ،ص .160
ﻮب ،أ ﺎ
40أ ﺪ
ا ﺎ 1980 ،م( ،ص .119
ﺔ ،ا
ﺔ اﻹ ﻄ
ﺔ -ا
ﺔا
xlii
ﺔ ,ط ) 3ا ﺎهﺮة :ار ا ﻜﺮ ا ﺮ ،
ﺔ -ا ﺎ
)ا ﻜﻮ :ﺎرع ﻬﺪ
ا
ب -ﺎ
ج -ﺎ
،وهﻮ ه .
ﺪ
ا
ﻬﺎم.
ا
ﻮر
ﺔ أدوات
،وهﻮ
41
(1ا ﻬ ﺰة
ﺎ ﻬ ﺰة أ ﺪ أ ﺮ :
ﻮ ﺮ :إذا آﺎن ا
•ا
أ ﺪ أ ﺰاء ا
ﺔ
أو
أو
ﺎرة أ ﺮى :إدراك ا ﺮد،
ا
ﺪ.
ﺆل
أ(
ﺪإ ،
ب(
ﺪ،
ا ﺪي،
ا
ﺪ ،درس ا
43أ ﺪ ا ﺎوي
1980م( ،ص .112
ﺔ ،ا
ﻬ
أو
ﺪ
ﺎت ا
،
ﻮ :أ
43
ا
ﻮ ﺮ :أن
ﻬﺎ
ﻬﺎ ﻮاء أآﺎن:
ﻮ :أأ
ﻮ :أرا
را
42أ ﺪ ﺎ
ﺪإ
ﺮ ذﻚ
و ﻜ ا ﻬ ﺰة ا
41در
ﺮﺔ ا
ﻮل
ﺎ ﺮ أم
أو
ﻮر أو
ﻮب
ﺪ .
42
هﺬا أم ﻮ
أ
؟
ا ﺮ أم
؟
ﺎ ،ص .43
ﺔ ا ﺮ ﺔ ،ص .83
ﺔ،
ا
xliii
ﺎ ،ط ) 1ا ﺎهﺮة :دار ا
ﺎ ﺔا
ﺪ ﺔ،
ج(
ﻮل،
د(
ﺎل،
(
ﺮف،
ا
ﻮ :أإ ﺎي
ﺮت أم ﺎ ﺎ؟
ﻮ :أ ﻮم ا
ﺆل
و ﻜﻮن
أأ
ﺎدل ﺬآﺮ ﺪ "أم" ﺎ ﺎ و
ذآﺮ ا ﺎدل،
ﻮ:
ﻬ ﺎ ﺎ إ ﺮاه
هﻮ إدراك و ﻮع
ﺪ
ﺪ إ
أو
ﺎ
ا ﺬه
ﺪﺎ
45
ﻮر
ﺎء:
)ا
44
ا ﻜ
44أ ﺪ ا ﻬﺎ
ﺪ ا ﻬ ﺰة:
ﻰ
هﺬا
.(62
أ
ﺪ
ا
ﺔ .و ﺪ
وا
أم ﻮم
ﺔ؟
و ﺬآﺮ ا
• ا
ﺪ أم
ﻮ :أراآ ﺎ
ﺪا؟
ﺮا
،ﻮاهﺮ ا
ﺪم و ﻮ ﻬﺎ
ﻮاب إ ﺎ ﺎ )
ﺮ؟
45
ﺔ ،ص .87-86
ا ﺮ .
xliv
ﺎﺔ
ا
ﺎإ
ﺪ
ﻜﻮن
ﻬ
( أو
ﺎ ) (.
ﻮ:
و
ه ﺰة ا
أن ﺬآﺮ
ﺎءت "أم"
و
ﺪ
ﺪ ه ﺰة ا
ﺪ
ﻰ " "،
ﻮ:
ﺔ ،و ﻜﻮن
أﺎ
ﺎدل ،ﺈن
ﺪرت
ﺎء أم هﻮ
ﺪ ﺪي ﺎ ﻜﺎ أ ﻮ
ا ن وا .
(2ه
"ه "
ﺄ
ا
ﺪ
ﺪ وا
،أي
ﺪإ
ﺮ ﺔ و ﻮع ا
أو ﺪم و ﻮ ﻬﺎ،
ﺎرة؟
ا ﻜ ﺮ ا ﺰ ﺎج؟ ،ه ا ﻜﻮاآ
ﻬﺎ ذآﺮ ا ﺎدل "أم" ،وإذا و
"ه " ،آﺎ
أ
ﺮت ا ﺮ
أم أ
ﺮ ﺎ ﺪم
هﻮ
46
ﺪ ا ﺎدر
،
ﺮف ا
ﻬﺎ :أن ه آﺎ
ﺎرع
ﺎل،
ا
46
و
"أم"
ﺪ
ر
آ ﺎهﺎ
وه ﺎك أ ﻜ أ ﺮى