Efisiensi Tataniaga Beras di Sumatera Barat: Analisa Keterpaduan Pasar
ItAKPAn?I.
Ef i . s i e n s j . T a t a n i a t ~ aP e r a s d i , S u n a t e r a Barat :
Analisa Xeterpaduan F a s a r .
D I M PAHAl'SJAf
( n i b a a a h bimbingan S J A S I F U C -
, sebagai ketua,
I:F'.OC.I3P,
n . I ! O ~ ~ T C ~ ~dan
";~.~
SOESBE.SONO i~'IJA?JI)I, s e k a g a i a n g g o t a ) .
I!ubungan
h a r g a a n t a r p a s a r s a n g a t ter-gantunp: p a d a
s t r u k t u r p a s a r y a a g ?;englzubun~kanriya.JP e n e l i t i a n i n i
b e r t u j u a n untuir r ~ e n g a n a l j . s a huhuncan ' i a r g a a n t t ~ r a:laesa.hd a e r a h p r o d u k s i dengan p u s a t konsumsi u t a n a ( P z d a n g ) , d a n
m e n g a n a l i s a 'nubungan ha,rga a n t a r d a e r a h p r o d u k s i &an
a n t a r d a e r a h konsuvlsi b e r a s d i ::uoiatera
Farat.
Farpx gabah pada t i n g k a t produsen d i daerah-daerah
produlcsi p a d i d i Rumatera I'arat mecpunyai hubungan yang
cukup e r a t dengan h a r p . e c e r a n h e r a s d i g u s a t konsumsi
utama, Padany,
rl?an t e t a p i s t r u k t u r p a s n r gang menehu-
bungkann>a k e r b e d a w e n u r u t ririwktu rlan .t:er!p%t.
r ~ a e r a h - . d r ~ e r a2.onsurcsi
h
k e r n s d i ::urnatera %rat memp u n y a i hubungal? I~e.rr;-ayens cukup e r a t a n t s r a yang S a t u
dengan yang l a i n u y a .
T i a ? y k s t !.?eeretan 3 u b u n ~ n nh a r p 8
a n t a r . d e e r a h 1:onsurnsi L-erbecla n e n u r u t k w t ~ i i t a sb e r a s yang '
diperdayani?knn.
L,atarhela!?ang
Fenelitian
P e r t a n i s n merupa!ca.n s e l c t o r utnm?,
an P r o p i n s i Sumatern E a r a t .
dj.
dalam perekoaomi.-
Sunfitingan s c k t o r p e r t a n i n n
p a d a perekonominn S u m a t e r a F a r : - ~ ti a l a h nemantaplcen h a r g a
bahan pangnn, rneniberilcan s:rhan dalarn p a r t u m b l ~ h a nP e n d a p a t a n Domestik R e g i o n a l B r u t o d s n mcnyediakan l a p a n g a n p e k e r Selama P e l i t a I dan P e l i t a 11, sumbangan t a h u n a n
jam.
s e k t o r p e r t n n i a n p a d n perekonomian Sumntero Farat m e l i p u t i
52 p e r s e n d a r i P e n d a p a t a n Domestik R e g i o n a l P r u t o , menye-.
d i a k a n l s p a n ~ a np e k e r j a e n u n t u k 65 p e r s c n d n r i a n g k a t a n
k e r j a , menyediakan dan memantnpkan h a r g a bahan pangan
(Team P.epel.ita I11 ?cantor " l i l n y a h Departemen P e r t a n i a n Su-
m a t e r a E n r n t , 1377).
Subsc!ktor ? e r t a n i n n -tansn&n pangan merupalrcn s u b s e k t o r y:~ng t e r p e n t i n g d i dnlam s e k t o r p e r t : - , n i n n S u m a t e r e
Earat.
Lchi.h kurang; 61 perscln dar-i sur1bnng2.n t n h u n o n s(?!:--
t o r n e r t a n i n . 5 pads P~c.ncla.pntan9ori)cstik T';:gion:?.l % r u t 0 Sumztera E a r s t b e r n s n l d a r i subsekkor pertnni3n t ~ . l l a m ~ n
pang9-n.
Suabnngan s a k t o r p e r t m i a n Pumntern B a r a t t i d n k h a nya. pnda pen~:.remb?,ngnn nsrji:k s o s i n l ekonomi d i delnm P r o p i n s i 2ur;aters Barat s a j n , t e t n n i jug2 b a g i p r o p i n s i p r o p i n s i t e t a n ~ g a n y a . Pelarnn p e r i o d ? lEe9
-
.., d n e r a h
1P7"
i n i m e n g i r ? ~ . l-,?,tn-.rata
~?
32.900 t o n L e r a s s e t i e p t n h u n
p r o p i n s i . - p r ? o p i ~ s iR i a u , .1:tmb.i, F o n ~ ! r u l u darr s e c a r n
155
i n s i d e n t i l ke Sumatera U t a r a dan J a k a r t a .
Dalam jangka
waktu yang sama, pengiriman sayur-sayuran dan buah-buahan
ke l u a r Swnatera E a r a t mencapai jumlah 5.500 t o n s e t i a p
t a h u n (Team R e p e l i t a 111 Kantor Wilayah Departemen P e r t a nian sumatera E a r a t , 1977).
Walaupun perdagangan bahan makanzn a n t a r a Sumatera
B a r a t dengan p r o p i n s i - p r o p i n s i t e t a n g g a n y a t i d a k l a h . m e l i p u t i jumlah yang b e s a r , k e c u a l i b e r a s , t e t a p i perdagangan
a n t a r d a e r a h i n i memegang p e r a n a n p e n t i n g b i l a d i t i n j a u
d a r i s e g i k e b i j a k s a n a a n pemantapan h a r g a bahan pangan d i
Sumatera B a r a t dan p r o p i n s i - p r o p i n s i
t e t a n g g a n y a (Team
R e p e l i t a 111 Kantor ivilayah Departemen P e r t a n i a n Sumatera
Barat, 1977).
Perkenbangan h h g a gabah dan b e r a s d i Sumatera B a r a t
selama 1975 dan 1976 menunjukkan k e n a i k a n dengan t i n g k a t
k e n a i k a n yang t i d a k sama a n t a r a s a t u d a e r a h dengan d a e r a h
yang l a i n .
R a t a - r a t a k e n a i k a n h a r g a gabah d i t i n g k a t p e t a n i
adalah 21,14 persen.
T i n g k a t kenaikan h a r g a gabah yang
t e r t i n g g i t e r j a d i d i T a l a w i , i a i t u s e b e s a r 35,74 p e r s e n ,
sedangkan t i n g k a t k e n a i k a n yang t e r e n d a h t e r j a d i d i Lubuk
Basung, i a i t u s e b e s a r 1 2 , 5 2 p e r s e n .
Karga e c c r a n b e r a s l o k a l r a t a - r a t a mengzlami kenaikan s e b e s a r 25,04 p e r s e n .
T i n g k a t k e n a i k a n h a r g a b e r a s lo--
k a l gang t e r t i n g g i t e r j a d i d i Pariaman, i a i t u s e b e s a r
37,Ql p e r s e n , sedangkan t i n g k a t k e n a i k a n h a r g a yang t e r e n dah t e r j a d i d i Lubuk S i k a p i n g , i a i t u s e b e s a r 18,31 u e r s e n .
3
R a t a - r a t a h a r g a e'ceran b e r a s PB mengalami kenaikan s e b e s a r
24,42 p e r s e n , dengan t i n g k a t kenaikan t e r t , i n g g i s e b e s a r
34,lO p e r s e n dan t i n g k a t kenaikan t e r e n d a h s e b e s a r 17,25
p e r s e n , yang masing-masing t e r j a d i d i Padang Panjang dan
Lubuk S i k a p i n g
.
Pada Gambar 1 d i s a j i k a n g r a f i k perkembangan h a r g a gabah d i t i n g k a t p e t a n i , Gambar 2 menyajikan g r a f i k perkembangan h a r g e e c e r a n b e r a s l o k a l dan pada Gambar.3 d i s a j i kan g r a f i k perkembangan h a r g a e c e r a n b e r a s PB.
Tujuan P e n e l i t i a n
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k (1) m e n g a n a l i s a hnbungan a n t a r a h a r g a produsen dengan h a r g a konsumen d i pus a t konsumsi utama, i a i t u Padang, dan ( 2 ) menganalisa hubungan h a r g a a n t a r d a e r a h produsen den a n t a r d a e r a h konsumen b e r a s d i Sumatera B a r a t .
Dengan m e n g a n a l i s a s i f a t hubungan h a r g a a n t a r a d a e r a h
produsen dengan d a e r a h konsumen dan hubungan h a r g a a n t a r
d a e r a h produsen dan a n t a r d a e r a h konsumen, d a p a t d i k e t a h u i
p e r i l a k u p a s a r .dalam pemasaran b e r a s .
Pengetahuan t e n t a n g
p e r i l a k u p a s a r s a n g a t berguna dalam menentukan dart m e n i l a i
kembali k e b i j a k s a n a a n h a r g a dalam rangka p e n i n g k a t a n produksi beras.
T i n jauan P u s t a k a
T a t a n i a g a h a s i l - h a s i l p e r t a n i a n d i negara-negara s e dang berkembang s e r i n g d i k a t a k a n b e r s i f a t . m o n o p o l i s t i l . : dan
.. - ..d
\-. - --
-.-I
Koto Tengah
LubuB Basung
J
F
M
A
M
Gambar 1.
J
J
Bayang
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J
J
A
S
Perkembangan h a r g a gabah d i t i n g k a t produsen d i Sumatera B a r a t
(1975 dan 1 9 7 6 ) .
O
N
D
.- .-. -.
t-
. ..' - . . . . .'
J
F
Garnbar 2 .
M
A
M
J
J
Batusangkar
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
Perkernbangan h a r g a e c e r a n b e r a s v a r i e t a s l o k a l di beberapa k o t a d i Sumatera B a r a t
(1975 dan 1976)
I
Cn
Bukittinggi
.. ....- . . . .:
J
F
M
Gambar 3 .
A
M
J
J
,'
A
'!\.\,I
i
Batusangkar
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
Perkembangan h a r g a e c e r a n b e r a s v a r i e t a s PB d i beberapa k o t a d i Sumatera B a r a t .
(1975 dan 1976)
cn
7
e k s p l o i t a t i f (Erishnasaamy, 1975).
Terdapat banyek b u k t i
g a n g menunjukkan bahwa B e b i j a b s a n a a n d a s a r d i n e g a r a p e r t a n i a n y a n g k u r a n g berkembang d i d n s a r k n n p a d a a s u m s i y e n g
m e n g a t a k a n bshwa k e u n t u n g a n y a n e b o r l e h i h a n j a t u h k e t a ngan p a r a p e n y a l u r , p e d n g a n g G a r s n g - b a r a n g i n p u t d a n barang-.'harang k o n s u m s i s e r t a p a r a p e l e p a s u a n g ( S m i t h ,
9975).
Eentuk-bentuk persaingxn t i d e k murni d a ~
stcuktur
e k s p l o i t n t i.f s e p e r t i monopsoni. n t a u o l i p o p s o n i .tidal: henga b c r r i f a t e k s p l o i t a t i f , t a t a p i juga tidal< e f i s i e n ,
y a n g menycbabkan p e r u s a h a z n t i d a k b e k e r j a denga.n b i a : ? ~
minirnu.m d a n a k a n t e r j a d i k e s a l a h a n dalnm pe:ngnlokas.ian
surnber d a y a ( S m i t h , 1 3 7 5 f
.
ilma 1,e:le (1065) menp.atnk3,n hailx~z~
tidnk terdapat
s u a t u S u k t i t e n t n n g a d a n y a p c n c r i m n n n m o n o p o l i s t i k di.
d a l m g e r d e g a n g n n sorgum d i 1ndi.n F , r a t .
vlumlnh pedalrang
c u k u ~b n n s a k dnn a l i r s n h a r a n g r e l . a t i f b e b a s .
Kesm t e n -
t a i l g nd?nyn B e u n t u n g a n yanF b c s n r b i a s a n y n t i n b u l b e r d a . s a r k a n ~!'?n[::L:natnn t e r h a d n p bcixr!~*p".p e d a g 2 . n ~k a y n yanp
namp~.kn..r, d a n k - ~ r t ? n aketram-.
pilanrr:??
perirP?b?!l
6:'lsm
mc:nganbil
ksuntun;rS.n r'.cnrtn nc:manf r..%tknn
kond:',si pasnr y n n r t..47Q), F o l l c k (1972) dark :FEDE.: 3tn.ff (:!.$??::),
dl.l2.il
Iteadann p e r s a i n g a n sempurna, dimsnn pnssr 5cdifrjs SeCar?.
12
e f i s i e n , h a r g a - h a r g e d a r i s u a t u b a r a n g akan s a l i n g berhubungan m e n u r u t r u a n g , viaktu dnn b e n t u k b a r 8 . u ~ . Harga
s u a t u b a r a n g menurut r u a n g hanpa dibedakan o l e h b i a y a
a n g k u t a n t a r a k e d u a n y a , h a r g a s n a t u b a r a n g y a n g d a p a t disilnpan m e n u r u t w a k t u hnnga d.ibedaknn o l e h b i a y n penyimp a n a n n y a d:zLn p e r b e d a a n ,?nt:>.rz jmrga. h n r x n g ol:ih?.n
dengnn
b s r g a b a r a n g yanp: belum d i o l a h t i d n k nkzr. l e b i h d a r i
b i a y a pengolahannya.
Unn L e l e (1365) mengenukaknn b:,.l-.v:n
d n l m kexlaac
t i d a k t e r d a p a t n y a b i a y x a n g k u t d a n b i a v n pennng:man,
h a r g a - h a r g a p a d a d.ua p a s a r yang b c r a d a d a l ? - n k e a d a a n
p e r s a i n r a n s e m p u r n a a k a n b o r k n r e l n s i s e c a r n sempurna
pula.
T e t a p i dalam kenyatsannpn; k o e f i s i e n k o r e l a s l
t e r s e b u t k:ur?.ng d a r i s e m p u r w , l;arcns. (I) t i c ? a k s e m ~ u r n n - .
n y a p e n g e t n h u a n , r n o b i l i t a s dan keserngamnn ' b a r i ~ n g , ( 2 )
t i d a k t a r d n p a t n y a p e n e n t u a n mutn dnn " g r n d i n g " dan ( 3 )
a d a n y 2 '5ia:r.n a n g k u t dar: i;li?-:ia penP.nga.nan.
.!
Ef i . s i e n s j . T a t a n i a t ~ aP e r a s d i , S u n a t e r a Barat :
Analisa Xeterpaduan F a s a r .
D I M PAHAl'SJAf
( n i b a a a h bimbingan S J A S I F U C -
, sebagai ketua,
I:F'.OC.I3P,
n . I ! O ~ ~ T C ~ ~dan
";~.~
SOESBE.SONO i~'IJA?JI)I, s e k a g a i a n g g o t a ) .
I!ubungan
h a r g a a n t a r p a s a r s a n g a t ter-gantunp: p a d a
s t r u k t u r p a s a r y a a g ?;englzubun~kanriya.JP e n e l i t i a n i n i
b e r t u j u a n untuir r ~ e n g a n a l j . s a huhuncan ' i a r g a a n t t ~ r a:laesa.hd a e r a h p r o d u k s i dengan p u s a t konsumsi u t a n a ( P z d a n g ) , d a n
m e n g a n a l i s a 'nubungan ha,rga a n t a r d a e r a h p r o d u k s i &an
a n t a r d a e r a h konsuvlsi b e r a s d i ::uoiatera
Farat.
Farpx gabah pada t i n g k a t produsen d i daerah-daerah
produlcsi p a d i d i Rumatera I'arat mecpunyai hubungan yang
cukup e r a t dengan h a r p . e c e r a n h e r a s d i g u s a t konsumsi
utama, Padany,
rl?an t e t a p i s t r u k t u r p a s n r gang menehu-
bungkann>a k e r b e d a w e n u r u t ririwktu rlan .t:er!p%t.
r ~ a e r a h - . d r ~ e r a2.onsurcsi
h
k e r n s d i ::urnatera %rat memp u n y a i hubungal? I~e.rr;-ayens cukup e r a t a n t s r a yang S a t u
dengan yang l a i n u y a .
T i a ? y k s t !.?eeretan 3 u b u n ~ n nh a r p 8
a n t a r . d e e r a h 1:onsurnsi L-erbecla n e n u r u t k w t ~ i i t a sb e r a s yang '
diperdayani?knn.
L,atarhela!?ang
Fenelitian
P e r t a n i s n merupa!ca.n s e l c t o r utnm?,
an P r o p i n s i Sumatern E a r a t .
dj.
dalam perekoaomi.-
Sunfitingan s c k t o r p e r t a n i n n
p a d a perekonominn S u m a t e r a F a r : - ~ ti a l a h nemantaplcen h a r g a
bahan pangnn, rneniberilcan s:rhan dalarn p a r t u m b l ~ h a nP e n d a p a t a n Domestik R e g i o n a l B r u t o d s n mcnyediakan l a p a n g a n p e k e r Selama P e l i t a I dan P e l i t a 11, sumbangan t a h u n a n
jam.
s e k t o r p e r t n n i a n p a d n perekonomian Sumntero Farat m e l i p u t i
52 p e r s e n d a r i P e n d a p a t a n Domestik R e g i o n a l P r u t o , menye-.
d i a k a n l s p a n ~ a np e k e r j a e n u n t u k 65 p e r s c n d n r i a n g k a t a n
k e r j a , menyediakan dan memantnpkan h a r g a bahan pangan
(Team P.epel.ita I11 ?cantor " l i l n y a h Departemen P e r t a n i a n Su-
m a t e r a E n r n t , 1377).
Subsc!ktor ? e r t a n i n n -tansn&n pangan merupalrcn s u b s e k t o r y:~ng t e r p e n t i n g d i dnlam s e k t o r p e r t : - , n i n n S u m a t e r e
Earat.
Lchi.h kurang; 61 perscln dar-i sur1bnng2.n t n h u n o n s(?!:--
t o r n e r t a n i n . 5 pads P~c.ncla.pntan9ori)cstik T';:gion:?.l % r u t 0 Sumztera E a r s t b e r n s n l d a r i subsekkor pertnni3n t ~ . l l a m ~ n
pang9-n.
Suabnngan s a k t o r p e r t m i a n Pumntern B a r a t t i d n k h a nya. pnda pen~:.remb?,ngnn nsrji:k s o s i n l ekonomi d i delnm P r o p i n s i 2ur;aters Barat s a j n , t e t n n i jug2 b a g i p r o p i n s i p r o p i n s i t e t a n ~ g a n y a . Pelarnn p e r i o d ? lEe9
-
.., d n e r a h
1P7"
i n i m e n g i r ? ~ . l-,?,tn-.rata
~?
32.900 t o n L e r a s s e t i e p t n h u n
p r o p i n s i . - p r ? o p i ~ s iR i a u , .1:tmb.i, F o n ~ ! r u l u darr s e c a r n
155
i n s i d e n t i l ke Sumatera U t a r a dan J a k a r t a .
Dalam jangka
waktu yang sama, pengiriman sayur-sayuran dan buah-buahan
ke l u a r Swnatera E a r a t mencapai jumlah 5.500 t o n s e t i a p
t a h u n (Team R e p e l i t a 111 Kantor Wilayah Departemen P e r t a nian sumatera E a r a t , 1977).
Walaupun perdagangan bahan makanzn a n t a r a Sumatera
B a r a t dengan p r o p i n s i - p r o p i n s i t e t a n g g a n y a t i d a k l a h . m e l i p u t i jumlah yang b e s a r , k e c u a l i b e r a s , t e t a p i perdagangan
a n t a r d a e r a h i n i memegang p e r a n a n p e n t i n g b i l a d i t i n j a u
d a r i s e g i k e b i j a k s a n a a n pemantapan h a r g a bahan pangan d i
Sumatera B a r a t dan p r o p i n s i - p r o p i n s i
t e t a n g g a n y a (Team
R e p e l i t a 111 Kantor ivilayah Departemen P e r t a n i a n Sumatera
Barat, 1977).
Perkenbangan h h g a gabah dan b e r a s d i Sumatera B a r a t
selama 1975 dan 1976 menunjukkan k e n a i k a n dengan t i n g k a t
k e n a i k a n yang t i d a k sama a n t a r a s a t u d a e r a h dengan d a e r a h
yang l a i n .
R a t a - r a t a k e n a i k a n h a r g a gabah d i t i n g k a t p e t a n i
adalah 21,14 persen.
T i n g k a t kenaikan h a r g a gabah yang
t e r t i n g g i t e r j a d i d i T a l a w i , i a i t u s e b e s a r 35,74 p e r s e n ,
sedangkan t i n g k a t k e n a i k a n yang t e r e n d a h t e r j a d i d i Lubuk
Basung, i a i t u s e b e s a r 1 2 , 5 2 p e r s e n .
Karga e c c r a n b e r a s l o k a l r a t a - r a t a mengzlami kenaikan s e b e s a r 25,04 p e r s e n .
T i n g k a t k e n a i k a n h a r g a b e r a s lo--
k a l gang t e r t i n g g i t e r j a d i d i Pariaman, i a i t u s e b e s a r
37,Ql p e r s e n , sedangkan t i n g k a t k e n a i k a n h a r g a yang t e r e n dah t e r j a d i d i Lubuk S i k a p i n g , i a i t u s e b e s a r 18,31 u e r s e n .
3
R a t a - r a t a h a r g a e'ceran b e r a s PB mengalami kenaikan s e b e s a r
24,42 p e r s e n , dengan t i n g k a t kenaikan t e r t , i n g g i s e b e s a r
34,lO p e r s e n dan t i n g k a t kenaikan t e r e n d a h s e b e s a r 17,25
p e r s e n , yang masing-masing t e r j a d i d i Padang Panjang dan
Lubuk S i k a p i n g
.
Pada Gambar 1 d i s a j i k a n g r a f i k perkembangan h a r g a gabah d i t i n g k a t p e t a n i , Gambar 2 menyajikan g r a f i k perkembangan h a r g e e c e r a n b e r a s l o k a l dan pada Gambar.3 d i s a j i kan g r a f i k perkembangan h a r g a e c e r a n b e r a s PB.
Tujuan P e n e l i t i a n
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k (1) m e n g a n a l i s a hnbungan a n t a r a h a r g a produsen dengan h a r g a konsumen d i pus a t konsumsi utama, i a i t u Padang, dan ( 2 ) menganalisa hubungan h a r g a a n t a r d a e r a h produsen den a n t a r d a e r a h konsumen b e r a s d i Sumatera B a r a t .
Dengan m e n g a n a l i s a s i f a t hubungan h a r g a a n t a r a d a e r a h
produsen dengan d a e r a h konsumen dan hubungan h a r g a a n t a r
d a e r a h produsen dan a n t a r d a e r a h konsumen, d a p a t d i k e t a h u i
p e r i l a k u p a s a r .dalam pemasaran b e r a s .
Pengetahuan t e n t a n g
p e r i l a k u p a s a r s a n g a t berguna dalam menentukan dart m e n i l a i
kembali k e b i j a k s a n a a n h a r g a dalam rangka p e n i n g k a t a n produksi beras.
T i n jauan P u s t a k a
T a t a n i a g a h a s i l - h a s i l p e r t a n i a n d i negara-negara s e dang berkembang s e r i n g d i k a t a k a n b e r s i f a t . m o n o p o l i s t i l . : dan
.. - ..d
\-. - --
-.-I
Koto Tengah
LubuB Basung
J
F
M
A
M
Gambar 1.
J
J
Bayang
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J
J
A
S
Perkembangan h a r g a gabah d i t i n g k a t produsen d i Sumatera B a r a t
(1975 dan 1 9 7 6 ) .
O
N
D
.- .-. -.
t-
. ..' - . . . . .'
J
F
Garnbar 2 .
M
A
M
J
J
Batusangkar
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
Perkernbangan h a r g a e c e r a n b e r a s v a r i e t a s l o k a l di beberapa k o t a d i Sumatera B a r a t
(1975 dan 1976)
I
Cn
Bukittinggi
.. ....- . . . .:
J
F
M
Gambar 3 .
A
M
J
J
,'
A
'!\.\,I
i
Batusangkar
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
Perkembangan h a r g a e c e r a n b e r a s v a r i e t a s PB d i beberapa k o t a d i Sumatera B a r a t .
(1975 dan 1976)
cn
7
e k s p l o i t a t i f (Erishnasaamy, 1975).
Terdapat banyek b u k t i
g a n g menunjukkan bahwa B e b i j a b s a n a a n d a s a r d i n e g a r a p e r t a n i a n y a n g k u r a n g berkembang d i d n s a r k n n p a d a a s u m s i y e n g
m e n g a t a k a n bshwa k e u n t u n g a n y a n e b o r l e h i h a n j a t u h k e t a ngan p a r a p e n y a l u r , p e d n g a n g G a r s n g - b a r a n g i n p u t d a n barang-.'harang k o n s u m s i s e r t a p a r a p e l e p a s u a n g ( S m i t h ,
9975).
Eentuk-bentuk persaingxn t i d e k murni d a ~
stcuktur
e k s p l o i t n t i.f s e p e r t i monopsoni. n t a u o l i p o p s o n i .tidal: henga b c r r i f a t e k s p l o i t a t i f , t a t a p i juga tidal< e f i s i e n ,
y a n g menycbabkan p e r u s a h a z n t i d a k b e k e r j a denga.n b i a : ? ~
minirnu.m d a n a k a n t e r j a d i k e s a l a h a n dalnm pe:ngnlokas.ian
surnber d a y a ( S m i t h , 1 3 7 5 f
.
ilma 1,e:le (1065) menp.atnk3,n hailx~z~
tidnk terdapat
s u a t u S u k t i t e n t n n g a d a n y a p c n c r i m n n n m o n o p o l i s t i k di.
d a l m g e r d e g a n g n n sorgum d i 1ndi.n F , r a t .
vlumlnh pedalrang
c u k u ~b n n s a k dnn a l i r s n h a r a n g r e l . a t i f b e b a s .
Kesm t e n -
t a i l g nd?nyn B e u n t u n g a n yanF b c s n r b i a s a n y n t i n b u l b e r d a . s a r k a n ~!'?n[::L:natnn t e r h a d n p bcixr!~*p".p e d a g 2 . n ~k a y n yanp
namp~.kn..r, d a n k - ~ r t ? n aketram-.
pilanrr:??
perirP?b?!l
6:'lsm
mc:nganbil
ksuntun;rS.n r'.cnrtn nc:manf r..%tknn
kond:',si pasnr y n n r t..47Q), F o l l c k (1972) dark :FEDE.: 3tn.ff (:!.$??::),
dl.l2.il
Iteadann p e r s a i n g a n sempurna, dimsnn pnssr 5cdifrjs SeCar?.
12
e f i s i e n , h a r g a - h a r g e d a r i s u a t u b a r a n g akan s a l i n g berhubungan m e n u r u t r u a n g , viaktu dnn b e n t u k b a r 8 . u ~ . Harga
s u a t u b a r a n g menurut r u a n g hanpa dibedakan o l e h b i a y a
a n g k u t a n t a r a k e d u a n y a , h a r g a s n a t u b a r a n g y a n g d a p a t disilnpan m e n u r u t w a k t u hnnga d.ibedaknn o l e h b i a y n penyimp a n a n n y a d:zLn p e r b e d a a n ,?nt:>.rz jmrga. h n r x n g ol:ih?.n
dengnn
b s r g a b a r a n g yanp: belum d i o l a h t i d n k nkzr. l e b i h d a r i
b i a y a pengolahannya.
Unn L e l e (1365) mengenukaknn b:,.l-.v:n
d n l m kexlaac
t i d a k t e r d a p a t n y a b i a y x a n g k u t d a n b i a v n pennng:man,
h a r g a - h a r g a p a d a d.ua p a s a r yang b c r a d a d a l ? - n k e a d a a n
p e r s a i n r a n s e m p u r n a a k a n b o r k n r e l n s i s e c a r n sempurna
pula.
T e t a p i dalam kenyatsannpn; k o e f i s i e n k o r e l a s l
t e r s e b u t k:ur?.ng d a r i s e m p u r w , l;arcns. (I) t i c ? a k s e m ~ u r n n - .
n y a p e n g e t n h u a n , r n o b i l i t a s dan keserngamnn ' b a r i ~ n g , ( 2 )
t i d a k t a r d n p a t n y a p e n e n t u a n mutn dnn " g r n d i n g " dan ( 3 )
a d a n y 2 '5ia:r.n a n g k u t dar: i;li?-:ia penP.nga.nan.
.!