Efek Senyawa Polifenol Ekstrak Biji Kakao (Theobroma cacao L) terhadap Pertumbuhan Bakteri Lactobacillus acidophilus

EFEK SENYAWA POLIFENOL EKSTRAK BIJI KAKAO
(Theobroma cacao L) TERHADAP PERTUMBUHAN
BAKTERI Lactobacillus acidophilus

SKRIPSI

Oleh
Mega Nawaekasari
NIM 081610101068

FAKULTAS KEDOKTERAN GIGI
UNIVERSITAS JEMBER
2012

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d

/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/

: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t

hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/

p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:

/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il

/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/

p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d

/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i

idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l

i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
EFEK SENYAWA
nej. POLIFENOL EKSTRAK
nej. BIJI KAKAO ilib.bu.n
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
(Theobroma
cacao
L)
TERHADAP
PERTUMBUHAN
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
BAKTERI Lactobacillus acidophilus

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

SKRIPSI
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
gigmemenuhi
ili
idgigili
idgigili guna melengkapi tugas akhir
idan
d
/:d
/:diajukan
/:d
salah satu syarat
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
tp Kedokteran Gigi pada hthttp
hthttp
hthtSarjana
untuk memperoleh gelar
Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

id.idMega Nawaekasari
.
c
ca.cid.id
a
a
c
.
.
j
j
a
e
e
nej. NIM. 081610101068
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
n
KEDOKTERAN
ne
neGIGI
.buFAKULTAS
.bu.n
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
UNIVERSITAS
JEMBER
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

Oleh

2012

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
i

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

PERSEMBAHAN

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Sebuah ungkapan rasa terima kasihku kepada

AllahcSWT,
.cid.id Raja Kehidupan
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
ej. Penyempurna Akhlakb.u.n
nej. Nabi MuhammadiliSAW,
nSang
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
Ayahanda
dan
Ibunda,
darah
dan
keringatnya
ada
ditubuhku
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
Kakak dan Adikku, senyumanmu penyemangatku

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

dd Almamaterku
d
aj.ca.ci .iserta
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ii

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

MOTTO

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
“Bacalah
menciptakan.
Dia telah menciptakan
idgidengan
idgigil
idgigil
gil nama Tuhanmu yang
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt dari segumpal darah. Bacalah,
hhtt dan Tuhanmulah Yang Maha
hhPemurah.
tt
manusia
Yang mengajar dengan Qalam. Dialah yang mengajar manusia segala yang belum

ca.cid.id diketahui”
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu).n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
(Q.S Al-Alaq:
idgigili
idg1-5)*
igili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

“Dan cukuplah Rabb-mu menjadi Pemberi Petunjuk dan Penolong”

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

dd
d
d
)
aj.ca.ci .i(Q.S
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
Al-Furqan:
31)*
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt kesempatan untuk segalahsesuatu.
htt Jika
Kehidupan
tidak akan pernah memberikan
ingin mendapatkan kesempatan untuk melakukan sesuatu, Anda harus

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
menciptakan sendiri kesempatan
itu.
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu) .n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
li
idgigili
idgigi**
(Charles Buxton)
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

1

id

id

id

d
*) Departemen Agama Republik
Al-Quran dan
aj.ca.c.idIndonesia. 2005. AL-JUMANATUL
aj.ca.c.id
aj.ca.c.i‘ALI
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e Penerbit J-ART
Terjemahannya. Bandung:
nCV
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
g il
idgA.
idgigil
**) Zainudin,
Man Jadda Wajada The/dArt
igi2010.
/:d
:p//:d
:p/Gramedia
:p/://idigof Excellent Life. Jakarta: tPT
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
Pustaka
Utama
h tt
h tt
h tt
h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
iii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

PERNYATAAN

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
ig il
idgigil tangan di bawah ini:://didgigil
/:d
Saya yang
bertanda
:p//:d
/
/
//dig
/
p
t
t
hhtt
hthtp
ttp:/
Nama : Mega Nawaekasari

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
NIM : 081610101068
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgidengan
ig ili
idgkarya
idgigili
menyatakan
sesungguhnya bahwa
“Efek
gili
igili ilmiah yang berjudul
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
hthttp Polifenol Ekstrak BijihthKakao
ttp
Senyawa
(Theobroma cacao hL)
terhadap

d.id Pertumbuhan Bakteri Lactobacillus
d.id acidophilus” adalah benar
d.i–dbenar hasil karya
d
i
i
i
.
.
.
c
c
c
aj.ac sendiri, kecuali kutipan
aj.ayang
aj.ac
aj.ca.ci .id
c sudah saya sebutkan esumbernya,
.
.
.
.
j
j
j
j
belum
pernah
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
gigil hasil karya jiplakan.//diSaya
g il
ig il
idgigil institusi manapun, dan
idbukan
diajukan
pada
/:d
:p//:d
:p//:d
:p://dig
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
tt kebenaran isinya sesuai hdengan
htt sikap
bertanggung
jawab atas keabsahanhhdan

ilmiah yang harus dijunjung tinggi.
id.id
.
ca.cid.id
c
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
e
e
e
Demikian upernyataan
ini saya buat dengan
tanpa adanya uneej.
ej.
nej.
nej.
nsebenarnya,
.bu.n
.b.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
igliibli.b.un
i
i
i
i
i
i
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
tekanan
dan
paksaan
dari
pihak
manapun
serta
bersedia
mendapat
sanksi
g
g
g
d
d
d
d
i
i
i
i
/://d
:p//://d
:p//://d
:p//://d
thtp
thtp
thtp
t
t
t
h
h
h
t
t
t
akademik jika ternyata dikemudian hari pernyataan ini tidak benar.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil Jember, 25 Januari 2012
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Yang menyatakan,

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili Mega Nawaekasari ://didgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
tp://
hthtp
hthttp
t
NIM. 081610101068

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

iv

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

SKRIPSI

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

EFEK SENYAWA
EKSTRAKc.BIJI
d.id
id.id KAKAO
c.iPOLIFENOL

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
j.
n
necacao
nej.
nej.
.bu.n
.buPERTUMBUHAN
.bu.n
(Theobroma
L)
TERHADAP
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAKTERI Lactobacillus
acidophilus
hthttp
hthttp
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.idMega Nawaekasari
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
NIM. 081610101068
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Oleh

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Pembimbing:

Dosen Pembimbing
id.id
c.Utama

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

: drg. Depi Praharani,c.M.
id.idKes.
ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
n
nej. Anggota : drg. Tantin
nej.
nej. M. Kes.
.bu.n
.bu.n
.buErmawati,
Dosen lPembimbing
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

v

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

PENGESAHAN

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
Skripsi Efek
Polifenol Ekstrak
il
ig il
idgigSenyawa
idgBiji
idgigL)il
igil Kakao (Theobroma pcacao
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt Pertumbuhan Bakteri Lactobacillus
hhtt
terhadap
acidophilus telah diujihdan
htt disahkan
oleh Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember pada :

.cid.id
ca
ca.cid.id hari, tanggal : Rabu, j25
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
Januari
2012
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
tempat //digig:ilRuang
Sidang Fakultas Kedokteran
ig ili
idgigili Gigi Universitas Jember
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
:
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
d
aj.ca.ci .id Tim Penguji
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
Ketua
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
drg. Depi Praharani, M.Kes.
e
e
n
nej. NIP 19680122 199702
nej.
.bu.n
.bu.001
u
u
b
b
i
i
l
l
2
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

Anggota

Sekretaris

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
ig il
/:d
:p//:d
/
drg. tTantin
Ermawati, M. Kes.
/
//dig
p
t
t
h
t
h
NIP 19800322 200812 2 003

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
/:d
/:d
:p/Perio
:p/drg.
/
/
Melok Aris W., M. Kes, tSp.
/
/
p
p
t
t
t
h tt
hhtt
NIP 19710409 200501 2h002

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
Mengesahkan,
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttpKedokteran Gigi
Dekan Fakultas

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

Universitas Jember

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
htt
drg. Hj.hHerniyati,
M. Kes.
NIP 19590906 198503 2 001
vi
c.id.id

je.aj.ac
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

RINGKASAN
Efek Senyawa Polifenol Ekstrak Biji Kakao (Theobroma cacao L) terhadap
Pertumbuhan

Lactobacillus

Bakteri

acidophilus;

Mega

Nawaekasari,

081610101068; 2012; 50 halaman; Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember.

Kesehatan gigi dan mulut merupakan masalah yang penting dan perlu
diperhatikan. Permasalahan kesehatan gigi dan mulut yang paling sering terjadi
adalah karies dan penyakit periodontal. Karies gigi banyak terdapat di seluruh
dunia, tanpa memandang umur, bangsa ataupun keadaan ekonomi. Salah satu
faktor

penyebab

Streptococcus

karies

mutans

gigi

dan

adalah

mikroorganisme

Lactobacillus

acidophilus.

terutama

bakteri

Alternatif

dalam

mengendalikan mikroorganisme tersebut adalah penggunaan tanaman yang
memiliki khasiat antibakteri. Alasan dari pemakaian tanaman sebagai obat adalah
karena pengobatan dengan cara tersebut cukup aman, efektif dan murah. Salah
satu tanaman di Indonesia yang berpotensi sebagai tanaman obat adalah tanaman
kakao (Theobroma cacao L). Kakao memiliki banyak manfaat dalam bidang
kesehatan karena biji kakao kaya akan komponen senyawa polifenol seperti
katekin, antosianin dan proantosianidin. Beberapa efek dari polifenol antara lain
sebagai antimikroba, anti inflamasi, anti ulser, imunomodulator, efek anlgesik,
anti trombosis, anti artherogenik. Penelitian ini dilakukan untuk mengetahui efek
senyawa polifenol ekstrak biji kakao terhadap pertumbuhan bakteri Lactobacillus
acidophilus.
Jenis penelitian ini adalah eksperimental laboratoris dengan rancangan
penelitian the post test only control group design. Pada penelitian ini, digunakan
tiga kelompok perlakuan yaitu kelompok kontrol negatif (aquadest steril),
kelompok kontrol positif (obat kumur yang mengandung chlorhexidine 0,2%) dan
kelompok senyawa polifenol ekstrak biji kakao. Jumlah sampel setiap kelompok

vii

perlakuan adalah 12. Uji antibakteri menggunakan metode difusi sumuran dengan
mengukur diameter zona hambat.
Hasil penelitian dilakukan uji statistik non parametrik Kruskall Wallis
yang menunjukkan masing - masing kelompok perlakuan memiliki perbedaan
diameter zona hambat yang signifikan. Kemudian dilanjutkan dengan uji Mann
Whitney

yang hasilnya menunjukkan bahwa diameter zona hambat antara

kelompok kontrol negatif, kelompok kontrol positif dan kelompok senyawa
polifenol ekstrak biji kakao berbeda secara signifikan., dimana kelompok senyawa
polifenol ekstrak biji kakao mempunyai diameter zona hambat yang paling besar.
Berdasarkan hasil tersebut dapat disimpulkan bahwa senyawa polifenol
ekstrak biji kakao memiliki kemampuan dalam menghambat pertumbuhan bakteri
Lactobacillus acidophilus.

viii

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
d
d
aj.ca.ci .id PRAKATA
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l ke hadirat Allah SWT
gigilsegala rahmat dan hidayah-Nya
Pujiigsyukur
idatas
idgigil
digi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt penulis dapat menyelesaikan
hhtt skripsi yang berjudul “Efek
hhtt Senyawa
sehingga
Polifenol Ekstrak Biji Kakao (Theobroma cacao L) terhadap Pertumbuhan

ca.cid.id
ca.cid.id Bakteri Lactobacillus jacidophilus”.
ca.cid.id memenuhi salah
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
Skripsi
ini
disusun
untuk
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
satu syarat
satu (S1) pada Fakultas
idgidalam
ig ili
idgigilstrata
idgigili
gili menyelesaikan pendidikan
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp Gigi Universitas Jember.
hthttp
hthttp
Kedokteran
Penyusunan skripsi ini tidak lepas dari bantuan berbagai pihak, oleh

d
d
d
d
aj.ca.ci .id karena itu penulis ingin
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
mengucapkan
terimakasih
kepada:
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
gigil
il
ig il
idgHj.
idgigDekan
idGigi
1. drg.
Fakultas Kedokteran
igil Herniyati, M. Kes., pselaku
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt Universitas Jember.
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

2. drg. Depi Praharani, M. Kes., selaku Dosen Pembimbing Utama, dan drg.

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Tantin Ermawati,
M. Kes., selaku Dosen Pembimbing
Anggota yang telah neej.
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
iibli.bu.un
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
l
l
g
g
g
i
i
i
i
i
bimbingan dan saran
penuh kesabaran :sehingga
ig
//:d
//:d
:pmemberikan
:p//:d
/dig
/dig
/ddengan
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
t
t
t
h
hthtp
h
t skripsi ini dapat terselesaikan.ht
ht
3. drg. Melok Aris W., M. Kes, Sp. Perio, selaku Sekretaris Penguji yang

c.id.id

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.un
.bu.n
.bu.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
gigil
idgYuliana
idyang
idgDosen
4. :drg.
MDA, M.Kes., selaku
igil
igil Pembimbing Akademik
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
tp nasehat dalam perjalananhstudi
hhttptelah memberi motivasi, saran
hhtdan
http selama
c.id.id

a c
a c
telah memberikan
neje. j.asaran demi kesempurnaan skripsi
neje. j.aini.

menjadi mahasiswa.

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
5. Seluruh staf
dan
nej.teknisi Laboratorium ilMikrobiologi
nej.
nej. Fakultas Kedokteran
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
ili dan Indria Cahyani, /A.Md.
idgUniversitas
idgigili
idgigA.Md
Gigi
Jember, Setyo Pinardi,
igili
/:d
/:d
/:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
p
h6.
hthttErnawati,
ht ttp
Orang tua tercinta, Ayahanda hH. Nyugihono, SE dan Ibunda Hj.
terimakasih banyak datas do’a yang selalu tercurahd selama ini, kasih

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.ci .id
ca.cid.id
ca.ci .id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
.
.
e
e
e
sayang, motivasi
tiada batas.
ej
nejdan pengorbanan yangiliselalu
nej
nmengalir
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
l Adikku (Nindyo Intan
idgigidan
idgigil
idgSari
7. :Kakak
igil dan Hanifah Chesiap:/Fawwaz
/:d
//:d
//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp
h ttp
hhttp
Majid), senyum kalian yang selalu
menjadi penyemangatku. h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ix

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

8. Ghanif Agung R, terimakasih atas hari-hari kemarin, ini, dan semoga

dd
seterusnya, tawa.adan
yang kamu buat .telah
salah satu
d
c.cid.iairmata
ac.ci .imenjadi

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej
nej
.bu.hidupku.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
bagianildari
i
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:pPartner
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
9.
penelitianku
(Tri
Mey
P.
dan
Erwin
Indra
K.),
terimakasih
atas
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
bantuan, semangat dan inspirasinya.

id
10. Sahabat-sahabatku
c.cid.id Kiki, Lusi, Isti,
c.id Neng, Mbed, Mbak .aManik,
.ac.Teteh,

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
j.
nej. Aris, Deden, terimakasih
neatas
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Sischa,
Ita,
Widya,
do’a,
semangat
dan
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttpnasehatnya.
hthttp
hthttp
11. Para dosen yang telah membagi ilmunya kepadaku, setiap pertemuanku

.idid
dengan kalian adalah
rahmat dari-Nya.j.ac.cid
.id
j.ac c.limpahan

ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
ej
ej
nFKG
ntelah
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
12. Teman-teman
2008
dan
juga
semua
yang
membantu
kelancaran
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:ppenyusunan
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p bisa saya sebutkan hsatu-persatu.
skripsi ini, yang
hhtt
hhtttidak
http
Terima kasih.

id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.banyak
ca.cid.id
Penulis sadar masih
ketidaksempurnaan
dan
kekurangan dalam
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
n
ej.
nej.
nej.
neUntuk
nyang
.bu.n
.bu.n
.bu.ini.
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
penulisan
skripsi
itu,
kritik
dan
saran
membangun
sangat
i
i
i
i
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
diharapkan
ini
tp
hthtskripsi
hthttp demi kesempurnaan penulisan
hthttp selanjutnya. Penulis berharap
dapat memberikan manfaat bagi kita semua. Amin.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
Jember,
Januari
2012
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

.cid.idPenulis
ca.cid.id
c
a
a
.
.
j
j
a
.
.
e
e
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
x

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d DAFTAR ISI
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
Halaman
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
HALAMAN
JUDUL ............................................................................................
i
hhttp
hhttp
hhttp
HALAMAN PERSEMBAHAN ...........................................................................

ii

d
ca.cid.id
ca.cid.id HALAMAN MOTTOj...........................................................................................
ca.cid.id
iii j.ac.ci .id
a
a
a
.
.
j
j
a
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bivu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
HALAMAN
PERNYATAAN
.............................................................................
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
PEMBIMBINGAN .........................................................................
v
hthttp
hthttp
hthttp
HALAMAN PENGESAHAN ..............................................................................

vi

d
d
d
.cid.id
vii j.ac
aj.ca.ci .id RINGKASAN .......................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
e
ne
ne
ne
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bixu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
PRAKATA
............................................................................................................
i
i
i
i
i
i
i
i
ig il
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
DAFTAR
xi
hhtt ISI .........................................................................................................
hhtt
hhtt
DAFTAR TABEL ................................................................................................ xiv

.cid.id
ca.cid.id DAFTAR GAMBAR ............................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
xv j.ac
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.........................................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
DAFTAR
LAMPIRAN
xvi
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
htht1.tpPENDAHULUAN ...................................................................................
hthttp
BAB
1

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

1.1 Latar Belakang .................................................................................

1

BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ..........................................................................

4

2.1.3 Biji Kakao ................................................................................

7

d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id ............................................................................
aj.ca.ci .id
1.2 Rumusan
masalah
2 ej.a.c
.
.
j
j
a
e
e
nne
nej
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
liibli.bu.uPenelitian
l
l
i
i
i
1.3igTujuan
.............................................................................
2
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 1.4 Manfaat Penelitian ...........................................................................
hhtt
hhtt
3
ca.cid.idKakao .................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
2.1 Tinjauan
Umum
4
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgi2.1.1
idgigili 4
idgigili
gili Klasifikasi Kakao .....................................................................
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
hthttp 2.1.2 Deskripsi BotanihKakao............................................................
hthttp
5

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

dd
d
ca.cid.id
aj.ca.ci .i.................................................................................
aj.ca.ci .id
.
.
2.2 PolifenoleKakao
9 ej.a
j
j
.
e
ne
nej
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
2.3igLactobacillus
......................................................................................
l
idgigil 13
idgigil
digi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hh...................................................................
tt
2.3.1 Ciri-ciri Organisme
13

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
xi

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

2.3.2 Isolasi dan Identifikasi ..............................................................

13

id
id
2.3.3 Klasifikasi
.ac.c.id................................................................................
.ac.c.id

14
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej
nej
.bu.Lactobacillus
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2.3.4
acidophilus ........................................................
14
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p/2.4
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Hipotesis
.............................................................................................
17
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
BAB 3. METODE PENELITIAN ......................................................................

18

id
id
3.1 Jenis Penelitian
.ac.c.id................................................................................
.ac.c.id

18
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
eej.
e j.
e
nej.
.bu.n
undan
une
u
bli.bu.n
bli.bu.n
b
3.2gTempat
Waktu Penelitian g.......................................................
18
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idigi
idigi
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
18
hthttp3.3 Identifikasi Penelitianhth.....................................................................
hthttp
ttp
3.3.1 Variabel Penelitian ..................................................................

18

.cid.id
.id
3.3.2 Definisi
................................................................
j.ac Operasional
j.ac c.id

d
19 j.ac.cid
a
a
a .i
.
.
.
e
e
e
j
j
j
n
n
n
e
e
e
n
.bu.un
3.4igSampel
............................................................................
liibli.bu.uPenelitian
liibli.bu.un
liibli19
i
i
i
g
g
i
i
://d/dig
://d/dig
://d/dig 19
thtp
hthtp
hthtp
ttp:/ 3.4.1 Jumlah Sampel h........................................................................
ttp:/
ttp:/
3.4.2 Pengelompokan Sampel ...........................................................

19

.cid.id
d
ca.cid.iPenelitian
ca.cid.id
3.5 Alat dan Bahan
.............................................................
19 j.ac
a
a
.
.
j
j
a
e
e
e
n
nej.
nej. Penelitian .................................................................
nej.
.bu.n
.bu.Alat-alat
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.5.1
19
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
20
hthttp
hthttp 3.5.2 Bahan Penelitianhth.....................................................................
ttp
3.6 Prosedur Penelitian ........................................................................

20

d
d
.cid.id
20 j.ac
a
.
.
.
e
e
e
n
nej Perlakuan .....................................................................
nej
nej
.bu.Tahap
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.6.2
22
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
3.6.3 Tahap Pengukuran
23
hhtt
hhtt
hht..................................................................
.i
ca.ci .id
3.6.1 Tahap
......................................................................
j.aPersiapan
j.acac.id

3.6.4 Alur Penelitian ........................................................................

25

4.2 Pembahasan ....................................................................................

33

d.id
ca.ci...................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
3.7
Analisis
Data
25
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
BAB
4.
HASIL
DAN
PEMBAHASAN
.............................................................
27
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp4.1 Hasil ................................................................................................
hthttp
hthttp
27

d
d
.cid.id
ca.cid.idSARAN .............................................................
aj.DAN
aj.ca.ci .id BAB 5. KESIMPULAN
aj.ca.ci .id
36 ej.a.c
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
ne
ne
nej
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
5.1
Kesimpulan
.....................................................................................
36
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 5.2 Saran ...............................................................................................
hhtt
hhtt
36

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
xii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

DAFTAR PUSTAKA .........................................................................................

37

d
d
d
d
42
aj.ca.ci .id LAMPIRAN ........................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
ig il
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

xiii

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

DAFTAR TABEL

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Halaman
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
ig il
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
4.1httHasil
pengukuran
diameter
zona
hambat
pertumbuhan
Lactobacillus
t
t
hhtt
hhtt
htt
acidophilus ..................................................................................................... 29

30
ca.cid.id...............................................................................
ca.cid.id 4.2 Uji Kolmogorov-Smirnov
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
4.3
Uji
Levene
.......................................................................................................
31
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
4.4ht Uji
32
hthttp
hthttp
http Kruskal Wallis ...........................................................................................
4.5

Uji Mann Whitney ......................................................................................... 32

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

xiv

idgiigliilib.
/:d
//

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

DAFTAR GAMBAR

d
d
d
ca.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
Halamanun ej
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
liibli.b.un
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
2.1 Biji
/:d
dig .........................................................................................................
://dkakao
://ddig
://ddig 6
//dig
tp://
tp://
tp://
hthtp
hthtp
hthtp
t
t
t
2.2 Tanaman kakao ............................................................................................... 7

yang umum terdapat dalam
id.ipolifenol
id.id 2.3 Struktur kimia senyawa
id.id kakao .............. 10
.
.
.
d
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
2.4 Struktur kimia
katekin
11
nej. ......................................................................................
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ili flavonoid ..................................................................................
idgigkimia
ig ili
idgigili
idgigili12
2.5 Struktur
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
ht ttp
hthttp
hthttp
2.6 hStruktur kimia tanin .........................................................................................
12

.cid.id 2.7 Lactobacillus acidophilus
.cid.iddilihat dengan mikroskop.ascanning
.cid.id electron
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
Theralac ............................................................................................................
16
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
ig il
idgiLactobacillus
idgigil
idgigil 17
gil
/:d
2.8 Koloni
acidophilusp....................................................................
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
h tt
hhtt
hhtt
3.1 hPengukuran diameter zona hambat
..................................................................
24

id.id 4.1 Identifikasi Lactobacillus
id.idacidophilus dilihat denganamikroskop
.
.
ca.cid.id
c
c
ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
e
e
e
e
cahaya pembesaran
27
nej.
nej.
nej.1000x ................................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
li hambat terhadap pertumbuhan
idgigili
ig ili
idgigizona
idgigili Lactobacillus
/:d
/:d
/:d
/:d
4.2 Diameter
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
acidophilus........................................................................................................ 28

diameter
.cid.id zona hambat pertumbuhan
.cid.Lactobacillus
.cid.id 4.3 Histogram rata-rata
id
c
ca.cid.id
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
acidophilus.........................................................................................................
30
u.n
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
ig il
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
//dig
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.