Performans Ayam Brotler yang Mengkonsumsi Ransum Mengandung Tepung Biji Kecipir yang Telah Mengalami Perendaman dan Perebusan
'IPle e x k p r b a ' c F:& c t i x i e d 6.li So study the use of w1npd
2
bzn @a-s
&&-ng,3k%)
for bmil er s a t LCD, !&is e x p e r k t
was at %he F d t y of AnS c i m c e , %@z
A g r i c u l % ~ x dWniversi*,
L: gi, ad its chemical
Boer, The p o t e n 2 2 p m 5 ~ d i c zof +Ma b o a
cumsStim is ainllotr ta soybean, k t anti mxkitiofi content, =titmb fs w.rg high. Same =+hods cal be u a ~ dt o 2estmy mCf nutxitfon befam it. 5s us& for f e d . 'fhe'mctfar3 us& i n %MEeqerkwnt,
bean waa soaked h water for 0, 3, 6, 9, '12 and/or "I b u m md fitafter
GAB tmatmnt, hem WL?B bofl?& for 0, to, 30, &*/or
TO nimtes.
T h h methud can be w e d In t h e villages for practic~Ld a i l y uie. P w m i y
-- faur pezat 'of wkg&
hem m
e
d fmm each treatment conbina%~xrrwm
mixed h %he x t i o t l s fa2 268 dw aXd &5cken, which d w s i g e d as xadodsetX mnglete a r e i s 9n factoziax 6 x 4,
The maul", & o ~ e d ' L % a t the chictm c m z m @ L raticn #nfed.nfng
$reah wia@
be= had low gab a d low feed kttake, feeti mvemion was
the worst, a d tht pa-lcma as pei?cer,ta@ of bd&y ~iefghtwas high.
Bfllng wm*mare effeotfve la d u c e anti-t-sin
opnfent, w m g d
with so-g,
2% is reconsssded
soaking f u r 9 to 75 bum and
hS3img for 30 to 50 afrmutes are the beat t~%ahen'csfor w h @ bean
,
,wMah ,wax be mkd 3n P&fon.
, .
:
A
~
I
* .
Fahltas Pet~lmEalran.DB.
P o t a s i produksi b l j i legu&-oaa 2ni c a p
thggi 8% kompoaiai k M w z Capat z e ~ w a S
i i j i kacang k e d e l d ,
tr=pt3in sab tetapi, k-gm
=ti n u t r t a i . a se3e&t M ~ y a
untuk m~msnszt;kmny&
aebelum
a& t h m i , Bexbasd cara c ~ > &dil&-dicam&~ur ke d a J a rantern&. 3lalaxr; penelftia hi diLahkm ,
. p e d a m s C . ~ r z z O ,3, 6, 9, 12 dm/&= 15 Jnm, kemdion dimbas sexnrstoda bderhmtf. h i
#, 10, 30 8anfetaa 50 d t . Iakmd d m
idal.& dapy-t diSera&a df pedesam, ' S &any& 2Y: tcpg M j S kecipir dari st t9ag komkrirasi pex1aIaan dioaa~ar.&mke d d m =sum 288
'
elms a& wan bmfler percobyang di=rancang sebebgzzi FW pol8 f&bxi& 6 x 4.
HasU p m i l i t f ~hi umnjukkm bahwa korrswi rmmm'n~agm8w.~
bif i kecipir mat&
e m s t -ah,
p m t a n i b b berat t;a&m wza yang
mengkonmminyij, am& k d , n i l & konvemi ~ a n m
#an&
'bun& dm
*
persentaxe berat pakreas te&adap berat badmnya =an&
mmfn&at.
F ? b rpcfl'trusan l e b i h dominan u n k k maurunkan k-andun@~ ant2 k r i p s b
bi ji lcecipia: dlbandingkm d e n p faktor pexrndamannya, Lana perendawn
bi ji k e c i p i r y a g &an dicam~;urkmke ddam ransum hend a3mya pada batas
s e d a ~ & m l ~ a p e r e b u s apad&
n
batas 30 50
3 75 jam
m e n i t atau
-
-
tmpis Asia, %id& Juput d s r i perwasdakn pertarribahan penduduk s e r t a
pemmdahm 9md-f
pW@.
U n h k mengatas5 p e m s d d h n t e r a e h t ,
pemrfntak melakukan b e r b e upwa sntara P a i n d e n m menibatmi jUfSJEdl
k e l a h i m s e d a mshkszanakan f n t e n s i f a a s i darn ekatenaif ikasi pertmian.
P e m b a n ~ a nd i ssgzila bMmg digiatkan secara sixnultan a e h i n m membawa
pembahan beaar-besp d a brh@
asp& kehidupm,
IEemdim, temyata peznaasdahm men jadf berangkai. Tk&at pmdid&an yang m & h menSn&at serka pendapatan per kapita ymg mdah bergeser d a x i tin&+
pendapatan rend& kc l;h&at m e n a g a h dd tm&-ta-
n m ! d ~ i a aadmg b&&wbang, " mm@batkan permintam y m g
m a k b menZn&at pula, Keadasan g i z i mlal mem'baik dm jumlah wsyarakat yang macar2 b m aaak;man bexkualitas tingai s e m k i n b e d a b a h
+
&a,
Dengan de&ian, upwaupaya yrmg hams dilaksaxartEran d i s e k k r
pmduksi pan gm, tid ak: hernya mern c u hpf kebsxtuk
f 4, t e ts p i
jugs W s memenuhi ke&pm
gizi.
Untuk memmuhl pemhtbahan makanan bexgizf tinmi serperkf sum, telur am daghg, p e m e r h h h b e m a h a -ban*
sektor p f s t e m a
melaXui upa3Ta-upay-a m t a a lsafn Bimas &am,
Demanst~asiUnit, PTTSP,
TIUTP, PIR Penmahaan dan PIR Perunggwm. $el&
i t u , pe3ldidfian kad e ~ k d a rpenyuluh petesnakan, peaberim k d i t d m i m p o r t bibit temak
un&,
mempakm terobosm4ernbosan penking lahnya yang %ga dual+
s a n b untuk pembanman petem&an.
KanaeWensi d a r i pembmgunatl petemaka tersebut, idah pain&&an kehtanhan bahm-bahan m a n %em&+
3fmg % erlan-g
secara tdm.
Pmduksf b a a - b b Wanan d i ddam ncgeri, temyata -kid& dwat
menubpi kebatahm, s e h h w per& mmg%or% b e r b a p i 'trw
m
tern%- j w g , tepung b dan bn&il k a a g k e d e l d . Pmwraan
U
devisa u a z k i k mengimpor bahan-bahm m a k n a n tali sem&h meningkat pla dpyi hazgmya serjrag mensang@ l a j u pengembangan petemakan di TE-.
donesia karma kenailcan bar@ praduk-produk pet-m&an i t u kid& dapat
me~gimbangikenaikan harm &man
ton3a.k d m biwa pmduksi l&mga.
Oleh sebab i t u , p~ningkatanpmduksj. b&m-bahan m.&kanmd i d d w ne*-
p r i hamslah d i g i a t k m agar p e m ~ i L & ascpe&i d i s ~ l x t ht e d , h l u
dapat dia%asY d e n m sebaik-bailmya.
h pmin&ata pmduksi. ba!! m&man konvenslona3 , maka pen+dayagunw mber-sumhex d a m yang k j . t z mjliki clan b-lurn banyak: disc.,k h aeperti
biji kecipir (?sophoe%s
t e $ 1 : e n g l ~ b + s )( ~DC, )
S el a
hamelah dilalrctkm,
Sumber pan@
nrabzti i n i diang.;ap scb@
s a k sumber p m t e h nabati yang sang&
sal&
pot m s i d karenz, nexiljkf si-
fat-sifat
yang c u h p menon 903, menyarmS, atau t>aMrm melcbihi kacang
kedeld.
&an
tetapi, jumlcJl produksi bi ji kecipir serts, dr?,-c*rah-dmr&
yang mm&asUkannya df Indonesia* tidak dapat diket a h i dmgm pasti
k m n a sedikitaya info-i
mmgenai hal ik. Ebriasyaxakat belum banyak yang mmanmya untuk tujuan komejcsiil. R a l ilx dapat d i m k l w i ,
karma, pemcht w bi ji kecipir y a j k prod& tananan kecipir y m g Fl a t i f l e b i h lama t&an d i s h p a n , mi11bemifat sporadis dm@ jumlab p e d t a a n yang terbatas
mla*
Sayang s e k d i , bi ji kecipir ju,p m a w d u n g bc~ba& macm zat
a n t i mtrisi y m g menyebabkm n i l & hayatinya, t i d a k sepadm dwgm
kompa~tisikimiarnya y m g begitu bagas seperti kztcal'ig k d e l d .
demikian, bfji kecipir Pral *id& dapat dikansumsi dalm k e a d w mens didahului proses perrmsnahm zat =ti nukrisi ymg di
%&. m
-
kandunsya.
V n W . &ad
penelitian d e n p metode saderhma
tersebut,
ini ydhmel&ipe-dmm
dm perebusan bijl k e c i p i r , perlu d f l a -
km
&pat diterapkan olch pctemak d i
pang ti&&
mbmbatuhkm p e r d a t a ymg
&$J
P
~
~
S
W
t&olo&
dm pmsedur ymg ramit.
B a s i l pmeli-tian hi diharagkan dapak rneyalrMan p&em& d i desa,
b a h a b i j i kecipir dtibpat pula merekra p & a n u n k k m e n b $ l r a t h
duksi temaknya*
M m f ~ tX h
pm-
yrang dihmapkarr pula, dari penclitian M , idah
t e r c a p a h y a penwekasagmm
mE3cwm tern*,
terciptmye l a p w r
m kerja dan p e n e i l m b a b q i u y a r a k a t di pedesaan se&a tercap b y a pemlihm kesu'bura laban pcTtaxoian gang a d a h d i p a k a n s e c z e .
intensif &&ail jangka w a k b y m g lam.
3daupun tanmm kecipfr teXah d i t e d a n - , h m p h i u s sejak t a b m
1347 &can tetapi perhatian d u n k terhadap %an&mnterse'tK1t barn m e i - jdi lehih mng$h-sun~@~ pada boberapa t h Zlelalr_anwhi. I b z l& sebabya, &a ymg mendalsan bahwa tallma kecipir memp&.ar tapmhgkatm pmduksf, pm- d u n k melahi tmam-tmaman konvazsianal
h m p i r d e b t i potwsi w e t & maksimum sepefii diu+b2bx1&an Borlm-:-.
(t918)
,
Tmaman kecipir %mebut sm&
ptensial ditinjzar d a d . ke-
h y a menyeluiikm "ke c i p i P , kema21 setelah ditoxm&an, diperlilza5-
kan namanya atpl disebutkan d a l w b W a d a m & (lokal).
Bmyak:- IX
tanman kecipir, tergmbng pada daexehyta,
Pi Jawa B a a % , tanman kecipir disebut jaat , dm d i Jawa !Tan& am
Jaw& T b disebut botor k a c a g ataxx kecipir, Di bfaduxa disebut kaymg dibarflcan kepada,
Tahlaanzn k z c i p i r , tcmyata mexprwzi baiyak naraa.
ma yang diberikan penduduk d i bcxbae,i negaza,
SF?SU&
dsngai EP,-
D i Phili7pina d i k z n j l
d e n w n a m cdimismis , segarilyias at au kabey ( ~ o r i a r od
1978)
I l i I n d i a , tmaman k s c i r b r d i k m d den@
( ~ e m y&
&, , 1971) dm di
Bahgal,
naua ~iumka~razie
C h ~ disehl?txt
t
aee-kok-+tau,
91 F ~ m ed i s c . -
but g m y i t , d i S r i Langka do22 d o m b d a d m d i Bangl&csh discbut !:a;-
ran@ sin (f~awlm,7978).
Di d d a m 'buku-laku at= majdai! b e r b ~ b z Ing.pis,
.
tmmar k e c i - d
, "four--an&& bc;m.',
p i r tersebut dlberi nma :'tire w h ~ beawl::
asparass pea, averhoea bean ztau sqrare pea sepe&i haJnga di p ~ 1 . z . ~
1
; writius. D d a m bahasa. L a t h dil:mal secara populcr dm,nana
&g-&o-c-=
tetramnolabus (1) DC.
Tcla!! disepakati, bahwa e ; ~ u st m w k e c i p i r i d a h Psop.hoc+~s
den-
a d o g..~m~g&pi&-~
, subkl as Li~od~13d~n3,e
f d l i,-F
Kemtxngkixlan w k a l i , wal
&Opkcwm-g,
+!&ramnolo-@-s-
( L ) DC, i a l a h
Papua N e w difnea dm Asia imggara, sedangkan Psop$-g-s
Desv. basas&
'
palustxi@
d a i Afrfka Barat (HAS, 1 9 7 4 ) .
.
,
T a n m kecipir, mempakm tanymg dapat msncap a .keth m i m t i e smp& empat meter j&s. ditapang. Bungmya yang
bemama bim, put&% at= un* dapat menycrbulr s e ~ d l r i . Polangnya
berbantuk enrpat segi, d m sudut-sudut setilap segi t u m b u h rnelcbm me-
nyexupd swap (HAS, 1975).
ltultah s e b a h y a discbut ' : w i n @
be=;:.
Pan j a g sotiappolonR berkisar dari enam h i n 36
~ cm d m da;iat b e r i s i
antas Lima hinm 20 b i j i . B i j i texsebut berbcntuk 'trulat seperki
kacmg kedelai, bemama putih, laming, ~ o k l a ?r ~
i t~m at%
berhtik-
-.
i n t i k 8wgm berat m t w a O,C5
G940 sctieb~,b i j i ,
Polang keclpir rneacapai besar mksimrn selama 2 C l a s i pertsetelah t erbuztak; kemd ian biji-bi jf nmgalaxai pemat -mgm sekitar
44 hmf kermrdim dan palong ymg r n e l h g h p i b i . j i m u l d men&emt dm
mengering.
;.Pad
&car
aetim tmaman k e c i p i r dapzt ditenaakan
:
s e k i t a r 440 bowigkol ymg %ora%,"clr~a
rata-raka G. 6 gx setiap bangkol den g m -is
tcngah mencapai "t2 cc?.
Di'omdhq-
d m e tanzzna-tmamm le@mbosa l a h y a ,
tanman
k e c i p i r a ~ e x ~ y kelebihan
a l
temendiri, kwwa hpmpir s ~ l u r u hbagian
tmmm dapat dimanfa&km. Sela2.n bijinya, maka p o l o n g m h , dsuzfi
Clsydon (197%) macatat
rrmda, h g a d;n umbinya telah d i m f a a t k m ,
sekurmphrm@ya ada 4 ne-z
yang t c l h memanfaatkan p l m g mda,
malcan scpe&i ashan, s v l r asam, @do-@o,
urab, p e e d , t a m i s d m s w r sambel mrmg, Produkwi ~ o l o n g
mda k e c i p i r ymg pema! dilaporkan b e x k i s m daxi 34.700 kg/& h g g a
k e c i p i r d d a m bexbagai bent&
35.500 k d h a d d w , berat s e w (~95,1987).
b d a h aa.!al kefs t h e w a m traraman kccipir, rid& potmsi umbinya
- 12 bulan e3etolab pqtanman bi;Zi, terg&ung d a r i v a i e t a s dan f&tor-f&or
fainnya. Bbrm umbi yang banyak ditcmdcan b~rdfametoxa n t a a 2 - 4 cm,
d m pm jang umbi s e k i t w 8 - 12 cm (zJAS, 1%1) . Pmduksi umbi k e c i p i r
s e b ~ a $umber
i
protein yng tin&, dm dapat dipanen 5
g m g pemah dilaporkm berkisw antma 3.503 hfngga. 11-700 k d h a (ma
et --.*
aJ, 9 .I%?) sEdan&an laprm yang I d a menyehtkan ~ e b t a s a2,246
-
12.925 k d h a (~3ospiail&
-
a*,
1979).
Potcnsi
-- Pmdcksi Biji Kecipir
.
.
-
f
*-___I
Pmriuk tanaman kecipir ymg r d a t i f lebih lama tahan di=fmgan
i d a h b i j inya, dm j u e paling bsrgizi d i b a a h & =
den*
dam a k a
umbinya* D a r i berbllsgai Itaporm, dapatlah d i k e t a h i bahwa v a i w i p m -
duksi bijf kecipf r sat&
b e s a s e p e r t i diutaxakan 01 eh $ t a w i d jojo
(1982).
Pmduksi bi ji k e c i p i r yang pe-snah dilaporkan
4.500 kg/ha ( ~ a a ~ i s&
il
a, 7 9 9 )
sedan&=
sakitar 2,200
-
menumt l a p r m Thomgson
dan Sri Kuntjiati Earyono (1980) mtma 885 hingga 4.&0..kg!ha di kdanesia, 853 -: 3.307 k d h a di Nigeria* 320 2,389 k d h a di Pama N e w
Guinea, NAS (1981) men;yelmtM produksi b i j i kecipix antma, 2.000
5,000 kdha.
-
-
Jika dibandin&an den@
T a b e l I.
Tin@;lra%K e m a q u a n P r o d u k s i Per Hektar d a i Bzberapa,
Jmis P d a w i ja d m Tanman Kecipir
'
P d a w i j a1I / K z c i p i r
Ubi jdm
Kecipir3
pdawija lainnyap produksi biji k e c i p i r
1,200
bth
(1916)
Pcxco ba-
8. lW
20,OOct
56.70
2,400
408-476
- 1,4.m
Bu t i n
Perco ba-
(197'6)
540,QO
876.30
3az1 data yany d i k d u a r h HAS (t97'5), dapat d i k o t h i bafiwa
kompasisi kimjawi bagian-bagian tme~nrznk e c i p i r c u h y b&k, temtama
k a n d w m pmteira bijinys ymg m h p t b g g i ( ~ a b c l2).
Jika b d u n m protein bi ji k e c i p i r i t u ditelae31 l e b i h l a n j u t ,
temyata data ymg dilaprkm sclama hi s a n p t b c r v a i a s i s e p e r t i
Pap& d2ii1a.t g&a ?& o2 3.
RmXL4tebail andisis gang scangat bervaziasi hi tentu sajs di-
g c n m i banyak: faktor sepcrtf kul tivar d m varietas yang 'Serbcda
u m r panen b i j i dm l a i n sebapjnya,
--
Ratio
S ~ T
- -.Sumbcr : X i i i ( t 975).
--""".-.
+
--2,7-+--3 , 4
-*-.X**.-.-
Clf*
-
.
.
.
.
1
3
1
1
1
"
-
. -
P e n c l i t i
311*3-.-..*-.
+.+.-
.-
--
Jaffe dm I;Tortc
.
Ta k ~
C
.. . .
4 976
C-f
r
....-
Kandmgm Pmtefn
- -- - .
*-.
I'LC
----
*I*IC1**-
30.60
Khan (19821, dapatlah disimpulkan bdma kzundungan mam-mam mino b i j i
k e c i p i r hampir sama den*
kwki~xngmma-asam &o
kacang k d e 3 d .
Lebih lanjut diketalati, bahwa asan-asam amino yang mmpridung mlplrur
( s ) mempakm
asam-asam awrino esscusisl pembataa utama p d a bi jf keci-
~ i r . RaZ ymg sama t e l a h dhyatdcan ofeh %my ct--+*,,(1971)dm diperk%& p l a o1t.h Sathe d-.&. ,(?%2) serta K a d m -q3.&L-,,(l%2).
Asam+-asamzsiina pmbatas b e r i h w a idah tri~sindm v d i n (Zkpenyong
Can Borchzrs, 1978)~
--- k---..k -f-iis6ik
Een
Gag- bau bi ji kesisAr
B i j i k z c i p i r yang mzrniliki b a t u k d m ukiran b e r a t yang h q i r
s a a d m g m - b i j i kacmg k d e l d , x;lzmiliki
lepmkm.
pada w&tu
hlit keras d m =lit di-
H a 3 itu a e s u d dcnen laporan G d j w d m Slamet (1977)
~ecrekam o m b a t t e q e kocipir.
kacan# (bemy flavour) ymg t jdak sedap d w j , b i j i k e c i p i r
&an wnumk hidung
temtama p d a
a w a l perebusmnya, y w g temyato
mudah dihiltulgkm m e l a h i p@ma~wm
( ~ r n o n1980
~ , d-@+wman, 1982).
Kullt lceras dm bau yang t id& a cdap i b , merupakan scbagian d a r i
k e & d e yang mmyebabl.;an bi ji k c c l p i r tid& b cgitu d i d & .
Sayawa b c r a m yang dittlm.lkm gada hiji k e c i p i r , mmpakan ken-
d d a lain p&a pevanfaatwnya.
off
ot &. , 1 9 3 ) ,
Salrajn smyawa barwun saponin ('@+
hi3mq332uthb atart lectin ( ~ a f f cdm Koz*t;e,
Tan ct a3,, i983>, fi&
(wrnih) ( ~ c k o f fe t
19'76;
&., 1%3)*
anti mylass
w
n dm S d a n a t , 1 9 8 ~ )W
~ s
( d a f f c d m KoPtc, 197'6) tannjxl (do h
anti t r i p s h d m anti k h b t r i p s h wrupakan a n t i nutriai ymg p d h g
banyak dipelajwi d a i b i j i - b i ji legwnhosa, Hal i t E z mcrupakan ccrminm betapa gmthmya mempelajari anti nukrisi ternrebut kmenea. dagat mm~lcanperbmbuhan d m w c b a b k a n h i p e r t m f i p d m w (upenyong
d m Bornhers, 1781: BPelorai &
-1973).
a.
Sama seperti k & m w
p r a t c h biji k e c i p i r y s g s a g a t bcxva-
riasi, k a n d m p a n t i tripsiruzya pu;l bemariasi pila sesuai d m e hasil-hasil p m c l i t i m ysng mdah dilaporkan. Kawkdungan' a n t i t r i p s h
biji kecigir yang dilaporkan d e Lumcn dm Relo Jr. (1981) sebasas
randah y m g duaporkan h h g y ~ tsaat
iii,
Handu+qgm y m a c u h p thggi
d i l a p o r k a n H d z a dm Nuhaned (1983) s . ? h s a c 67,14 x lo3
biji k e c i p i r strain UFS.
~ m / g rsampt.1
Varimi l:nndmgan a t i t r i p s i n biji k e c i g i ~
yang pernab d i l a y x k m , berarla di m t ~ kedua
a
anti nutxisf d a i bi ji k e c i p i r ,
B ~ r b a g a io z r a u n h k men&ilan&an
teJ& dilaporkan olch para p m e l i l i .
ni1.d tdi.
C a r a - c a r a gang dil*
mtara
lain id ah pagppasm hlit biji , ge~,5ndamsan,p e r e h s a n , fcrmentei,
p d a s i a t m porkccannbahan, LL'amphya, caza perebusan addah c w a yang p d h g DUX&, pxaktjs d a n ofek-Lif,
pmambahan @am,
l3i 'i x ~ c i ~ r ~ ~ ~ p
t cht ro~ -n
~ o+,~l oph s& ~ ~ s s
2---.*
+
4
B i j i k t q i g i r ymg d i e a k a n p&a pwzelitian hi h c r a s a l darf
-
D a e r a h Istimzna YoaaSraxta, dm ditcrima d d m k e d a a n k e r b g wdang,
d m a k u l i k y a smg-at bervmiasi, mlai d a r i wama kxcrn s a ~ ~ cokld<
a i
b a kahitwhitm.
Selumh b i j i k e c i p i r dibersjhlcaxl dasi berntzcam-
macam l o t o r a sebelum mcnerima pcrldman.
--a_f~esobaan
U n U m e n t s l i t i kelwakan bi ji kecipf r seb@
b a r n m h a n zmg-
d i p ~ a l c a n288 ekor anak ayw tipc pedaging (broiler9 w r s r h d
daxi strain Arbr Acres seb&
%rewan41cwm percabam. Zaju perbmWan warn t i p e pedaging h i , r e l a t i t Jebih cepat dibanzdhgkm den*
aym
dcmikisan, ayam percabaan tcmebut aErm
ras d a r i tipc 1fdulny.a. Den*
gas,
lebf !I prlca terhadap kstiddcseirnban-
racm pen&mfbat pertumbuhan ym::
kI e tod e
ransum, damikim pula t e r h d a p
d ikandrmg ransurr, tcrso'mt
.
F$p$j+.IIt."cil+r,
Subanyak 25% tepung b i J i k e c i p l r ' y m ~ttelah dirzndi!n d i d d a m
&r 1 c d i . n dan
~
d i r c h s d i d d e r i :.air rnmdi6ih dicar~purkmkc d&am
rmmm y,ul,y d iberikan kcpad a h e ~ m - , h s v m
percobam.
perebusm b i j i It2cipJr d i l & & a
Pzrc.nd aman dm
s z c a r a sderhana s e p e r t i dapat d i -
l i b % padaTab;if. 4.
Untul: p m e l i t i m hi,dimsunl~?24 w w ransurn, dm@ k o q o s i a l
yang dfsesuaikm wtuk ayam tipe pdzging ( b r o i l e r ) yang sediang %amlmh 'beidasark@ pato&
RRC ( 1 % ~ ) . Perbdaan r a n s u m id&
pad&
kmdunm t s p g bi ji kecipir y ang dirmdam d m dimbus menumt w a k t u
yan$ berbeda.
Kandungm p s o t e b dm energ m e t a b o l i s ransum addah
22,@% d m 3201,11 &&/kg.
Tabel 4,
LamaPerendaman d m kerebusan B i j i Kecipir
R a n c m p percobam y m g d i p ~ a k a np d a penrli t i a n ini A&&
F W r
Rancangan Acak: Lenf53rap pola f&ori& 6 x 4 d m g m 2 ulan@.
pedama i d a h lamanya permdamn biji k e c i p i s dmgm mam tsasaf, se-dangkan faktor kcdua. idah lamanya, perebusan d c n w empat, tlasaf,
Parameter yang diamati melipti konmmsi xnsum, pertabahan berat
b d m , lconvcrsi ransun d m pe~s2qtaseb o r z t pmkreas turhadap berat
b d m d w i 2%;:
smpel aym yang dlpotang,
Data yang diperoleh dimalisis dcn&
k o n w s i ransum s e p e r t i p d a
jelm bahwa konsumsi ransum sangat d i p m g a m h i
pembusm.
E w i a grafik p a l i n g b a d ymg mmunjukkm konmmsi ransum men p d u n g teptulf?;bi ji k e c i p i r ymg tidak direndm-robus , t e m y a t a ean e t mmcolok jika dibandh*
dengm kanaumsi ransum ymg dicampur
denb i j i kecipir yang dimbus dalam w a k t u y a a lebih lama ( 3 0 men i t dm 50 m e n i t ) ,
Tabcl 5.
,&t."caan
JumZah Konsumsi Ransum yanzMenpduxag 25YL T e p n
F c ~ l e k an
t pad& Byam B r o i l e r Selma Pmelitim (~r/Ekox)f,
B i j i Kecipir H e n u r u t
rend-
U ji jar& Duncan terhadap n i l a i rapezla3busan mmunjukkan perbedam y m g jelas , d e d k i a n pu-
dm interaksi kedumya.
&bat
tla t;3rhdap n
r&aan &ib&
permdaman ( ~ a b e l5 ) . Blelalui uji dan
interpretmi data s c p e r t i yang d i s a r m k w L i t t l e ( I % ? 1 dap& diketah i b a w a k r v a rdswns &bat f d & o r perebusan d d a h l b i e r .
S a r a h s a k biterim yang d i v a k s m untuk menmr perturnbum
tern&, ialah bzsamya p e r t ; m b h berat badan ymg d5oapa.i dm d h k u r
per a a k m w a l r t u tertcmtu.
Pada Tabel 6 dapat d i l i h a t data pertmbab-
an berat b d m selawa 50 haxi penelitim.
Bcrat b d a n a&-an& rtyam yang dibori rslnsum ymg dic&mpur den w 254 t e p g bi ji kecipir yang &ah d i m t t a m dm d i r e h e , w l o n j&
n d k dm*
aangat nyata (P 1 0 . 0 1 ) dibandhgkan den@
berat badan
an& eyem ymrg d i b e r i -sum bercampux d m p 2536 t e w g blji kecipir
nentah. U n h k m e l i k t w b a x a n pertumbuhm m e l a l u i pertmbahan berat'
bad= den*
lebih j e l a s , disajikan Ilustxasi 2.
Pcrlu d i k d a k a n , bakm~pmampilan mak-anak &yam y m g
ransum bercampur dentspung bi ji keoipir m e n t a h pada a i r penelit i a n , nampak: s g e r t i an&-an& warn umr sehari. Bul~-bulunya tMak
berganti &an maxmyapn tidak hxubah dmf suaxa anak Warn b e m r
s e h s i , Den@ perkatam I&,
W-an& a y ~ s myang m a m i m a ranem
b e ~ s m p u r25% tepuazg bi ji kecipix men%& tidak h h h scsuai den@
\
yang dfhazapkm.
J ika diband 3ngkan pen@
dm/ataxl 50 mmit den*
pere&usan bi ji k e c i p i r s e Z w 10, 30
p m m h tepung biji kecfpir nentah (lajur
p e r e n d m 0 f am pada Tabel 6 ) texhadap pertembahan b m a t badan, ter-
nyata tergadf pelanjakm kendkan bcrat b d m m&-m& warn permb a . Beeamya lonjakan k-mdkm berat b d m E>e&umt-turnt addah
aebesar 183,2%,
372 $36 dm 339,O'j'%. Konmmai rensumynelanjak n&
berkumt-.t;urut sebesw 3@,51)1?d, 54,15% d m 5~j,28% ( ~ a b e l51,
portambahan boxat barlan an&
aym n e n j d i le'oih baik karma, kon-
sunsi rmsmnya menhgkat secara nyata.
?zraol.akan. an&-an&
percobam texhadap rzrmsmye men j a d i bexkurang setel&
a&-zat
warn
=ti
n u t r i s i yang tt-"xkandtuagdi d a m b i j i kecipir penyusun rmsrzm sud&
menurun a k j bat pcr1dm.m ymg ditcrapkm.
Sekalipun terjadd pelon jakm kenaikan bcxak badan &yam &bat
~crc'ousanbiji k c c i p i r ymg di~mpzr~km
ke ddam ransum, &an t e t a p i
borak b&m aym &blasil p e n e l i t i a n ini w i h jauh l e b j h rendah diban-
din&*
dm*
komcm i il
.
berat badan ayam b r o i l e r ymg men&0;1.surnsi ranswn
a jukkm pmgamb yang sangat nyaka ( P
/ 0,Oq ) d w i perldman ymg diberikm tcxhadap pertam'ijahzyl berat ha--.
dm, U ji jw4r Duncan tcrhadap ratam n i l a i pertambahan berak badan,
k a l l s i s S i d S c Rawxi m
perehszn menun jukkan n i l d rat a m ymg bcrbeda satu sama, lab ( ~ a b e l6). R a p e s s i gertambahan
bzjk &bat
perendman
&bat
:htxmgim pertabdim Erma,%b a l m dm Xronsumsi xansum dhyatakan ddm koefisienm pengpnaan m&anan (feed efficiency)
atau kanvemi rnTJranm ( f e d konversion). Pada Tabel 3 dipexlfhatkan
ratam konvomi ransum selma 50 h i penelitim. Temyata gorrverai
Ilonverai xmsum-..
ransum men jadi paling bun& jika bi ji k e c i p i r yang dicmpskan ke dal a m rmmm +id& direbus, waJ.am
' t l i j g - b i j i k e c i p i r tersebut ter&
airendam sebelumya axlfara 3
15 jm, Bataan konversi rmaum yang
d i c a ~ dr e n w tepung b i j i kecipir ymg tad'; Efixcbtls i d a h 4.33
dm w i a gmfihya t e d c r a ?&Ling atas d i mtibpa -is
gxafik 1ahnya ( ~ l u s t r a s i3 ) . Jika bi ji kecipfr d i r e b e sexma 10 m e n i t , maka
n i a a i konvemi rmmm mmjcldi l e b i h baik W n a r a t a s m&a IronversiKerndim,
nya hmn menjadi 2.35 PU&
perbajkan seboaax 50.32,;.
an&a konvcrsi itu t u r n l a g 2 menjadi 2.11 b d a pellebusan 30 menit
-
fperbaikan 55.3231). d m mcnjadi 2.09 p d a pcrebusan 5 0 menit ( p r b a i k -
an ~5.8lb:~).
)eng3n R z a l i s i s Sidik Rag@,
d x p a t l d ~d i k e i d n i i bahwv f s c t o r pe-
rendman biji k o c i p i x nyata (P / 0 , 0 5 )
xacmpng:~mhikoave-ssi rmmm.
?ershoari
(menit )
Hat q
-
*-r
-* I*
1
----.-.l"--4*
o
514.73"
3
-.----*
.--C
6
~ 6 9 . 7 8 ~ 959.99'
P
-1-
e
r
~ (jm)
d ~
w+
9
1 0 2 7 . 3 4 ~.~)
_-*Cl---*C
12
15
~ 4 - ~ 5 l"g 1 * 4 9 C
"A
-
.
'
"
.
l
*
Bat a m
-
I
I
.
*
*
C
.
*
-
P ,.rebusy
(menit ,.
pp
-*
,.-
-
----.-----'-C*Ct.CI'C*I*C-v--r-"
- ---.,0
-
--..-*
3
+-+*----
-
C
P e r m d m (jam)
--.-),
-.-I-
6
9
- .*----*.
-
cr-r-
T2
-e
-
75
---
- ---
Bat3-
-
Ilustrasi 2.
Gsafik pertambahm berat badm
broiler yang nenglmnsumai
x m s ~ m merigandung 296 tepung
b i j i k c e i p i r m m u m t lama permdmm d m pzrcbusan.
I
o
3
6
9
12
15
Lama Pzrendman (JW)
Ilastrasi 3. Gxaf ik Konvemi Ransun.P J s m B r o 5ler j.sag ~ ~ I ~ n ~ o n s u r n s i
Ransun 3:mgmdxn~255b Hhpung Bi ji Kecipir 'Pii~numtLama.
Pe-dmim
d m 2crt.b.xan.
bahwa b i j i k z c i p i r yang akm dic2~npurlcmke d a a m r a n s u m , handaknya
dung b i j i kecipir dapat d i m s n a l h n se'oalyak-bip,ryalmya, s e d m g k ~a&-
t
Rn,t;i . t r j . . ~ ~m~mpdcm
~jn
~alii'.satu
b i j i - ' a i j i l c v ~ . k a s as.;.pc::ti
a n t i m t r i ~ yang
i
d&andung
1!1jI kacmq k c d e l a i atau bi;ji k e c l p i r
dan dap3.t slc:n-drmk:an n i l a i f i a ~ a $ : ~jika
y e dikonsumsi ddmt kcad-
Untu!c mend& c k s i kmCay-?xananti t r i p s i n d i d d a m ranaum,
monta!.
m&s
or,-
"r;ub.;lh
pmlcreas rnc-&?&s
uqm t-ulmin y a g . ~ $anm+
k a ~ c n as m g - ~ tpeka.
,
&r?w
&+.
, 1373)
h$,it r i p a h pad 5 b i ji k w :7~k.:cic?ld. ( ~ i 2a1r a i
dapak rn~nvmnl.;md ~ , y acams pmtc2~!ya, d:.:nikim -pula p d a b i j i k:c i p l r (de Lumen d m SaJa:lat.> ???,r6anal~bm)
~ ~
Tubers. J. AgTic. $cd Chen. 2-9 : 881-886.
d a laurnen, B.0,
.
Bpmyong, 7.3. and R.E., ? 3 o s ~ t l c r ~ 1978,
,
Nutritional Aspect o f the
d %he First; Intema,t.ional Sympoh'Jjling~-d3can. Papcr p x ~ s m t ~in
sium ox D o v e l o p h g thc: P o t a t i d s of the YiLzgd B c m , Lo9 Banos,
Philip$nines.
Ekpen3.0ng9 T.2.
and B.1, Soxchers,
3
%
Sonlo Toxic F a c b r s in Wi-.
and A + I . ~ u h m ~ d qyF3.
,
Pres:gcc of I ~ o n p r a t e h T ~ p s h
I n 5 i b l t o r in S o y md 27irlged 3cans+ J. Food S c i . &
75-76.
H a f ~ z , Y.3.
Jaffe, i"i,G. and R. Korte, 1776. I l u t r i t i o n d Chwacteristics of
V i h g e P d 3cvz in rat^. Nutritional Report Intamatiwnd yol. 14.
(4) : 449-455.
K a d a i , S . S . , L,S, Kute, K.!A* Lawade m2 D,K. Salmk!e, 79%.
C k a e s in E;?zemlcaJ Composif;io.an of Winged B e r n ( p s o ~ h o c a s p ~ _
Jouma3 of
.t- e t r m n o l o b u s (L) DC, ) dtzxhg set4 Bcvclaprnmt.
Bod. Science 47 : 205*f-2057.
Ehail, T.14. , J.C. B o b and R.A. Stephmson, 1977. Winged B&S.
%I, tivation in Fa@a Men Guinea. Nwrld Crop Livestock 29
(5)
20E-214.
E J r a n , T.3.
1982. Winged Bean, Fmductim jr, thz Tmgfcs, Food end
Apiculture O r - i ~ a t i o n of t h e United E a t i o n F
A Frome.
L i t t l e , Th.?,!. , ?%I. I n k e q r e t a t i o l z and Presentation of Bosults
2'Ior-k Science Val, 76 (5) : 537-640.
Ltxbis, D -6. 1963. I3m M&anan Ttmak-.
baneqan, Jakarta.
,
zet&an
Kdua.
.
P+T. Pem-
Banglsdssh Country Rcpost on Yiinged Bern, Paper
Int e m a t i o n d Symposium on Developing
przamtod
.the P a t c n t i d s of the a4inpd 3c.m. Los Rznos, Philippines.
M a a u z a n , X. I,,
BAS,
3978.
the Pirst
1975. The YFlinpd Bean. b 43i&-pmtein Crop T o r %he T r o p i c s ,
;National Academy Press, &~hingbon D,C,, UITSB.
N U , 4987.
The iiinged Bean. A Xligh-psotein C l o p f a r the Tropics.
National %alemy Press, ~ ~ a 5 i x h g t oD,
n C. , USA.
:
S.K., S.S. Deaghsde md D.K. S a l w k h e , 'I9C2. F ~ ~ n c t i o n a l
proper+ies o f i~h Bean f pvsp&\g5agpy3 ,t2.t;rr~p~1.o0~g (L ) IIC )
Fxntc'lns. Journal ~f b o d Sel,m:2 47 : 5503-.SC:3.
Sxthe,
Sned-wry G.#. and 'H.G. Gochr=,
1857. Statisticdl Knthorls. Sixth
"dition. Th,: Iowa Stake Unlvcrsiky P r e s s , hmcs, Iaws USA.
Sarima, ,T.:ii* and F.A, Bctkugal, 1978, The Ylinzd Bern in t h e Phil i p p i n e s , i t s Current StzSus and P o t e n t i s. Paper presented
5c t h e 7imt fnt e m a t i a n d Symposium on eveloping t.kPatenti d s of t h e WZn& Bern. Los Banos, Philip;o.ines.
f
m
ia~z,.:lJ@t-;E~ng,X.Hj.
LL
A, Rakkim,
XIun2Tc;ik Khor ancl and Kai-Chao Hang,
Wh@
Be an (&94hp--t
tetx a ~ a ~ ~ o ~ b u Tannin
&s)
L eve1 ,
1%3
Phytake C o n t a t and Hera&l.utinatbg
Activity. 3-s;L
of
&pimltural Food %c&s.tw
3t t 916-9.~7.
:..$.
Thompson,
and S r i iOintjiati IIaryono, ~ B U Variation
.
in Winged
Bean -tlnexplaited Food Crop. 3 . fgric. yood S c i , 2 (7) t
365-375
WaJ.dmup, P.w., 1912. bidvmccs in Poultxy Nutrition, Micm Mutrients
in poultry Xutrition, Sminar Cxganized by Roche Pmducts
L i m i t e d , London.
Bfyckoff, S,, T.K. M a k md P. ?loi=ar 1983. Thc M u t r i t i o n d Value of
&tucla~edand Ammonia T roat cd r i b @ Beand ( p + s 9 p h ~ c1
3- c ~
(L) DC.) f o r Japanese wail, Poultry S c l , 62 :
39-34,
2
bzn @a-s
&&-ng,3k%)
for bmil er s a t LCD, !&is e x p e r k t
was at %he F d t y of AnS c i m c e , %@z
A g r i c u l % ~ x dWniversi*,
L: gi, ad its chemical
Boer, The p o t e n 2 2 p m 5 ~ d i c zof +Ma b o a
cumsStim is ainllotr ta soybean, k t anti mxkitiofi content, =titmb fs w.rg high. Same =+hods cal be u a ~ dt o 2estmy mCf nutxitfon befam it. 5s us& for f e d . 'fhe'mctfar3 us& i n %MEeqerkwnt,
bean waa soaked h water for 0, 3, 6, 9, '12 and/or "I b u m md fitafter
GAB tmatmnt, hem WL?B bofl?& for 0, to, 30, &*/or
TO nimtes.
T h h methud can be w e d In t h e villages for practic~Ld a i l y uie. P w m i y
-- faur pezat 'of wkg&
hem m
e
d fmm each treatment conbina%~xrrwm
mixed h %he x t i o t l s fa2 268 dw aXd &5cken, which d w s i g e d as xadodsetX mnglete a r e i s 9n factoziax 6 x 4,
The maul", & o ~ e d ' L % a t the chictm c m z m @ L raticn #nfed.nfng
$reah wia@
be= had low gab a d low feed kttake, feeti mvemion was
the worst, a d tht pa-lcma as pei?cer,ta@ of bd&y ~iefghtwas high.
Bfllng wm*mare effeotfve la d u c e anti-t-sin
opnfent, w m g d
with so-g,
2% is reconsssded
soaking f u r 9 to 75 bum and
hS3img for 30 to 50 afrmutes are the beat t~%ahen'csfor w h @ bean
,
,wMah ,wax be mkd 3n P&fon.
, .
:
A
~
I
* .
Fahltas Pet~lmEalran.DB.
P o t a s i produksi b l j i legu&-oaa 2ni c a p
thggi 8% kompoaiai k M w z Capat z e ~ w a S
i i j i kacang k e d e l d ,
tr=pt3in sab tetapi, k-gm
=ti n u t r t a i . a se3e&t M ~ y a
untuk m~msnszt;kmny&
aebelum
a& t h m i , Bexbasd cara c ~ > &dil&-dicam&~ur ke d a J a rantern&. 3lalaxr; penelftia hi diLahkm ,
. p e d a m s C . ~ r z z O ,3, 6, 9, 12 dm/&= 15 Jnm, kemdion dimbas sexnrstoda bderhmtf. h i
#, 10, 30 8anfetaa 50 d t . Iakmd d m
idal.& dapy-t diSera&a df pedesam, ' S &any& 2Y: tcpg M j S kecipir dari st t9ag komkrirasi pex1aIaan dioaa~ar.&mke d d m =sum 288
'
elms a& wan bmfler percobyang di=rancang sebebgzzi FW pol8 f&bxi& 6 x 4.
HasU p m i l i t f ~hi umnjukkm bahwa korrswi rmmm'n~agm8w.~
bif i kecipir mat&
e m s t -ah,
p m t a n i b b berat t;a&m wza yang
mengkonmminyij, am& k d , n i l & konvemi ~ a n m
#an&
'bun& dm
*
persentaxe berat pakreas te&adap berat badmnya =an&
mmfn&at.
F ? b rpcfl'trusan l e b i h dominan u n k k maurunkan k-andun@~ ant2 k r i p s b
bi ji lcecipia: dlbandingkm d e n p faktor pexrndamannya, Lana perendawn
bi ji k e c i p i r y a g &an dicam~;urkmke ddam ransum hend a3mya pada batas
s e d a ~ & m l ~ a p e r e b u s apad&
n
batas 30 50
3 75 jam
m e n i t atau
-
-
tmpis Asia, %id& Juput d s r i perwasdakn pertarribahan penduduk s e r t a
pemmdahm 9md-f
pW@.
U n h k mengatas5 p e m s d d h n t e r a e h t ,
pemrfntak melakukan b e r b e upwa sntara P a i n d e n m menibatmi jUfSJEdl
k e l a h i m s e d a mshkszanakan f n t e n s i f a a s i darn ekatenaif ikasi pertmian.
P e m b a n ~ a nd i ssgzila bMmg digiatkan secara sixnultan a e h i n m membawa
pembahan beaar-besp d a brh@
asp& kehidupm,
IEemdim, temyata peznaasdahm men jadf berangkai. Tk&at pmdid&an yang m & h menSn&at serka pendapatan per kapita ymg mdah bergeser d a x i tin&+
pendapatan rend& kc l;h&at m e n a g a h dd tm&-ta-
n m ! d ~ i a aadmg b&&wbang, " mm@batkan permintam y m g
m a k b menZn&at pula, Keadasan g i z i mlal mem'baik dm jumlah wsyarakat yang macar2 b m aaak;man bexkualitas tingai s e m k i n b e d a b a h
+
&a,
Dengan de&ian, upwaupaya yrmg hams dilaksaxartEran d i s e k k r
pmduksi pan gm, tid ak: hernya mern c u hpf kebsxtuk
f 4, t e ts p i
jugs W s memenuhi ke&pm
gizi.
Untuk memmuhl pemhtbahan makanan bexgizf tinmi serperkf sum, telur am daghg, p e m e r h h h b e m a h a -ban*
sektor p f s t e m a
melaXui upa3Ta-upay-a m t a a lsafn Bimas &am,
Demanst~asiUnit, PTTSP,
TIUTP, PIR Penmahaan dan PIR Perunggwm. $el&
i t u , pe3ldidfian kad e ~ k d a rpenyuluh petesnakan, peaberim k d i t d m i m p o r t bibit temak
un&,
mempakm terobosm4ernbosan penking lahnya yang %ga dual+
s a n b untuk pembanman petem&an.
KanaeWensi d a r i pembmgunatl petemaka tersebut, idah pain&&an kehtanhan bahm-bahan m a n %em&+
3fmg % erlan-g
secara tdm.
Pmduksf b a a - b b Wanan d i ddam ncgeri, temyata -kid& dwat
menubpi kebatahm, s e h h w per& mmg%or% b e r b a p i 'trw
m
tern%- j w g , tepung b dan bn&il k a a g k e d e l d . Pmwraan
U
devisa u a z k i k mengimpor bahan-bahm m a k n a n tali sem&h meningkat pla dpyi hazgmya serjrag mensang@ l a j u pengembangan petemakan di TE-.
donesia karma kenailcan bar@ praduk-produk pet-m&an i t u kid& dapat
me~gimbangikenaikan harm &man
ton3a.k d m biwa pmduksi l&mga.
Oleh sebab i t u , p~ningkatanpmduksj. b&m-bahan m.&kanmd i d d w ne*-
p r i hamslah d i g i a t k m agar p e m ~ i L & ascpe&i d i s ~ l x t ht e d , h l u
dapat dia%asY d e n m sebaik-bailmya.
h pmin&ata pmduksi. ba!! m&man konvenslona3 , maka pen+dayagunw mber-sumhex d a m yang k j . t z mjliki clan b-lurn banyak: disc.,k h aeperti
biji kecipir (?sophoe%s
t e $ 1 : e n g l ~ b + s )( ~DC, )
S el a
hamelah dilalrctkm,
Sumber pan@
nrabzti i n i diang.;ap scb@
s a k sumber p m t e h nabati yang sang&
sal&
pot m s i d karenz, nexiljkf si-
fat-sifat
yang c u h p menon 903, menyarmS, atau t>aMrm melcbihi kacang
kedeld.
&an
tetapi, jumlcJl produksi bi ji kecipir serts, dr?,-c*rah-dmr&
yang mm&asUkannya df Indonesia* tidak dapat diket a h i dmgm pasti
k m n a sedikitaya info-i
mmgenai hal ik. Ebriasyaxakat belum banyak yang mmanmya untuk tujuan komejcsiil. R a l ilx dapat d i m k l w i ,
karma, pemcht w bi ji kecipir y a j k prod& tananan kecipir y m g Fl a t i f l e b i h lama t&an d i s h p a n , mi11bemifat sporadis dm@ jumlab p e d t a a n yang terbatas
mla*
Sayang s e k d i , bi ji kecipir ju,p m a w d u n g bc~ba& macm zat
a n t i mtrisi y m g menyebabkm n i l & hayatinya, t i d a k sepadm dwgm
kompa~tisikimiarnya y m g begitu bagas seperti kztcal'ig k d e l d .
demikian, bfji kecipir Pral *id& dapat dikansumsi dalm k e a d w mens didahului proses perrmsnahm zat =ti nukrisi ymg di
%&. m
-
kandunsya.
V n W . &ad
penelitian d e n p metode saderhma
tersebut,
ini ydhmel&ipe-dmm
dm perebusan bijl k e c i p i r , perlu d f l a -
km
&pat diterapkan olch pctemak d i
pang ti&&
mbmbatuhkm p e r d a t a ymg
&$J
P
~
~
S
W
t&olo&
dm pmsedur ymg ramit.
B a s i l pmeli-tian hi diharagkan dapak rneyalrMan p&em& d i desa,
b a h a b i j i kecipir dtibpat pula merekra p & a n u n k k m e n b $ l r a t h
duksi temaknya*
M m f ~ tX h
pm-
yrang dihmapkarr pula, dari penclitian M , idah
t e r c a p a h y a penwekasagmm
mE3cwm tern*,
terciptmye l a p w r
m kerja dan p e n e i l m b a b q i u y a r a k a t di pedesaan se&a tercap b y a pemlihm kesu'bura laban pcTtaxoian gang a d a h d i p a k a n s e c z e .
intensif &&ail jangka w a k b y m g lam.
3daupun tanmm kecipfr teXah d i t e d a n - , h m p h i u s sejak t a b m
1347 &can tetapi perhatian d u n k terhadap %an&mnterse'tK1t barn m e i - jdi lehih mng$h-sun~@~ pada boberapa t h Zlelalr_anwhi. I b z l& sebabya, &a ymg mendalsan bahwa tallma kecipir memp&.ar tapmhgkatm pmduksf, pm- d u n k melahi tmam-tmaman konvazsianal
h m p i r d e b t i potwsi w e t & maksimum sepefii diu+b2bx1&an Borlm-:-.
(t918)
,
Tmaman kecipir %mebut sm&
ptensial ditinjzar d a d . ke-
h y a menyeluiikm "ke c i p i P , kema21 setelah ditoxm&an, diperlilza5-
kan namanya atpl disebutkan d a l w b W a d a m & (lokal).
Bmyak:- IX
tanman kecipir, tergmbng pada daexehyta,
Pi Jawa B a a % , tanman kecipir disebut jaat , dm d i Jawa !Tan& am
Jaw& T b disebut botor k a c a g ataxx kecipir, Di bfaduxa disebut kaymg dibarflcan kepada,
Tahlaanzn k z c i p i r , tcmyata mexprwzi baiyak naraa.
ma yang diberikan penduduk d i bcxbae,i negaza,
SF?SU&
dsngai EP,-
D i Phili7pina d i k z n j l
d e n w n a m cdimismis , segarilyias at au kabey ( ~ o r i a r od
1978)
I l i I n d i a , tmaman k s c i r b r d i k m d den@
( ~ e m y&
&, , 1971) dm di
Bahgal,
naua ~iumka~razie
C h ~ disehl?txt
t
aee-kok-+tau,
91 F ~ m ed i s c . -
but g m y i t , d i S r i Langka do22 d o m b d a d m d i Bangl&csh discbut !:a;-
ran@ sin (f~awlm,7978).
Di d d a m 'buku-laku at= majdai! b e r b ~ b z Ing.pis,
.
tmmar k e c i - d
, "four--an&& bc;m.',
p i r tersebut dlberi nma :'tire w h ~ beawl::
asparass pea, averhoea bean ztau sqrare pea sepe&i haJnga di p ~ 1 . z . ~
1
; writius. D d a m bahasa. L a t h dil:mal secara populcr dm,nana
&g-&o-c-=
tetramnolabus (1) DC.
Tcla!! disepakati, bahwa e ; ~ u st m w k e c i p i r i d a h Psop.hoc+~s
den-
a d o g..~m~g&pi&-~
, subkl as Li~od~13d~n3,e
f d l i,-F
Kemtxngkixlan w k a l i , wal
&Opkcwm-g,
+!&ramnolo-@-s-
( L ) DC, i a l a h
Papua N e w difnea dm Asia imggara, sedangkan Psop$-g-s
Desv. basas&
'
palustxi@
d a i Afrfka Barat (HAS, 1 9 7 4 ) .
.
,
T a n m kecipir, mempakm tanymg dapat msncap a .keth m i m t i e smp& empat meter j&s. ditapang. Bungmya yang
bemama bim, put&% at= un* dapat menycrbulr s e ~ d l r i . Polangnya
berbantuk enrpat segi, d m sudut-sudut setilap segi t u m b u h rnelcbm me-
nyexupd swap (HAS, 1975).
ltultah s e b a h y a discbut ' : w i n @
be=;:.
Pan j a g sotiappolonR berkisar dari enam h i n 36
~ cm d m da;iat b e r i s i
antas Lima hinm 20 b i j i . B i j i texsebut berbcntuk 'trulat seperki
kacmg kedelai, bemama putih, laming, ~ o k l a ?r ~
i t~m at%
berhtik-
-.
i n t i k 8wgm berat m t w a O,C5
G940 sctieb~,b i j i ,
Polang keclpir rneacapai besar mksimrn selama 2 C l a s i pertsetelah t erbuztak; kemd ian biji-bi jf nmgalaxai pemat -mgm sekitar
44 hmf kermrdim dan palong ymg r n e l h g h p i b i . j i m u l d men&emt dm
mengering.
;.Pad
&car
aetim tmaman k e c i p i r dapzt ditenaakan
:
s e k i t a r 440 bowigkol ymg %ora%,"clr~a
rata-raka G. 6 gx setiap bangkol den g m -is
tcngah mencapai "t2 cc?.
Di'omdhq-
d m e tanzzna-tmamm le@mbosa l a h y a ,
tanman
k e c i p i r a ~ e x ~ y kelebihan
a l
temendiri, kwwa hpmpir s ~ l u r u hbagian
tmmm dapat dimanfa&km. Sela2.n bijinya, maka p o l o n g m h , dsuzfi
Clsydon (197%) macatat
rrmda, h g a d;n umbinya telah d i m f a a t k m ,
sekurmphrm@ya ada 4 ne-z
yang t c l h memanfaatkan p l m g mda,
malcan scpe&i ashan, s v l r asam, @do-@o,
urab, p e e d , t a m i s d m s w r sambel mrmg, Produkwi ~ o l o n g
mda k e c i p i r ymg pema! dilaporkan b e x k i s m daxi 34.700 kg/& h g g a
k e c i p i r d d a m bexbagai bent&
35.500 k d h a d d w , berat s e w (~95,1987).
b d a h aa.!al kefs t h e w a m traraman kccipir, rid& potmsi umbinya
- 12 bulan e3etolab pqtanman bi;Zi, terg&ung d a r i v a i e t a s dan f&tor-f&or
fainnya. Bbrm umbi yang banyak ditcmdcan b~rdfametoxa n t a a 2 - 4 cm,
d m pm jang umbi s e k i t w 8 - 12 cm (zJAS, 1%1) . Pmduksi umbi k e c i p i r
s e b ~ a $umber
i
protein yng tin&, dm dapat dipanen 5
g m g pemah dilaporkm berkisw antma 3.503 hfngga. 11-700 k d h a (ma
et --.*
aJ, 9 .I%?) sEdan&an laprm yang I d a menyehtkan ~ e b t a s a2,246
-
12.925 k d h a (~3ospiail&
-
a*,
1979).
Potcnsi
-- Pmdcksi Biji Kecipir
.
.
-
f
*-___I
Pmriuk tanaman kecipir ymg r d a t i f lebih lama tahan di=fmgan
i d a h b i j inya, dm j u e paling bsrgizi d i b a a h & =
den*
dam a k a
umbinya* D a r i berbllsgai Itaporm, dapatlah d i k e t a h i bahwa v a i w i p m -
duksi bijf kecipf r sat&
b e s a s e p e r t i diutaxakan 01 eh $ t a w i d jojo
(1982).
Pmduksi bi ji k e c i p i r yang pe-snah dilaporkan
4.500 kg/ha ( ~ a a ~ i s&
il
a, 7 9 9 )
sedan&=
sakitar 2,200
-
menumt l a p r m Thomgson
dan Sri Kuntjiati Earyono (1980) mtma 885 hingga 4.&0..kg!ha di kdanesia, 853 -: 3.307 k d h a di Nigeria* 320 2,389 k d h a di Pama N e w
Guinea, NAS (1981) men;yelmtM produksi b i j i kecipix antma, 2.000
5,000 kdha.
-
-
Jika dibandin&an den@
T a b e l I.
Tin@;lra%K e m a q u a n P r o d u k s i Per Hektar d a i Bzberapa,
Jmis P d a w i ja d m Tanman Kecipir
'
P d a w i j a1I / K z c i p i r
Ubi jdm
Kecipir3
pdawija lainnyap produksi biji k e c i p i r
1,200
bth
(1916)
Pcxco ba-
8. lW
20,OOct
56.70
2,400
408-476
- 1,4.m
Bu t i n
Perco ba-
(197'6)
540,QO
876.30
3az1 data yany d i k d u a r h HAS (t97'5), dapat d i k o t h i bafiwa
kompasisi kimjawi bagian-bagian tme~nrznk e c i p i r c u h y b&k, temtama
k a n d w m pmteira bijinys ymg m h p t b g g i ( ~ a b c l2).
Jika b d u n m protein bi ji k e c i p i r i t u ditelae31 l e b i h l a n j u t ,
temyata data ymg dilaprkm sclama hi s a n p t b c r v a i a s i s e p e r t i
Pap& d2ii1a.t g&a ?& o2 3.
RmXL4tebail andisis gang scangat bervaziasi hi tentu sajs di-
g c n m i banyak: faktor sepcrtf kul tivar d m varietas yang 'Serbcda
u m r panen b i j i dm l a i n sebapjnya,
--
Ratio
S ~ T
- -.Sumbcr : X i i i ( t 975).
--""".-.
+
--2,7-+--3 , 4
-*-.X**.-.-
Clf*
-
.
.
.
.
1
3
1
1
1
"
-
. -
P e n c l i t i
311*3-.-..*-.
+.+.-
.-
--
Jaffe dm I;Tortc
.
Ta k ~
C
.. . .
4 976
C-f
r
....-
Kandmgm Pmtefn
- -- - .
*-.
I'LC
----
*I*IC1**-
30.60
Khan (19821, dapatlah disimpulkan bdma kzundungan mam-mam mino b i j i
k e c i p i r hampir sama den*
kwki~xngmma-asam &o
kacang k d e 3 d .
Lebih lanjut diketalati, bahwa asan-asam amino yang mmpridung mlplrur
( s ) mempakm
asam-asam awrino esscusisl pembataa utama p d a bi jf keci-
~ i r . RaZ ymg sama t e l a h dhyatdcan ofeh %my ct--+*,,(1971)dm diperk%& p l a o1t.h Sathe d-.&. ,(?%2) serta K a d m -q3.&L-,,(l%2).
Asam+-asamzsiina pmbatas b e r i h w a idah tri~sindm v d i n (Zkpenyong
Can Borchzrs, 1978)~
--- k---..k -f-iis6ik
Een
Gag- bau bi ji kesisAr
B i j i k z c i p i r yang mzrniliki b a t u k d m ukiran b e r a t yang h q i r
s a a d m g m - b i j i kacmg k d e l d , x;lzmiliki
lepmkm.
pada w&tu
hlit keras d m =lit di-
H a 3 itu a e s u d dcnen laporan G d j w d m Slamet (1977)
~ecrekam o m b a t t e q e kocipir.
kacan# (bemy flavour) ymg t jdak sedap d w j , b i j i k e c i p i r
&an wnumk hidung
temtama p d a
a w a l perebusmnya, y w g temyato
mudah dihiltulgkm m e l a h i p@ma~wm
( ~ r n o n1980
~ , d-@+wman, 1982).
Kullt lceras dm bau yang t id& a cdap i b , merupakan scbagian d a r i
k e & d e yang mmyebabl.;an bi ji k c c l p i r tid& b cgitu d i d & .
Sayawa b c r a m yang dittlm.lkm gada hiji k e c i p i r , mmpakan ken-
d d a lain p&a pevanfaatwnya.
off
ot &. , 1 9 3 ) ,
Salrajn smyawa barwun saponin ('@+
hi3mq332uthb atart lectin ( ~ a f f cdm Koz*t;e,
Tan ct a3,, i983>, fi&
(wrnih) ( ~ c k o f fe t
19'76;
&., 1%3)*
anti mylass
w
n dm S d a n a t , 1 9 8 ~ )W
~ s
( d a f f c d m KoPtc, 197'6) tannjxl (do h
anti t r i p s h d m anti k h b t r i p s h wrupakan a n t i nutriai ymg p d h g
banyak dipelajwi d a i b i j i - b i ji legwnhosa, Hal i t E z mcrupakan ccrminm betapa gmthmya mempelajari anti nukrisi ternrebut kmenea. dagat mm~lcanperbmbuhan d m w c b a b k a n h i p e r t m f i p d m w (upenyong
d m Bornhers, 1781: BPelorai &
-1973).
a.
Sama seperti k & m w
p r a t c h biji k e c i p i r y s g s a g a t bcxva-
riasi, k a n d m p a n t i tripsiruzya pu;l bemariasi pila sesuai d m e hasil-hasil p m c l i t i m ysng mdah dilaporkan. Kawkdungan' a n t i t r i p s h
biji kecigir yang dilaporkan d e Lumcn dm Relo Jr. (1981) sebasas
randah y m g duaporkan h h g y ~ tsaat
iii,
Handu+qgm y m a c u h p thggi
d i l a p o r k a n H d z a dm Nuhaned (1983) s . ? h s a c 67,14 x lo3
biji k e c i p i r strain UFS.
~ m / g rsampt.1
Varimi l:nndmgan a t i t r i p s i n biji k e c i g i ~
yang pernab d i l a y x k m , berarla di m t ~ kedua
a
anti nutxisf d a i bi ji k e c i p i r ,
B ~ r b a g a io z r a u n h k men&ilan&an
teJ& dilaporkan olch para p m e l i l i .
ni1.d tdi.
C a r a - c a r a gang dil*
mtara
lain id ah pagppasm hlit biji , ge~,5ndamsan,p e r e h s a n , fcrmentei,
p d a s i a t m porkccannbahan, LL'amphya, caza perebusan addah c w a yang p d h g DUX&, pxaktjs d a n ofek-Lif,
pmambahan @am,
l3i 'i x ~ c i ~ r ~ ~ ~ p
t cht ro~ -n
~ o+,~l oph s& ~ ~ s s
2---.*
+
4
B i j i k t q i g i r ymg d i e a k a n p&a pwzelitian hi h c r a s a l darf
-
D a e r a h Istimzna YoaaSraxta, dm ditcrima d d m k e d a a n k e r b g wdang,
d m a k u l i k y a smg-at bervmiasi, mlai d a r i wama kxcrn s a ~ ~ cokld<
a i
b a kahitwhitm.
Selumh b i j i k e c i p i r dibersjhlcaxl dasi berntzcam-
macam l o t o r a sebelum mcnerima pcrldman.
--a_f~esobaan
U n U m e n t s l i t i kelwakan bi ji kecipf r seb@
b a r n m h a n zmg-
d i p ~ a l c a n288 ekor anak ayw tipc pedaging (broiler9 w r s r h d
daxi strain Arbr Acres seb&
%rewan41cwm percabam. Zaju perbmWan warn t i p e pedaging h i , r e l a t i t Jebih cepat dibanzdhgkm den*
aym
dcmikisan, ayam percabaan tcmebut aErm
ras d a r i tipc 1fdulny.a. Den*
gas,
lebf !I prlca terhadap kstiddcseirnban-
racm pen&mfbat pertumbuhan ym::
kI e tod e
ransum, damikim pula t e r h d a p
d ikandrmg ransurr, tcrso'mt
.
F$p$j+.IIt."cil+r,
Subanyak 25% tepung b i J i k e c i p l r ' y m ~ttelah dirzndi!n d i d d a m
&r 1 c d i . n dan
~
d i r c h s d i d d e r i :.air rnmdi6ih dicar~purkmkc d&am
rmmm y,ul,y d iberikan kcpad a h e ~ m - , h s v m
percobam.
perebusm b i j i It2cipJr d i l & & a
Pzrc.nd aman dm
s z c a r a sderhana s e p e r t i dapat d i -
l i b % padaTab;if. 4.
Untul: p m e l i t i m hi,dimsunl~?24 w w ransurn, dm@ k o q o s i a l
yang dfsesuaikm wtuk ayam tipe pdzging ( b r o i l e r ) yang sediang %amlmh 'beidasark@ pato&
RRC ( 1 % ~ ) . Perbdaan r a n s u m id&
pad&
kmdunm t s p g bi ji kecipir y ang dirmdam d m dimbus menumt w a k t u
yan$ berbeda.
Kandungm p s o t e b dm energ m e t a b o l i s ransum addah
22,@% d m 3201,11 &&/kg.
Tabel 4,
LamaPerendaman d m kerebusan B i j i Kecipir
R a n c m p percobam y m g d i p ~ a k a np d a penrli t i a n ini A&&
F W r
Rancangan Acak: Lenf53rap pola f&ori& 6 x 4 d m g m 2 ulan@.
pedama i d a h lamanya permdamn biji k e c i p i s dmgm mam tsasaf, se-dangkan faktor kcdua. idah lamanya, perebusan d c n w empat, tlasaf,
Parameter yang diamati melipti konmmsi xnsum, pertabahan berat
b d m , lconvcrsi ransun d m pe~s2qtaseb o r z t pmkreas turhadap berat
b d m d w i 2%;:
smpel aym yang dlpotang,
Data yang diperoleh dimalisis dcn&
k o n w s i ransum s e p e r t i p d a
jelm bahwa konsumsi ransum sangat d i p m g a m h i
pembusm.
E w i a grafik p a l i n g b a d ymg mmunjukkm konmmsi ransum men p d u n g teptulf?;bi ji k e c i p i r ymg tidak direndm-robus , t e m y a t a ean e t mmcolok jika dibandh*
dengm kanaumsi ransum ymg dicampur
denb i j i kecipir yang dimbus dalam w a k t u y a a lebih lama ( 3 0 men i t dm 50 m e n i t ) ,
Tabcl 5.
,&t."caan
JumZah Konsumsi Ransum yanzMenpduxag 25YL T e p n
F c ~ l e k an
t pad& Byam B r o i l e r Selma Pmelitim (~r/Ekox)f,
B i j i Kecipir H e n u r u t
rend-
U ji jar& Duncan terhadap n i l a i rapezla3busan mmunjukkan perbedam y m g jelas , d e d k i a n pu-
dm interaksi kedumya.
&bat
tla t;3rhdap n
r&aan &ib&
permdaman ( ~ a b e l5 ) . Blelalui uji dan
interpretmi data s c p e r t i yang d i s a r m k w L i t t l e ( I % ? 1 dap& diketah i b a w a k r v a rdswns &bat f d & o r perebusan d d a h l b i e r .
S a r a h s a k biterim yang d i v a k s m untuk menmr perturnbum
tern&, ialah bzsamya p e r t ; m b h berat badan ymg d5oapa.i dm d h k u r
per a a k m w a l r t u tertcmtu.
Pada Tabel 6 dapat d i l i h a t data pertmbab-
an berat b d m selawa 50 haxi penelitim.
Bcrat b d a n a&-an& rtyam yang dibori rslnsum ymg dic&mpur den w 254 t e p g bi ji kecipir yang &ah d i m t t a m dm d i r e h e , w l o n j&
n d k dm*
aangat nyata (P 1 0 . 0 1 ) dibandhgkan den@
berat badan
an& eyem ymrg d i b e r i -sum bercampux d m p 2536 t e w g blji kecipir
nentah. U n h k m e l i k t w b a x a n pertumbuhm m e l a l u i pertmbahan berat'
bad= den*
lebih j e l a s , disajikan Ilustxasi 2.
Pcrlu d i k d a k a n , bakm~pmampilan mak-anak &yam y m g
ransum bercampur dentspung bi ji keoipir m e n t a h pada a i r penelit i a n , nampak: s g e r t i an&-an& warn umr sehari. Bul~-bulunya tMak
berganti &an maxmyapn tidak hxubah dmf suaxa anak Warn b e m r
s e h s i , Den@ perkatam I&,
W-an& a y ~ s myang m a m i m a ranem
b e ~ s m p u r25% tepuazg bi ji kecipix men%& tidak h h h scsuai den@
\
yang dfhazapkm.
J ika diband 3ngkan pen@
dm/ataxl 50 mmit den*
pere&usan bi ji k e c i p i r s e Z w 10, 30
p m m h tepung biji kecfpir nentah (lajur
p e r e n d m 0 f am pada Tabel 6 ) texhadap pertembahan b m a t badan, ter-
nyata tergadf pelanjakm kendkan bcrat b d m m&-m& warn permb a . Beeamya lonjakan k-mdkm berat b d m E>e&umt-turnt addah
aebesar 183,2%,
372 $36 dm 339,O'j'%. Konmmai rensumynelanjak n&
berkumt-.t;urut sebesw 3@,51)1?d, 54,15% d m 5~j,28% ( ~ a b e l51,
portambahan boxat barlan an&
aym n e n j d i le'oih baik karma, kon-
sunsi rmsmnya menhgkat secara nyata.
?zraol.akan. an&-an&
percobam texhadap rzrmsmye men j a d i bexkurang setel&
a&-zat
warn
=ti
n u t r i s i yang tt-"xkandtuagdi d a m b i j i kecipir penyusun rmsrzm sud&
menurun a k j bat pcr1dm.m ymg ditcrapkm.
Sekalipun terjadd pelon jakm kenaikan bcxak badan &yam &bat
~crc'ousanbiji k c c i p i r ymg di~mpzr~km
ke ddam ransum, &an t e t a p i
borak b&m aym &blasil p e n e l i t i a n ini w i h jauh l e b j h rendah diban-
din&*
dm*
komcm i il
.
berat badan ayam b r o i l e r ymg men&0;1.surnsi ranswn
a jukkm pmgamb yang sangat nyaka ( P
/ 0,Oq ) d w i perldman ymg diberikm tcxhadap pertam'ijahzyl berat ha--.
dm, U ji jw4r Duncan tcrhadap ratam n i l a i pertambahan berak badan,
k a l l s i s S i d S c Rawxi m
perehszn menun jukkan n i l d rat a m ymg bcrbeda satu sama, lab ( ~ a b e l6). R a p e s s i gertambahan
bzjk &bat
perendman
&bat
:htxmgim pertabdim Erma,%b a l m dm Xronsumsi xansum dhyatakan ddm koefisienm pengpnaan m&anan (feed efficiency)
atau kanvemi rnTJranm ( f e d konversion). Pada Tabel 3 dipexlfhatkan
ratam konvomi ransum selma 50 h i penelitim. Temyata gorrverai
Ilonverai xmsum-..
ransum men jadi paling bun& jika bi ji k e c i p i r yang dicmpskan ke dal a m rmmm +id& direbus, waJ.am
' t l i j g - b i j i k e c i p i r tersebut ter&
airendam sebelumya axlfara 3
15 jm, Bataan konversi rmaum yang
d i c a ~ dr e n w tepung b i j i kecipir ymg tad'; Efixcbtls i d a h 4.33
dm w i a gmfihya t e d c r a ?&Ling atas d i mtibpa -is
gxafik 1ahnya ( ~ l u s t r a s i3 ) . Jika bi ji kecipfr d i r e b e sexma 10 m e n i t , maka
n i a a i konvemi rmmm mmjcldi l e b i h baik W n a r a t a s m&a IronversiKerndim,
nya hmn menjadi 2.35 PU&
perbajkan seboaax 50.32,;.
an&a konvcrsi itu t u r n l a g 2 menjadi 2.11 b d a pellebusan 30 menit
-
fperbaikan 55.3231). d m mcnjadi 2.09 p d a pcrebusan 5 0 menit ( p r b a i k -
an ~5.8lb:~).
)eng3n R z a l i s i s Sidik Rag@,
d x p a t l d ~d i k e i d n i i bahwv f s c t o r pe-
rendman biji k o c i p i x nyata (P / 0 , 0 5 )
xacmpng:~mhikoave-ssi rmmm.
?ershoari
(menit )
Hat q
-
*-r
-* I*
1
----.-.l"--4*
o
514.73"
3
-.----*
.--C
6
~ 6 9 . 7 8 ~ 959.99'
P
-1-
e
r
~ (jm)
d ~
w+
9
1 0 2 7 . 3 4 ~.~)
_-*Cl---*C
12
15
~ 4 - ~ 5 l"g 1 * 4 9 C
"A
-
.
'
"
.
l
*
Bat a m
-
I
I
.
*
*
C
.
*
-
P ,.rebusy
(menit ,.
pp
-*
,.-
-
----.-----'-C*Ct.CI'C*I*C-v--r-"
- ---.,0
-
--..-*
3
+-+*----
-
C
P e r m d m (jam)
--.-),
-.-I-
6
9
- .*----*.
-
cr-r-
T2
-e
-
75
---
- ---
Bat3-
-
Ilustrasi 2.
Gsafik pertambahm berat badm
broiler yang nenglmnsumai
x m s ~ m merigandung 296 tepung
b i j i k c e i p i r m m u m t lama permdmm d m pzrcbusan.
I
o
3
6
9
12
15
Lama Pzrendman (JW)
Ilastrasi 3. Gxaf ik Konvemi Ransun.P J s m B r o 5ler j.sag ~ ~ I ~ n ~ o n s u r n s i
Ransun 3:mgmdxn~255b Hhpung Bi ji Kecipir 'Pii~numtLama.
Pe-dmim
d m 2crt.b.xan.
bahwa b i j i k z c i p i r yang akm dic2~npurlcmke d a a m r a n s u m , handaknya
dung b i j i kecipir dapat d i m s n a l h n se'oalyak-bip,ryalmya, s e d m g k ~a&-
t
Rn,t;i . t r j . . ~ ~m~mpdcm
~jn
~alii'.satu
b i j i - ' a i j i l c v ~ . k a s as.;.pc::ti
a n t i m t r i ~ yang
i
d&andung
1!1jI kacmq k c d e l a i atau bi;ji k e c l p i r
dan dap3.t slc:n-drmk:an n i l a i f i a ~ a $ : ~jika
y e dikonsumsi ddmt kcad-
Untu!c mend& c k s i kmCay-?xananti t r i p s i n d i d d a m ranaum,
monta!.
m&s
or,-
"r;ub.;lh
pmlcreas rnc-&?&s
uqm t-ulmin y a g . ~ $anm+
k a ~ c n as m g - ~ tpeka.
,
&r?w
&+.
, 1373)
h$,it r i p a h pad 5 b i ji k w :7~k.:cic?ld. ( ~ i 2a1r a i
dapak rn~nvmnl.;md ~ , y acams pmtc2~!ya, d:.:nikim -pula p d a b i j i k:c i p l r (de Lumen d m SaJa:lat.> ???,r6anal~bm)
~ ~
Tubers. J. AgTic. $cd Chen. 2-9 : 881-886.
d a laurnen, B.0,
.
Bpmyong, 7.3. and R.E., ? 3 o s ~ t l c r ~ 1978,
,
Nutritional Aspect o f the
d %he First; Intema,t.ional Sympoh'Jjling~-d3can. Papcr p x ~ s m t ~in
sium ox D o v e l o p h g thc: P o t a t i d s of the YiLzgd B c m , Lo9 Banos,
Philip$nines.
Ekpen3.0ng9 T.2.
and B.1, Soxchers,
3
%
Sonlo Toxic F a c b r s in Wi-.
and A + I . ~ u h m ~ d qyF3.
,
Pres:gcc of I ~ o n p r a t e h T ~ p s h
I n 5 i b l t o r in S o y md 27irlged 3cans+ J. Food S c i . &
75-76.
H a f ~ z , Y.3.
Jaffe, i"i,G. and R. Korte, 1776. I l u t r i t i o n d Chwacteristics of
V i h g e P d 3cvz in rat^. Nutritional Report Intamatiwnd yol. 14.
(4) : 449-455.
K a d a i , S . S . , L,S, Kute, K.!A* Lawade m2 D,K. Salmk!e, 79%.
C k a e s in E;?zemlcaJ Composif;io.an of Winged B e r n ( p s o ~ h o c a s p ~ _
Jouma3 of
.t- e t r m n o l o b u s (L) DC, ) dtzxhg set4 Bcvclaprnmt.
Bod. Science 47 : 205*f-2057.
Ehail, T.14. , J.C. B o b and R.A. Stephmson, 1977. Winged B&S.
%I, tivation in Fa@a Men Guinea. Nwrld Crop Livestock 29
(5)
20E-214.
E J r a n , T.3.
1982. Winged Bean, Fmductim jr, thz Tmgfcs, Food end
Apiculture O r - i ~ a t i o n of t h e United E a t i o n F
A Frome.
L i t t l e , Th.?,!. , ?%I. I n k e q r e t a t i o l z and Presentation of Bosults
2'Ior-k Science Val, 76 (5) : 537-640.
Ltxbis, D -6. 1963. I3m M&anan Ttmak-.
baneqan, Jakarta.
,
zet&an
Kdua.
.
P+T. Pem-
Banglsdssh Country Rcpost on Yiinged Bern, Paper
Int e m a t i o n d Symposium on Developing
przamtod
.the P a t c n t i d s of the a4inpd 3c.m. Los Rznos, Philippines.
M a a u z a n , X. I,,
BAS,
3978.
the Pirst
1975. The YFlinpd Bean. b 43i&-pmtein Crop T o r %he T r o p i c s ,
;National Academy Press, &~hingbon D,C,, UITSB.
N U , 4987.
The iiinged Bean. A Xligh-psotein C l o p f a r the Tropics.
National %alemy Press, ~ ~ a 5 i x h g t oD,
n C. , USA.
:
S.K., S.S. Deaghsde md D.K. S a l w k h e , 'I9C2. F ~ ~ n c t i o n a l
proper+ies o f i~h Bean f pvsp&\g5agpy3 ,t2.t;rr~p~1.o0~g (L ) IIC )
Fxntc'lns. Journal ~f b o d Sel,m:2 47 : 5503-.SC:3.
Sxthe,
Sned-wry G.#. and 'H.G. Gochr=,
1857. Statisticdl Knthorls. Sixth
"dition. Th,: Iowa Stake Unlvcrsiky P r e s s , hmcs, Iaws USA.
Sarima, ,T.:ii* and F.A, Bctkugal, 1978, The Ylinzd Bern in t h e Phil i p p i n e s , i t s Current StzSus and P o t e n t i s. Paper presented
5c t h e 7imt fnt e m a t i a n d Symposium on eveloping t.kPatenti d s of t h e WZn& Bern. Los Banos, Philip;o.ines.
f
m
ia~z,.:lJ@t-;E~ng,X.Hj.
LL
A, Rakkim,
XIun2Tc;ik Khor ancl and Kai-Chao Hang,
Wh@
Be an (&94hp--t
tetx a ~ a ~ ~ o ~ b u Tannin
&s)
L eve1 ,
1%3
Phytake C o n t a t and Hera&l.utinatbg
Activity. 3-s;L
of
&pimltural Food %c&s.tw
3t t 916-9.~7.
:..$.
Thompson,
and S r i iOintjiati IIaryono, ~ B U Variation
.
in Winged
Bean -tlnexplaited Food Crop. 3 . fgric. yood S c i , 2 (7) t
365-375
WaJ.dmup, P.w., 1912. bidvmccs in Poultxy Nutrition, Micm Mutrients
in poultry Xutrition, Sminar Cxganized by Roche Pmducts
L i m i t e d , London.
Bfyckoff, S,, T.K. M a k md P. ?loi=ar 1983. Thc M u t r i t i o n d Value of
&tucla~edand Ammonia T roat cd r i b @ Beand ( p + s 9 p h ~ c1
3- c ~
(L) DC.) f o r Japanese wail, Poultry S c l , 62 :
39-34,