2. nerangaken pangertosan jinisipun trampil basa,
3. mangertosi cak-cakipun wulangan trampil basa,
4. mulangaken trampil basa dhateng siswa SD.
B. Andharan Wulangan Trampil Basa
Trampil basa inggih menika kaprigelan ngginakaken basa minangka pirantos sesambetan utawi komunikasi. Trampil basa menika nyakup sekawan
kaprigelan, inggih menika mirengaken listening, wicara speaking, maos reading, saha nyerat writing. Menawi katingalan saking cak-cakan
panganggenipun basa minangka pirantos sesambetan utawi komunikasi, sekawan katrampilan menika sambet-sinambet utawi tetunggalan terpadu saha
mujudaken katrampilan ingkang manunggal, boten saged kapisahaken satunggal lan satunggalipun.
1. Mirengaken
Mirengaken inggih menika lumampahipun kagiyatan nampi katrangan lisan utawi mirengaken basa lisan kanthi nggatosaken ingkang saestu supados
mangertos wedaring suraosipun tiyang sanes. Tiyang mirengaken menika saged katingalan saking babakanipun
utawi tahapanipun, inggih menika : a.
mirengaken swanten saha tembung nanging boten nanggapi menapa ingkang dipunpireng,
b. mirengaken sekedhap-sekedhap kados tiyang mirengaken seserah
ingkang dipunpireng naming wos sawetawis kemawon, sanesipun boten dipungatosaken,
c. setengah mirengaken, umpaminipun tiyang mirengaken diskusi utawi
pangandikanipun tiyang sanes, nggadahi kekajengan supados pikantuk kalodhangan mahyakaken pemanggihipun,
d. mirengaken pasif kanthi ngetingalaken panggatosaken nanging naming
sawetawis kemawon, amargi menapa ingkang dipunpireng sampun dipunmangertosi,
e. mirengaken ingkang cupet inggih menika tiyang ingkang salebetipun
mirengaken namung nggatosaken bab-bab ingkang dipunsarujuki, ingkang wigatos malah boten dipungatosaken,
f. mirengaken satunggaling bab ingkang sesambetan kaliyan pengalaman
pribadi, g.
mirengaken kanthi nggatosaken bab-bab ingkang wigatos saha katranganipun,
h. mirengaken ingkang kalajengaken atur tanggapan,
i. mirengaken ingkang saestu kanthi apresiatif saha kreatif.
Anderson via Tarigan, 1983:20-22. Jinisipun mirengaken menika warni-warni, inggih menika mirengaken
ekstensif, mirengaken intensif, mirengaken sosial, mirengaken sekunder, mirengaken estetik, mirengaken kritis, mirengaken konsentratif, mirengaken
kreatif, mirengaken interogatif, mirengaken eksploratif, mirengaken pasif, saha mirengaken selektif.
Mirengaken ekstensif inggih menika kegiyatan mirengaken ingkang bebas, boten dipunarahaken utawi dipuntenggani dening guru. Mirengaken
inggih menika kegiatan mirengaken ingkang dipunkontrol saha dipunarahaken dening guru. Mirengaken sosial inggih menika kegiyatan mirengaken ingkang
lumampah kanthi sopan saha nggatosaken sanget. Mirengaken sekunder inggih menika kegiyatan mirengaken ingkang kleres kemawon, boten
mirunggan. Mirengaken estetis inggih menika kegiyatan mirengaken ingkang saking basa endah kadosta geguritan, cariyos, lan sapanunggalanipun.
Mirengaken kritis inggih menika kegiyatan mirengaken sinambi atur tanggapan menapa ingkang sampun kapireng. Mirengaken konsentratif inggih
menika kegiyatan mirengaken ingkang ancasipun sinau satunggaling bab. Mirengaken
kreatif inggih
menika kegiatan
mirengaken ingkang
dipunsambetaken kaliyan pengalaman ingkang tundhonipun ndamel raos remen. Mirengaken interogatif inggih menika kegiyatan mirengaken ingkang
saestu, lajeng tiyang ingkang mirengaken kedah mratelakaken pitakenan ingkang wonten sesambetanipun kaliyan menapa ingkang dipunpireng.
Mirengaken eksploratif inggih menika kegiyatan mirengaken ingkang nggadahi ancas mirunggan ingkang narik kawigatosan, utawi topik ingkang
mligi. Mirengaken pasif inggih menika kegiyatan mirengaken ingkang boten langsung kados dene tiyang ingkang boten mbetahaken. Mirengaken selektif
inggih menika kegiyatan mirengaken kanthi cara dipunpilih pundi ingkang wigatos utawi pundi ingkang dipunkajengaken.
2. Wicara
