Bab 3 - Persekitaran, Ekonomi Dan Keusahawanan

51 asalah dengan zaman kita ialah masa depan

adalah tidak seperti sebelumnya...

Penyair Perancis dan juruterbang, Paul Valéry

Apabila satu pintu ditutup, yang lain terbuka; tetapi kita selalu melihat dan memerhati terlalu lama dan yang malang dan kesalnya ialah sebaik sahaja pintu ditutup kita hanya melihat kepada yang baru ditutup itu bukan kepada yang terbuka tadi.

Alexander Graham Bell

Di tengah-tengah kesukaran terdapat peluang.

Albert Einstein

Kreativiti manusia difokuskan terhadap penyelesaian masalah yang boleh mencetuskan mitos perletakan jawatan dan perasaan putus asa.

Kenny Ausubel

Persekitaran, Ekonomi

Dan Keusahawanan

52

Objektif

Persekitaran, Ekonomi Dan Keusahawanan

Setiap tahun terdapat musim pembakaran di Indonesia. Merentasi kepulauan yang luas , berhektar-hektar hutan hujan tropikal ditebang dan dibakar oleh usahawan berskala kecil dan korporat besar untuk pengeluaran minyak sawit. Ribuan pekerja Indonesia diambil bekerja dan banyak keluarga berkeusahawanan yang terlepas dari belenggu kemiskinan kerana perniagaan tersebut. Namun demikian, hasilnya ialah malapetaka kepada persekitaran. Pencerahan hutan Indonesia, yang terbesar di dunia telah membawa negara ke kedudukan ke-14 dari segi peratus pelepasan karbon pada kadar pelepasan per kapita Indonesia telah meningkat sebanyak sepuluh kali ganda sejak awal 1970an. Menyemarakkan lagi ledakan keusahawanan terhebat dalam sejarah, pelepasan gas karbon dioksida telah meningkat dengan banyak sehingga 66.2 peratus sejak tahun 2000 (lihat jadual 3.3). Di seluruh dunia, pertumbuhan ekonomi dan aktiviti adalah berkaitan secara kerosot – negatif tetapi juga positif – sehingga ke pemanasan global.

Ini merupakan buku teks pertama yang melihat kepada keusahawanan global dari konteks perubahan iklim, ekonomi persekitaran dan keusahawanan ekologi. Usahawan yang faham tentang realiti iklim baru – dan yang sanggup untuk melabur sebagai persediaan dan menguruskan risiko – adalah secara terbaiknya bersiap sedia untuk merebut peluang.

1. Untuk menghargai peranan keusahawanan di masa krisis

3. Untuk mengkategorikan konsep-konsep penting dalam ekonomi perubahan iklim yang menjejaskan kegiatan keusahawanan

5. Untuk menghargai beberapa rangka kerja dalam keusahawanan ekologi yang sedang muncul.

2. Untuk mengklasiikasikan jenis-jenis perubahan iklim yang memberi kesan kepada usahawan di dalam konteks Asia Pasiik

4. Untuk memahami impak bahawa krisis kewangan mungkin menjejas-kan ekonomi keusahawanan

53 Buku ini ialah mengenai ‘keusahawanan seandainya jika planet

masih dipentingkan’.

Keusahawanan Semasa Waktu Krisis

Setengah idea yang paling inovatif telah muncul semasa berlakunya krisis. Hanya kerana pasaran kredit telah kering dan pemanasan global meningkat, semangat inovasi tidak tidur tapa. Jika ahli teori keusahawanan paling tersohor, Joseph Schumpeter masih hidup hari ini, beliau mungkin mengatakan bahawa kemorosotan ekonomi ‘mencuci papan batu menggunakan pemusnahan kreatif dan mencipta perubahan yang bertahan lama dan positif’. Berikut adalah beberapa tajuk penting: ‘Pasaran saham jatuh sehingga 50 peratus’, ‘Bank-bank berada dalam masalah dan telah mengurangkan jumlah pinjaman’, ‘Kebankrapan industri meluas seperti yang dijangka’, ‘Pengangguran meningkat dengan cepat’. Semuanya kedengaran begitu lazim, tetapi tajuk-tajuk tersebut bukanlah hari ini. Ianya adalah dari tahun 1974. Kemudian sehingga kini, sesiapa yang pernah terikir mereka mempunyai jawapan menyedari bahawa anggapan mereka adalah kurang tepat. Namun demikian, peluang muncul daripada krisis tersebut sebagaimana manusia dengan penyelesaian kreatif dan kemahiran melaksanakannya dimajukan dan membangunkan cara baru untuk mendapatkan modal, menggabung sumber dan mengkomersilkan inovasi mereka. Sepanjang dua tahun akan datang pasaran pulih seutuhnya. Kemahiran mencari peluang baru apabila keadaan kelihatan kabur dipanggil keusahawanan.

Semasa zaman kemelesetan yang besar, General Electric telah memperkenalkan mentol lampu luorescent, yang mempunyai jangka hayat dua kali ganda berbanding lampu incandescent atau pijar tetapi menggunakan separuh tenaga. Ray Kroc telah membuka McDonald pertama semasa kemerosotan Eisenhower. Semasa perang Vietnam dan krisis minyak tahun 1973, Bill Gates dan Paul Allen menubuhkan Microsoft. Semasa kemerosotan era Reagan di awal 1980an, Microsoft memperkenalkan Word. Semasa Perang Teluk Pertama, the World Wide Web and Apple PowerBook telah muncul. Apabila runtuhnya Dotcoms dan serangan 9/11 berlaku, iPod keluar ke pasaran. Sesungguhnya, 18 hingga 30 syarikat yang membentuk ‘the Dow Jones Industrial Average’ dilancarkan semasa kemerosotan atau pasaran saham dalam keadaan kurang aktif. Sebagaimana Vivek Wadhwa dari Duke University dan Harvard Law School telah catatkan, ‘peneroka yang melancarkan irma tersebut (dan lain-lain) semasa waktu paling gelap mempunyai kurang persaingan, kos lebih rendah, mudah mengambil pekerja dan kurang tekanan untuk berkembang ... Di luar sana di dalam garaj seluruh negara adalah usahawan kini yang sedang membina syarikat-syarikat yang akan membantu meningkatkan ekonomi kita keluar dari kemerosotan.

54 Krisis yang mendorong kepada pemikiran inovatif. Proses kreativiti selalu berlaku apabila ambang pengetahuan kita telah dicapai dan terdapat kegagalan dalam sistem yang perlu ditangani. Dalam tempoh-tempoh krisis yang suram ini anda boleh sama ada duduk diam dan tidak membuat apa-apa dan tenggelam lebih jauh ke dalam atau anda boleh berundur ke belakang, ikirkan tentang satu penyelesaian dan cari keperluan manusia. Adalah mengkagumkan bahawa manusia mempunyai sistem pengemudian terbina seperti GPS di dalam kereta. Apabila anda membuat pusingan yang salah kita akan dinasihatkan supaya membuat pusingan semula (apabila perlu, buat pusingan ‘U’). Pusingan semula tersebut adalah satu inovasi – satu kaedah yang belum pernah dicuba sebelum ini.

Apabila kemerosotan mendongakkan kepalanya yang hodoh itu ia akan melemahkan semangat sesebuah ekonomi, justeru keusahawananlah yang mampu menyemai kembali tenaga ke dalam ekonomi dan masyarakat. Itulah yang telah dikaji oleh ahli ekonomi Carl Schramm terhadap implikasi pertumbuhan dan pemulihan daripada kemerosotan di dalam kitaran perniagaan. Schramm menyenaraikan empat sebab: (1) ledakan dorongan kreatif yang menjurus kepada inovasi, (2) kekurangan pilihan yang tersedia, (3) kos operasi lebih rendah dan (4) memukul korporat besar dengan teruk. Dalam tahun 1942, Schumpeter yang akan dicatat secara meluas dalam buku ini, telah memberi amaran bahawa pembirokrasian kapitalis telah membunuh semangat keusahawanan. Daripada mengambil risiko melalui kekacauan ‘pemusnahan kreatif’ yang dilepaskan oleh usahawan, golongan Keynes percaya bahawa hanya kerajaan dan korporat yang sahaja boleh memberikan kemakmuran. Namun demikian, perspektif telah berubah melalui celahan masa berdekad lamanya dan usahawan-usahawan Schumpeter kini sekali lagi berkeliaran di sekeliling bumi dengan tenaga kreatif meledak di dalam ekonomi dan mengeluarkannya daripada kemerosotan. Sejak zaman Reagan – Revolusi Thatcher tahun 1980an, hampir semua kerajaan dengan bakat ideologi masing-masing telah mengamalkan keusahawanan. Kesatuan Eropah, Bangsa-bangsa Bersatu dan Bank Dunia juga telah menjadi pendakwah dalam keusahawanan. Bagi ahli ekonomi berfahaman Schumpeter, boleh bertindak sebagai ‘mandian sejuk untuk sistem ekonomi’ yang baik, melepaskan modal dan buruh daripada sektor yang sedang nazak dan mengizinkan pendatang baru untuk bergabung semula dengan cara baru yang imaginatif. Kejatuhan ekonomi boleh mendatangkankan kesan positif. Mereka boleh memaksa syarikat-syarikat untuk meningkatkan kecekapan mereka, menghapuskan pembaziran dan berjuang melakukan sesuatu dengan lebih bijak lagi. Dalam keadaan sedemikian telah nyatakan bahawa inovasi adalah satu-satunya keadaan penting untuk menukarkan keadaan krisis kepada peluang.

Kini kita juga sedang berhadapan dengan perang iklim yang besar, menguji sama ada manusia boleh bertahan atau tidak. Walaupun usahawan perlu mengambil bahagian yang besar tentang tanggung jawab untuk pemanasan

55 global, mereka juga adalah agen perubahan yang boleh mengubah keadaan

menjadi yang sebaliknya. Logik perniagaan tulin adalah hanya muzik kepada telinga kita: ‘Manfaat tindakan awal yang kuat terhadap perubahan iklim adalah lebih utama daripada kos’. Perkataan-perkataan tersebut muncul dengan tegas dalam ‘Ringkasan Eksekutif dalam Stern Review tentang ekonomik dalam perubahan iklim. Bilangannya telah mencatatkan: Mengambilkira masalah sekarang akan melibatkan kos lebih kurang 1 peratus dari Keluaran Negara Kasar setahun. Tidak melakukan apa-apa, mengikut banyak model ekonomi, akan melibatkan kos yang perlu dibayar oleh dunia 5 peratus dari KNK setahun – ‘kini dan selama-lamanya‘, mengikut laporan. Angka 5 peratus tersebut adalah merupakan gambaran terbaik jika tidak melakukan apa-apa: Jika semua faktor risiko diambilkira dan semuanya berlaku serentak, maka angka boleh jadi tinggi sehingga 20 peratus. Rumusan ini serta angka-angkanya adalah apa yang akan paling diingati mengenai laporan ini.

Perubahan Iklim Mempengaruhi Usahawan

Keadaan perubahan iklim di Asia Pasiik sudah menunjukkan kesan di Asia Pasiik. Semakin ianya diperkuatkan ia akan menyebabkan peningkatan gangguan dan ketidakstabilan yang akan mempengaruhi jutaan manusia. Bandaraya mega Asia dan kawasan yang padat penduduknya disepanjang pantai lautan Pasiik dan India telah diancam dengan peningkatan paras laut ditambah dengan kebanjiran sungai-sungai akibat mendapan dari hulu sungai yang meningkat. Kesan gabungan ini mencepatkan perubahan iklim dan tekanan kegunaan tanah semakin berpecah dan besar kemungkinan akan memusnahkan ekosistem Asia dengan meluas merangkumi beberapa kepelbagaian biologi terkaya di dunia. Banyak jenis binatang mamalia dan burung di Asia Pasiik boleh jadi terhapus hasil dari kesan sinergistik peruhahan iklim dan pecahan habitat. Mereka yang mempunyai sumber paling sedikit mempunyai keupayaan paling kecil untuk penyesuaian dan akan paling terkesan dengan kemusnahan oleh perubahan iklim. Peningkatan suhu purata secara global akan menghasilkan kerugian ekonomi bersih di dalam banyak negara-negara membangun untuk semua magnitud kepanasan, keadaan adalah paling ekstrim di kalangan orang paling miskin di dalam negara berkenaan.

Australia dan New Zealand juga tidak akan terkecuali. Meskipun ada harapan bahawa perubahan iklim akan membantu beberapa tanaman di negara tersebut, perolehan jangka pendek akan diatasi oleh kemusnahan dan kerugian jangka panjang. Kemarau dan kebakaran akan menjadi lebih lumrah dan air menjadi lebih berharga sebagaimana disebahagian besar Australia adalah kering. Ancaman daripada kejadian melampau akan mengubah kehidupan ramai penduduk Australia. Barisan evolusi biologi yang telah berkembang perlahan-lahan di Australia dan New Zealand

56 berjuta-juta tahun dulu, begitu juga dengan beberapa kepelbagaian biologi di muka bumi, juga boleh terjejas oleh perubahan iklim. Ekosistem Australia terutamanya yang mudah rosak akibat perubahan iklim termasuklah terumbu karangnya, habitat kawasan tandus dan separuh tandus di barat daya Australia dan pedalaman Australia dan sistem banjaran gunungnya. Tanah berair tawar di zon pesisir pantai di Australia dan New Zealand juga mudah terancam.

Negeri-negeri di kepulauan kecil di kawasan Asia Pasiik juga telah mengalami kesan peningkatan paras laut yang telah menyebabkan hakisan, kehilangan tanah, penempatan semula penduduk, risiko meningkat akibat serangan ribut dan kos yang tinggi untuk tindak balas dan penyesuaian dengan perubahan tersebut. Air tawar akan menjadi lebih genting kepada pulau-pulau kecil dengan perubahan iklim. Terumbu ikan yang menyokong penduduk di negeri-negeri kepulauan kecil terancam dengan teruk akibat ekosistem pesisir pantai adalah semakin lemah sebagaimana yang dijangka. Batasan pertanian akan menjadi semakin buruk oleh perubahan mendapan dan peningkatan paras laut hasil dari perubahan iklim. Akibat perubahan iklim juga menjejaskan dan mengancam harapan kepulauan kecil dalam industri ekopelancongannya dan pembangunan berdaya tahan.

Marilah kita selusuri lima masalah asas tersebut: populasi, air, kepelbagaian bio, makanan dan tenaga.

Populasi

Datuk dan moyang kita memasuki abad ke-20 dengan bilangan populasi dunia kurang dari dua billion. Sehingga 2009 angka tersebut dianggarkan menjadi kira-kira 6.76 billion meningkat sebanyak satu billion dalam hanya 12 tahun (lihat rajah 3.1). Ini merupakan tempoh masa paling singkat dalam sejarah untuk pertambahan satu billion dalam populasi dunia. Daripada 78 juta orang ditambah kepada dunia setiap tahun, 95 peratus tinggal dalam kawasan sedang membangun, terutama di Asia dan Afrika. Di Asia, dengan hampir 3.8 billion penduduk, kini merangkumi lebih 60 peratus daripada jumlah populasi dunia, manakala China dan India merangkumi 20 peratus dan 16 peratus mengikut urutan. Taburan populasi dunia dan kepadatan adalah sangat tidak seimbang, tetapi separuh daripada 25 negara-negara paling padat penduduknya adalah di Asia Pasiik. Negara-negara paling ramai penduduk ini juga mempunyai beberapa aktiviti keusahawanan paling tinggi kadarnya di dunia ramai daripada kalangan usahawan yang melancarkan perniagaan di dalam negara tersebut dipanggil usahawan keperluan kerana mereka mempunyai hanya sedikit pilihan.

Satu daripada dinamika yang menarik ialah setengah negara adalah terlebih penduduk dengan orang tua dan yang lain-lain dengan orang muda. China, Jepun, Australia dan negara-negara Amerika Utara dan Eropah

57 adalah negara yang penduduknya sedang meningkat tua. Satu daripada 10

orang di seluruh dunia kini berumur 60 tahun atau lebih tua, tetapi angka tersebut akan berubah menjadi satu kepada lima menjelang 2050. Pada 2050 terdapat lebih dari satu billion penduduk di dalam kumpulan umur tersebut. China berhadapan bukan sahaja dengan terlebih populasi tetapi juga populasi yang sedang meningkat tua dengan cepat kerana dasar satu-anak. Masalahnya ialah anak seorang dewasa kini seharusnya menjaga dua ibu bapa dan empat datuk dan nenek. Usahawan China mempunyai peluang yang besar di dalam bidang penjagaan orang tua. Sebaliknya, terdapat kawasan seperti India dan negara-negara di tenggara Asia pula mempunyai populasi remaja yang tersangat besar. Umur peringkat median di India, Malaysia dan Vietnam ialah 20-25 tahun. Umur median di Kampuchea pula ialah di antara 14-20 tahun.

Rajah 3.1 Pertumbuhan Populasi Jangka Panjang, 1750 Hingga 2050

100

80

60

40

20

Saiz populasi

Kenaikan populasi Juta

Kenaik

an tahunan

0

1750 1800 1850 1900 1950 2000 2050

10 Billion

8

6

4

2

58 Manakala setengah orang melihat kekacauan di tengah-tengah masalah populasi, usahawan melihatnya sebagai peluang-peluang. Berikut ialah satu lintas langsung tentang tiga jenis peluang untuk usahawan:

• Peluang-peluang kerana terlebih penduduk. Tekanan populasi telah membuka berbagai jenis peluang seluas-luasnya untuk usahawan sosial dan perniagaan. Penyelesaian diperlukan untuk mencari air minuman bersih, menyelesaikan masalah pencemaran air dan kontaminasi tanah, melawan penyakit berjangkit seperti HIV/AIDS, memerangi pengangguran dan kadar jenayah, menambahbaik kepelbagaian makanan, mencari sumber tenaga yang boleh diperbaharui, memperkenalkan perancangan keluarga, menyediakan pendidi-kan yang universal dan mempromosipendidi-kan perbandaran yang tiada pencemaran dan pengangkutan jarak jauh, ini hanyalah di antara beberapa contoh.

• Peluang yang timbul daripada populasi remaja. Di sini peluang pasaran untuk remaja nampaknya seperti tiada penghujung dan sepadan untuk pembekal-pembekal kecil dan sederhana di luar negara. Di antara beberapa peluang dalam bidang ini: internet sosial, muzik, sokongan selepas pasaran, sukan dan rekreasi, agen carian kerja dan freelancer, fesyen dan assesorinya, kereta murah, produk mesra alam sekitar dan alat-alat komunikasi peribadi, barang permainan kanak-kanak, produk kreatif dan pendidikan.

Jadual 3.1 Asia – Kepadatan Penduduk Dan Keusahawanan

Sumber: Diubahsuai daripada ‘World’s 50 Most Populous Countries: 2007’, www.infoplease.com/ipa/A0004391.html; Global Entrepreneurship Monitor, www.gemconsortium.org

Jumlah: 10 negara ASIA 3 424 051 549 Purata dunia 10.5%

1 2 4 6 7 10 12 13 19 24 China India Indonesia Pakistan Bangladesh Jepun Filipina Vietnam Thailand Korea Selatan

1 321 851 888 1 129 866 154 234 693 997 169 270 617 150 448 339 127 467 972 91 077 287 85 262 356 65 068 149 49 044 790

24.6 11.5 19.3 Tr Tr 5.4 39.2 Tr 28.4 14.8

SAIZ KEDUDUKAN NEGARA POPULASI USAHAWAN, PERATUS

59 USAHAWAN PENDUDUK @ POPULATION-PRENEURS

>>ENTREPRENEURIAL EDGE Di seluruh dunia terdapat usahawan yang menangani isu air dari konteks kekurangan, irigasi, sanitasi dan kemudahan untuk air minum yang bersih dan sihat. Inisiatif ini disokong oleh Yayasan Skoll.

>> Isaac Durojaiyeis ialah Pengarah Urursan DMT Toilet di Lagos. Beliau melancarkan syarikatnya selepas sedar bahawa walaupun 20 juta orang dalam masa terdekat akan tinggal dalam sesebuah negeri, tetapi tandas awam adalah sangat sedikit, keadadan begini akan membahayakan kesihatan. Kini beliau membina tandas bergerak secara tempatan menggunakan bahan tempatan, yang pertama di Afrika Barat. Disamping menambah baik sanitasi dan kesihatan awam, Durojaiye menggunakan tandas-tandas tersebut untuk menjana pekerjaan. Kebanyakannya diberikan kepada ketua-ketua geng jalanan (kini telah tidak melakukan jenayah lagi) dan kepada janda/balu, yang selalunya dalam masyarakat ini tidak mempunyai sumber.

>> Martin Fisher ialah CEO kepada Kickstart, sebuah enterprais tanpa keuntungan yang menganmbil berat tentang kegagalan utama pasaran dengan mengilang pam pengairan seperti ‘the Super MoneyMaker’ untuk membantu peladang kecil di dalam dunia yang sedang maju ini. ‘Mereka memiliki hanya satu harta – satu plot kecil tanah. Serta satu kemahiran asas: berladang.’

>> Jack Sim pengasas kepada ‘the World Toilet Organization’ (‘satu lagi WTO!’) dalam tahun 2001 apabila beliau menyedari bahawa 40 peratus dari populasi dunia tidak mempunyai tandas: ‘kadang kala mereka mempunyai TV, tapi tidak mempunyai tandas!’ Pada hari beliau mencapai umur 40 tahun, beliau tersedar bahawa beliau telah melakukan separuh untuk dirinya dan terus membuat keputusan untuk melakukan sesuatu yang penting: ‘Kehidupan seseorang adalah terhad, ia tidak akan melebihi 80 tahun. Jika anda mahukan kehidupan yang sepenuhnya, anda tidak sepatutnya menumupkan kepada hanya mencari duit. Anda seharusnya mencari makna yang lebih besar dan menggunakan masa yang diperuntukkan dengan cara yang lebih berguna untuk membantu orang lain.’

>> Adrien Couton pengasas International Development Enterprises (India) mengekspot teknologi pengairan titisan ke Pakistan dan Africa Timur, dan telah mencipta sistem untuk penjual semula membuat tempahan dan kini melayan empat juta peladang kecil.

Sumber: Adaptasi daripada ‘Global X and the Water Crisis’, www.socialedge.org/ blogs/global

60 • Peluang untuk populasi yang semakin tua. Populasi yang semakin tua ini dipanggil ‘baby boomers’, mereka dilahirkan selepas Perang Dunia Kedua. Dunia tidak pernah melihat begitu ramai orang berumur yang senang. Terdapat begitu banyak peluang-peluang dalam bidang: penaian umur dan produk rekabentuk umur, pengembaraan, jaringan pembinaan hubungan, produk nostalgia, perkhidmatan penyediaan makanan, peruntukan penjagaan kesihatan, teknologi penjimatan buruh untuk menggantikan pesara, pembinaan rumah untuk percutian, ubat-ubatan penjanaan semula, ubat berkait umur dan biotek.

Air

Di dalam milenium baru ini, planet kita dengan bentuk kehidupan yang berbagai dan banyak, sedang menghadapi krisis air yang teruk. Semua tanda-tanda menunjukkan bahawa keadaan adalah semakin buruk dan akan berterusan begitu. Walaupun air adalah berkurangan, krisis sebenarnya ialah tentang pentadbirannya – disebabkan oleh cara bagaimana kita tersalah urus air – bukannya tentang bekalan. Tragedi sebenarnya ialah kesan krisis air terhadap kehidupan seharian manusia yang dijangkiti penyakit berpunca dari air, mereka hidup dalam persekitaran yang merosot dan merbahaya dan tidak mendapat makanan yang mencukupi kerana kekurangan air. Persekitaran alam semulajadi juga terjejas. Ia terkurung di dalam timbunan sampah yang dibuang ke atasnya setiap hari akibat salah guna dan terlebih guna oleh mereka yang tidak mempunyai keprihatinan akan akibatnya kepada generasi akan datang.

Lebih dari dua-pertiga planet kita diliputi oleh air dan tubuh badan manusia yang juga mengandungi air. Walau bagaimanapun, air tetap merupakan sumber yang paling kurang. Jumlah sumber air bersih ialah kira-kira 2.5 peratus daripada jumlah semua air. Daripadanya 68.9 peratus adalah air bersih dalamm bentuk air batu dan salji tegar yang melitupi kawasan pergunungan, Antartik dan Artik, manakala 30.8 peratus tersimpan di bawah tanah. Air bersih di dalam tasik dan sungai hanyalah 0.3 peratus daripada bekalan air bersih dunia. Ini bermakna hanya satu kadar yang kecil sahaja air dunia tersedia untuk kegunaan manusia dan kebanyakannya digunakan untuk sanitasi, industri dan pengairan.

Air adalah sukar untuk dibersihkan, tidak mudah untuk diangkut dan – paling penting – mustahil untuk diganti, namun demikian ia telah memainkan peranan yang besar dalam kesinambungan bangsa manusia. Jurutera berkeusahawanan, usahawan dan inovator awal-awal lagi telah mencipta kemudahan pengangkutan dan penyimpanan untuk air bersih (seperti saliran air dan kolam-kolam buatan) yang membuatkan munasabahnya untuk membina bandaraya lebih besar lebih jauh daripada tempat kemudahan air bersih.

61 Sementara itu, usahawan bio mencipta tumbuhan dan binatang yang

berhasil tinggi yang memerlukan jumlah air yang sangat banyak. Secawan kopi memerlukan 140 liter air untuk mengeluarkannya, manakala 1 liter susu memerlukan 1000 liter air. Ia boleh mengambil 15 500 liter air untuk membuat 1 kg daging lembu atau 3000 liter untuk mengeluarkan 1 kg daging ayam. Sebaliknya, binatang ternak yang sama mengeluarkan lebih daripada 10 billion tan bahan buangan setiap tahun yang menjadi sumber utama pencemaran. Dalam kebanyakan negara, bukan manusia yang menggunakan kebanyakan daripada air, ianya adalah industri dan terutamanya pengeluaran sumber tenaga (seperti kilang tenaga atom) dan pertanian. Jangkaan adalah menjelang 2025 lebih daripada 35 peratus dari populasi dunia akan tinggal di dalam kawasan yang kesempitan air, ini bermakna mereka akan terkesan oleh masalah kekurangan air bersih yang kronik berulang kali. Manakala tempat-tempat lain akan menghadapi masalah sebaliknya. Mereka akan mengalami bencana berkaitan hujan dengan kadar kekerapan yang tinggi seperti banjir, runtuhan tanah lumpur, ribut taufan dan puting beliung. Adalah dianggarkan bahawa 20 peratus daripada kekurangan air adalah disebabkan oleh berubahan iklim, dengan 80 peratus disebabkan oleh pembangunan ekonomi dan pertambahan penduduk. Namun demikian terdapat berbagai peluang perniagaan di tengah-tengah kegawatan ini. Pelaburan di dalam penyediaan air minuman bersih dan sanitasi menyumbang kepada pertumbuhan ekonomi. Untuk setiap $1 yang dilaburkan, Organisasi Kesihatan Sedunia (WHO) menganggarkan pulangannya adalah di antara $3 ke $4, bergantung kepada kawasan dan teknologi. Dari segi kelebihan daya saing pula ia akan menjadi lebih produktif jika usahawan di dalam negara-negara yang mempunyai sumber air yang banyak menumpukan perhatian kepada pengeluaran barangan berinsentikan air. Ini dipanggil sebagai perdagangan air maya, kerana air boleh ‘disepadukan’ dalam pengeluaran produk dan perkhidmatan. Usahawan hendaklah melihat kepada perniagaan yang boleh menggunapakai pertukaran air maya. Negara-negara yang kekurangan air hendaklah menggunakan sumber air mereka untuk pengeluaran air minuman dan sanitasi untuk penduduk mereka manakala negara yang mempunyai banyak sumber air hendaklah mengkhususkan kepada pengekspotan produk pertanian. Pengekspot paling penting dalam air maya di Asia ialah Thailand, India, Australia, dan Vietnam, manakala Sri Lanka, Jepun, Korea dan China adalah negara-negara yang paling bergantung kepada pengimpotan air maya. Usahawan juga boleh menandakan peluang-peluang nic, sebagai contoh, mengeskpot air maya daripada Thailand ke Sri Lanka.

62

Jadual 3.2 Perdagangan Air Maya

Sumber: Disedut dari A.Y. Hoekstra and P.Q. Hung, ‘Virtual Water Trade: A Quantii cation of Virtual Water Flows between Nations in Relation to International Crop Trade’, Value of Water Research Report Series, No. 11, Delft, Netherlands: UNESCO/IHE, 2002: 26, www.ihe.nl/content/download/2614/26914/i le/Report11-Hoekstra-Hung.pdf

1 2 4 5 6 13 16 Sri Lanka Jepun Korea Selatan China Indonesia Malaysia Taiwan 428.5 297.4 112.6 101.9 101.7 51.3 35.2 1 2 3 4 5 6 7 Amerika Syarikat Kanada Thailand Argentina India Australia Vietnam 758.3 272.5 233.3 226.3 161.1 145.6 90.2 PERINGKAT DUNIA

NEGARA IMPOT BERSIH

JUMLAH, BILLION CUBIC METRES

PERINGKAT DUNIA

NEGARA EKSPOT BERSIH

JUMLAH, BILLION CUBIC METRES

Rajah 3.2 Kelebihan Daya Saing Melalui Perdagangan Air Secara Maya

Sumber: H. Yang, L.Wang, K. C. Abbaspour and A.J.B. Zehnder, ‘Virtual Water Trade: An Assessment of Water Use Eiciency in the International Food Trade’, Hydrology and Earth System Sciences, 10, 2006: 448, www.hydrol-earth-syst sci.net/10/443/2006/hess-10-443-2006.pdf.

63 USAHAWAN AIR @ ‘WATER-PRENEURS’

>>KELEBIHAN KEUSAHAWANAN >> Mengumpul air ribut dan hujan dengan lebih komprehensif. Secara ekonomi mendapatkan semula air ribut dan air hujan adalah satu cara ringkas untuk meningkatkan bekalan air sehingga 5-7 peratus seluruh dunia. Ini adalah umpama buah yang masak dan rendah kedudukannya untuk negara-negara yang mempunyai musim hujan yang banyak. Berasaskan skala lebih kecil, rumah-rumah boleh mengitar semula air untuk kegunaan sendiri selain yang untuk diminum, manakala bandar-bandar dan kampong boleh memungut air dengan lebih berkesan lagi.

>> Menyimpan dan mengangkut air dengan cara yang lebih lestari dan selamat. Terdapat keperluan yang besar untuk penyelesaian yang lebih boleh dipercayai untuk menyimpan, mengangkut dan menghantar air yang sudah ditapis yang kini dibazirkan atau dicemarkan semula berulang kali. Air bersih yang disimpan mudah dicemari. Mengangkut air yang boleh diminum juga merupakan satu cabaran. Infrastruktur air menyebabkan lebih dari 30 peratus air hilang semasa pengangkutan di India dan China. Membaiki infrastruktur dan mendapatkan semula 30 peratus air yang hilang tersebut memerlukan penyelenggaraan yang lebih tinggi dan justeru itu lebih banyak dana awam dibelanjakan.

>> Menjadikan air bersih selamat untuk diminum. Di India, penyakit seperti malaria, tifoid, kolera dan diarea membunuh 1600 kanak-kanak setiap hari. Dalam kes ini apabila pengguna tidak percayakan kualitinya. Mereka tidak akan meminumnya tanpa kawalan dalam penapisan. Penyelesaian primitif ialah dengan memasak air tersebut, iaitu cara yang mahal berkaitan penggunaan tenaga. Penyelesaian lain ialah dengan memasang penapis dan membubuh klorin atau bahan peluntur sebelum diminum. Jenis katrij pembersihan baru kelihatan memberangsangkan dan murah untuk dipasang. Penyelesaian lain menggunakan binatang cengkerang yang dikitar semula memproses bahan buangan yang mengasingkan keladak, besi berat dan pencemaran organik dari air pembinaan. >> Menukar air laut menjadi air minuman. Proses ini dipanggil menyahmasinkan. Ianya dilakukan dengan ‘osmosis terbalik’ yang mengasingkan garam dan lain-lain pencemaran daripada air bersih dengan menolak air laut dari air bersih melalui membran penapisan pada kelajuan yang tinggi. Hanya sehingga beberapa tahun dahulu, proses ini adalah tidak tertanggung kerana kos tenaga untuk menyahmasinkan air laut adalah empat kali kos penyelesaian secara tradisi. Dibiayai oleh modal teroka, inovasi dalam nyahmasin dilakukan dengan beberapa cara – beberapa syarikat memberikan tumpuan kepada membran penapisan, yang lain kepada penjimatan tenaga yang diperlukan untuk osmosi terbalik dan yang lain kepada pendekatan terbaru keseluruhannya yang tidak memerlukan membran. >> Menyimpan air bersih yang ada dengan mengurangkan jejak air dalam produk dan perkhidmatan tersedia. Kategori akhir ini merangkumi penyelesaian penji-matan air yang dapat menjimatkan penggunaan air dengan banyak. Lebih kurang 85 peratus dari air di dunia digunakan oleh pertanian, 10 peratus oleh industri dan

64

Untuk mengekalkan sesuatu dalam keadaannya maka wajarlah untuk diperhatikan bahawa usahawan air lain bertanggung jawab untuk satu daripada komoditi yang benar-benar membazir di dalam dunia hari ini: air yang dibotolkan. Air yang dibotolkan adalah lebih mahal daripada petrol dan menyumbang dengan banyak kepada pelepasan rumah hijau melalui pengeluaran botol yang dibuat menggunakan petrolium, besar kemungkinan di kilang yang membakar minyak fossil. Mengambil kira juga pelepasan melibatkan penghantaran botol kejarak yang jauh (air adalah agak berat), memastikannya sejuk dan akhirnya, mengangkutnya untuk dikitar semula atau ditimbus (maka berlaku lagi kesan ekologi). Di dalam ekonomi yang sedang membangun air yang dibotolkan meningkatkan jurang di antara apa yang ada pada air dan apa yang tidak ada pada air.

Kepelbagaian Bio

Akibat dari kekalutan yang dihadapi oleh usahawan hari ini, kepupusan beberapa jenis haiwan liar secara berterusan mungkin yang terburuk. Sebagaimana yang pernah dikatakan oleh ahli biologi pemenang hadiah Pulizer Edward O. Wilson dari Harvard University: Perkara paling buruk yang boleh berlaku ... bukanlah kepupusan sumber tenaga, kejatuhan ekonomi, perang nuklear yang terhad, atau penaklukan oleh sebuah kerajaan totalitarian. Sama hebat dengan malapetaka tersebut yang mungkin bagi kita, mereka boleh dibaikpulih dalam tempoh beberapa generasi. Satu proses yang berterusan akan mengambil jutaan tahun untuk diperbetulkan ialah kehilangan genetik dan jenis haiwan liar dengan pemusnahan habitat semulajadi mereka. Inilah suatu hakikat yang keturunan kita paling tidak mahu memaakan kita kerananya.

Wilson menjangkakan menjelang 2010 separuh daripada jenis-jenis haiwan liar akan hilang dari muka bumi ini jika keadaan ini berterusan.

Kepelbagaian bio bermakna berbagi jenis kehidupan di dalam semua 5 peratus oleh rumah tangga. Terdapat peluang yang besar untuk teknologi baru untuk mencipta semula pertanian – makanan akan ditanam di atas tanah yang lebih sempit untuk menjimatkan air yang semakin kurang dan mungkin mahal. Proses transfomasi asas yang lain perlu direka untuk mengurangkan penggunaan air industri dan rumah tangga. Dalam tempoh lima tahun akan datang, pendorong utama untuk penggunaan teknologi dan proses baru akan meningkatkan harga air dengan cepat. Kaedah lain untuk mengurangkan penggunaan air ialah dengan mengitar semula air rumah tangga.

Sumber: Dicedok dari Dominique Trempont, ‘Water Shortages: Opportunities for Entrepreneurs’, 8 March 2009, www.sramanamitra.com/2009/03/08/watershort-agesopportunities-for-entrepreneurs/

65 bentuknya. kepelbagaian biologikal yang besar di atas planet kita

mengambil masa berbillion tahun untuk berubah perlahan-lahan dan hanya satu bahagian dari jenis hari telah dikenalpasti dan diberikan nama-nama rasmi. Bumi tidak boleh berfungsi dengan teratur tanpa kepelbagaian bio kerana ekosistem yang bekerja dengan baik menyediakan persekitaran dengan khidmat yang sesuai seperti pembersihan dan perlindungan air dan sumber-sumber air, pembentukan tanah, penyimpanan nutrien dan kitar semula, kestabilan dan menyederhanakan iklim, makanan, ubat-ubatan, kepebagaian genetik, sumber masa hadapan, kesenggangan dan budaya, estetik dan faedah intelektual.

Masalahnya ialah manusia telah memusnahkan kepebagaian bio di muka bumi dengan rakusnya. Ahli sains menggelarkannya sebagai kejadian kepupusan Holocene, kepupusan jenis haiwan secara besar-besaran dan berterusan semasa zaman Holocene (moden – akhir 100 000). Satu contoh yang baik tentang bagaimana usahawan telah menyumbang kepadanya diterangkan dalam bahagian yang lain.

Kira-kira 10 000 tahun yang lalu apabila manusia bertambah maju dan berpecah-pecah, kepupusan haiwan mula bertambah cepat – secara dramatiknya sejak 1950an. Secara bertentangan, sebab-sebab mengapa kepupusan secara besar-besaran ini adalah berpunca dari daya cipta manusia serta semangat keusahawanan sebagaimana ciptaan bandar dan industri telah membuatkan ruang tempat tinggal untuk beribu jenis kejadian tidak dapat didiami.

HARGA SEBENAR UNTUK AIR FIJI

>>KELEBIHAN BERKEUSAHAWANAN Pulau kecil negara Fiji dengan penduduk lebih kurang 150 000 orang kini dikawal oleh rejim tentera yang berkuasa melalui rampasan kuasa Fiji 2006. Dengan sebuah kerajaan yang tidak stabil seperti itu, setengah penduduk menderita manakala beberapa industri bertambah maju. Satu daripada syarikat yang bertambah maju tersebut ialah Fiji Water. Air dimport ke AS daripada negara pulau kecil Fiji yang mengambil tempat kedua dalam air yang dibotolkan. Perancis, sudah tentu, nombor 1.

Hari ini, lebih kurang satu pertiga daripada penduduk Fiji kurang kemudahan untuk mendapatkan air minuman bersih, menyebabkan berlakunya insiden tipoid dan lain-lain penyakit berkaitan dengan air. Ironi kepada statistik tersebut Fiji Water mengekspot lebih kurang 130 juta liter air Fiji tahun lepas.

Untuk menunjukkan bahawa mereka bersikap mesra alam ‘Green Face’ kepada dunia – Fiji Water memulangkan sejumlah kecil wang untuk membawa air bersih ke kawasan tertentu di Fiji. Namun demikian menurut siasatan BBC baru-baru ini,

66

ibu negara Fiji iaitu Suva mempunyai sistem air yang tidak boleh dipercayai iaitu infrastruktur yang gagal berfungsi.

Oleh itu, jangan terlupa tentang kuasa transnasional Air Fiji yang menggunakan pemerintah-pemerintah Fiji yang tidak berkuasa. Di awal bulan Julai 2008, kerajaan Fiji mencadangkan satu cukai dikenakan terhadap air yang dibotolkan untuk tujuan menjana pedapatan dan membantu menambah baik dan memulihkan sumber air pulau tersebut. Dalam jangka masa beberapa minggu sahaja kerajaan menggugurkan cukai air yang dibotolkan kerana ancaman terhadap ekonominya secara terang oleh pelobi-pelobi air yang dibotolkan. Ancaman wujud apabila syarikat pembotol menyatakan bahawa mereka tidak beroperasi jika dikenakan cukai tersebut. Protes air yang dibotolkan ini telah mengakibatkan Fiji dengan perbelanjaan sehingga $3 juta sebab kehilangan hasil ekspot seminggu. Dengan senapang yang begitu besar di kepala mereka kerajaan Fiji dengan segera menggugurkan cukai yang dicadangkan.

Namun demikian, terdapat satu aspek penting tentang kejatuhan Air Fiji yang jarang sekali disebut. Ini adalah natijah persekitaran jangka panjang dengan mengambil air yang tidak ternilai harganya dan meletakkannya ke dalam botol plastik. Air bersih di atas pulau gunung berapi adalah luar biasa dan jarang dijumpai kerana pulau sedemikian terbina oleh tanah yang berliang atau poros dan berbatu. Oleh sebab itu, air segar yang dijumpai di atas pulau gunung berapi adalah bernilai kerana ia menyokong ekosistem tropikal dan selalunya mengalir keluar ke lautan dengan agak cepat. Air segar adalah cecair yang paling bernilai di muka bumi ini. Melalui keajaiban kimia daripada kitaran hidrologi-air segar kita selalunya diproses oleh alam semulajadi dan disimpan buat sementara waktu di daratan. Hanya satu bahagian kecil sahaja, iaitu lebih kurang seratus dari satu peratus yang boleh digunakan oleh manusia.

Kunci kepada kejayaan dan ketahanan semua kehidupan ialah aliran bertenaga air melalui biosfera kita. Apabila air segar yang tidak ternilai mengalir daripada daratan dan bercampur dengan air masin dunia- terdapat satu letupan ajaib kehidupan bersama dengan apa yang kita panggil ‘zon pantai’. Letupan kehidupan pantai adalah penting untuk asas rantaian makanan untuk lautan kita. Apabila kita mengepam air dari mana-mana pulau gunung berapi, seperti yang ditemui di Fiji kita mengalih satu tenaga pemberi kehidupan yang penting keluar dari kawasan lautan global kita. Menurut fakta, Fiji Water bercakap besar mengenai bagaimana terpencilnya pulau Fiji – oleh itu mereka membolot kesucian air Fiji. Namun demikian, keterpencilan ini yang membuatkan air segar Fiji semua lebih bernilai kepada penduduk tempatan, ekosistem tropikal mereka serta ekosistem lautan yang telah berubah perlahan-perlahan di dalam kawasan tersebut jutaan tahun dahulu lagi.

Justeru itu, setiap kali kita melihat sebotol air Fiji, mari nilaikan harga sebenarnya botol tersebut kepada dunia kita yang hidup ini untuk hari ini dan masa depan. Harapannya, kita akan melihat harganya yang jauh lebih tinggi daripada wang yang ada dalam poket kita.

Sumber: © 2009 Independent Media Institute. All rights reserved. William E. Marks, ‘The True Price of Fiji Water’, AlterNet, 2 October 2008, www.alternet.org/sto-ry/101207/

67 Keusahawanan dan ciptaan mendorong penggunaan sumber yang lebih

tinggi, yang mana tidak boleh diganti oleh alam semula jadi secepat mungkin. Sebagaimana pengembaran bersimpang-siur di planet, mereka membawa bersama mereka alat teknologi yang memusnahkan secara besar-besaran serta ancaman oleh jenis haiwan dan tumbuhan yang telah diperkenalkan yang mengganggu keseimbangan ekosistem. Ini bukanlah apa yang dimaksudkan oleh Schumpeter apabila ia menggelarkan usahawan sebagai agen ‘pemusnahan secara kreatif’.

Kerosakan terbesar kepada kepelbagaian bio berkemungkinan besar dilakukan oleh usahawan keperluan dalam ‘paru-paru bumi’ – hutan hujan tropika. Hutan hujan tropika dijumpai di Asia Tenggara, termasuklah negara dari Myanmar hingga ke Filipina. Papua New Guinea dan timur laut Australia. Hutan hujan secara berterusan memproses kuantiti karbon dioksida menjadi oksigen dengan banyak dan menyokong puluhan juta jenis tumbuhan, serangga dan haiwan lain. Usahawan bio-minyak yang menebang hutan hujan untuk menanam kelapa sawit di Malaysia atau Indonesia mungkin berjaya membawa keluarga mereka keluar dari belenggu kemiskinan, tetapi kilang mereka mengancam keseimbangan persekitaran dan mengakibatkan hilangnya jenis tumbuhan dan haiwan dengan banyaknya, tidak diambilkira budaya pribumi lagi.

Dari sudut keusahawanan jika anda mempunyai satu dollar untuk melabur, dalam bidang apakah di dalam dunia ia akan menyumbang paling banyak ke arah memperlahankan kadar kepupusan jenis tumbuhan dan haiwan semasa? Satu cara untuk menjawab soalan tersebut ialah dengan merujuk kepada peta tentang tempat panas berbagai bio yang tidak boleh diganti lagi yang paling terancam oleh kepupusan jenis tumbuhan dan haiwan.

Hutan hujan Amazon adalah yang terbesar dan kaya dengan jenis tumbuhan dan haiwan paling besar di dunia. Kawasan ini merupakan tempat tinggal kepada kira-kira 2 500 jenis serangga, puluhan ribu tumbuhan dan 2 000 jenis burung dan mamalia. Dengan dorongan oleh industri balak dan kertas, syarikat yang sangat berkeusahawanan terus tebang dan bersihkan lebih banyak hutan hujan seperti jati, mahogani dan kayu ros.

68

Rajah 3.3 Kawasan Penting Untuk Kepelbagaian Bio Di Dunia

Petunjuk

1. The Tropical Andes 18. The Philippines

2. Mesoamerica 19. Indo-Burma

3. The Caribbean Islands 20. The Mountains of Southwest China

4. The Atlantic Forest 21. Western Ghats and Sri Lanka

5. Tumbes-Chocó-Magdalena 22. Southwest Australia

6. The Cerrado 23. New Caledonia

7. Chilean Winter Rainfall-Valdivian Forests 24. New Zealand

8. The California Floristic Province 25. Polynesia and Micronesia

9. Madagascar and the Indian Ocean Islands 26. The Madrean Pine-Oak Woodlands 10. The Coastal Forests of Eastern Africa 27. Maputaland-Pondoland-Albany 11. The Guinean Forests of West Africa 28. The Eastern Afromontane

12. The Cape Floristic Region 29. The Horn of Africa

13. The Succulent Karoo 30. The Irano-Anatolian

14. The Mediterranean Basin 31. The Mountains of Central Asia

15. The Caucasus 32. Eastern Himalaya

16. Sundaland 33. Japan

17. Wallacea 34. East Melanesian Islands

69 Kepelbagaian bio yang sedang menurun tentang lautan perlu mendapat

perhatian khusus kerana ia meliputi lebih dari dua-pertiga muka bumi kita. Aktiviti manusia telah memberikan ancaman yang serius kepada kepelbagaian bio lautan dan keupayaan mereka untuk menyokong sistem perikanan, rekreasi dan pembersihan air serta perkhidmatan lain yang kita pandang ringan sahaja. Bertahun-tahun perikanan perindutsrian New England di AS, dalam pencarian tanpa jemu mereka untuk mendapatkan syer pasaran dan mengatasi pesaing, telah menggunakan George Bank di Atlantik Utara ke tahap maksima. Terlebih tangkap ikan, pencemaran, serta ambil ringan dan banyak lagi kerapuhan dan kompleks daripada yang kita pernah terikir, ruang tempat tinggal kita yang luas ini kini sedang mereput dengan cepat. Tindakan diperlukan dengan seberapa segera yang boleh untuk menyekat hilangnya kepelbagaian bio, tetapi kerajaan dan badan bukan kerajaan tidak boleh melakukannya sendirian. Di sinilah tempat usahawan kepelbagaian bio perlu melangkah masuk. Perniagaan kepelbagaian bio boleh dideinisikan sebagai ‘enterprais komersil yang menjana keuntungan melalui aktiviti-aktiviti yang memulihara kepelbagaian bio, menggunakan sumber biologikal secara lestari dan berkongsi manfaat daripada penggunaan ini secara seimbang’.

Kes perniagaan berkeusahawanan untuk kepelbagaian bio adalah mudah untuk dilakukan apabila sebuah irma bergantung secara langsung kepadanya untuk beroperasi. Ini mudah untuk dilihat di dalam pelancongan berasaskan alam semulajadi, di mana aliran pendapatan kepada enterprais persendirian bergantung dengan jelas kepada kesihatan ekosistem sekitarnya. Dalam kes sedemikian, pemilik dan pengurus perniagaan perlukan sedikit pujukan untuk melabur ke dalam pengurusan kepelbagaian bio. Usahawan juga boleh mencari peluang di dalam sektor lain, di mana kepelbagaian bio adalah berkaitan dengan kos lebih rendah, produktiviti yang meningkat dan akhirnya keuntungan yang lebih tinggi.

MASALAH DENGAN MINYAK SAWIT

>>KEUSAHAWANAN AMALAN Minyak sawit kini merupakan minyak sayuran paling popular di dunia. Namun demikian, kenaikan dalam penguasaan pasaran telah membebankan persekitaran dengan kos yang tinggi – pengeluarannya adalah satu daripada punca utama kemusnahan hutan hujan di Asia Tenggara. Juru kempen persekitaran sedang berusaha untuk meregulasikan industri tersebut, tetapi masa nampaknya semakin suntuk, bukan sahaja untuk 2000 orang utan yang dibunuh setiap tahun, tetapi untuk planet ini sendiri.

Telah muncul bahawa banyak bilangan makanan harian kita dan produk lain yang menyumbang kepada penyalahgunaan terhadap hak manusia dan pengekalan malapetaka alam sekitar yang bukan sahaja menjadi punca pencemaran udara dan

70

Sebagai contoh:

• Ekosistem yang lebih berbagai sebagai destinasi pelancongan • Berbagai tanah secara biologi untuk pertanian yang lebih produktif • Kepelbagaian marin untuk meningkatkan produktiviti perikanan

• Kepelbagaian tanaman genetik untuk mengekalkan ketahanan penyakit dan hasil

mempercepatkan pemanasan global tetapi dapat dilihat kepupusan salah satu jenis haiwan yang dekat dengan kita. Minyak sawit, dinilai kerana ia pejal pada suhu bilik, digunakan dalam setiap masakan daripada sarapan sehingga kepada bijirin dan sabun. Majoriti yang luas dalam minyak sawit dunia datangnya dari Malaysia dan Indonesia, di mana perkembangan industri tersebut telah memusnahkan berjuta-juta hektar hutan hujan.

Lambat laun, kita akan berhadapan dengan kesan persekitaran oleh minyak sawit. Pembasmian hutan diikirkan untuk menyumbang 20 peratus daripada karbon dioksida atmosfera yang dilepaskan setiap tahun. Industri minyak sawit sedang menyumbang dengan signiikan kepada jumlah pembakaran hutan untuk mengosongkan tanah. Kesannya adalah buruk apabila paya gambut dikeringkan dan seterusnya mudah terbakar kerana ia melepaskan karbon yang terasing untuk tempoh beribu tahun. Ini telah berlaku dalam beberapa kejadian di dekad yang lepas.

Menurut beberapa anggaran, kawasan yang diberikan kepada minyak sawit Indonesia sahaja mungkin meningkat tiga kali ganda kepada 16.5 hektar menjelang 2020. Syarikat-syarikat perladangan telah pun mempunyai konsesi di dalam kawasan yang luas di Aceh, Sumatra dan Kalimantan Barat dan Tengah di Borneo. Kerajaan kedua-dua negara sedang mempertimbangkan untuk memajukan 18 000 kilometer persegi ‘pagar’ kelapa sawit sepanjang sempadan Malaysia-Indonesia di Borneo, yang boleh merentasi habitat kritikal orang utan di hutan terlindung dan tidak terlindung dan memberikan implikasi yang serius kepada hidrologi di seluruh pulau.

Jadi apakah pengguna boleh lakukan mengenainya? Jawapan yang jelas ialah dengan memboikot minyak sawit dan mana-mana syarikat yang terlibat dalam pengeluaran dan perdagangannya. Malangnya, ia bukanlah mudah. Untuk permulaan, walaupun minyak sawit dan derivatifnya adalah semuanya berkaitan, ianya sukar untuk mencari senarai kandungannya. Dalam kebanyakan makanan, minyak sawit dirujuk sebagai minyak sayuran, manakala derivatifnya mempunyai beberapa nama, majoritinya ialah yang tidak dapat difahami oleh semua tetapi lulusan biokimia.

Sumber: Charlie Furniss, ‘Seeds of Destruction’, Geographical, 78(3), 2006: 45–55. © Geographical is the property of Circle Publishing Ltd

71 • Hutan tropikal yang berbagai sebagai lokasi utama di mana boleh

mencari baka baru serta kompaun untuk pertanian, perindustrian dan kegunaan farmasi

• Perikanan termasuklah akuakultur

• Rampasan atau sequestratio karbon dalam biomass • Bayaran untuk perlindungan batasan kawasan perairan • Pencarian bio

• Khidmat pengurusan kepelbagaian bio

• Cabang-cabang kepelbagaian bio – termasuk skim wajib dan sukarela

• Pemburuan rekreasi dan sukan memancing

Syarikat-syarikat besar dan kecil telah pun mendapat hasil daripada usaha pemuliharaan, secara lestari menggunakan dan (dengan satu cara atau yang lain) berkongsi manfaat daripada keuntungan dalam pertanian organik, pelancongan ekologi dan lain-lain usaha kepelbagaian bio.

Makanan

Hak manusia terhadap makanan adalah tertakluk di bawah Pengisytiharan Umum Hak-Hak Manusia, Artikel 25, yang mengatakan, ‘Setiap orang mempunyai hak kepada satu taraf kehidupan untuk tinggal secukupnya dengan kesihatan dan kesejahteraan untuk diri dan keluarganya, termasuklah makanan’. Hak ini paling terancam di kalangan negara berpendapatan rendah dan kekurangan makanan. Kelaparan dan kekurangan zat masih menjadi risiko nombor satu kepada kesihatan di seluruh dunia. Di sana sudah pasti terdapat banyak peluang untuk usahawan.

Makanan – atau kekurangannya – ialah di mana iklim yang berubah akan memberikan kesan masalah utamanya di dalam abad ke-21 ini. Disebabkan oleh kemarau, perubahan corak hujan dan suhu yang tinggi, besar kemungkinan kita akan melihat perubahan besar tentang di mana dan bila makanan telah dikeluarkan di atas muka bumi. Dunia yang kaya melihat untuk menuai sementara tanaman mengeluarkan hasil di tropik, tempat tinggal beratus-ratus orang daripada jutaan peladang secukup hidup, kemungkinannya adalah akan semakin berkurang.

Kita adalah kebanyakan terus berusaha, kita adalah manusia. Kita menggunakan lebih kurang sepertiga daripada muka bumi untuk

72 perladangan dan tujuan lain-lain. Pengeluaran makanan adalah usaha yang paling meluas di dunia. Tiga puluh peratus daripada populasi dunia berladang 40 peratus daripada muka bumi di dunia. Menjelang suku akhir abad ke-20, kita sebenarnya telah memenangi peperangan melawan kelaparan. Daripada 1970 hingga 1997, bilangan manusia menderita daripada kelaparan telah menurun daripada 959 juta orang kepada 791 juta orang – sebab utama adalah hasil dari kemajuan yang besar dalam mengurangkan bilangan golongan kekurangan zat makanan di China dan India. Di dalam penggal separuh kedua 1990an, sebaliknya, bilangan manusia menderita kelaparan yang kronik meningkat pada kadar hampir 4 juta setiap tahun. Menjelang 2000-2002, bilangan manusia yang kekurangan zat makanan di seluruh dunia telah meningkat kepada 852 juta orang – 815 juta di negara-negara sedang membangun, 28 juta di negara-negara dalam peralihan dan 9 juta di negara-negara perindustrian. Hari ini, satu dalam hampir tujuh orang tidak mendapat makanan yang cukup untuk menjadi sihat dan menjalani kehidupan yang aktif. Ini membuatkan kelaparan dan kekurangan zat makanan sebagai risiko utama kepada kesihatan di seluruh dunia – risiko yang lebih besarr daripada AIDS, malaria dan TB jika digabungkan.

Menyediakan makanan dan melawan perubahan iklim ialah seperti jalan dua hala dan industri makanan sudah pasti mempengaruhi perubahan iklim. Menanam tumbuhan dan memelihara ternakan mempunyai kesan terbesar terhadap perubahan iklim daripada semua bahagian sistem makanan. Jika anda ambilkira pembersihan hutan untuk menyediakan tanah ladang, kemudian pertanian dijangka bertanggung jawab untuk satu-pertiga daripada pelepasan kesan rumah hijau. Disamping pembasmian hutan, punca terbesar pelepasan gas kesan rumah hijau pertanian adalah penggunaan baja (38 peratus) dan penternakan (31 peratus) mengubah bentuknya menjadi metana dan nitrous oksida. Kedua-dua gas ini dilepaskan di dalam jumlah yang lebih kecil berbanding karbon dioksida. Ia juga berlaku cara lain – perubahan iklim mempengaruhi pengeluaran makanan. Ahli-ahli sains telah tidak mencapai persetujuan mengenai potensi kesan perubahan iklim terhadap penuaian kerana ia bergantung di mana perladangan dan penternakan dilakukan. Output di dalam setengah kawasan (terutama di negara kaya) mungkin dirangsangg oleh keadaan pertumbuhan yang lebih panas, basah dan dengan meningkatkan bekalan karbon dioksida manakala di kawasan lain (seperti di negara sedang membangun di tropik) berkemungkinan menderita kemarau dan banjir. Lebih teruk lagi, satu pertiga daripada muka bumi diancam oleh desertifakasi atau perpindahan. Berbillion tan tanah yang subur hilang setiap tahun. Manusia yang tinggal dalam kawasan ini dipaksa berpindah ke tempat lain untuk mencari cara untuk kehidupan. Selalunya mereka berpindah ke arah kawasan bandar atau keluar negara dan perpindahan besar-besaran ini merupakan natijah yang utama desertiikasi. Dari tahun 1997 hingga 2020, sekitar 60 juta dijangka berpindah daripada kawasan padang pasir di Sub-Sahara Afrika ke arah

73 Afrika Utara dan Eropah.

Usahawan kini perlu menilai negara atau kawasan tertentu yang sangat dipengaruhi oleh perubahan iklim apabila membuat keputusan perniagaan. Daya mudah terpengaruh ini adalah fungsi kepada pendedahan, sensitiviti dan keupayaan penyesuaian.

Tenaga dan iklim

Bumi telah dipanaskan kira-kira 0.85 darjah celsius dalam 100 tahun dahulu. Tahun kalendar 2008 adalah tahun yang paling sejuk sejak tahun 2000, menurut Goddard Institute untuk kajian angkasa lepas NASA (GISS), analisis pengukuran suhu seluruh dunia, tetapi ia masih dalam golongan 10 teratas tahun paling panas sejak permulaan pemegang rekod dalam tahun 1880. Diberikan julat ketidakpastian dalam pengukuran, pasukan GISS merumuskan bahawa 2008 berada di antara yang ketujuh dan ke-10 tahun paling panas yang pernah direkodkan. Tempat ke-10 tahun paling panas semuanya berlaku di antara tahun ke-12 daripada 1997 hingga 2008. Musim panas 2005 adalah yang terpanas yang pernah direkodkan.

Bahan api atau minyak fosil adalah sumber tenaga yang tidak boleh diperbaharui. Apabila ianya terbakar tenaganya dilepaskan. Penggunaan minyak fosil yang banyak adalah bermula dari zaman Revolusi Perindustrian. Fikirkan tentang usahawan dan ciptaan mereka yang

RAJAH 3.4 Musim Panas 2080–2100, Kemungkinan Mereka Akan Menjadi Yang Paling Panas Direkodkan

74 bergantung kepada minyak fosil: kapal terbang, automobil, kilang berkuasa elektrik, kertas, plastik, roket, enjin wap, keluli dan lampu elektrik. Di masa kini, lebih dari 85 peratus dari permintaan tenaga dunia bergantung kepada minyak fosil. Satu liter petrol regular adalah hasil dari masa pembentukan kira-kira 23.5 metrik tan bahan organik kuno yang tersimpan di dasar lautan. Jumlah minyak fosil yang digunakan dalam tahun 1997 adalah hasil daripada 422 tahun daripada semua bahan tumbuhan yang tumbuh atas seluruh permukaan bumi dan di dalam semua lautan bumi yang kuno. Masalah seperti kehabisan sumber dan kependudukan terlebih padat adalah sebahagian daripada akibat penggunaan pertanian berintesikan tenaga, pencemaran dan lain-lain masalah persekitaran. Sementara penggunaan tenaga bertumbuh secara minima di dunia barat (sebagai contoh, Amerika Utara) atau tidak berubah (sebagai contoh, Kesatuan Eropah), jumlah penggunaan tenaga terus berkembang secara beterusan. Sebab utama ialah akibat ledakan dalam penggunaan tenaga di Asia di mana jumlah paling besar adalah di China dan India. Vietnam telah meningkatkan penggunaan hampir 300 peratus, manakala penggunaan Singapura semakin menurun (lihat jadual 3.3). Semakin tinggi penggunaan tenaga oleh masyarakat dengan membakar minyak fosil, simpanannya semakin berkurang secara tetap.

Satu daripada peraturan alam semula jadi penting tentang daya ketahanan ialah dengan bergantung kepada sumber tenaga yang boleh diperbaharui yang boleh didapati daripa lima sumber berikut:

1. Bumi (geothermal): tenaga diekstrak daripada haba di dalam bumi 2. Matahari (solar): radiasi ditukarkan menjadi tenaga elektrik

3. Angin: tenaga elektrik daripada iklim dan geograi yang mengeluarkan angin yang bertiup merentasi lanskap bumi

4. Air (hidro): menggunakan kuasa air yang bergerak atau terjun untuk menjana elektrik hidro

5. Biomass: tenaga yang disimpan di dalam kayu dan tanaman kering Kini sumber tenaga yang boleh diperbaharui menyediakan hanya 18 peratus daripada tenaga dunia. Beberapa usahawan sedang mempertaruhkan masa depan mereka dengan gas hidrogen (H₂). Apabila hidrogen terbakar di dalam udara atau di dalam sel minyak, ia bergabung dengan oksigen dan menghasilkan wap air. Penggunaan hidrogen yang semakin meluas sebagai bahan api akan dapat menghapuskan kebanyakan dari masalah pencemaran udara yang kita hadapi hari ini. Namun demikian, masih terdapat masalah. Hidrogen adalah terlekat kepada molekul lain dan tidak wujud dengan sendirinya kecuali tenaga digunakan untuk melepaskannya. Dengan kata

75 lain, hidrogen bukanlah satu sumber tenaga yang tersendiri; ia adalah

bahan api dikeluarkan dengan menggunakan sumber tenaga lain dan ia tidak masuk akal untuk menggunakan minyak fosil untuk melepaskan hidrogen. Namun demikian, sumber tenaga lain yang boleh diperbaharui dan rendah pencemaran seperti angin, solar dan geothermal masih boleh digunakan. Iceland, mempunyai sumber geothermal yang sangat besar, mahu menjadikan dirinya ‘ekonomi hidrogen’ yang pertama.

Jadual 3.4 Prestasi Karbon Asia–Pacific Dijeniskan Mengikut Pangkat Jejak Ekologi Yang Terbesar

Sumber: Wikipedia, ‘List Of Countries By Ecological Footprint’, http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_ cological_footprint#cite_ref-0; Wikipedia, ‘List Of Countries By Carbon Dioxide Emissions’, http://en.wikipedia.org/wiki/ List_of_countries_by_carbon_dioxide_emissions

Negara JEJAK EKOLOGIKAL PELEPASAN CO₂ PELEPASAN KARBON PER CAPITA

Jejak Ekologi Jumlah Pelepasan Co2 Dalam Tan Metric Pangkat Simpanan Ekologi % Jumlah Dunia Meningkat Sejak1990

Pangkat Tan Metric,

2004 Pangkat China Thailand India Indonesia Singapura Vietnam Australia South Korea Jepun USA New Zealand Philippines Malaysia 2.1 2.1 0.9 0.9 4.2 1.3 7.8 3.7 4.9 9.4 7.7 0.9 2.4

7 010 170

6 049 435

1 342 962

1 257 963

465 643 378 250 326 757 268 082 177 584 98 663 80 512 52 252 31 570 91 10 33 34 39 123 13 81 54 135 144 23 50 -1.2 -1.2 -1 0 -4.1 -0.5 7.6 -3 -4 -4.4 6 -0.3 0 24.40% 22.20% 4.90% 4.60% 1.70% 1.40% 1.20% 1.00% 0.70% 0.40% 0.30% 0.20% 0.10% 82.9% 7.9% 50.0% 13.1% 74.5% 111.3% 0.6% 137.8% 127.4% 293.3% 38.6% -18.7% 13.0% 1 2 4 5 9 14 19 22 26 38 43 59 69 3.84 20.40 1.20 9.84 9.77 1.69 16.30 4.28 7.05 1.18 0.97 12.20 7.80 72 75 131 132 32 109 5 36 22 2 6 135 64

76

Ekonomi Perubahan Iklim Untuk Usahawan

Usahawan perlu tahu mengenai asas prinsip ekonomi perubahan iklim (juga dikenali sebagai ekonomi persekitaran). Bidang ini melihat tentang bagaima-na aktiviti ekonomi – termasuklah aktiviti keusahawabagaima-nan – mempengaruhi persekitaran. Ia mencari penyelesaian ekonomi untuk meminimakan bahaya kepada persekitaran sambil memberi laluan kepada manfaat ekonomi secara maksima. Ia mengutarakan masalah persekitaran seperti pencemaran, ekter-naliti negatif dan penilaian kesan persekitaran bukan pasaran. Pertama kita ulas beberapa konsep asas dalam ekonomi perubahan iklim dan kemudian kita lihat kepada bagaimana keusahawanan lestari boleh membantu meny-elesaikan masalah persekitaran sistem sosioekonomi global.

Kegagalan pasaran dalam kebiasaan

Memang jelas sekali terdapat kegagalan pasaran dalam usaha melindungi sumber-sumber muka bumi kita. Kegagalan pasaran bukan sahaja mencegah tindakan usahawan untuk menyelesaikan masalah persekitaran tetapi sebenarnya menggalakkan kelakuan yang merugikan mengenai persekitaran. Inilah yang menjelaskan mengapa usahawan perniagaan telah menjadi pelanggar dan pencemar alam sekitar di dalam pencarian untuk mendahului dalam mencipta nilai.

Pasaran yang berjaya adalah dijangkakan untuk disifatkan sebagai maklumat lengkap di mana semua pesaing boleh melihat gerakan oleh pesaing lain, begitu juga dengan hasil mereka. Pengguna kemudiannya boleh memilih produk yang terbaik, dan pasaran akan menganugerahkan syarikat terbaik dengan jualan yang lebih tinggi. Yang mengejutkan kita, pasaran mempunyai ketidaksempurnaan yang sangat benar. Kita tahu semua ini sebagai eksternaliti, kedua-duanya iaitu positif dan negatif.

• Ekternaliti positif ialah satu manfaat yang mungkin diterima oleh seseorang walaupun mereka bukan sebahagian daripada keputusan dan tidak diambilkira dalam apa keadaan pun oleh usahawan. Sebagai contoh, daya tarikan terhadap ladang yang kemas akan melimpah keluar ke dalam industri pelancongan. Contoh baik yang lain ialah apabila usahawan mencipta sesuatu atau mewujudkan maklumat tentang nilai tambah, maka orang lain boleh memanfaatkannya dengan mengeksploitasi ciptaan atau maklumat tersebut.

• Eksternaliti negatif ialah di mana kos-kos melimpah keluar kepada seseorang yang tidak terlibat dalam mengeluarkan atau menggunakan barangan. Di dalam pentingnya tentang ancaman bahaya yang berpotensi, perubahan iklim daripada pelepasan gas rumah hijau telah di letakkan sebagai eksternaliti nombor satu daripada aktiviti ekonomi. Tetapi siapakah yang akan membayar untuk membersihkannya?

77 Sehingga kini, perniagaan adalah bebas untuk mengeksploit atmosfera

dan membiarkan kerajaan dan awam untuk membersihkannya.

Masalah di sini ialah barangan awam yang bernilai seperti atmosfera atau bekalan air boleh terjejas oleh tragedi harta milik semua Hardin yang tersohor. Bayangkan pengembala kambing yang berkongsi padang rumput milik semua (harta milik semua), di mana mereka semua mempunyai hak untuk membiarkan kambing mereka meragut di situ. Setiap gembala mahukan sehabis banyak lembu yang boleh meragut di padang rumput tersebut walaupun jika harta milik semua tersebut itu akhirnya musnah. Penggembala individu mendapat keuntungan manakala kerosakan kepada harta milik semua itu dikongsi oleh semua kumpulan. Jika semua penggembala membuat keputusan ini secara rasional berseorangan maka harta milik semua tadi dimusnahkan dan semua orang menderita. Dalam keadaan ini terdapat hanya sedikit insentif untuk seorang individu usahawan untuk mengawal aktivitinya bagi manfaat orang lain. Tiada siapa memiliki sumber tetapi setiap orang bergantung kepadanya. Adalah sukar untuk mengenalpasti siapakah yang mempunyai hak dan tanggung jawab dan pasaran bebas tidak boleh memperuntukkannya dengan berkesan barangan tersebut sebagai sumber atmosfera. Perniagaan adalah bebas untuk mengeksploit dan merompak manakala penerima hiliran perlu membersihkan kekotoran atau memulihkan sumber.

Keadaan menjadi kacau bilau. Kerajaan campur tangan untuk mengutarakan risiko-risikonya, tetapi kerjasama antarabangsa adalah sukar untuk dicapai. Negara-negara maju – bertanggung jawab untuk sejumlah pelepasan yang melimpah ruah ke dalam atmosfera – enggan untuk membiayai komitmen yang semakin meningkat kosnya apabila mereka melihat terdapat pilihan yang lebih murah untuk mengekang pelepasan di negara-negara sedang membangun. Negara-negara sedang membangun – punca utama pertambahan pelepasan di masa hadapan – mahu memiliki peluang untuk membuat pencemaran untuk mendapatkan taraf hidup yang lebih tinggi. Mereka enggan untuk mengawal pelepasan mereka apabila mereka dahulunya menyumbang hanya sedikit kepada peningkatan konsentrasi gas rumah hijau dan mungkin menderita secara lebih tidak sekata akibat kesan itu jika tidak berbuat apa-apa. Kumpulan perunding antarabangsa KPMG percaya bahawa ‘kegagalan pasaran ini berkemungkinan besar boleh diperbetulkan dalam satu tempoh masa dengan menggunakan satu gabungan kerjasama, perundangan, teknologi, promosi dan insentif berasaskan pasaran antarabangsa.

Program perdagangan pelepasan pencemaran

Satu daripada penyelesaian ekonomi yang terkenal untuk meminimakan bahaya kepada persekitaran ialah perdagangan pelepasan. Ini merupakan satu cara keusahawanan untuk mengawal pencemaran persekitaran dengan

78 menyediakan insentif ekonomi untuk mencapai pengurangan pelepasan. Ianya kadang kala dipanggil penutup dan berdagang dan negara-negara Asia adalah yang berada di barisan hadapan. Angka Bank Dunia menunjukkan bahawa pasaran perdagangan pelepasan bernilai $47 billion dalam tahun 2007, di mana Asia menguasainya lebih kurang 80 peratus. Logik program penutup dan berdagang adalah mudah sahaja. Berdasarkan anggaran ahli-ahli sains, kerajaan menetapkan tahap kemuncak (penutup) terhadap gas rumah hijau yang dibenarkan (atau karbon) di lokasi tertentu yang boleh dilepaskan dalam satu tempoh masa (sebagai contoh, setahun). Pihak berkuasa kerajaan (kadang kala swasta) kemudian mengeluarkan permit untuk membenarkan pelepasan yang berjumlah kepada tahap jumlah penutup. Kerajaan meluluskan undang-undang yang mengenakan denda atau lain-lain hukuman terhadap mana-mana pihak yang melanggar permit pelepasan, mungkin termasuk juga penalti jenayah untuk pemilik atau eksekutif syarikat. Pada tahap itu mekanisma pasaran perdagangan dan pertukaran pun bermula. Perniagaan yang perlu untuk melepaskan pencemarannya untuk membuat keuntungan boleh mendagangkan atau menjual permit yang mereka tidak perlukan lagi kepada mereka yang lebih memerlukannya. Ini diandaikan bahawa mana-mana perniagaan yang boleh mengurangkan pelepasan untuk harga yang lebih kurang daripada harga permit dengan mengurangkan pelepasan dengan tidak perlu membeli permit. Secara teori mekanisma ini sepatutnya mempercepatkan lagi pelaburan di dalam teknologi penjimatan pelepasan, termasuklah mereka yang terlibat dalam kecekapan tenaga dan tenaga bersih.

Masalah utama yang dihadapi oleh program penutup dan berdagang bukan sahaja siapa yang mengeluarkan permit tetapi kepada siapa permit dikeluarkan dan atas dasar apa. Patutkah pelepas pencemaran semasa diberikan permit untuk membantu mereka terus dengan perniagaan mereka dan menyumbang kepada pekerjaan dan pertumbuhan? Patutkah permit diberikan kepada setiap orang lelaki, wanita dan kanak-kanak, supaya orang miskin secara teori boleh menjual permit mereka untuk mendapatkan wang bagi membayar harga tenaga dan alat penjimat tenaga? Atau patutkah kerajaan mengutip yuran terhadap semua perdagangan untuk membiayai usaha menambah baik kecekapan dan menggalakkan lebih banyak pelaburan dalam tenaga bersih? Di Australia, Garnaut Climate Change Review dalam tahun 2008 mencadangkan supaya permit pelepasan pencemaran sepatutnya dijual secara bersaing dan tidak diperuntukkan secara percuma kepada para pencemar karbon. Ia mengiktiraf keperluan keluarga berpendapatan rendah supaya diberi ganjaran dan dicadangkan lebih sokongan terhadap penyelidikan tentang teknologi pelepasan pencemaran yang rendah.

Teori sumber kemuncak

Teori sumber kemuncak Hubbert menjangkakan kehabisan beberapa jenis sumber semula jadi. Hubbert telah menggunakannya di peringkat awal

79 untuk mengukur penghujung sumber terhad seperti arang batu, gas asli dan

uranium, tetapi teori itu kini semakin meningkat penggunaannya terhadap sumber lain seperti air dan gandum. Satu ‘keluk kemuncak’ digunakan kepada apa-apa sumber yang boleh dituai dengan lebih cepat berbanding dengan ia boleh digantikan.

Rajah 3.5 Teori Kemuncak Hubbert – Berapa Lamalagikah Sumber Akan Bertahan?

Sumber: Hubbert peak theory, http://en.wikipedia.org/wiki/File:Hubbert_peak_oil_plot.svg 14

P

roduc

tion (10

9 bbls/yr)

cumulative production 90x109 _bbls

proven reserves 250x109 _bbls

Future discoveries 910x109 _bbls

12

10

8

6

4

2

0

1850 1900 1950 2000

Year

80

Pelonggaran dan penyesuaian

Untuk menetapkan sesuatu pendekatan irma terhadap perubahan iklim dan untuk menaksir peluang strategik, usahawan perlu melihat di dalam dan di luar untuk memahami impak aktiviti irma terhadap iklim begitu juga ke luar di dalam untuk melihat kepada bagaimana iklim berubah (dalam kedua-dua manifestasi izikal dan perundangan) boleh mempengaruhi persekitaran perniagaan di mana irma itu bersaing. Strategi di dalam ke luar dikenali sebagai pelonggaran. Sebaliknya ialah strategi penyesuaian. Berikut adalah soalan-soalan asas:

• Haruskah anda melonggarkan secara agresif risiko berikut, sebagai contoh, dengan mengurangkan pelepasan gas rumah hijau? Ini bermakna menguruskan risiko sosial, perundangan, reputasi dan pasaran daripada pelepasan, atau

• Haruskan anda menyesuaikan secara berperingkat terhadap suhu, paras laut, corak ribut dan sebagainya? Ini bermakna mengubah amalan kerana keadaan baru.

Jadual 3.4 Bilakah Ia Akan Kehabisan?

2025 Kemuncak air tiba apabila kadar di mana air diminta lebih banyak daripada kadar bekalan di isi semula.

2030 Kemuncak gas ialah satu titik di mana kadar gas asli global maksima telah sampai masanya, selepas kadar pengeluaran memasuki zaman kejatuhan yang berterusan.

2010 Kemuncak minyak dicapai ialah titik di mana kadar maksima pengambilan petrolium global dicapai, selepas kadar pengeluaran memasuki zaman kejatuhan akibat minyak semakin habis.

2025 Kemuncak arang batu ialah satu titik di mana pengeluaran arang batu global maksima sudah tiba masanya, selepas kadar pengeluaran akan memasuki kejatuhan yang tidak boleh diubah lagi.

2035 Kemuncak uranium ialah satu titik bahawa kadar uranium global maksima sudah tiba masanya. Selepas kemuncak tersebut, kadar pengeluaran memasuiki zaman kejatuhan yang tidak berubah lagi.

81 Sudah tentu strategi-strategi ini tidak saling menyingkiri, tetapi

menggunakan syarat sederhana pergerakannya akan pasti bermula dengan pelonggaran menuju ke arah penyesuaian, di mana IPCC mendeinisikannya sebagai ‘penyesuaian di dalam sistem semula jadi atau manusia dalam tindak balas kepada stimuli iklim yang dijangka atau kesannya, di mana menyederhanakan bahaya atau mengeksploitasi peluang yang bermanfaat’. Daripada sudut strategik ini bererti usahawan perlu membiasakan diri untuk membuat perubahan untuk menangani keadaan iklim baru.

Beberapa penyesuaian akan hampir pasti diperlukan walaupun jika pelepasan pencemaran di berhentikan dengan serta merta. Namun demikian, dari sudut strategik, terdapat pertukaran di antara pelonggaran, iaitu reaktif dan penyesuaian, iaitu proaktif. Strategi dibentuk oleh satu analisis risiko dan kos yang dijangkakan begitu juga dengan tanggapan awam. Jika anda percaya bahawa kesan perubahan iklim adalah terlalu jauh dan boleh diuruskan, maka halatuju anda adalah penyeseuaian. Tetapi jika anda percaya bahawa kesan adalah dekat dan teruk, maka pelonggaranlah halatuju strategik anda.

Rajah 3.6 Penyesuaian Lwn. Pelonggaran

Sumber: Citigroup, Climatic Consequences: Investment Implication of a Changing Climate, www.climateactionproject.com/docs/Citigroup_2007.pdf, p. 19

Boleh urus

Teruk

Hampir

Pelonggaran

Penyesuaian

Lambat Masa

82 Analisis risiko iklim

Kini usahawan di abad ke-21 perlu untuk menilai kesan risiko dan ekonomi tertentu tentang aktiviti mereka. Siapakah yang paling berisiko apabila berlaku perubahan iklim? Terdapat empat jenis risiko:

• Risiko izikal: Ia melibatkan kesan langsung daripada kejadian berkaitan dengan cuaca, termasuklah kemudahan air, tahap hujan, paras laut, kerosakan harta benda, penyakit berkaitan dengan haba, penguatkuasaan supaya memindahkan operasi ke lokasi lain dan harga komoditi. Pihak penyedia insurans kini percaya bahawa mereka telah terkurang nilai tentang kos kewangan dalam kerosakan akibat perubahan iklim dan diberi amaran bahawa mereka boleh menggandakan premium. Tiga tahun yang lepas (2006-2009) adalah tahun malapetaka yang paling tinggi kosnya untuk industri insurans dalam sejarah, dengan kerugian ekonomi berkaitan malapetaka sebanyak $269 billion.

• Risiko reputasi: Ancaman ini adalah terhadap nilai jenama syarikat. Nilai jenama merangkumi sehingga 70 peratus daripada permodalan pasaran syarikat. Perubahan iklim telah pun menjadi keprihatinan pelanggan utama. Pelanggan memberikan perhatian yang lebih kepada gelagat perniagaan dan syarikat yang tidak bersedia untuk menghadapi perubahan iklim yang akan menghadapi risiko kerosakan pasaran dan nilai jenama mereka. Mana-mana pihak yang boleh mencari peluang yang sesuai untuk membezakan diri mereka dengan ukuran yang telah ditetapkan, sebagai contoh, untuk mengurangkan jejak karbon.

MEMAHAMI EKONOMI PENYESUAIAN

>>KEUSAHAWANAN AMALAN Penyesuaian adalah penting untuk menangani impak yang tidak boleh dielakkan akibat perubahan iklim di mana dunia telah melakukan komitmennya. Ia akan menjadi pentign khususnya untuk membangunkan negara yang akan terjejas paling teruk dan dalam masa terdekat oleh perubahan iklim.

Penyesuaian boleh mengurangkan impak tetapi tidak boleh menyelesaikan masalah perubahan iklim dengan sendirinya. Penyesuaian akan menajdi penting untuk menghadkan impak negatif daripada perubahan iklim. Namun demikian, walaupun menggunakan penyesuaian masih terdapat kos tinggalan; sebagai contoh, jika peladang menukarkan tanaman yang lebih berdaya tahan terhadap iklim tetapi hasilnya lebih rendah.

Terdapat had tentang apa yang boleh dicapai oleh penyesuaian. Semakin meningkatnya kekuatan dan kelajuan iklim yang tidak boleh dijangka,

83

• Risiko perundangan: Perubahan iklim dilihat semakin meningkat oleh kerajaan dan juga awam sebagai kegagalan pasaran yang serius yang hanya boleh diperbetulkan menggunakan perundangan dan campur tangan kerajaan. Syarikat berkeusahawanan hendaklah menyesuaikan diri dengan undang-undang dan peraturan baru yang mencipta kelebihan daya saing kerana ketidakapastian perundangan akan membuatkannya sukar untuk merancang ke hadapan. Terdapat dua jenis perundangan: perundangan seperti permit dan keperluan produk, perundangan asas pasaran seperti cukai karbon, skim perdagangan pelepasan pencemaran dan tarif bahan api.

• Risiko dakwaan: Lebih banyak perundangan akan mendorong lebih banyak dakwaan. Tidak diragui lagi mahkamah akan mengambil tindakan terhadap pelepas bahan tercemar, cabaran-cabaran keberkesanan relatif penyesuaian akan semakin hilang. Dalam sistem semula jadi, wujud had yang jelas kepada kelajuan di mana haiwan dan ekosistem boleh berpindah atau melakukan penyesuaian. Untuk masyarakat manusia, juga terdapat had-hadnya – sebagai contoh, jika paras laut meningkat akan menjadikan setengah negara tidak boleh didiami lagi.

Tanpa pelonggaran yang kuat dan awal, had iizikalnya – kosnya – penyesuaian akan berkembang dengan cepat. Ini akan berlaku khusus di negara-negara membangun, maka perlu ditangani dengan segera menggunakan pelonggaran. Penyesuaian akan memberikan manfaat setempat di dalam kebanyakan kes, dapat dikenalpasti tanpa masa menunggu yang lama, pelonggaran adalah sebaliknya. Oleh itu beberapa penyesuaian akan wujud secara autonomi, sebagaimana individu bertindak balas kepada pasaran atau perubahan persekitaran. Banyak akan berlakuu di peringkat tempatan. Penyesuaian berautonomi juga boleh melibatkan kos yang sangat tinggi terutama untuk yang termiskin dalam masyarakat.

Tetapi penyesuaian adalah kompleks dan banyak halangan yang perlu diatasi. Kerajaan mempunyai peranan untuk dimainkan untuk memastikan penyesuaian berlaku, bermula dari sekarang, menyediakan garis panduan polisi dan ekonomi serta sokongan institusi kepada sektor swasta dan masyarakat awam. Aspek lain untuk penyesuaian, seperti keputusan tentang infrastruktur, akan memerlukan pandangan jauh dan perancangan, manakala yang lain, seperti pengetahuan dan teknologi, akan menjadi manfaat global.

Kajian-kajian dalam sektor yang sensitif dengan iklim juga menjurus kepada penyesuaian sebagai pilihan yang akan memberikan manfaat jika ada kos berlebihan. Namun demikian, maklumat kuantitatif terhadap kos dan manfaat penyesuaian secara ekonomi dalam keadaan semasa adalah terhad.

Sumber: Nicholas Stern, The Economics of Climate Change:The Stern Review, Cabinet Oi ce – HM Treasury, Cambridge University Press, 2007: 457

84 berkaitan cukai karbon dan kawalan, begitu juga pemeriksaan rapi terhadap pendedahan gas-gas rumah hijau dalam laporan tahunan. Menurut KPMG, terdapat enam sektor perniagaan yang berada dalam zon bahaya yang akan terjejas akibat risiko perubahan iklim. Ini termasuklah penerbangan (perundangan baru muncul dan risiko kepada reputasi), penjagaan kesihatan (peningkatan kos rawatan akibat penyakit bawaan iklim), sektoe kewangan (pelaburan yang salah dan tanggungan insurans yang meningkat), pelancongan (pelancong berkurang), minyak dan gas (risiko pengatur undang-undang) dan pengangkutan (terutama pengangkutan lori dan penerbangan). Sektor yang selamat dari segi terjejas akibat risisko perubahan iklim adalah telekomunikasi, kimia serta makanan dan minuman. Untuk kimia tanda selamatnya sekotr ini ialah kerana ia melibatkan penyediaan yang bertahap tinggi.

Manakala perubahan iklim sebagai satu fenomena global, terdapat perbezaan risiko di antara kawasan. Enam puluh sembilan peratus orang Australia percaya bahawa iklim adalah satu ‘masalah yang serius dan menekan, di mana kita perlu mengambil langkah awal walaupun ini melibatkan kos yang tinggi’, manakala China memberi penekanan pada 42 peratus dengan Filipina dan Thailand pada 27 peratus. Orang India adalah yang paling curiga mengenai keperluan untuk tindakan menghadapi pemanasan global dengan hanya 19 peratus mengatakan bahawa masalah ini cukup menekan untuk diberikan tindakan segera dan mahal.

Kadar diskaun sosial

Setiap orang mengutamakan untuk mendapatkan sesuatu yang mereka perlukan sekarang berbanding kemudian, semua benda lain adalah dianggap sama. Ahli ekonomi merujuk kepada corak keutamaan tersebut sebagai kadar diskaun untuk masa depan. Iaitu satu kadar di mana anda mendiskaunkan pulangan masa depan apabila dibandingkan dengan pulangan segera atau masakini. Mari kita andaikan bahawa paras laut akan melimpahi bahagian pantai Bangladesh dalam tahun 2050. Seorang nenek Bangladesh berumur 50 tahun dengan jangka hayat pada kelahiran hanya 37 tahun, hari ini mempunyai harapan yang tipis untuk hidup hingga berumur 100 tahun. Tetapi cucunya yang berumur 10 tahun hari ini mungkin mempunyai jangka hayat sehingga 61 tahun. Nenek tersebut berkemungkinan besar mengabaikan sahaja risiko dari malapetaka tersebut. Tetapi kita tidak boleh mengatakan dengan pasti sama ada kawasan pantai Bangladesh akan dilimpahi air dalam tahun 2050. Kita mungkin melihat peningkatan suhu dan lebih banyak ribut hari ini, tetapi kita tidak boleh menduga dengan tepat akibatnya. Adakah apabila berlaku banjir di kawasan pantai akan membuatkan haiwan liar tertentu akan pupus, di luar pengetahuan kita, telah menyumbang kepada kebajikan kita? Atau adakah

85 kuasa hidrogen akan menjadi berdaya maju di mana kita boleh mengekalkan

penggunaan tenaga yang tinggi tanpa menyumbang kepada pertambahan pelepasan gas rumah hijau?. Apa yang mungkin kelihatan boleh membawa bencana kepada kita kini mungkin boleh diurus secara teknologi kepada pihak lain kemudian hari, jadi kos sebenar kepada mereka mungkin kecil dan dengan tepat dicerminkan dalam nilai yang didiskaunkan hari ini. Jadi ahli ekonomi perubahan iklim terpaksa bersetuju bahawa kadar diskaun yang tetap kepada masa hadapan adalah tidak sesuai. Mereka semakin bersetuju bahawa kita perlu mengambil kira kadar diskaun sosial, iaitu satu ukuran yang digunakan untuk membantu dalam memilih nilai dana yang dilencongkan kepada projek sosial. Pada asasnya ia adalah kadar yang digunakan untuk membandingkan kemakmuran generasi akan datang dengan kemakmuran dalam kehidupan hari ini. Oleh kerana perubahan iklim berlaku kepada kita, adalah penting untuk ditentukan satu kadar diskuan sosial yang tepat terhadap manfaat mengunrangkan pelepasan CO2 dan gas rumah hijau. Setengah orang telah membantah bahawa ‘memberi generasi masa depan pemberat yang kurang berbanding generasi semasa adalah secara etikanya tidak boleh dibela’.

Ekuiti lawan kecekapan

Dalam pencarian yang kelam kabut untuk mengurangkan pelepasan karbon dengan cekap di sana boleh wujud isu-isu ekuiti yang serius yang mengabaikan tentang bagaimana akibat kos dan manfaat diagihkan di kalangan masyarakat secara sah. Tenaga menggunakan arang batu mungkin lebih murah berbanding tenaga angin atau solar, jadi masyarakat miskin mungkin memilih minyak fosil. Sistem yang lebih cekap untuk mengumpulkan metana daripada tempat pembuangan sampah mungkin mempunyai kesan negatif kepada masyarkat miskin di sekitarnya. Pekerjaan mungkin dibekukan dalam industri perkilangan yang terpaksa menggunakan kawasan pelepasan. Ini bermakna usahawan yang boleh menumbuhkan ekonomi dalam proses menyesuaikan diri kepada perubahan iklim akan mempunyai lebih banyak peluang untuk berjaya. Ia bukan sahaja satu jurang ekuiti di antara masyarakat lebih kaya dengan yang lebih miskin; ia juga berkenaan dengan ekuiti lokasi. Usaha pelonggaran atau penyesuaian yang hanya memanfaatkan kawasan pinggir bandar atau kawasan pedalaman mungkin ditentang oleh mereka yang melihat hanya kos kepada mereka dan pendapatan untuk orang lain. Keprihatinan terhadap ekuiti bukanlah sahaja betul secara moral, tetapi ia juga mesti betul secara keberuntungan.

103

Ringkasan

Pemanasan global mempengaruhi pencapaian kerana ia mempengaruhi bagaimana kita menganalisis kos berbanding manfaat. Ia menjurus kepada sehingga kepada analisis yang kejam terhadap kadar diskaun sosial yang merugikan berjuta-juta orang akibat kenaikan paras lautan. Terdapat ju-rang ekuiti di antara negara miskin dan kaya yang tidak boleh diperbetul-kan walapun oleh perdagangan bebas. Terdapat pertukaran di antara aktiviti ekonomi dan pemuliharaan persekitaran. Masih belum cukup lagi, buih ke-wangan meledak dalam tahun 2009. Pasaran merudum, institusi dan kera-jaan tumbang walaupun negara-negara paling kaya yang terpaksa mencari jalan dengan pakej-pakej penyelamat untuk menjamin keluar sistem kewan-gan mereka.

Bab kemudian berpindah kepada kajian lebih mendalam kepada ekologi keusahawanan. Bukti penyelidikan mempersoalkan tentang peluang yang timbul walaupun dalam waktu krisis, kegagalan pasaran dan penurunan persekitaran. Namun daripada abad ke-19, keusahawanan perindustrian telah menjalankan pemerasan terhadap sumber-sumber yang sukar didapati tanpa memikirkan akibatnya. Para usahawan memandang rendah tentang nilai kepebagaian bio dan ekosistem. Keusahawanan kelestarian mengambil kira dimensi kehidupan produk dan perkhidmatan. Para usahawan henda-klah menggunakan impak lingkaran keusahawanan positif bersih bersama-sama dengan biosfera. Keusahawanan positif menghapuskan pembaziran atau pembuangan yang telah direkabentuk, disalin, dibuang keusangan yang telah dirancang dan tujuan-tujuan yang membazirkan. Para usahawan positif mencipta sistem lingkaran impak positif bersih dan inovasi yang

men-cipta penyungkit untuk penambahbaikan bioizikal dan transfomasi sosial.

Rangka kerja konsep tertentu membantu kita melihat kepada ekologi ke-usahawanan. Kapitalisma semula jadi melihat kepada ekonomi yang lebih besar tentang sumber asli dan ekosistem. Rekabentuk cradle-to-cradle atau punca asal-ke-punca asal menunjukkan bagaimana untuk mewujudkan du-nia tanpa bahan buangan. Perkebunan ekonomi mencari jalan bagaimana untuk mengelak daripada melakukan kerosakan yang tidak boleh berpatah balik lagi, atau kehabisan sumber-sumber yang sedia ada. Langkah semula jadi meletakkan semuanya bersama-sama dalam prinsip untuk kelestarian dan perniagaan. Kita malah boleh bayangkan satu metabolisma

keusahawa-nan yang membawa bersama proses izikal bumi bersama dengan enterprais

manusia. Beberapa negara sebenarnya mencari ‘kelebihan semula jadi

neg-ara-negara’. Mereka berhasrat untuk mengenalpasti dan mengklasiikasikan

sumber-sumber yang biasanya dibazirkan dan mencipta ekologi komersil. Keusahawanan adalah penting kepada transfomasi ini.

104

Istilah Dan Konsep Utama

Adam Smith

analisis kos-manfaat Bahan api fossil Bandaraya mega biomass

biospfera cradle to cradle

desertii cation

ekologi keusahawanan ekologi komersil

ekonomi perubahan iklim ekonosfera

ekosistem

Eksternaliti negatif Eksternaliti positif entropi

Gas rumah hijau GPS

Hutan hujan inertia jurang ekuiti

kadar diskaun sosial Kapitalisma semula jadi Kegagalan pasaran Kegagalan perubahan keganjilan suhu Kehabisan sumber

Kejadian kepupusan Holocene kejatuhan dotcom

Kelebihan semula jadi negara-negara kelestarian Kemelesetan besar kemelesetan Eisenhower kepelbagaian bio keusahawanan lestari Keusahawanan negatif Keusahawanan perindustrian Keusahawanan positif Keynesian

kitaran impak keusahawanan kitaran ke atas

kitaran ke bawah

krisis gadai janji sub-prima langkah semula jadi

105

laporan Brundtland Metabolisma perindustrian Muda

obligasi hutang bercagar Pasaran kredit beku pekebunan ekonomi pelepasan karbon pelonggaran Pemanasan global penghapusan hutan Pengikut Schumpeter penyesuaian

Peperangan Teluk Pertama perampasan

perdagangan air maya Perdagangan bebas perdagangan pelepasan Permodalan pasaran pertukaran kredit mungkir risiko perubahan iklim Serangan 9/11

sosiosfera

Teori sumber puncak tragedi harta milik bersama tutup and berdagang

Universal Declaration of Human Rights (UDHR) Usahawan keperluan

SOALAN ULANGKAJI DAN PERBINCANGAN

1. Apakah yang anda faham ‘seandainya jika planet masih penting’? 2. Apakah bukti yang ada bahawa aktiviti keusahawanan boleh membawa

ekonomi keluar dari kemelesetan?

3. Apakah perbezaan di antara ahli ekonomi Keyne dan Schumpeter?

4. Bagaimanakah kawasan Asia–Paciik mencapai kemajuan berkaitan

dengan perubahan iklim?

5. Apakah usahawan keperluan dan bagaimana ianya berkaitan dengan populasi?

6. Apakah setengah daripada peluang yang anda boleh kenalpasti untuk usahawan dari sudut perubahan populasi dunia?

106 7. Bolehkah anda kenalpasti produk lain yang serupa dengan Air Fiji?

8. Adakah usahawan bertanggung jawab terhadap pemanasan global? 9. Apakah jenis haiwan di kawasan anda adalah sebahagian daripada

kejadian kepupusan Holocene?

10. Adakah ekonomi minyak sawit di Malaysia dan Indonesia membantu atau menyakitkan usahawan?

11. Dari sudut keusahawanan, sumber tenaga manakah yang mempunyai prospek terbaik?

12. Bolehkah anda jelaskan satu kegagalan pasaran persekitaran di kawasan anda?

13. Namakan tiga daripada idea-idea perniagaan anda. Untuk setiap satu, adakah anda pelonggar atau penyesuai?

14. Untuk setiap tiga idea perniagaan tersebut, apakah jenis risiko perubahan iklim yang anda mungkin hadapi?

15. Untuk setiap daripadanya, bolehkah anda berikan satu idea kasar tentang ‘kadar diskaun sosial’ untuk masa hadapan?

16. Adakah anda bersetuju atau menentang perdagangan bebas apabila ia melibatkan persekitaran?

17. Adakah anda layak untuk satu gadai janji sub-prima?

18. Apakah perbezaan di antara keusahawanan perindustrian dengan keusahawanan lestari?

19. Apakah bahagian kehidupan anda milik biosfrea? Milik sosiosfera? Milik ekonosfera?

20. Namakan tiga produk yang menjelaskan tentang keusahawanan positif dan tiga tentang keusahawanan negatif.

21. Berikan tiga contoh yang baik untuk produk kitaran ke atas.

22. Yang manakah daripada lapan rangka kerja baru tentang keusahawanan ekologi yang paling menarik bagi anda?