EVALUASI RADIOGRAFIS LETAK FORAMEN MENTALIS PADA MAHASISWA SUKU JAWA DAN SUKU ARAB DI JEMBER ( Observasional Analitik )
EVALUASI RADIOGRAFIS LETAK FORAMEN MENTALIS
PADA MAHASISWA SUKU JAWA DAN SUKU ARAB
DI JEMBER
( Observasional Analitik )
SKRIPSI
Oleh
Afifa Syafiqoh
NIM 061610101020
FAKULTAS KEDOKTERAN GIGI
UNIVERSITAS JEMBER
2011
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
EVALUASI RADIOGRAFIS
LETAK FORAMEN
d
ca.cid.id SUKU
ca.cid.iMENTALIS
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PADA MAHASISWA
JAWA
DAN
SUKU
ARAB
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
DI
JEMBER
l
l
l
i
i
i
digigili
digigili
digigili
( Observasional
tp://://d
tp://://dAnalitik )
tp://://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
SKRIPSI
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
diajukan guna melengkapi
tugas akhir dan memenuhi salah
dsatu syarat
ca.cid.iGigi
ca.cid.id Program
a
a
.
.
j
j
untuk menyelesaikan
Studi
Ilmu
Kedokteran
(S1)
e
e
j.
j.
n
n
e
e
u
u
n
n
.
.
dan
mencapai
gelar
Sarjana
Kedokteran
Gigi
u
u
b
b
ili b.
ili b.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
n e
ne
.bu.n
u
b
Oleh ilibi.bu.un
i
l
i
i
idgigil
idgigil
//:d
Afifa
:pSyafiqoh
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hh061610101020
hhtt
tt
NIM
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
FAKULTAS tKEDOKTERAN
GIGI
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
h
t
h
UNIVERSITAS JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
2011
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
PERSEMBAHAN
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Skripsi ini sayailipersembahkan
untuk:
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
//:d
/SWT.
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
1.
Allah
t
t
p
hhttp
hhttp
2. Ilmu pengetahuan, bangsa, dan almamater tercinta.
ca.cid.id 3.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
4.
p
d
aj.ca.ci .id 5.
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
6.
p
id.id (Azizah Bighum) yangactak
idd
Ayahku (Abdul Hamid),
berdoa
.ac.cUmiku
. .c.ihenti-hentinya
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
ej.
nkesuksesan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
dan berjuang
untuk
anakmu
ini.
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Kakekku
p masiku
hthttp (Abdullah Aslam), Nenekku
hthttp(Hamidah Bibi), omku (Imdad
hthttAli),
h
(Faizah Bibi) yang selalu memberikan kasih sayang, doa , dan motivasi.
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
memberikan
kasih
sayangnya
semasa
hidup.
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Adikku
hhttp (Ifan Haidar Ali) yang selalu
hhttp memberikan kasih sayanghserta
http keceriaan
.cid.id dan (Alm) Nenek (Maryam)
.id
(Alm) Kakek (Abdul
j.acSalam)
j.ac c.id terima kasih telah
h
yang dimiliki bersama.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
ca.cid.id 7.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
b u
dan dukungannya.
igiliilib.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
.i d
.i .id kusayangi dan kubanggakan.
Seluruh keluarga besarku
kasih atas doa
j.acac.iTerima
j.acacyang
:p//:d
/dig
/
t
hthtp
t
nej.
.une
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
n
ne
ne tidak akan merubah nasib
nekaum sehingga merekailib.bu.n
.bu.Allah
.busuatu
u
u
u
b
b
Sesungguhnya
.
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p//:d
:p//:d
:p
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
mengubah
keadaan
yang
ada
pada
diri
mereka
sendiri.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
MOTTO
(Q.S Ar-Ra’d : 11)
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej. asa dari rahmat Allah.
nej.
nej.
.bu.n
.buberputus
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
Janganlah
kamu
Sesungguhnya
tiada
berputus
asa
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
dari rahmat Allah
kaum yang kafir. hthttp
p
hthttp
hthmelainkan
ttp
h
(Q.S Yusuf : 87)
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
bahwa skripsi .a
yang
ca.cid.id menyatakan dengan jsesungguhnya
ca.cid.id
ca.cid.idberjudul ”Evaluasi j.aca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
n
ej.
u.n
nej.
nej. Mentalis pada Mahasiswa
nSuku
nej.
.bu.n
.buForamen
.bu.n
.di
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
Radiografis
Letak
Jawa
dan
Suku
Arab
l
l
l
l
i
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Jember”
p
hthttpadalah benar-benar hasil karya
hthttp sendiri, kecuali kutipan yang
hthttpsudah saya
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne tangan dibawah ini: ilib.bu.n
ne
.bu.n
u
u
b
Saya yang
bertanda
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Nama
:
Afifa
Syafiqoh
t
t
hhtt
hhtt
Nim
: 061610101020
sebutkan sumbernya, belum pernah diajukan pada institut mana pun, dan bukan karya
d
d
d
.cid.id atas keabsahan dan kebenaran
aj.ca.ci .id jiplakan. Saya bertanggung
aj.cajawab
aj.ca.ci .idisinya sesuai dengan ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
ne
ne
nedijunjung tinggi.
ne
.bu.n
.bu.n
.bharus
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
sikap
ilmiah
yang
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
pernyataan ini sayahbuat
dan
p
p
hhDemikian
ttp
htttekanan
httpdengan sebenarnya, tanpa hada
h
paksaan dari pihak mana pun serta bersedia mendapat sanksi akademik jika ternyata
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
Jember, 01hFebruari
2011.
htt
h
d.idtidak benar.
ca.cid.id
ca.ciini
ca.cid.id di kemudian hari pernyataan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Yang menyatakan,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
Afifa Syafiqoh
h
NIM 061610101020
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
SKRIPSI
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
EVALUASI
RADIOGRAFIS
LETAK
FORAMEN
MENTALIS
PADA
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
MAHASISWA SUKU JAWA DAN SUKU ARAB
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
Analitik ) .ac.cid
ca.ci(d.iObservasional
.id
a
.
j
j
a
.
.
e
e
j
j
n e
n e
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht
hht
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
Oleh ib.u.n
ne
u
l
i
b
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id Afifa Syafiqoh
a
a
.
.
j
j
e
e
NIM 061610101020
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id Pembimbing
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
d
/:Dosen
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
Pembimbing
Utama
:
drg.
H.
Sonny
Subiyantoro,
M.Kes.
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
DI JEMBER
h
Dosen Pembimbing Anggota : drg. Peni Pujiastuti, M.Kes.
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne Mentalis pada Mahasiswa
.bu.n
.bu.n
.b”u.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
Skripsi berjudul
Evaluasi
Radiografis Letakilib
Foramen
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
/”/:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Suku
Jawa
dan
Suku
Arab
di
Jember
telah
diuji
dan
disahkan
oleh
Fakultas
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
PENGESAHAN
Kedokteran Gigi Universitas Jember pada:
ca.cid.id hari, tanggal : Selasa, 01j.aFebruari
ca.cid.id 2011
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
e
j.
n
nej.
neKedokteran
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.Jember
u
u
u
b
b
b
i
i
i
tempat
:
Fakultas
Gigi
Universitas
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Tim Penguji
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Ketua,
drg. H. Sonny Subiyantoro, M.Kes.
id 195703131984031001j.aca.cid.id
ca.cid
.
NIP
a
.
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
Anggota,
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
/
/
/
/
p
t
t
p
drg.hPeni
httpPujiastuti, M.Kes.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
NIP 196705171996012001
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Sekretaris,
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt M.Kes.
hhtt
drg. Supriyadi,
h
NIP 197009201998021001
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Mengesahkan
Dekan,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
drg. H.hHerniyati,
M.Kes.
htt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
NIP 195909061985032001
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
RINGKASAN
Evaluasi Radiografis Letak Foramen Mentalis pada Mahasiswa Suku Jawa dan
Suku Arab di Jember (Observasional Analitik); Afifa Syafiqoh, 061610101020;
2011; 50 halaman; Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember.
Foramen mentalis adalah bagian dari struktur anatomi mandibula yang
terdapat pada kedua sisi mandibula. Foramen mentalis dilewati oleh arteri, vena, dan
nerves mentalis. Identifikasi dan pemahaman lokasi foramen mentalis secara klinis
sangat penting dalam praktik kedokteran gigi, antara lain dalam melakukan anastesi
lokal untuk pembedahan dan pencabutan gigi premolar rahang bawah. Kegagalan
menentukan letak foramen mentalis saat anastesi nerves mentalis dapat menyebabkan
kerusakan saraf ataupun pembuluh darah. Posisi foramen mentalis bervariasi diantara
kelompok ras dan jenis kelamin. Pemeriksaan radiografi intraoral periapikal
merupakan suatu pemeriksaan yang dapat digunakan untuk memperoleh gambaran
daerah apikal akar gigi dan struktur sekitarnya, termasuk foramen mentalis. Tujuan
penelitian ini adalah untuk mengetahui perbedaan dan letak foramen mentalis antara
suku Jawa dan suku Arab secara radiografis
Jenis penelitian ini adalah observasional analitis menggunakan desain cross
sectional. Sebanyak 43 responden digunakan sebagai subjek penelitian yang terdiri
dari suku Jawa berjumla 24 orang dan suku Arab berjumlah 19 orang yang diambil
secara Total Sampling. Pada penelitian ini responden yang digunakan adalah
mahasiswa yang berdomisili di Jember. Radiograf diambil menggunakan proyeksi
periapikal kesejajaran. Pengamatan radiograf dilakukan oleh 3 orang pengamat yang
kompeten. Data yang diperoleh dianalisis statistik menggunakan Mann-Whitney
dengan derajat kemaknaan (α) = 0,05.
Hasil dari penelitian ini menunjukkan bahwa pada suku Jawa mempunyai
prosentase letak foramen mentalis tertinggi adalah pada posisi 4 (segaris lurus dengan
gigi premolar kedua rahang bawah) yaitu berjumlah 17 orang (70,8%), selanjutnya
secara berurutan yaitu posisi 5 (antara gigi premolar kedua dan molar pertama rahang
bawah) berjumlah 7 orang (29,2%). Pada suku Arab prosentase letak foramen
mentalis tertinggi adalah pada posisi 3 (antara gigi premolar pertama dan premolar
kedua rahang bawah) yaitu berjumlah 12 orang (63,2%), selanjutnya secara berurutan
posisi 2 (segaris lurus dengan gigi premolar pertama rahang bawah) berjumlah 6
orang (31,6%) dan posisi 1 (anterior gigi premolar pertama rahang bawah) berjumlah
1 orang (5,3%). Hasil analisis uji Mann-Whitney letak foramen mentalis antara suku
Jawa dan suku Arab adalah p = 0,000 (p < 0,05) hal ini menunjukan bahwa ada
perbedaan bermakna letak foramen mentalis antara suku Jawa dan suku Arab.
Kesimpulan penelitian ini yaitu terdapat perbedaan bermakna letak foramen
mentalis antara suku Jawa dan suku Arab di Jember. Letak foramen mentalis pada
suku Jawa terbanyak pada posisi 4 yaitu segaris lurus dengan premolar kedua rahang
bawah, sedangkan pada suku Arab terbanyak pada posisi 3 yaitu diantara gigi
premolar pertama dan premolar kedua rahang bawah.
Kata Kunci : Radiografi, Foramen Mentalis, Suku Jawa, Suku Arab
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
e
ne
ne
nkehadirat
ne rahmat dan karunia-Nya
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.busegala
u
u
u
u
b
b
b
b
Puji isyukur
Allah SWT atas
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
//:d
//:penulis
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
sehingga
dapat
menyelesaikan
skripsi
yang
berjudul
”Evaluasi
Radiografis
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
PRAKATA
Letak Foramen Mentalis pada Mahasiswa Suku Jawa dan Suku Arab di Jember”.
id.id
salah satu syarat.amenyelesaikan
pendidikan
ca.cid.id Skripsi ini disusun untuk
ca.memenuhi
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
c
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nej. Kedokteran Gigi Universitas
nJember.
nej.
.bu.n
.bFakultas
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
strata
satu
(S1)
di
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
berkat bantuan,hthdukungan
dan
p
p
hthttpPenyusunan skripsi ini dapat
hthttterselesaikan
ttp
bimbingan dari berbagai pihak, oleh karena itu penulis menyampaikan ucapan terima
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id kasih yang tiada terhingga
aj.cakepada:
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
neM.Kes, selaku Dekan Fakultas
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
1.
drg.
Hj.
Herniyati,
Kedokteran
Gigi
Universitas
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp penelitian
hJember
hhttp pada penulis untuk melakukan
http yang memberikan kesempatan
h
ini;
ca.cid.id 2.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id 3.
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
4.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
5.
d
aj.ca.ci .id 6.
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e j.
u.n
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
une M.Kes selaku Dosen
b
b
i
i
l
l
liibli.bPujiastuti,
dan drg.igPeni
Pembimbing
Anggota
(DPA)
yang
i
i
i
idgigili
idgigili
ig
/:d
/:d
/:d
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp meluangkan waktu, pikiran,
hthttpbimbingan,
hthttp perhatian, dan memberikan
htelah
d
d
.i
drg. H. Sonny Subiyantoro,
Utama (DPU)
aca.ci .id
j.acac.id M.Kes, selaku Dosenj.Pembimbing
h
petunjuk serta saran-saran dalam penyusunan skripsi ini:
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
j
u.n
nej
nej skripsi ini sehingga idapat
.bu.n
.bu.n
u
u
une guna kesempurnaan
b
b
i
i
l
l
liibli.bbimbingan
masukanigdan
penulisan
i
i
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hterselesaikan;
htt
.c.idbanyak memberikan
.c.id Sekretaris penguji, yang
drg. Supriyadi, M.Kes,
j.acatelah
j.acaselaku
h
drg. Swasthi. P, selaku Dosen Pembimbing Akademik yang telah banyak
id
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
diberikan;
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp staf dan karyawan Fakultas
p
hSeluruh
hthttJember
hthttp Kedokteran Gigi Universitas
atas
id
id
ca.c.id bimbingan, motivasij.adan
ca.c.dukungan
memberikan segalaj.anasehat,
yang telah
kerjasamanya selama ini;
.id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
Ifan Haidar
Ali,
yang
telah
berjuang
keras
demi
keberhasilan
ananda,
memberi
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hdukungan
hhtt menggapai
hhtt selalu memberi semangat demi
moril dan materil, serta
htt
h
.id
d
Ayahku tersayangejAbdul
Umiku tercintaejAzizah
.a.cac.iHamid,
.a.cac.idBighum, dan adikku
cita-cita di FKG Universitas Jember;
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
7.
Keluarga besar yang kusayang: Babaji, Umibaji, om ali, masi bibi, om soleh
d
d
d.id motivasi, dan bantuan yang
d.id diberikan selama
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id terima kasih atas esegala
aj.ca.cidoa,
aj.ca.ciselalu
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
ini;
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
8.
Sahabatku
tersayang
Esti
dan
Ria
terima
kasih
telah
menjadi
tempatku
mengadu
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
dan berkeluh kesah selama ini;
ca.cid.id 9. Seseorang disana j.ayang
ca.cid.id sudah memberikan motivasi,
ca.cid.id pengalaman dan j.aca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
u.n
nej.
ndalam
nej.ini;
nej.
.bu.n
.bdiri
.bselama
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
pendewasaan
menghadapi
masalah
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp SMA: Berlin,Reni,Konihterima
thttp kasih atas dukungannya selama
10.hSahabat
p
hthttp ini;
h
11. Sahabat CUPLIS (Esti,Ria,Rama,Fajar,Rahmat) terima kasih atas motivasi,
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
kalian; igiliib
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
ig l
//:d
//:d
//:d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp kasih atas
hTeman
http seperjuangan berawal dihFKG:
http Rara, Dina, Dista, Karis terima
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
12.
p
.cid.id yang bisa membuatku.aselalu
.id
keceriaan dan canda
j.actawa
j c c.idtersenyum bersama
h
kerjasama dan motivasinya selama ini;
id.id Rowosari: Rika, Putri,Vivi,
id
ca.cid.id
ca.cid
ca.cid.id 13. Teman-teman KKTj.akuca.cdesa
.
Cipung,
Mbk Mayang,
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej.kasih atas kerjasamailidan
nej. Mas Lukman, Teguh
nej.
.bu.n
.bu.n
.buRidho,
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
Agung,
Mas
(terima
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
p
yang diberikan);
hthttp
hthttp
hsemangat
h
14. Teman-teman angkatan 2006 Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember ,
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id terima kasih atas kerja
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.casamanya;
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
u.n
ne
ne kesabaran menemaniilidan
ne radiologi) terima kasih
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.b(teknisi
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
15.
Mas
Teguh
atas
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hmembantu
penelitian ini hingga hselesai;
http
http
h
16. Semua pihak yang telah berperan dalam penyelesaian skripsi ini.
.cid.id semua pihak demi .ac.cid.id
ca.cid.id segala kritik dan saran
ca.cid.id
cadari
Penulis juga menerima
a
a
a
.
.
.
j
j
jej.a
j
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
iilib.
liilib.
kesempurnaan
semoga skripsi iniigidapat
ilib. ini. Akhirnya penulis
idgiigliskripsi
idgiigliilib.
idgiiglberharap,
g
d
d
d
i
/
/
/
/
//:d
/
/
d
:
:
:
/
/
:// kita dalam bidang kedokteran
p //
hthtp
hthtp
hthtp
bermanfaat
ttp:/gigi.
ttpbagi
ttp:/ bagi semua pihak, khususnya
h
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
Jember,
Februari
2011
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
/
/
/
/
p
t
t
p
hhttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
Penulis
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Halaman
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
JUDUL
......................................................................................
i
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
DAFTAR ISI
HALAMAN PERSEMBAHAN ....................................................................
ii
iii
ca.cid.id HALAMAN MOTTO j....................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
HALAMAN
PERNYATAAN........................................................................
iv
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
v
p
hthttp PEMBIMBINGAN...................................................................
hthttp
hthttp
HALAMAN PENGESAHAN ........................................................................
vi
d
d
d
d
vii
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id RINGKASAN .................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
PRAKATA
......................................................................................................
ix
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
DAFTAR
xi
hhttp
hhttp ISI...................................................................................................
hhttp
DAFTAR TABEL ..........................................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
1.1 Latar Belakang..........................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
10
dd
d
.cid.id
aj.ca.ci .iyang
aj.ca.ci .id
2.3.2 Radiograf
terlalu gelap .........................................
10 ej.a.c
.
.
j
j
a
e
e
nej
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
2.3.3
Gambaran
radiografi
yang
kabur
dan
kurang
tajam
.......
11
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt berkabut ........................................
2.3.4 Gambaran radiografi
11
2.3.5 Gambaran radiografi terlihat sebagian atau hilang .........
h
5
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
2.1 Radiografi
Kedokteran
Gigi
.................................................
5
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
2.2
Periapikal ............................................................
idgiRadiografi
idgigi7li
idgigili
gili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 2.3 Kesalahan dalam Pembuatan
hthttp
hthttp Radiograf .............................
10
2.3.1 Radiograf yang terlalu terang .........................................
h
1
d
d
d
1.2 Rumusanj.Masalah
3
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id ...................................................................
.
.
j
j
e
e
e
e
ne
ne
nPenelitian
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
1.3
Tujuan
....................................................................
3
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 1.4 Manfaat Penelitian ..................................................................
4
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ................................................................
h
xiv
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR GAMBAR ......................................................................................
xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
nej.
ne..................................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
LAMPIRAN
xvi
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
BAB
1
hthttp
hthttp
hth1.ttpPENDAHULUAN ...........................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
11
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
2.3.6 Bagian dari radiograf tidak tercetak ..............................
11
11
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej Foramen Mentalis i..............................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2.5 Radiografi
13
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:2.6
:p/di/:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Diferensiasi
Ras
Manusia
Dunia
......................................
13
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
d
id
2.4 Foramen .Mentalis
ac.ci .id ..................................................................
.ac.c.id
2.6.1 Populasi Jawa .................................................................
15
2.6.2 Populasi
16
id ................................................................
ca.cid.id
ca.cidArab
ca.cid.id
ca.cid.id
.
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
nej.
nej.................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
2.7
Hipotesis
17
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAB
18
p
hth3.ttpMETODOLOGI PENELITIAN
hthttp ....................................................
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
3.1 Jenis Penelitian .......................................................................
h
h
18
ca.cid.id
18
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej Penelitian ...........................................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.2.1
Tempat
18
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
:p//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3.2.2 Waktu Penelitian
18
hhttp
hhtt
hh............................................................
ttp
.cid.id Penelitian ..............................................
.id
3.2 Tempat dan
j.acWaktu
j.ac c.id
3.3 Identifikasi Variabel Penelitian .............................................
18
id ................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cidBebas
.
3.3.1 Variabel
18
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej. Terikat ..............................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.3.2
Variabel
19
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
3.3.3 Variabel Terkendali
19
hthttp
hthttp........................................................
hthttp
3.4 Populasi dan Sampel Penelitian ...........................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
21
dd
d
.cid.id
aj.ca.ci .iSampel
aj.ca.ci .id
3.6.1 Persiapan
............................................................
21 ej.a.c
.
.
j
j
a
e
e
nej
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
3.6.2
Tahapan
Pembuatan
Radiograf
.......................................
22
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt ...................................................
3.6.3 Pengamatan Radiograf
24
3.7 Analisis Data ...........................................................................
h
21
ca.cid.idPenelitian .....................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
3.5 Alat dan
Bahan
21
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
li
ili Alat .................................................................................
idgig3.5.1
idgigi21
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
3.5.2 Bahan ..............................................................................
21
3.6 Prosedur Penelitian ...............................................................
h
20
d
d
d.id
3.4.1 Populasi
.........................................................
20
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci Penelitian
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne Sampel ...............................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.4.2
Kriteria
20
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt Sampel ..........................................
hhtt
3.4.3 Teknik Pengambilan
21
3.4.4 Besar Sampel ..................................................................
h
h
25
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
3.8 Alur Penelitian ........................................................................
26
d
d
d
d
.......................................................
27
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id BAB 4. HASIL DANePEMBAHASAN
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
4.1 Hasil
.........................................................................................
27
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
//:d
//:4.2
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Analisis
Data
...........................................................................
29
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
4.3 Pembahasan ............................................................................
30
DAN
35
ca.cid.id BAB 5. KESIMPULAN
ca.cid.idSARAN .......................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej. .............................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
5.1
Kesimpulan
35
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
35
p
hthttp 5.2 Saran ........................................................................................
hthttp
hthttp
DAFTAR BACAAN ......................................................................................
h
h
36
d
d
d
d
41
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id LAMPIRAN ...................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
Halaman
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
DAFTAR TABEL
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
4.1
Deskripsi
Data
Letak
Foramen
Mentalis
Secara
Radiografis
t
t
p
hhttp
hhttp
Pada Suku Jawa dan Suku Arab ..............................................................
27
id.id
Menggunakan Kruskall-Wallis
ca.cid.id 4.2 Hasil Uji Beda 3 Orang
ca.cPengamat
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej. Jawa .....................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Pada
Kelompok
Suku
29
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Uji Beda 3 Orang Pengamat
4.3hHasil
Kruskall-Wallishthttp
p
hthMenggunakan
ttp
Pada Kelompok Suku Arab ......................................................................
h
29
d
d
did Foramen Mentalis PadacSuku
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 4.4 Hasil Uji Mann-Whitney
aj.ca.ci .Letak
aj.a.ci .id Jawa
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu...........................................................................................
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
dan
Suku
Arab
30
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Halaman
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
2.1
Penempatan
Film
yang
Ideal
Pada
Teknik
Periapikal
..............................
8
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
DAFTAR GAMBAR
2.2 Posisi Film,Gigi, dan Arah Sinar X Pada Teknik Kesejajaran ................
9
Pada
12
id Mandibula ...............................................
ca.cid.id 2.3 Letak Foramen Mentalis
ca.cid
ca.cid.id
ca.cid.id
.
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
n
nej.
nej. Dilihat Secara Radiografis
ne...............................
nej.
.bu.n
.bu.Mentalis
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
2.4
Letak
Foramen
13
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
3.1hPengaturan
Posisi Kepala Penderita
22
p
p Rahang Bawah .......................
hthttPada
hthttp
h
3.2 Posisi Dalam Tiga Bidang; Bidang Transversal, Bidang Oklusal
ca.cid.id
23
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
ej
nej
nMenggunakan
neFilm
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Kesejajaran
Film
Cotton
Pellet
Antara
dan
Gigi
.....
23
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
25
hhttp
hVariasi
http Letak Foramen Mentalish..............................................................
http
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
3.3
l
i
i
idgigil
//:d
/
PADA MAHASISWA SUKU JAWA DAN SUKU ARAB
DI JEMBER
( Observasional Analitik )
SKRIPSI
Oleh
Afifa Syafiqoh
NIM 061610101020
FAKULTAS KEDOKTERAN GIGI
UNIVERSITAS JEMBER
2011
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
EVALUASI RADIOGRAFIS
LETAK FORAMEN
d
ca.cid.id SUKU
ca.cid.iMENTALIS
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PADA MAHASISWA
JAWA
DAN
SUKU
ARAB
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
DI
JEMBER
l
l
l
i
i
i
digigili
digigili
digigili
( Observasional
tp://://d
tp://://dAnalitik )
tp://://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
SKRIPSI
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
diajukan guna melengkapi
tugas akhir dan memenuhi salah
dsatu syarat
ca.cid.iGigi
ca.cid.id Program
a
a
.
.
j
j
untuk menyelesaikan
Studi
Ilmu
Kedokteran
(S1)
e
e
j.
j.
n
n
e
e
u
u
n
n
.
.
dan
mencapai
gelar
Sarjana
Kedokteran
Gigi
u
u
b
b
ili b.
ili b.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
n e
ne
.bu.n
u
b
Oleh ilibi.bu.un
i
l
i
i
idgigil
idgigil
//:d
Afifa
:pSyafiqoh
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hh061610101020
hhtt
tt
NIM
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
FAKULTAS tKEDOKTERAN
GIGI
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
h
t
h
UNIVERSITAS JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
2011
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
PERSEMBAHAN
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Skripsi ini sayailipersembahkan
untuk:
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
//:d
/SWT.
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
1.
Allah
t
t
p
hhttp
hhttp
2. Ilmu pengetahuan, bangsa, dan almamater tercinta.
ca.cid.id 3.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
4.
p
d
aj.ca.ci .id 5.
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
6.
p
id.id (Azizah Bighum) yangactak
idd
Ayahku (Abdul Hamid),
berdoa
.ac.cUmiku
. .c.ihenti-hentinya
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
ej.
nkesuksesan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
dan berjuang
untuk
anakmu
ini.
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Kakekku
p masiku
hthttp (Abdullah Aslam), Nenekku
hthttp(Hamidah Bibi), omku (Imdad
hthttAli),
h
(Faizah Bibi) yang selalu memberikan kasih sayang, doa , dan motivasi.
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
memberikan
kasih
sayangnya
semasa
hidup.
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Adikku
hhttp (Ifan Haidar Ali) yang selalu
hhttp memberikan kasih sayanghserta
http keceriaan
.cid.id dan (Alm) Nenek (Maryam)
.id
(Alm) Kakek (Abdul
j.acSalam)
j.ac c.id terima kasih telah
h
yang dimiliki bersama.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
ca.cid.id 7.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
b u
dan dukungannya.
igiliilib.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
.i d
.i .id kusayangi dan kubanggakan.
Seluruh keluarga besarku
kasih atas doa
j.acac.iTerima
j.acacyang
:p//:d
/dig
/
t
hthtp
t
nej.
.une
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
n
ne
ne tidak akan merubah nasib
nekaum sehingga merekailib.bu.n
.bu.Allah
.busuatu
u
u
u
b
b
Sesungguhnya
.
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p//:d
:p//:d
:p
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
mengubah
keadaan
yang
ada
pada
diri
mereka
sendiri.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
MOTTO
(Q.S Ar-Ra’d : 11)
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej. asa dari rahmat Allah.
nej.
nej.
.bu.n
.buberputus
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
Janganlah
kamu
Sesungguhnya
tiada
berputus
asa
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
dari rahmat Allah
kaum yang kafir. hthttp
p
hthttp
hthmelainkan
ttp
h
(Q.S Yusuf : 87)
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
bahwa skripsi .a
yang
ca.cid.id menyatakan dengan jsesungguhnya
ca.cid.id
ca.cid.idberjudul ”Evaluasi j.aca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
n
ej.
u.n
nej.
nej. Mentalis pada Mahasiswa
nSuku
nej.
.bu.n
.buForamen
.bu.n
.di
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
Radiografis
Letak
Jawa
dan
Suku
Arab
l
l
l
l
i
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Jember”
p
hthttpadalah benar-benar hasil karya
hthttp sendiri, kecuali kutipan yang
hthttpsudah saya
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne tangan dibawah ini: ilib.bu.n
ne
.bu.n
u
u
b
Saya yang
bertanda
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Nama
:
Afifa
Syafiqoh
t
t
hhtt
hhtt
Nim
: 061610101020
sebutkan sumbernya, belum pernah diajukan pada institut mana pun, dan bukan karya
d
d
d
.cid.id atas keabsahan dan kebenaran
aj.ca.ci .id jiplakan. Saya bertanggung
aj.cajawab
aj.ca.ci .idisinya sesuai dengan ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
ne
ne
nedijunjung tinggi.
ne
.bu.n
.bu.n
.bharus
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
sikap
ilmiah
yang
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
pernyataan ini sayahbuat
dan
p
p
hhDemikian
ttp
htttekanan
httpdengan sebenarnya, tanpa hada
h
paksaan dari pihak mana pun serta bersedia mendapat sanksi akademik jika ternyata
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
Jember, 01hFebruari
2011.
htt
h
d.idtidak benar.
ca.cid.id
ca.ciini
ca.cid.id di kemudian hari pernyataan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Yang menyatakan,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
Afifa Syafiqoh
h
NIM 061610101020
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
SKRIPSI
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
EVALUASI
RADIOGRAFIS
LETAK
FORAMEN
MENTALIS
PADA
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
MAHASISWA SUKU JAWA DAN SUKU ARAB
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
Analitik ) .ac.cid
ca.ci(d.iObservasional
.id
a
.
j
j
a
.
.
e
e
j
j
n e
n e
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht
hht
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
Oleh ib.u.n
ne
u
l
i
b
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id Afifa Syafiqoh
a
a
.
.
j
j
e
e
NIM 061610101020
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id Pembimbing
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
d
/:Dosen
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
Pembimbing
Utama
:
drg.
H.
Sonny
Subiyantoro,
M.Kes.
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
DI JEMBER
h
Dosen Pembimbing Anggota : drg. Peni Pujiastuti, M.Kes.
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne Mentalis pada Mahasiswa
.bu.n
.bu.n
.b”u.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
Skripsi berjudul
Evaluasi
Radiografis Letakilib
Foramen
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
/”/:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Suku
Jawa
dan
Suku
Arab
di
Jember
telah
diuji
dan
disahkan
oleh
Fakultas
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
PENGESAHAN
Kedokteran Gigi Universitas Jember pada:
ca.cid.id hari, tanggal : Selasa, 01j.aFebruari
ca.cid.id 2011
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
e
j.
n
nej.
neKedokteran
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.Jember
u
u
u
b
b
b
i
i
i
tempat
:
Fakultas
Gigi
Universitas
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Tim Penguji
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Ketua,
drg. H. Sonny Subiyantoro, M.Kes.
id 195703131984031001j.aca.cid.id
ca.cid
.
NIP
a
.
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
Anggota,
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
/
/
/
/
p
t
t
p
drg.hPeni
httpPujiastuti, M.Kes.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
NIP 196705171996012001
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Sekretaris,
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt M.Kes.
hhtt
drg. Supriyadi,
h
NIP 197009201998021001
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Mengesahkan
Dekan,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
drg. H.hHerniyati,
M.Kes.
htt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
NIP 195909061985032001
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
RINGKASAN
Evaluasi Radiografis Letak Foramen Mentalis pada Mahasiswa Suku Jawa dan
Suku Arab di Jember (Observasional Analitik); Afifa Syafiqoh, 061610101020;
2011; 50 halaman; Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember.
Foramen mentalis adalah bagian dari struktur anatomi mandibula yang
terdapat pada kedua sisi mandibula. Foramen mentalis dilewati oleh arteri, vena, dan
nerves mentalis. Identifikasi dan pemahaman lokasi foramen mentalis secara klinis
sangat penting dalam praktik kedokteran gigi, antara lain dalam melakukan anastesi
lokal untuk pembedahan dan pencabutan gigi premolar rahang bawah. Kegagalan
menentukan letak foramen mentalis saat anastesi nerves mentalis dapat menyebabkan
kerusakan saraf ataupun pembuluh darah. Posisi foramen mentalis bervariasi diantara
kelompok ras dan jenis kelamin. Pemeriksaan radiografi intraoral periapikal
merupakan suatu pemeriksaan yang dapat digunakan untuk memperoleh gambaran
daerah apikal akar gigi dan struktur sekitarnya, termasuk foramen mentalis. Tujuan
penelitian ini adalah untuk mengetahui perbedaan dan letak foramen mentalis antara
suku Jawa dan suku Arab secara radiografis
Jenis penelitian ini adalah observasional analitis menggunakan desain cross
sectional. Sebanyak 43 responden digunakan sebagai subjek penelitian yang terdiri
dari suku Jawa berjumla 24 orang dan suku Arab berjumlah 19 orang yang diambil
secara Total Sampling. Pada penelitian ini responden yang digunakan adalah
mahasiswa yang berdomisili di Jember. Radiograf diambil menggunakan proyeksi
periapikal kesejajaran. Pengamatan radiograf dilakukan oleh 3 orang pengamat yang
kompeten. Data yang diperoleh dianalisis statistik menggunakan Mann-Whitney
dengan derajat kemaknaan (α) = 0,05.
Hasil dari penelitian ini menunjukkan bahwa pada suku Jawa mempunyai
prosentase letak foramen mentalis tertinggi adalah pada posisi 4 (segaris lurus dengan
gigi premolar kedua rahang bawah) yaitu berjumlah 17 orang (70,8%), selanjutnya
secara berurutan yaitu posisi 5 (antara gigi premolar kedua dan molar pertama rahang
bawah) berjumlah 7 orang (29,2%). Pada suku Arab prosentase letak foramen
mentalis tertinggi adalah pada posisi 3 (antara gigi premolar pertama dan premolar
kedua rahang bawah) yaitu berjumlah 12 orang (63,2%), selanjutnya secara berurutan
posisi 2 (segaris lurus dengan gigi premolar pertama rahang bawah) berjumlah 6
orang (31,6%) dan posisi 1 (anterior gigi premolar pertama rahang bawah) berjumlah
1 orang (5,3%). Hasil analisis uji Mann-Whitney letak foramen mentalis antara suku
Jawa dan suku Arab adalah p = 0,000 (p < 0,05) hal ini menunjukan bahwa ada
perbedaan bermakna letak foramen mentalis antara suku Jawa dan suku Arab.
Kesimpulan penelitian ini yaitu terdapat perbedaan bermakna letak foramen
mentalis antara suku Jawa dan suku Arab di Jember. Letak foramen mentalis pada
suku Jawa terbanyak pada posisi 4 yaitu segaris lurus dengan premolar kedua rahang
bawah, sedangkan pada suku Arab terbanyak pada posisi 3 yaitu diantara gigi
premolar pertama dan premolar kedua rahang bawah.
Kata Kunci : Radiografi, Foramen Mentalis, Suku Jawa, Suku Arab
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
e
ne
ne
nkehadirat
ne rahmat dan karunia-Nya
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.busegala
u
u
u
u
b
b
b
b
Puji isyukur
Allah SWT atas
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
//:d
//:penulis
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
sehingga
dapat
menyelesaikan
skripsi
yang
berjudul
”Evaluasi
Radiografis
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
PRAKATA
Letak Foramen Mentalis pada Mahasiswa Suku Jawa dan Suku Arab di Jember”.
id.id
salah satu syarat.amenyelesaikan
pendidikan
ca.cid.id Skripsi ini disusun untuk
ca.memenuhi
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
c
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nej. Kedokteran Gigi Universitas
nJember.
nej.
.bu.n
.bFakultas
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
strata
satu
(S1)
di
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
berkat bantuan,hthdukungan
dan
p
p
hthttpPenyusunan skripsi ini dapat
hthttterselesaikan
ttp
bimbingan dari berbagai pihak, oleh karena itu penulis menyampaikan ucapan terima
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id kasih yang tiada terhingga
aj.cakepada:
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
neM.Kes, selaku Dekan Fakultas
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
1.
drg.
Hj.
Herniyati,
Kedokteran
Gigi
Universitas
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp penelitian
hJember
hhttp pada penulis untuk melakukan
http yang memberikan kesempatan
h
ini;
ca.cid.id 2.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id 3.
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
4.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
5.
d
aj.ca.ci .id 6.
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e j.
u.n
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
une M.Kes selaku Dosen
b
b
i
i
l
l
liibli.bPujiastuti,
dan drg.igPeni
Pembimbing
Anggota
(DPA)
yang
i
i
i
idgigili
idgigili
ig
/:d
/:d
/:d
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp meluangkan waktu, pikiran,
hthttpbimbingan,
hthttp perhatian, dan memberikan
htelah
d
d
.i
drg. H. Sonny Subiyantoro,
Utama (DPU)
aca.ci .id
j.acac.id M.Kes, selaku Dosenj.Pembimbing
h
petunjuk serta saran-saran dalam penyusunan skripsi ini:
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
j
u.n
nej
nej skripsi ini sehingga idapat
.bu.n
.bu.n
u
u
une guna kesempurnaan
b
b
i
i
l
l
liibli.bbimbingan
masukanigdan
penulisan
i
i
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hterselesaikan;
htt
.c.idbanyak memberikan
.c.id Sekretaris penguji, yang
drg. Supriyadi, M.Kes,
j.acatelah
j.acaselaku
h
drg. Swasthi. P, selaku Dosen Pembimbing Akademik yang telah banyak
id
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
diberikan;
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp staf dan karyawan Fakultas
p
hSeluruh
hthttJember
hthttp Kedokteran Gigi Universitas
atas
id
id
ca.c.id bimbingan, motivasij.adan
ca.c.dukungan
memberikan segalaj.anasehat,
yang telah
kerjasamanya selama ini;
.id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
Ifan Haidar
Ali,
yang
telah
berjuang
keras
demi
keberhasilan
ananda,
memberi
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hdukungan
hhtt menggapai
hhtt selalu memberi semangat demi
moril dan materil, serta
htt
h
.id
d
Ayahku tersayangejAbdul
Umiku tercintaejAzizah
.a.cac.iHamid,
.a.cac.idBighum, dan adikku
cita-cita di FKG Universitas Jember;
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
7.
Keluarga besar yang kusayang: Babaji, Umibaji, om ali, masi bibi, om soleh
d
d
d.id motivasi, dan bantuan yang
d.id diberikan selama
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id terima kasih atas esegala
aj.ca.cidoa,
aj.ca.ciselalu
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
ini;
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
8.
Sahabatku
tersayang
Esti
dan
Ria
terima
kasih
telah
menjadi
tempatku
mengadu
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
dan berkeluh kesah selama ini;
ca.cid.id 9. Seseorang disana j.ayang
ca.cid.id sudah memberikan motivasi,
ca.cid.id pengalaman dan j.aca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
u.n
nej.
ndalam
nej.ini;
nej.
.bu.n
.bdiri
.bselama
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
pendewasaan
menghadapi
masalah
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp SMA: Berlin,Reni,Konihterima
thttp kasih atas dukungannya selama
10.hSahabat
p
hthttp ini;
h
11. Sahabat CUPLIS (Esti,Ria,Rama,Fajar,Rahmat) terima kasih atas motivasi,
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
kalian; igiliib
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
ig l
//:d
//:d
//:d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp kasih atas
hTeman
http seperjuangan berawal dihFKG:
http Rara, Dina, Dista, Karis terima
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
12.
p
.cid.id yang bisa membuatku.aselalu
.id
keceriaan dan canda
j.actawa
j c c.idtersenyum bersama
h
kerjasama dan motivasinya selama ini;
id.id Rowosari: Rika, Putri,Vivi,
id
ca.cid.id
ca.cid
ca.cid.id 13. Teman-teman KKTj.akuca.cdesa
.
Cipung,
Mbk Mayang,
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej.kasih atas kerjasamailidan
nej. Mas Lukman, Teguh
nej.
.bu.n
.bu.n
.buRidho,
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
Agung,
Mas
(terima
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
p
yang diberikan);
hthttp
hthttp
hsemangat
h
14. Teman-teman angkatan 2006 Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember ,
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id terima kasih atas kerja
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.casamanya;
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
u.n
ne
ne kesabaran menemaniilidan
ne radiologi) terima kasih
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.b(teknisi
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
15.
Mas
Teguh
atas
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hmembantu
penelitian ini hingga hselesai;
http
http
h
16. Semua pihak yang telah berperan dalam penyelesaian skripsi ini.
.cid.id semua pihak demi .ac.cid.id
ca.cid.id segala kritik dan saran
ca.cid.id
cadari
Penulis juga menerima
a
a
a
.
.
.
j
j
jej.a
j
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
iilib.
liilib.
kesempurnaan
semoga skripsi iniigidapat
ilib. ini. Akhirnya penulis
idgiigliskripsi
idgiigliilib.
idgiiglberharap,
g
d
d
d
i
/
/
/
/
//:d
/
/
d
:
:
:
/
/
:// kita dalam bidang kedokteran
p //
hthtp
hthtp
hthtp
bermanfaat
ttp:/gigi.
ttpbagi
ttp:/ bagi semua pihak, khususnya
h
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
Jember,
Februari
2011
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
/
/
/
/
p
t
t
p
hhttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
Penulis
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Halaman
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
JUDUL
......................................................................................
i
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
DAFTAR ISI
HALAMAN PERSEMBAHAN ....................................................................
ii
iii
ca.cid.id HALAMAN MOTTO j....................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
HALAMAN
PERNYATAAN........................................................................
iv
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
v
p
hthttp PEMBIMBINGAN...................................................................
hthttp
hthttp
HALAMAN PENGESAHAN ........................................................................
vi
d
d
d
d
vii
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id RINGKASAN .................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
PRAKATA
......................................................................................................
ix
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
DAFTAR
xi
hhttp
hhttp ISI...................................................................................................
hhttp
DAFTAR TABEL ..........................................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
1.1 Latar Belakang..........................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
10
dd
d
.cid.id
aj.ca.ci .iyang
aj.ca.ci .id
2.3.2 Radiograf
terlalu gelap .........................................
10 ej.a.c
.
.
j
j
a
e
e
nej
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
2.3.3
Gambaran
radiografi
yang
kabur
dan
kurang
tajam
.......
11
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt berkabut ........................................
2.3.4 Gambaran radiografi
11
2.3.5 Gambaran radiografi terlihat sebagian atau hilang .........
h
5
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
2.1 Radiografi
Kedokteran
Gigi
.................................................
5
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
2.2
Periapikal ............................................................
idgiRadiografi
idgigi7li
idgigili
gili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 2.3 Kesalahan dalam Pembuatan
hthttp
hthttp Radiograf .............................
10
2.3.1 Radiograf yang terlalu terang .........................................
h
1
d
d
d
1.2 Rumusanj.Masalah
3
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id ...................................................................
.
.
j
j
e
e
e
e
ne
ne
nPenelitian
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
1.3
Tujuan
....................................................................
3
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 1.4 Manfaat Penelitian ..................................................................
4
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ................................................................
h
xiv
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR GAMBAR ......................................................................................
xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
nej.
ne..................................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
LAMPIRAN
xvi
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
BAB
1
hthttp
hthttp
hth1.ttpPENDAHULUAN ...........................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
11
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
2.3.6 Bagian dari radiograf tidak tercetak ..............................
11
11
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej Foramen Mentalis i..............................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2.5 Radiografi
13
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:2.6
:p/di/:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Diferensiasi
Ras
Manusia
Dunia
......................................
13
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
d
id
2.4 Foramen .Mentalis
ac.ci .id ..................................................................
.ac.c.id
2.6.1 Populasi Jawa .................................................................
15
2.6.2 Populasi
16
id ................................................................
ca.cid.id
ca.cidArab
ca.cid.id
ca.cid.id
.
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
nej.
nej.................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
2.7
Hipotesis
17
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAB
18
p
hth3.ttpMETODOLOGI PENELITIAN
hthttp ....................................................
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
3.1 Jenis Penelitian .......................................................................
h
h
18
ca.cid.id
18
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej Penelitian ...........................................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.2.1
Tempat
18
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
:p//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3.2.2 Waktu Penelitian
18
hhttp
hhtt
hh............................................................
ttp
.cid.id Penelitian ..............................................
.id
3.2 Tempat dan
j.acWaktu
j.ac c.id
3.3 Identifikasi Variabel Penelitian .............................................
18
id ................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cidBebas
.
3.3.1 Variabel
18
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej. Terikat ..............................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.3.2
Variabel
19
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
3.3.3 Variabel Terkendali
19
hthttp
hthttp........................................................
hthttp
3.4 Populasi dan Sampel Penelitian ...........................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
21
dd
d
.cid.id
aj.ca.ci .iSampel
aj.ca.ci .id
3.6.1 Persiapan
............................................................
21 ej.a.c
.
.
j
j
a
e
e
nej
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
3.6.2
Tahapan
Pembuatan
Radiograf
.......................................
22
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt ...................................................
3.6.3 Pengamatan Radiograf
24
3.7 Analisis Data ...........................................................................
h
21
ca.cid.idPenelitian .....................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
3.5 Alat dan
Bahan
21
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
li
ili Alat .................................................................................
idgig3.5.1
idgigi21
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
3.5.2 Bahan ..............................................................................
21
3.6 Prosedur Penelitian ...............................................................
h
20
d
d
d.id
3.4.1 Populasi
.........................................................
20
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci Penelitian
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne Sampel ...............................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.4.2
Kriteria
20
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt Sampel ..........................................
hhtt
3.4.3 Teknik Pengambilan
21
3.4.4 Besar Sampel ..................................................................
h
h
25
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
3.8 Alur Penelitian ........................................................................
26
d
d
d
d
.......................................................
27
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id BAB 4. HASIL DANePEMBAHASAN
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
4.1 Hasil
.........................................................................................
27
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
//:d
//:4.2
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Analisis
Data
...........................................................................
29
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
4.3 Pembahasan ............................................................................
30
DAN
35
ca.cid.id BAB 5. KESIMPULAN
ca.cid.idSARAN .......................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej. .............................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
5.1
Kesimpulan
35
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
35
p
hthttp 5.2 Saran ........................................................................................
hthttp
hthttp
DAFTAR BACAAN ......................................................................................
h
h
36
d
d
d
d
41
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id LAMPIRAN ...................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
Halaman
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
DAFTAR TABEL
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
4.1
Deskripsi
Data
Letak
Foramen
Mentalis
Secara
Radiografis
t
t
p
hhttp
hhttp
Pada Suku Jawa dan Suku Arab ..............................................................
27
id.id
Menggunakan Kruskall-Wallis
ca.cid.id 4.2 Hasil Uji Beda 3 Orang
ca.cPengamat
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej. Jawa .....................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Pada
Kelompok
Suku
29
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Uji Beda 3 Orang Pengamat
4.3hHasil
Kruskall-Wallishthttp
p
hthMenggunakan
ttp
Pada Kelompok Suku Arab ......................................................................
h
29
d
d
did Foramen Mentalis PadacSuku
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 4.4 Hasil Uji Mann-Whitney
aj.ca.ci .Letak
aj.a.ci .id Jawa
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu...........................................................................................
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
dan
Suku
Arab
30
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Halaman
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
2.1
Penempatan
Film
yang
Ideal
Pada
Teknik
Periapikal
..............................
8
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
DAFTAR GAMBAR
2.2 Posisi Film,Gigi, dan Arah Sinar X Pada Teknik Kesejajaran ................
9
Pada
12
id Mandibula ...............................................
ca.cid.id 2.3 Letak Foramen Mentalis
ca.cid
ca.cid.id
ca.cid.id
.
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
n
nej.
nej. Dilihat Secara Radiografis
ne...............................
nej.
.bu.n
.bu.Mentalis
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
2.4
Letak
Foramen
13
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
3.1hPengaturan
Posisi Kepala Penderita
22
p
p Rahang Bawah .......................
hthttPada
hthttp
h
3.2 Posisi Dalam Tiga Bidang; Bidang Transversal, Bidang Oklusal
ca.cid.id
23
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
ej
nej
nMenggunakan
neFilm
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Kesejajaran
Film
Cotton
Pellet
Antara
dan
Gigi
.....
23
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
25
hhttp
hVariasi
http Letak Foramen Mentalish..............................................................
http
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
3.3
l
i
i
idgigil
//:d
/