Bahasa istana Melayu
Bahasa istana Melayu
Bahasa Istana
Bahasa Biasa
Almarhum
Allahyarham
ampun kurnia
maaf
anugerah
beri; hadiah
baginda
dia (raja menyapa rakyat)
beradu
tidur
berangkat
berlepas; bertolak
bercemar duli
berjalan; pergi ke
berkenan
sudi; suka akan
berputera
beranak; bersalin
bersabda
berkata
bersiram
mandi
bertitah
berkata
beta
saya (raja)
daulat
bahagia
gering
sakit
hari keputeraan
hari jadi
hulu
kepala
iram-iram
payung
kaus
kasut
kurnia
beri; hadiah
mahkota
topi
makam
kubur
mangkat
mati; meninggal dunia
menghadap
menjumpai
murka
marah
patik
saya (rakyat menghadap raja)
peraduan
tempat tidur
permaisuri
isteri
putera
anak lelaki
puteri
anak perempuan
santap
makan
semayam
duduk; tinggal
sembah
memberi salam
singgahsana
kerusi
titah
kata; perintah
Ampun -maaf
Anjung- ruang istana
Anugerah- hadiah
Ayap- makan, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Ayapan hidangan,- digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Balai- tempat menghadap atau bicara
Beradu- tidur
Berair- basuh tangan sebelum menjamah makanan
Beranggar- tempat duduk sementara
Berangkat- pergi
Berasa -sakit (digunakan khas kepada putera-puteri yang kecil)
Berasa ulu- sakit kepala
Bercemar duli- merendahkan diri
Berdaulat- mempunyai kuasa pemerintah
Beristirahat- berehat
Berputera -bersalin atau beranak
Bersiram- mandi
Bertakhta- bersemayam di atas
Bertelut -merendahkan diri dengan melutut
Bertitah -bercakap atau berkata
Beta -saya, dipakai oleh Paduka Seri Sultan, Raja Muda, Raja Di Hilir dan isteri gahara baginda
masing-masing dalm tulisan atau pertuturan kepada rakyat
Bingkisan- surat
Cerap -ketahui, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Dato'- panggilan kehormatan dipakai kepada Orang Besar de-Lapan, dan orang-orang yang telah
dikurniakan Darjah Kebesaran yang membawa gelaran itu
Dengan- tuah menerima sesuatu titah dengan niat akan menunaikannya
Dian- lilin
Didik -anak, kaedah Orang Besar-Besar dan orang kebanyakan membahasakan anak-anak buah
yang muda kepada Raja
Diputerakan -dilahirkan
Disemadi- dikebumi
Duli Tuanku- debu, habuk di bawah tapak kaki Raja, sesuatu perkara yang hendak disampaikan
kepada Paduka Seri Sultan, Raja Muda, Raja Di Hilir dan isteri gahara baginda
Engku- panggilan kepada Raja-Raja daripada Negeri Perak
Gada-gada- panji panji kecil yang diikatkan banyak-banyak pada tali dan digantung
bersenggayut pada hari keramaian istiadat diraja
Gahara -sama setaraf atau keturunan Raja yang sebenar
Gering -sakit
Geta- bangku dewan atau bangku tempat duduk Raja
Gundik- isteri-isteri kedua Raja-Raja
Hamba- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
Hemat- pendapat
Hidangan- sajian
Hilang -meninggal dunia (digunakan khas untuk Raja-Raja kecil)
Ibni- bin
Istana -rumah kediaman
Istiadat- upacara
Jaga- bangun (dari tidur)
Jata -lambang
Jemala- batu kepala
Jenazah- mayat
Junjung kasih- terima kasih, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Junjung titah -menurut perintah Raja
Kami- saya, dipakai dalam pertuturan dan tulisan Paduka Seri Sultan kepada Raja-Raja, Orang
Besar-Besar dan rakyat
Kaus -kerusi
Ke bawah- kepada
Kecerapan- keterangan
Kesyukuran- terima kasih
Kita -semua para hadirin, dipakai oleh Raja-Raja dan Orang Besar-Besar dalam pertuturan atau
tulisan kepada orang-orang yang rendah mertabatnya daripada mereka
Ku -ya, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Kurang cerap- kurang periksa atau tidak tahu
Kurnia- beri atau hadiah
Majlis persantapan- majlis jamuan
Makam- kubur
Maktub -tulis
Mangkat- meninggal dunia
Mangku -memegang jawatan yang kosong sementara
Masuk Jawi- berkhatan atau bersunat
Memanda -perbahasaan dalam pertuturan dipakai oleh Raja-Raja merujuk kepada Orang Besar
Negeri
Memohon ampuni limpah perkenan- meminta izin
Memurnikan- menyempurnakan
Mengampuni- bersetuju atau meluluskan
Menghadap- berjumpa atau berkunjung
Menginap- bermalam
Menyembahkan kesyukuran- mengucapkan terima kasih (khususnya kepada Raja Pemerintah)
Merafak- menyampai
Mika- engkau, dipakai dalam pertuturan antara yang berpendidikan tinggi mahupun berpangkat
tinggi sahaja
Mohon-/Pohon minta
Mohon patik- meminta menolak sesuatu titah perintah atau persembahan
Murka- marah
Pacal- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
Pacal pondok -kaedah membahasakan isteri di hadapan Raja
Paduka- kalimah ini digunakan kepada Raja membahasakan yang sama sedarah dengannya
Pahar- talam emas atau perak khas untuk kegunaan Raja
Panca Persada -rumah panggung yang dibuat tempat permandian diraja
Panji -bendera
Patik- saya, perbahasaan dipakai dalam pertuturan atau tulisan oleh Orang Besar-Besar dan
orang kebanyakan kepada Raja-Raja
Patik mohon- meminta izin meninggalkan majlis
Payung -anak Raja
Penanggahan- kawasan dapur istana
Perbaraan- perasapan
Perkenan- bersetuju
Persada- pentas tinggi
Persalinan- pakaian
Persembahan -penyampaian atau barang yang dihadiah
Puri- bilik tidur
Putera- anak laki-laki
Puteri- anak perempuan
Rimbit -mengandung atau hamil
Santap -makan
Santap -air minum
Seberhana -sepasang
Semayam- duduk
Sembah -mengangkat kedua-dua tangan ke dahi dengan merapatkan kesemua jari itu ke dahi
sebagai tanda hormat
Senda -saya, dipakai dalam percakapan sahaja oleh Raja-Raja yang sama setaraf atau Raja-Raja
pangkat muda kepada pangkat tua
Seperanak nasi- setengah jam
Sepiak pinang- sebentar lagi
Sila- jemput
Sungai besar- buang air besar
Sungai kecil- buang air kecil
Tapakan -tempat duduk tinggi di pertengahan balairong seri yang dikhaskan untuk Orang BesarBesar dan orang kenamaan
Teman- pengiring orang yang berpangkat dan bermakna saya yang dipakai dalam pertuturan di
antara Raja-Raja berpangkat tua kepada yang berpangkat muda
Tengku -perbahasaan dipakai kepada Orang Besar Ampat pada zaman dahulu
Tetampan- kain kuning tanda pangkat pelayan Raja dan diletakkan di atas bahu
Toh- dibahasakan sebagai 'Toh' dan bukan 'Tok' kepada Orang Besar Perak and Toh-Toh Muda
Toh Puan- perbahasaan panggilan kepada isteri pertama Orang Besar Negeri
Tuanku- tuan aku, bahasa panggilan di dalm pertuturan atau tulisan dipakai oleh Raja-Raja,
Orang Besar-Besar, orang kebanyakan sekalian kepada Paduka Seri Sultan, Raja Muda, Raja Di
Hilir serta isteri gahara baginda
Tunggul- sejenis bendera istiadat
Ubun-ubun/ batu kepala
Ubur-ubur/ payung diraja
Ulu -kepala
Uzur- sakit, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Wali kain- tanda pangkat pelayan istana yang ditaruh di bahu
Warkah -surat, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Watikah- surat rasmi (daripada Raja-Raja yang memerintah)
Bahasa Istana
Bahasa Biasa
Almarhum
Allahyarham
ampun kurnia
maaf
anugerah
beri; hadiah
baginda
dia (raja menyapa rakyat)
beradu
tidur
berangkat
berlepas; bertolak
bercemar duli
berjalan; pergi ke
berkenan
sudi; suka akan
berputera
beranak; bersalin
bersabda
berkata
bersiram
mandi
bertitah
berkata
beta
saya (raja)
daulat
bahagia
gering
sakit
hari keputeraan
hari jadi
hulu
kepala
iram-iram
payung
kaus
kasut
kurnia
beri; hadiah
mahkota
topi
makam
kubur
mangkat
mati; meninggal dunia
menghadap
menjumpai
murka
marah
patik
saya (rakyat menghadap raja)
peraduan
tempat tidur
permaisuri
isteri
putera
anak lelaki
puteri
anak perempuan
santap
makan
semayam
duduk; tinggal
sembah
memberi salam
singgahsana
kerusi
titah
kata; perintah
Ampun -maaf
Anjung- ruang istana
Anugerah- hadiah
Ayap- makan, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Ayapan hidangan,- digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Balai- tempat menghadap atau bicara
Beradu- tidur
Berair- basuh tangan sebelum menjamah makanan
Beranggar- tempat duduk sementara
Berangkat- pergi
Berasa -sakit (digunakan khas kepada putera-puteri yang kecil)
Berasa ulu- sakit kepala
Bercemar duli- merendahkan diri
Berdaulat- mempunyai kuasa pemerintah
Beristirahat- berehat
Berputera -bersalin atau beranak
Bersiram- mandi
Bertakhta- bersemayam di atas
Bertelut -merendahkan diri dengan melutut
Bertitah -bercakap atau berkata
Beta -saya, dipakai oleh Paduka Seri Sultan, Raja Muda, Raja Di Hilir dan isteri gahara baginda
masing-masing dalm tulisan atau pertuturan kepada rakyat
Bingkisan- surat
Cerap -ketahui, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Dato'- panggilan kehormatan dipakai kepada Orang Besar de-Lapan, dan orang-orang yang telah
dikurniakan Darjah Kebesaran yang membawa gelaran itu
Dengan- tuah menerima sesuatu titah dengan niat akan menunaikannya
Dian- lilin
Didik -anak, kaedah Orang Besar-Besar dan orang kebanyakan membahasakan anak-anak buah
yang muda kepada Raja
Diputerakan -dilahirkan
Disemadi- dikebumi
Duli Tuanku- debu, habuk di bawah tapak kaki Raja, sesuatu perkara yang hendak disampaikan
kepada Paduka Seri Sultan, Raja Muda, Raja Di Hilir dan isteri gahara baginda
Engku- panggilan kepada Raja-Raja daripada Negeri Perak
Gada-gada- panji panji kecil yang diikatkan banyak-banyak pada tali dan digantung
bersenggayut pada hari keramaian istiadat diraja
Gahara -sama setaraf atau keturunan Raja yang sebenar
Gering -sakit
Geta- bangku dewan atau bangku tempat duduk Raja
Gundik- isteri-isteri kedua Raja-Raja
Hamba- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
Hemat- pendapat
Hidangan- sajian
Hilang -meninggal dunia (digunakan khas untuk Raja-Raja kecil)
Ibni- bin
Istana -rumah kediaman
Istiadat- upacara
Jaga- bangun (dari tidur)
Jata -lambang
Jemala- batu kepala
Jenazah- mayat
Junjung kasih- terima kasih, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Junjung titah -menurut perintah Raja
Kami- saya, dipakai dalam pertuturan dan tulisan Paduka Seri Sultan kepada Raja-Raja, Orang
Besar-Besar dan rakyat
Kaus -kerusi
Ke bawah- kepada
Kecerapan- keterangan
Kesyukuran- terima kasih
Kita -semua para hadirin, dipakai oleh Raja-Raja dan Orang Besar-Besar dalam pertuturan atau
tulisan kepada orang-orang yang rendah mertabatnya daripada mereka
Ku -ya, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Kurang cerap- kurang periksa atau tidak tahu
Kurnia- beri atau hadiah
Majlis persantapan- majlis jamuan
Makam- kubur
Maktub -tulis
Mangkat- meninggal dunia
Mangku -memegang jawatan yang kosong sementara
Masuk Jawi- berkhatan atau bersunat
Memanda -perbahasaan dalam pertuturan dipakai oleh Raja-Raja merujuk kepada Orang Besar
Negeri
Memohon ampuni limpah perkenan- meminta izin
Memurnikan- menyempurnakan
Mengampuni- bersetuju atau meluluskan
Menghadap- berjumpa atau berkunjung
Menginap- bermalam
Menyembahkan kesyukuran- mengucapkan terima kasih (khususnya kepada Raja Pemerintah)
Merafak- menyampai
Mika- engkau, dipakai dalam pertuturan antara yang berpendidikan tinggi mahupun berpangkat
tinggi sahaja
Mohon-/Pohon minta
Mohon patik- meminta menolak sesuatu titah perintah atau persembahan
Murka- marah
Pacal- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
Pacal pondok -kaedah membahasakan isteri di hadapan Raja
Paduka- kalimah ini digunakan kepada Raja membahasakan yang sama sedarah dengannya
Pahar- talam emas atau perak khas untuk kegunaan Raja
Panca Persada -rumah panggung yang dibuat tempat permandian diraja
Panji -bendera
Patik- saya, perbahasaan dipakai dalam pertuturan atau tulisan oleh Orang Besar-Besar dan
orang kebanyakan kepada Raja-Raja
Patik mohon- meminta izin meninggalkan majlis
Payung -anak Raja
Penanggahan- kawasan dapur istana
Perbaraan- perasapan
Perkenan- bersetuju
Persada- pentas tinggi
Persalinan- pakaian
Persembahan -penyampaian atau barang yang dihadiah
Puri- bilik tidur
Putera- anak laki-laki
Puteri- anak perempuan
Rimbit -mengandung atau hamil
Santap -makan
Santap -air minum
Seberhana -sepasang
Semayam- duduk
Sembah -mengangkat kedua-dua tangan ke dahi dengan merapatkan kesemua jari itu ke dahi
sebagai tanda hormat
Senda -saya, dipakai dalam percakapan sahaja oleh Raja-Raja yang sama setaraf atau Raja-Raja
pangkat muda kepada pangkat tua
Seperanak nasi- setengah jam
Sepiak pinang- sebentar lagi
Sila- jemput
Sungai besar- buang air besar
Sungai kecil- buang air kecil
Tapakan -tempat duduk tinggi di pertengahan balairong seri yang dikhaskan untuk Orang BesarBesar dan orang kenamaan
Teman- pengiring orang yang berpangkat dan bermakna saya yang dipakai dalam pertuturan di
antara Raja-Raja berpangkat tua kepada yang berpangkat muda
Tengku -perbahasaan dipakai kepada Orang Besar Ampat pada zaman dahulu
Tetampan- kain kuning tanda pangkat pelayan Raja dan diletakkan di atas bahu
Toh- dibahasakan sebagai 'Toh' dan bukan 'Tok' kepada Orang Besar Perak and Toh-Toh Muda
Toh Puan- perbahasaan panggilan kepada isteri pertama Orang Besar Negeri
Tuanku- tuan aku, bahasa panggilan di dalm pertuturan atau tulisan dipakai oleh Raja-Raja,
Orang Besar-Besar, orang kebanyakan sekalian kepada Paduka Seri Sultan, Raja Muda, Raja Di
Hilir serta isteri gahara baginda
Tunggul- sejenis bendera istiadat
Ubun-ubun/ batu kepala
Ubur-ubur/ payung diraja
Ulu -kepala
Uzur- sakit, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Wali kain- tanda pangkat pelayan istana yang ditaruh di bahu
Warkah -surat, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Watikah- surat rasmi (daripada Raja-Raja yang memerintah)