K AR A K T E RISAS I DA N P E NENTUA N K O M P OS IS I ASAM L E M AK DA RI P E M U RN IAN L IM B A H P E N G ALE NG A N IKAN DENGAN VA RIA S I WAK T U SIM P AN L I M B AH DA N SUHU P A DA DEGU MMI NG
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
KARAKTERISASI DAN PENENTUAN KOMPOSISI ASAM LEMAK DARI
PEMURNIAN LIMBAH PENGALENGAN IKAN DENGAN VARIASI
WAKTU SIMPAN LIMBAH DAN SUHU
PADA DEGUMMING
SKRIPSI
diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat
untuk menyelesaikan Program Studi MIPA (S1)
dan mencapai gelar Sarjana Sains
Oleh
Alettiyana Wahyuni Fauziah
NIM 071810301058
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
JURUSAN KIMIAune
.une
.
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
FAKULTAS
MATEMATIKA
DAN
ILMU
PENGETAHUAN
ALAM
g
g
g
://di
://di
://di
UNIVERSITAS
http
http JEMBER
http
.id/
ac
nej.
2013
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PERSEMBAHAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
/
/
.id/
.id/
.idkepada:
.idSkripsi
c
c
c
c
ini
saya
persembahkan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
guntuk
g yang tidak pernah berhenti
gIstikomah serta ayahanda Suyadi,
1. Ibunda
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
hselalu mendoakan, mencurahkan
segenap kasih sayang hdan perhatian,
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
mendidik dengan penuh kesabaran
dan mendukung disetiap
/ langkah;
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2. adikku tersayang,
.une
.uneselalu memberikan keceriaan
.une Diah Yulian Setyoriniiliyang
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
i
setiap
://di
://di
://dharinya;
http
http
http
3. Almamaterku tercinta Kimias Fakultas MIPA Universitas Jember.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
ht
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
(Terjemahan Surat Al-Isra’7)*)
.id/
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
h
h
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
ttp:/
ttp:/
.id/
.u
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
* Departemen Agama.u
Republik
Indonesia. 1997. Al Qur’an
dan Terjemahannya juz 1-juz 30.
ne
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig Sakti.
Surabaya:pCV
://di
://di
://dJaya
http
http
htt
.id/ )
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
h terasing. (HR. Muslim)**) h
berbahagialah orang yang
.id/
digi
tp://
ac
nej.
ilib
ilib
Islam/dpada
igilibmulanya asing dan akan kembali
/dig
/dig asing seperti semula, maka
ac
nej.
ilib.
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
:/
ht
h
h
http
dig
tp://
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
.u
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
h
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
u
u
.u (berarti) kamu berbuat baik
Jika kamu berbuat
ilib.
ilib.bagi dirimu sendiri, dan jika
ilibbaik
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
kamu berbuat
tp:/ dirimu sendiri..” (QS. Al-Isra’:
ttp:/ 7)
ttp:/ jahat, maka kejahatan itu tuntuk
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
hMOTTO
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
tp
**)Al-’Audah, S. 2000. Silsilah Rasail Al-Ghuraba’ Al-Ghurabaul Awwalun Juz 1 Cetakan
ke-4. Markaz Ash-Shiddiq Al-Ilmi.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiii
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
PERNYATAAN
http
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
Saya yang bertanda
ac. di bawah ini:
ej.tangan
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
menyatakan dengan sesungguhnya
bahwa karya tulis ilmiah
yang berjudul
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
“Karakterisasi Dan uPenentuan
Komposisi Asam Lemak
.une
.une Dari Pemurnian Limbah
. ne
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
Pengalengan
://di Pada
://di Simpan Limbah DanttpSuhu
://di Ikan Dengan Variasi ttWaktu
h
h p
http
ht
/
/
/
/
dan belum pernah
.idsumbernya,
c.id serta bukan karya j.ac.id
c.id diajukan pada institusi manapun,
a
a
.
.
j
j
e
jiplakan. Saya bertanggung
isinya sesuai dengan
.une
.unkebenaran
.une jawab atas keabsahanilidan
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
sikap ilmiah
http
http
http yang harus dijunjung tinggi.
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
.u
.u
n
u
lib.u : Alettiyana Wahyuni Fauziah
ilib.
i
g
g
Nama
i
i
d
d
/
/
:/
ttp:/
http
NIM : 071810301058h
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
Degumming” adalah benar-benar hasil karya tulis sendiri, kecuali jika disebutkan
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
/
/
/ serta bersedia mendapat.idsanksi
/
akademik jika
c.id
c
c.id
c.iddan paksaan dari pihakj.manapun
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.uhari
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
ternyata
di
kemudian
pernyataan
ini
tidak
benar.
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.u
.id/
ac
nej.
u
lib.uAlettiyana Wahyuni Fauziah
ilib.
g
i
d
://
NIM 071810301058
http
h
.id/
ac
nej.
ht
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
lib.u
id/
ac.
nej.
ht
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.i
.
j
e
Yang
n menyatakan,
lib.u
i
dig
tp://
ht
digi
tp://
Jember, Februari
2013
d/
id/
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
SKRIPSI
http
tp
u
ilib.
dig
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
http
id/
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
KOMPOSISI ASAM
/
d/ KARAKTERISASI DANcPENENTUAN
id/ LEMAK DARI
id/
.
.
c.id
c
a
a
a
.
.
.
PEMURNIAN LIMBAH
PENGALENGAN
IKAN
DENGAN
VARIASI
j
j
j
ne
une SUHU
.une
.DAN
.uWAKTU
b
b
b
i
i
i
SIMPAN
LIMBAH
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
PADA DEGUMMING
http
http
http
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
ht
Oleh
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpv
ac.
nej.
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
http
.id/
ac
nej.
lib.u
h
h
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
/di
ttp:/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
c
: drh.Wuryanti Handayani
M.Si
ej.a
n
u
.
b
: Ika Oktavianawati
S.Si,
M.Si
i
l
gi
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
Pembimbing
/
/
c.id
c.idDosen Pembimbing Utama
a
a
.
.
j
j
ne
.uAnggota
.une
b
b
Dosen Pembimbing
i
i
l
l
i
i
g
g
di
://di
tp://
http
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
http
http
http
tp
.id/
/
/
ALETTIYANA
WAHYUNI FAUZIAH
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM 071810301058
.une
.une
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
RINGKASAN
Karakterisasi Dan Penentuan Komposisi Asam Lemak Dari Pemurnian
Limbah Pengalengan Ikan Dengan Variasi Waktu Simpan Limbah Dan Suhu
Pada Degumming; Alettiyana wahyuni Fauziah, 071810301058; 2008; 57 halaman;
Jurusan Kimia Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Jember.
Ikan merupakan sumber protein hewani dan juga memiliki kandungan gizi
yang tinggi di antaranya mengandung mineral, vitamin, dan lemak tak jenuh
Pengolahan ikan dilakukan untuk meningkatkan daya tahan ikan mentah. Salah satu
cara yang dapat dilakukan yaitu dengan cara pengalengan. Pada pengalengan ikan
dihasilkan limbah cair yang dapat dimanfaatkan kembali apabila mengalami proses
pengolahan lebih lanjut. Penelitian ini bertujuan untuk mempelajari pengaruh waktu
simpan limbah dan suhu pada proses degumming terhadap karakter minyak sebelum
dan sesudah proses pemurnian minyak ikan. Penelitian ini dilakukan di Laboratorium
Kimia Organik Jurusan Kimia Fakultas MIPA Universitas Jember dengan waktu
penelitian mulai Desember 2011 sampai Mei 2012.
Pada penelitian ini, digunakan tiga jenis limbah minyak yaitu Limbah yang
disimpan selama satu hari, dua hari, dan tiga hari. Suhu yang digunakan pada proses
degumming yaitu 50°C dan 70°C. Tahapan karakterisasi minyak dilakukan dengan
cara mengukur, titik keruh, kadar ALB, bilangan peroksida, bilangan iod dan
bilangan penyabunan, selain itu juga dilakukan uji komposisi asam lemak dengan
menggunakan GCMS. Tahapan pemurnian minyak meliputi degumming, netralisasi
dan bleaching. Pada tahapan degumming, dilakukan pemisahan pengotor dengan suhu
pemanasan 50°C dan 70°C. Tahap netralisasi dilakukan dengan cara menambahkan
sejumlah basa untuk menurunkan kadar ALB dengan menggunakan konsentrasi basa
o
20 Be (167 gr NaOH/L). Pada tahap bleaching, minyak yang telah mengalami tahap
netralisasi ditambahkan absorben untuk menjernihkan minyak dengan konsentrasi
1%.
vi
Hasil yang diperoleh dalam penelitian ini menunjukkan bahwa dengan
bertambahnya waktu simpan limbah minyak ikan, maka akan mempengaruhi sifat
fisik, kimia, dan komposisi minyak ikan. Hal ini disebabkan karena semakin lama
limbah cair disimpan, maka akan terjadi kerusakan akibat proses hidrolisis minyak
ataupun oksidasi, sehingga dalam penelitian ini limbah yang memiliki kualitas baik
yaitu limbah yang memilki umur satu hari, sedangakan penggunaan suhu degumming
terbaik yaitu suhu 70°C. Hal ini disebabkan karena padaa suhu 70°C minyak terpisah
sempurna dengan pengotor.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpvii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.u
http
ht
/
d/ SWT atas segala
dpenulis
Syukur Alhamdulillah
panjatkan kehadiratcAllah
a .i
ac.i
nej.
nej.
id/
ac.
nej.
u
u
.u
rahmat dan karunia-Nya,
sehingga penulis dapat
karya tulis ilmiah
ilib.
ilibmenyelesaikan
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
tp:/ Lemak
(SKRIPSI)
http Dan Penentuan KomposisihtAsam
http yang berjudul “Karakterisasi
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
PRAKATA
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Dari Pemurnian Limbah Pengalengan Ikan Dengan Variasi Waktu Simpan Limbah
/
/
/
/
c.iduntuk memenuhi salah j.ac.id
c.idKarya tulis ilmiah ini disusun
c.idDan Suhu Pada Degumming”.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
satu
syarat
dalam
menyelesaikan
pendidikan
strata
satu
(S1)
pada
Jurusan
Fisika
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Jember.
.u
Penulis menyadari bahwa penyusunan karya tulis ilmiah ini tidak terlepas dari
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dukungan dan bantuan
berbagai pihak, sehingga npada
kesempatan ini penulis ne
.u e
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
menyampaikan
kepada:
://d
://d
://d terima kasih yang sebesar-besarnya
http
http
http
ht
/
/
/ Jember;
.id/ Pengetahuan Alam Universitas
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne Jurusan Kimia Fakultas
2. Drs. AchmadibSjaifullah
M.Sc., Ph.D., selaku
.une
.uKetua
.une
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
//dig
://di
://dDosen
:Universitas
p
p
p
MIPA
Jember
dan
selaku
Penguji
yang
telah
meluangkan
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ht
id/
.ac.
nej
gilib
i
d
/
/
:
ht
tp
1. Prof. Drs. Kusno DEA., PhD selaku Dekan Fakultas Matematika dan Ilmu
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
waktu, pikiran, kritik, dan saran yang telah diberikan demi kesempurnaan
.id/
.id/
.id/ penulisan skripsi ini; .ac.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
3.
drh.
Wuryanti
Hahdayani
M.Si,
selaku
Dosen
Pembimbing
Utama
(DPU)
dan
Ika
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h (DPA) yang
h Dosen Pembimbing Anggota
h
Oktavianawati,
M.Si., M.Sc., selaku
/
c.id
a
nej.
.u
ilib
//dig
telah meluangkan waktu dan pikiran serta perhatiannya guna memberikan
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
c
c
bimbingan dan pengarahan
ej.a skripsi ini;
ej.a demi terselesaikannya penulisan
u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
4. Drs.Siswoyo
selaku
Dosen
Penguji
II
terima
kasih
atas
segala
masukan,
kritikan
d
d
d
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
dan saran yang telah diberikan bagi kesempurnaan penulisan skripsi ini;
tp:
ht
ht
5.
Akademik yang
/
/ Drs. Mukh. Mintadi M.Sc.,/ Ph.D, selaku Dosen Pembimbing
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
telah membimbing
penulis menjadi mahasiswa;
.une
.une
.unselama
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
/dig laboratorium JurusantKimia;
/digdosen pengajar dan seluruh
6. seluruh
://di
:/teknisi
:/staf
ht p
http
http
.id
j.ac
une
lib.
i
g
i
://d
tp
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpviii
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p
p
7. Susi
dan Ratih Ratna Dewi
teman satu tim penulis,
httpterima kasih
httsebagai
httAstutik
tp
ht
atas bantuan, keceriaan dan motivasinya serta teman-teman angkatan 2007 terima
/
.id/
.idselama
.id/ kasih atas kebersamaannya
c
c
c
kuliah;
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
h
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
8. Ratih Ayu, Halimatul Holila, Melly Fuadah, Evi Aulia dan seluruh teman-teman
atas/ semangat, keceriaan dan kebersamaan
dalam suka
/
/
.id/ kosan 77A terima kasih
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dan duka.
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
://di
://di
tp:// juga menerima segala
httppihak demi
httpkritik dan saran dari semua
htPenulis
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
ht
kesempurnaan skripsi ini. Akhirnya penulis berharap, semoga tulisan ini dapat
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
httFebruari 2013
Jember,
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpix
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http Penulis
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
p
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
/
.idbermanfaat.
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
Halaman
HALAMAN MOTTO .................................................................................
/
/
iii
HALAMAN PENGESAHAN .....................................................................
vi
id/
.ac.
lib.u
.u
ht
ac.
nej.
.u
HALAMAN/dJUDUL
igiilib
igilib
igilib ...................................................................................
d
d
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http PERSEMBAHAN .................................................................
HALAMAN
ii
id
.ac.
id
.ac.
ht
.id/
c
ej.a
ej
ej
HALAMAN PERNYATAAN
.....................................................................
iv
n
n
n
u
u
u
.
.
.
igvilib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
HALAMAN
PEMBIMBINGAN
................................................................
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ht
/
/
/
/
..............................................................................................
vii
.idRINGKASAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
PRAKATA ...................................................................................................
ix lib.un
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
DAFTAR
http xi
http
http ISI ................................................................................................
ht
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
http ISI
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
DAFTAR TABEL .......................................................................................
xv
/
/
/
/
xvi
c.id
c.id
c.id
c.idDAFTAR GAMBAR ...................................................................................
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une...............................................................................
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
LAMPIRAN
xvii
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h PENDAHULUAN..........................................................................
BAB 1.
1
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
1.1 LatarBelakang .......................................................................
1.4 Tujuan Penelitian ..................................................................
4
1.5 Manfaat Penelitian
d/
d/ ................................................................
4
.id/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ilib
//dig
5
2.2 Minyak Ikan ..........................................................................
7
/
/
2.2.1 Asam Lemak
c.id
c.id Omega-3 ..................................................
8
a
nej.
h
a
nej.
tp
d/
ac.i
ej.
tp://
id/
ac.
nej.
g
://di
2.4.1 Degumming ....................................................................
ac
nej.
.u
ht
.id/
ac
nej.
11ilib.u
g
://di
p
p Pemurnian Minyak Ikan
http 12
htt......................................................
htt2.4
g
://di
ht
.id/
ilib
//dig
5
h
u
u
2.3 Mutu
ilib.
ilib.Minyak Ikan ................................................................
.u
n
lib.u
i
g
i
d
c.i
ej.a
: Lipid .......................................................................................
2.1
ttp:
ttp:
http
ac
nej.
id/
.
1.2 RumusanMasalah
..................................................................
3
j.ac
j.
j.
e
e
e
n
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
1.3
BatasanMasalah
....................................................................
3
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
BAB 2. TINJAUAN
.un
.unPUSTAKA ................................................................
tp:
gilib
i
d
/
/
:
1
d/
ac.i
d/
ac.i
ht
13
/
/
id/
c.id
c.id
c........................................................................
2.4.2 Netralisasi
13
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
x
h
h
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
j.
dig
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
2.5 Analisa Sifat Fisik Dan Kimia ..............................................
17
2.5.2 Analisis sifat kimia minyak ............................................
18
a. Bilangan Iod
/
/ ...............................................................
18
d. Bilangan Penyabunan .................................................
21
id
.ac.
id
.ac.
gi
://di
ac
nej.
ej.
tp://
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.un
tp:
3.4.1 Preparasi Sampel ............................................................
25
3.4.2 Degummingd....................................................................
/
d/
25
3.4.3 Netralisasi
.......................................................................
.un
.un
25
ilib
//dig
3.4.5 Pengujian Sifat Fisika ....................................................
26
/
/
a. Titik Keruh
c.id
c.id .................................................................
26
tp://
id/
ac.
nej.
a
nej.
a
nej.
u
.u
3.4.6
Sifat Kimia ...................................................
ilib.
ilibPengujian
g
://di
ej.
ilib
//dig
c.i
ej.a
g
://di
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
igi
/d25
/
:
:
:
3.4.4
Pemucatan
......................................................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht
http
n
lib.u
i
g
i
d
c.i
ej.a
ht
.id/
ac
nej.
25 .u
gilib
i
d
/
/
:
a. Bilangan Iod ..............................................................
http
http
26
b. Bilangan Peroksida.....................................................
27
ht
/
/
.id/ Lemak Bebas .........................................
c.id
c.id
cAsam
c. Kadar
27
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
xi
h
h
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
.
3.3.1 Diagram
24
j.ac
j.
j. Penelitian .........................................................
e
e
e
n
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib. Percobaan ..............................................................
g
g
g
i
i
i
3.4
Prosedur
24
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
.u
d/
ac.i
24
d/
ac.i
d/
ac.i
ac
nej.
tp
23
3.3 RancanganPenelitian ............................................................
.id/
gilib
i
d
/
/
:
ht
/
/
d/
3.2 Alat dan Bahan
23
c.id
c.id
c.i......................................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une.................................................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.2.1
Alat
23
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
3.2.2 Bahan .............................................................................
23
d/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ac
nej.
21 lib.u
3.1 Tempat dan Waktu ...............................................................
n
lib.u
i
g
i
d
ht
.id/
2.5.3 Analisis Asam
.id/
.id/ Lemak Dengan Kromatografi
ac
nej.
ht
.id/
c
ej.a
ej
ej
b.uBilangan
Asam Lemak Bebas ....................................
19
n
n
n
u
u
.
.
.
igilib
igilib
igilibc. Bilangan Peroksida .....................................................
d
d
d
/
/
/
19
/
/
/
:
:
:
http
http
http
digi
/
/
:
p
p
p
BAB 3.
23
htt
htt
httMETODE PENELITIAN .............................................................
d/
ac.i
ht
d/
.id/
.id/
.iMinyak
c
c
c
2.5.1 SifateFisik
..........................................................
17
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g a. Titik Keruh .................................................................
17
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
Gas
.u Spektrometri massa .................................................
lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
14
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
2.4.3 Bleaching........................................................................
http
http
http
tp
une
ilib.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
d. Bilangan Penyabunan.
http
http ...............................................
28
3.4.7 Uji Komposisi Minyak Ikan ...........................................
28
ht
/
.id/
.id/
.id/
.idBAB
c
c
c
c
4.
HASIL
DAN
PEMBAHASAN
.......................................................
29
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g komposisi
g
4.1 /Karakteristik
fisik dan kimia serta
dig
://di
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
asam lemak limbah pengalengan
ikan......................................
29
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
30
c. Bilangan Peroksida .......................................................
33
/
d. Bilangan
...................................................
.id/
.idPenyabunan
34
e.
.uBilangan Iod ..................................................................
lib.u
35 .u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gi
://di
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Pengalengan Ikan .............................................................
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
a. Titik Keruh ....................................................................
d/
ac.i
d/
ac.i
.un
40
e. BilangandIod
/ ..................................................................
d/
44
n
f.
......................................................................
.un
.uRendemen
45 .u
c.i
ej.a
ilib
//dig
c.i
ej.a
ht
.id/
ac
nej.
:
4.2.2 Komposisi Asam Lemak
ttp: Minyak Ikan
h
ilib
//dig
http
ht
id/
43
Setelah Pemurnian............................................................
tp
37
d. Bilangan Penyabunan ...................................................
ilib
//dig
:
http
ht
47
/
/
/
49
.id/BAB 5. KESIMPULAN.aDAN
c.id
c.id
c.id SARAN ......................................................
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une ................................................................................
5.1 Kesimpulan
49
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di 49
://di
p://Saran
..........................................................................................
http
http
htt5.2
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.
b. n
Asam
41 nej.ac
j.
j. Lemak Bebas ......................................................
e
e
n
u
u
.u
ilib.
ilib.
ilibc.
g
g
g
i
i
i
Bilangan
Peroksida
.......................................................
42
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
d/
tp:
.id/
ac
nej.
/
/
d/ dan kimia serta komposisi
4.1.2 Karakteristik
c.id
c.id
c.ifisik
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.ulemak
b
b
b
i
i
i
l
l
l
asam
minyak
ikan
setelah
pemurnian.......................
39
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
4.2.1 Karakteristik fisik hdan kimia ............................................
39
c.i
ej.a
ilib
//dig
ht
http
4.2.2 Komposisi Asam Lemak
http Limabah
http
d/
ac.i
.id/
c
ej
ej Keruh ....................................................................
a.uTitik
30 unej.a
n
n
u
.
.
.
ilib
ig31
igilib
igilibb. Asam Lemak Bebas :......................................................
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
http
http
http
.id/
tp
id
.ac.
id
.ac.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
4.1.1 Karakteristik/fisik dan kimia .............................................
/
ht
DAFTAR PUSTAKA ....................................................................................
50
/
/
/
.id/
c.id
c.id
c...........................................................................
c.idLAMPIRAN-LAMPIRAN
53
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
xii
h
h
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
DAFTAR TABEL
u
ilib.
dig
tp://
2.1
dig
.u
Panduan mutu minyak ikan kasar ..............................................
4.3
Persentase asam lemak jenuh dan tidak jenuh limbah
38
4.4
Karakterisasi fisik
nejpemurnian....
nej dan kimia minyak ikan setelah
39
4.6
Persentase asam lemak jenuh dan tidak jenuh minyak ikan
setelah pemurnian........................................................................
id/
id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
tp
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
http
id/
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ht
ac
nej.
48
.
.
.u
digi
tp://
id/
.ac.
id/
.ac.
.id/
ilib.
11
pengalengan ikan ........................................................................
ac
nej.
dig
tp://
ht
ht
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
4.5
Komposisi
asam lemak minyak ikan
pemurnian ............
://d47
://setelah
://d
http
http
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
dig
tp://
2.2
id/
.ac.
nej
gilib
i
d
/
/
:
u
Halaman
ilib.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
/
/
.id/ pengalengan ikan............................
c.id
c.id
climbah
Sifat fisik dan kimia
30
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une.......................
.unelemak limbah pengalengan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
4.2
Komposisi
asam
ikan
38
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http
j.a
tp://
u
ac.
nej.
t asam lemak dari minyak ikan……………………………
ht
hProfil
/
c.id4.1
une
ilib.
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
DAFTAR GAMBAR
u
ilib.
dig
tp://
2.1
2.2
lib.u
.u
gilib
Reaksi
trigliserida.........................................................
igi5lib
igilib
ipembentukan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
ttp
http
http
hStruktur
umum asam lemak ................................................................
6
ht
3.1
Diagram penelitian..............................................................................
24
/
.id4.1
Grafik titik keruh limbah
.id/
.id/pengalengan ikan........................................
30
4.2
Reaksi hidrolisis
lib.u
lib.u pada minyak ............................................................
32 .u
4.3
ttp kadar ALB limbah pengalengan
http
http ikan ......................................
hGrafik
32
4.4
Grafik bilangan peroksida limbah pengalengan ikan ..........................
32
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej
ej ............................................................................
2.4
Reaksi penyabunan
14 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
gilibikatan rangkap ................................................................
ig18ilib
igilib
iadisi
d
d
d
/
/
/
2.5
Reaksi
/
/
/
:
:
:
http
http
http
tp
ac
nej.
gi
://di
ac
nej.
gi
://di
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
/
/
.id/ ..............................................................
Reaksi oksidasi pada
33
c.id
c.id
cminyak
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une pada minyak ........................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
4.6
Reaksi penyabunan
34
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h pengalengan ikan ......................
4.7 hGrafik bilangan penyabunan limbah
35
d/
ac.i 4.5
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
4.8
d/
ac.i
Reaksi minyak pada uji bilangan iod ..................................................
d/
ac.i
d/
ac.i
36
4.11
Grafik kadar ALB minyak ikan setelah pemurnian ............................
ht
id/
.
4.9
Grafik bilanganniod
36
j.ac
j.
j. limbah pengalengan ikan ....................................
e
e
e
n
n
u
u
.u
ilib. .............................. dig40ilib.
ilibkeruh
g
g
i
i
4.10 Grafik
titik
minyak
ikan
setelah
pemurnian
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
9
.u
dig
tp://
.u
.u
id/
Halaman
Rumus molekul EPA, dan/ DHA ........................................................
/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ac.
nej.
2.3
id/
.ac.
nej
digi
tp://
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
41
Grafik bilangan peroksida
/
/
d4.12
id/................ 42
id/ minyak ikan setelah pemurnian
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
4.13 Grafik bilangan
minyak ikan setelah
.unepemurnian ............ 44ilib.une
.unpenyabunan
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
i
/dig45
/di
/dbilangan
/
/
/
:
:
:
4.14 Grafik
minyak
ikan
setelah
pemurnian
................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
4.15
Rendemen minyak ikan setelah pemurnian ........................................
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
46
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
nej
lib.u
digi
tp://
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/ Daftar Lampiran
.id/
c
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
t
id/
.ac.
gilib
i
d
/
/
:
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
/
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
B. Kromatogram Minyak Ikan
/ ..........
/ Sebelum dan Sesudah Pemurnian
54
B.3 Kromatogram Limbah Pengalengan Ikan Hari Ketiga ..............
57
B.4 Kromatogram Minyak
.id/ 50°C ....
.id/ Ikan dengan Suhu degumming
58
u
u
B.5 Kromatogram
Minyak Ikan dengan Suhu
ilib. degumming 70°C ....
ilib.
60ilib.u
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej Pertama ........... 54 .unej.a
ej Limbah Pengalengan Ikan.uHari
B.1 Kromatogram
n
n
u
.
lib
igilib
igiIkan
igilib
d
d
d
/
/
/
B.2
Kromatogram
Limbah
Pengalengan
Hari
Kedua
..............
55
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ac
nej.
g
://di
ac
nej.
.id/
ig
://d62
D. Perhitungan Standarisasi .....................................................................
64
D.3 Larutan KOH 0,1 N ...................................................................
64
D.4 Larutan NaOH 0,1 N/ .................................................................
/
65
ht
ac
nej.
ht
/
/
id/
c.id
c.id
D.1 Larutan HCl j2.aNc.........................................................................
64
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
D.2 /Larutan
64
g
g
g HCl 0,5N ......................................................................
://di
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
.id/
.id
.id
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
D.5 Larutan u
Na Sj O 0,1 N ..............................................................
65
.une
.une
. ne2 2 3
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
E. Datap:Titrasi
//dig ...........................................................................................
://d66
://di
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
E.1 ALB ...........................................................................................
66
E.2 Bilangan Iod...............................................................................
.id/
.id/
68
ac
nej.
ac
nej.
ht
.id/
70 ib.u
il
il
g
g
igil
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
tp Bilangan Peroksida ....................................................................
http 72
http
htE.4
F. Rendemen Minyak Ikan .......................................................................
ht
ac
nej.
E.3 Bilangan
ib.u
ib.uPenyabunan ................................................................
lib.u
digi
tp://
ht
54
ttp Minyak Ikan ................................................................................
C. h
Foto
http
http
d/
ac.i
u
ilib.
dig
tp://
t
ac.
nej.
h
A.hPerhitungan keperluan NaOH untuk netralisasi .................................
g
://di
tp
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
74
/
/
/
.id/ G. Pembuatan Larutan..............................................................................
75
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.uHanus
b
b
b
i
i
i
G.1 Pereaksi
..........................................................................
75
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
tp://KI 15% ......................................................................................
http 75
http
htG.2
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
G.3 Pati 1 % .....................................................................................
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxv
http
tp
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
75
d/
ac.i
id/
ac.
nej.
ht
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
id/
.ac.
nej
.u
ilib
//dig
tp:
76
G.7 Pembuatan Larutan HCl 0,5 N .................................................
77
G.7.1 Standarisasi HCl
/
/ 0,5 N ...................................................
d
i
.
c.id
c
a
a
.
.
j
j
G.8 Larutan u
HCl
ne 0,1 N .....................................................................
une
77
G.10 Larutan KOH 0,1 N ..................................................................
79
G.10.1 Standarisasi
.id/
.id/ KOH 0,1 N ..............................................
79
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxvi
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
http
.id/
.u
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
digi
tp://
.id/
.u
.u
.u
ac
nej.
ilib.
ac
nej.
ht
ac
nej.
77
u
.
.
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
G.9://Larutan NaOH 0,1 N .................................................................
:// 78
://
http
http
http
http
dig
tp://
ht
/
.id/
.id/
c
c
c.id
G.6 Na2S2O3 0,1ejN
76
a
a
a...........................................................................
.
.
.
j
j
.une
.une
.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g Standarisasi Larutan Na2//Sd2iOg3 ........................................ //d76
G.6.1
: i
:
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
G.4 Iodida Jenuh ..............................................................................
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
76
.id/
tp
.id/
ac
nej.
tp Indikator pp 1% .........................................................................
http
http
htG.4
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
KARAKTERISASI DAN PENENTUAN KOMPOSISI ASAM LEMAK DARI
PEMURNIAN LIMBAH PENGALENGAN IKAN DENGAN VARIASI
WAKTU SIMPAN LIMBAH DAN SUHU
PADA DEGUMMING
SKRIPSI
diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat
untuk menyelesaikan Program Studi MIPA (S1)
dan mencapai gelar Sarjana Sains
Oleh
Alettiyana Wahyuni Fauziah
NIM 071810301058
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
JURUSAN KIMIAune
.une
.
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
FAKULTAS
MATEMATIKA
DAN
ILMU
PENGETAHUAN
ALAM
g
g
g
://di
://di
://di
UNIVERSITAS
http
http JEMBER
http
.id/
ac
nej.
2013
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PERSEMBAHAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
/
/
.id/
.id/
.idkepada:
.idSkripsi
c
c
c
c
ini
saya
persembahkan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
guntuk
g yang tidak pernah berhenti
gIstikomah serta ayahanda Suyadi,
1. Ibunda
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
hselalu mendoakan, mencurahkan
segenap kasih sayang hdan perhatian,
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
mendidik dengan penuh kesabaran
dan mendukung disetiap
/ langkah;
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2. adikku tersayang,
.une
.uneselalu memberikan keceriaan
.une Diah Yulian Setyoriniiliyang
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
i
setiap
://di
://di
://dharinya;
http
http
http
3. Almamaterku tercinta Kimias Fakultas MIPA Universitas Jember.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
ht
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
(Terjemahan Surat Al-Isra’7)*)
.id/
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
h
h
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
ttp:/
ttp:/
.id/
.u
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
* Departemen Agama.u
Republik
Indonesia. 1997. Al Qur’an
dan Terjemahannya juz 1-juz 30.
ne
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig Sakti.
Surabaya:pCV
://di
://di
://dJaya
http
http
htt
.id/ )
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
h terasing. (HR. Muslim)**) h
berbahagialah orang yang
.id/
digi
tp://
ac
nej.
ilib
ilib
Islam/dpada
igilibmulanya asing dan akan kembali
/dig
/dig asing seperti semula, maka
ac
nej.
ilib.
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
:/
ht
h
h
http
dig
tp://
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
.u
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
h
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
u
u
.u (berarti) kamu berbuat baik
Jika kamu berbuat
ilib.
ilib.bagi dirimu sendiri, dan jika
ilibbaik
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
kamu berbuat
tp:/ dirimu sendiri..” (QS. Al-Isra’:
ttp:/ 7)
ttp:/ jahat, maka kejahatan itu tuntuk
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
hMOTTO
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
tp
**)Al-’Audah, S. 2000. Silsilah Rasail Al-Ghuraba’ Al-Ghurabaul Awwalun Juz 1 Cetakan
ke-4. Markaz Ash-Shiddiq Al-Ilmi.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiii
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
PERNYATAAN
http
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
Saya yang bertanda
ac. di bawah ini:
ej.tangan
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
menyatakan dengan sesungguhnya
bahwa karya tulis ilmiah
yang berjudul
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
“Karakterisasi Dan uPenentuan
Komposisi Asam Lemak
.une
.une Dari Pemurnian Limbah
. ne
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
Pengalengan
://di Pada
://di Simpan Limbah DanttpSuhu
://di Ikan Dengan Variasi ttWaktu
h
h p
http
ht
/
/
/
/
dan belum pernah
.idsumbernya,
c.id serta bukan karya j.ac.id
c.id diajukan pada institusi manapun,
a
a
.
.
j
j
e
jiplakan. Saya bertanggung
isinya sesuai dengan
.une
.unkebenaran
.une jawab atas keabsahanilidan
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
sikap ilmiah
http
http
http yang harus dijunjung tinggi.
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
.u
.u
n
u
lib.u : Alettiyana Wahyuni Fauziah
ilib.
i
g
g
Nama
i
i
d
d
/
/
:/
ttp:/
http
NIM : 071810301058h
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
Degumming” adalah benar-benar hasil karya tulis sendiri, kecuali jika disebutkan
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
/
/
/ serta bersedia mendapat.idsanksi
/
akademik jika
c.id
c
c.id
c.iddan paksaan dari pihakj.manapun
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.uhari
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
ternyata
di
kemudian
pernyataan
ini
tidak
benar.
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.u
.id/
ac
nej.
u
lib.uAlettiyana Wahyuni Fauziah
ilib.
g
i
d
://
NIM 071810301058
http
h
.id/
ac
nej.
ht
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
lib.u
id/
ac.
nej.
ht
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.i
.
j
e
Yang
n menyatakan,
lib.u
i
dig
tp://
ht
digi
tp://
Jember, Februari
2013
d/
id/
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
SKRIPSI
http
tp
u
ilib.
dig
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
http
id/
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
KOMPOSISI ASAM
/
d/ KARAKTERISASI DANcPENENTUAN
id/ LEMAK DARI
id/
.
.
c.id
c
a
a
a
.
.
.
PEMURNIAN LIMBAH
PENGALENGAN
IKAN
DENGAN
VARIASI
j
j
j
ne
une SUHU
.une
.DAN
.uWAKTU
b
b
b
i
i
i
SIMPAN
LIMBAH
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
PADA DEGUMMING
http
http
http
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
ht
Oleh
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpv
ac.
nej.
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
http
.id/
ac
nej.
lib.u
h
h
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
/di
ttp:/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
c
: drh.Wuryanti Handayani
M.Si
ej.a
n
u
.
b
: Ika Oktavianawati
S.Si,
M.Si
i
l
gi
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
Pembimbing
/
/
c.id
c.idDosen Pembimbing Utama
a
a
.
.
j
j
ne
.uAnggota
.une
b
b
Dosen Pembimbing
i
i
l
l
i
i
g
g
di
://di
tp://
http
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
http
http
http
tp
.id/
/
/
ALETTIYANA
WAHYUNI FAUZIAH
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM 071810301058
.une
.une
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
RINGKASAN
Karakterisasi Dan Penentuan Komposisi Asam Lemak Dari Pemurnian
Limbah Pengalengan Ikan Dengan Variasi Waktu Simpan Limbah Dan Suhu
Pada Degumming; Alettiyana wahyuni Fauziah, 071810301058; 2008; 57 halaman;
Jurusan Kimia Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Jember.
Ikan merupakan sumber protein hewani dan juga memiliki kandungan gizi
yang tinggi di antaranya mengandung mineral, vitamin, dan lemak tak jenuh
Pengolahan ikan dilakukan untuk meningkatkan daya tahan ikan mentah. Salah satu
cara yang dapat dilakukan yaitu dengan cara pengalengan. Pada pengalengan ikan
dihasilkan limbah cair yang dapat dimanfaatkan kembali apabila mengalami proses
pengolahan lebih lanjut. Penelitian ini bertujuan untuk mempelajari pengaruh waktu
simpan limbah dan suhu pada proses degumming terhadap karakter minyak sebelum
dan sesudah proses pemurnian minyak ikan. Penelitian ini dilakukan di Laboratorium
Kimia Organik Jurusan Kimia Fakultas MIPA Universitas Jember dengan waktu
penelitian mulai Desember 2011 sampai Mei 2012.
Pada penelitian ini, digunakan tiga jenis limbah minyak yaitu Limbah yang
disimpan selama satu hari, dua hari, dan tiga hari. Suhu yang digunakan pada proses
degumming yaitu 50°C dan 70°C. Tahapan karakterisasi minyak dilakukan dengan
cara mengukur, titik keruh, kadar ALB, bilangan peroksida, bilangan iod dan
bilangan penyabunan, selain itu juga dilakukan uji komposisi asam lemak dengan
menggunakan GCMS. Tahapan pemurnian minyak meliputi degumming, netralisasi
dan bleaching. Pada tahapan degumming, dilakukan pemisahan pengotor dengan suhu
pemanasan 50°C dan 70°C. Tahap netralisasi dilakukan dengan cara menambahkan
sejumlah basa untuk menurunkan kadar ALB dengan menggunakan konsentrasi basa
o
20 Be (167 gr NaOH/L). Pada tahap bleaching, minyak yang telah mengalami tahap
netralisasi ditambahkan absorben untuk menjernihkan minyak dengan konsentrasi
1%.
vi
Hasil yang diperoleh dalam penelitian ini menunjukkan bahwa dengan
bertambahnya waktu simpan limbah minyak ikan, maka akan mempengaruhi sifat
fisik, kimia, dan komposisi minyak ikan. Hal ini disebabkan karena semakin lama
limbah cair disimpan, maka akan terjadi kerusakan akibat proses hidrolisis minyak
ataupun oksidasi, sehingga dalam penelitian ini limbah yang memiliki kualitas baik
yaitu limbah yang memilki umur satu hari, sedangakan penggunaan suhu degumming
terbaik yaitu suhu 70°C. Hal ini disebabkan karena padaa suhu 70°C minyak terpisah
sempurna dengan pengotor.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpvii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.u
http
ht
/
d/ SWT atas segala
dpenulis
Syukur Alhamdulillah
panjatkan kehadiratcAllah
a .i
ac.i
nej.
nej.
id/
ac.
nej.
u
u
.u
rahmat dan karunia-Nya,
sehingga penulis dapat
karya tulis ilmiah
ilib.
ilibmenyelesaikan
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
tp:/ Lemak
(SKRIPSI)
http Dan Penentuan KomposisihtAsam
http yang berjudul “Karakterisasi
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
PRAKATA
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Dari Pemurnian Limbah Pengalengan Ikan Dengan Variasi Waktu Simpan Limbah
/
/
/
/
c.iduntuk memenuhi salah j.ac.id
c.idKarya tulis ilmiah ini disusun
c.idDan Suhu Pada Degumming”.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
satu
syarat
dalam
menyelesaikan
pendidikan
strata
satu
(S1)
pada
Jurusan
Fisika
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Jember.
.u
Penulis menyadari bahwa penyusunan karya tulis ilmiah ini tidak terlepas dari
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dukungan dan bantuan
berbagai pihak, sehingga npada
kesempatan ini penulis ne
.u e
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
menyampaikan
kepada:
://d
://d
://d terima kasih yang sebesar-besarnya
http
http
http
ht
/
/
/ Jember;
.id/ Pengetahuan Alam Universitas
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne Jurusan Kimia Fakultas
2. Drs. AchmadibSjaifullah
M.Sc., Ph.D., selaku
.une
.uKetua
.une
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
//dig
://di
://dDosen
:Universitas
p
p
p
MIPA
Jember
dan
selaku
Penguji
yang
telah
meluangkan
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ht
id/
.ac.
nej
gilib
i
d
/
/
:
ht
tp
1. Prof. Drs. Kusno DEA., PhD selaku Dekan Fakultas Matematika dan Ilmu
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
waktu, pikiran, kritik, dan saran yang telah diberikan demi kesempurnaan
.id/
.id/
.id/ penulisan skripsi ini; .ac.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
3.
drh.
Wuryanti
Hahdayani
M.Si,
selaku
Dosen
Pembimbing
Utama
(DPU)
dan
Ika
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h (DPA) yang
h Dosen Pembimbing Anggota
h
Oktavianawati,
M.Si., M.Sc., selaku
/
c.id
a
nej.
.u
ilib
//dig
telah meluangkan waktu dan pikiran serta perhatiannya guna memberikan
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
c
c
bimbingan dan pengarahan
ej.a skripsi ini;
ej.a demi terselesaikannya penulisan
u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
4. Drs.Siswoyo
selaku
Dosen
Penguji
II
terima
kasih
atas
segala
masukan,
kritikan
d
d
d
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
dan saran yang telah diberikan bagi kesempurnaan penulisan skripsi ini;
tp:
ht
ht
5.
Akademik yang
/
/ Drs. Mukh. Mintadi M.Sc.,/ Ph.D, selaku Dosen Pembimbing
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
telah membimbing
penulis menjadi mahasiswa;
.une
.une
.unselama
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
/dig laboratorium JurusantKimia;
/digdosen pengajar dan seluruh
6. seluruh
://di
:/teknisi
:/staf
ht p
http
http
.id
j.ac
une
lib.
i
g
i
://d
tp
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpviii
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p
p
7. Susi
dan Ratih Ratna Dewi
teman satu tim penulis,
httpterima kasih
httsebagai
httAstutik
tp
ht
atas bantuan, keceriaan dan motivasinya serta teman-teman angkatan 2007 terima
/
.id/
.idselama
.id/ kasih atas kebersamaannya
c
c
c
kuliah;
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
h
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
8. Ratih Ayu, Halimatul Holila, Melly Fuadah, Evi Aulia dan seluruh teman-teman
atas/ semangat, keceriaan dan kebersamaan
dalam suka
/
/
.id/ kosan 77A terima kasih
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dan duka.
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
://di
://di
tp:// juga menerima segala
httppihak demi
httpkritik dan saran dari semua
htPenulis
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
ht
kesempurnaan skripsi ini. Akhirnya penulis berharap, semoga tulisan ini dapat
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
httFebruari 2013
Jember,
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpix
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http Penulis
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
p
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
/
.idbermanfaat.
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
Halaman
HALAMAN MOTTO .................................................................................
/
/
iii
HALAMAN PENGESAHAN .....................................................................
vi
id/
.ac.
lib.u
.u
ht
ac.
nej.
.u
HALAMAN/dJUDUL
igiilib
igilib
igilib ...................................................................................
d
d
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http PERSEMBAHAN .................................................................
HALAMAN
ii
id
.ac.
id
.ac.
ht
.id/
c
ej.a
ej
ej
HALAMAN PERNYATAAN
.....................................................................
iv
n
n
n
u
u
u
.
.
.
igvilib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
HALAMAN
PEMBIMBINGAN
................................................................
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ht
/
/
/
/
..............................................................................................
vii
.idRINGKASAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
PRAKATA ...................................................................................................
ix lib.un
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
DAFTAR
http xi
http
http ISI ................................................................................................
ht
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
http ISI
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
DAFTAR TABEL .......................................................................................
xv
/
/
/
/
xvi
c.id
c.id
c.id
c.idDAFTAR GAMBAR ...................................................................................
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une...............................................................................
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
LAMPIRAN
xvii
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h PENDAHULUAN..........................................................................
BAB 1.
1
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
1.1 LatarBelakang .......................................................................
1.4 Tujuan Penelitian ..................................................................
4
1.5 Manfaat Penelitian
d/
d/ ................................................................
4
.id/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ilib
//dig
5
2.2 Minyak Ikan ..........................................................................
7
/
/
2.2.1 Asam Lemak
c.id
c.id Omega-3 ..................................................
8
a
nej.
h
a
nej.
tp
d/
ac.i
ej.
tp://
id/
ac.
nej.
g
://di
2.4.1 Degumming ....................................................................
ac
nej.
.u
ht
.id/
ac
nej.
11ilib.u
g
://di
p
p Pemurnian Minyak Ikan
http 12
htt......................................................
htt2.4
g
://di
ht
.id/
ilib
//dig
5
h
u
u
2.3 Mutu
ilib.
ilib.Minyak Ikan ................................................................
.u
n
lib.u
i
g
i
d
c.i
ej.a
: Lipid .......................................................................................
2.1
ttp:
ttp:
http
ac
nej.
id/
.
1.2 RumusanMasalah
..................................................................
3
j.ac
j.
j.
e
e
e
n
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
1.3
BatasanMasalah
....................................................................
3
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
BAB 2. TINJAUAN
.un
.unPUSTAKA ................................................................
tp:
gilib
i
d
/
/
:
1
d/
ac.i
d/
ac.i
ht
13
/
/
id/
c.id
c.id
c........................................................................
2.4.2 Netralisasi
13
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
x
h
h
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
j.
dig
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
2.5 Analisa Sifat Fisik Dan Kimia ..............................................
17
2.5.2 Analisis sifat kimia minyak ............................................
18
a. Bilangan Iod
/
/ ...............................................................
18
d. Bilangan Penyabunan .................................................
21
id
.ac.
id
.ac.
gi
://di
ac
nej.
ej.
tp://
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.un
tp:
3.4.1 Preparasi Sampel ............................................................
25
3.4.2 Degummingd....................................................................
/
d/
25
3.4.3 Netralisasi
.......................................................................
.un
.un
25
ilib
//dig
3.4.5 Pengujian Sifat Fisika ....................................................
26
/
/
a. Titik Keruh
c.id
c.id .................................................................
26
tp://
id/
ac.
nej.
a
nej.
a
nej.
u
.u
3.4.6
Sifat Kimia ...................................................
ilib.
ilibPengujian
g
://di
ej.
ilib
//dig
c.i
ej.a
g
://di
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
igi
/d25
/
:
:
:
3.4.4
Pemucatan
......................................................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht
http
n
lib.u
i
g
i
d
c.i
ej.a
ht
.id/
ac
nej.
25 .u
gilib
i
d
/
/
:
a. Bilangan Iod ..............................................................
http
http
26
b. Bilangan Peroksida.....................................................
27
ht
/
/
.id/ Lemak Bebas .........................................
c.id
c.id
cAsam
c. Kadar
27
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
xi
h
h
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
.
3.3.1 Diagram
24
j.ac
j.
j. Penelitian .........................................................
e
e
e
n
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib. Percobaan ..............................................................
g
g
g
i
i
i
3.4
Prosedur
24
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
.u
d/
ac.i
24
d/
ac.i
d/
ac.i
ac
nej.
tp
23
3.3 RancanganPenelitian ............................................................
.id/
gilib
i
d
/
/
:
ht
/
/
d/
3.2 Alat dan Bahan
23
c.id
c.id
c.i......................................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une.................................................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.2.1
Alat
23
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
3.2.2 Bahan .............................................................................
23
d/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ac
nej.
21 lib.u
3.1 Tempat dan Waktu ...............................................................
n
lib.u
i
g
i
d
ht
.id/
2.5.3 Analisis Asam
.id/
.id/ Lemak Dengan Kromatografi
ac
nej.
ht
.id/
c
ej.a
ej
ej
b.uBilangan
Asam Lemak Bebas ....................................
19
n
n
n
u
u
.
.
.
igilib
igilib
igilibc. Bilangan Peroksida .....................................................
d
d
d
/
/
/
19
/
/
/
:
:
:
http
http
http
digi
/
/
:
p
p
p
BAB 3.
23
htt
htt
httMETODE PENELITIAN .............................................................
d/
ac.i
ht
d/
.id/
.id/
.iMinyak
c
c
c
2.5.1 SifateFisik
..........................................................
17
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g a. Titik Keruh .................................................................
17
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
Gas
.u Spektrometri massa .................................................
lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
14
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
2.4.3 Bleaching........................................................................
http
http
http
tp
une
ilib.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
d. Bilangan Penyabunan.
http
http ...............................................
28
3.4.7 Uji Komposisi Minyak Ikan ...........................................
28
ht
/
.id/
.id/
.id/
.idBAB
c
c
c
c
4.
HASIL
DAN
PEMBAHASAN
.......................................................
29
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g komposisi
g
4.1 /Karakteristik
fisik dan kimia serta
dig
://di
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
asam lemak limbah pengalengan
ikan......................................
29
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
30
c. Bilangan Peroksida .......................................................
33
/
d. Bilangan
...................................................
.id/
.idPenyabunan
34
e.
.uBilangan Iod ..................................................................
lib.u
35 .u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gi
://di
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Pengalengan Ikan .............................................................
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
a. Titik Keruh ....................................................................
d/
ac.i
d/
ac.i
.un
40
e. BilangandIod
/ ..................................................................
d/
44
n
f.
......................................................................
.un
.uRendemen
45 .u
c.i
ej.a
ilib
//dig
c.i
ej.a
ht
.id/
ac
nej.
:
4.2.2 Komposisi Asam Lemak
ttp: Minyak Ikan
h
ilib
//dig
http
ht
id/
43
Setelah Pemurnian............................................................
tp
37
d. Bilangan Penyabunan ...................................................
ilib
//dig
:
http
ht
47
/
/
/
49
.id/BAB 5. KESIMPULAN.aDAN
c.id
c.id
c.id SARAN ......................................................
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une ................................................................................
5.1 Kesimpulan
49
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di 49
://di
p://Saran
..........................................................................................
http
http
htt5.2
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.
b. n
Asam
41 nej.ac
j.
j. Lemak Bebas ......................................................
e
e
n
u
u
.u
ilib.
ilib.
ilibc.
g
g
g
i
i
i
Bilangan
Peroksida
.......................................................
42
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
d/
tp:
.id/
ac
nej.
/
/
d/ dan kimia serta komposisi
4.1.2 Karakteristik
c.id
c.id
c.ifisik
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.ulemak
b
b
b
i
i
i
l
l
l
asam
minyak
ikan
setelah
pemurnian.......................
39
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
4.2.1 Karakteristik fisik hdan kimia ............................................
39
c.i
ej.a
ilib
//dig
ht
http
4.2.2 Komposisi Asam Lemak
http Limabah
http
d/
ac.i
.id/
c
ej
ej Keruh ....................................................................
a.uTitik
30 unej.a
n
n
u
.
.
.
ilib
ig31
igilib
igilibb. Asam Lemak Bebas :......................................................
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
http
http
http
.id/
tp
id
.ac.
id
.ac.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
4.1.1 Karakteristik/fisik dan kimia .............................................
/
ht
DAFTAR PUSTAKA ....................................................................................
50
/
/
/
.id/
c.id
c.id
c...........................................................................
c.idLAMPIRAN-LAMPIRAN
53
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
xii
h
h
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
DAFTAR TABEL
u
ilib.
dig
tp://
2.1
dig
.u
Panduan mutu minyak ikan kasar ..............................................
4.3
Persentase asam lemak jenuh dan tidak jenuh limbah
38
4.4
Karakterisasi fisik
nejpemurnian....
nej dan kimia minyak ikan setelah
39
4.6
Persentase asam lemak jenuh dan tidak jenuh minyak ikan
setelah pemurnian........................................................................
id/
id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
tp
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
http
id/
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ht
ac
nej.
48
.
.
.u
digi
tp://
id/
.ac.
id/
.ac.
.id/
ilib.
11
pengalengan ikan ........................................................................
ac
nej.
dig
tp://
ht
ht
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
4.5
Komposisi
asam lemak minyak ikan
pemurnian ............
://d47
://setelah
://d
http
http
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
dig
tp://
2.2
id/
.ac.
nej
gilib
i
d
/
/
:
u
Halaman
ilib.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
/
/
.id/ pengalengan ikan............................
c.id
c.id
climbah
Sifat fisik dan kimia
30
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une.......................
.unelemak limbah pengalengan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
4.2
Komposisi
asam
ikan
38
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http
j.a
tp://
u
ac.
nej.
t asam lemak dari minyak ikan……………………………
ht
hProfil
/
c.id4.1
une
ilib.
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
DAFTAR GAMBAR
u
ilib.
dig
tp://
2.1
2.2
lib.u
.u
gilib
Reaksi
trigliserida.........................................................
igi5lib
igilib
ipembentukan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
ttp
http
http
hStruktur
umum asam lemak ................................................................
6
ht
3.1
Diagram penelitian..............................................................................
24
/
.id4.1
Grafik titik keruh limbah
.id/
.id/pengalengan ikan........................................
30
4.2
Reaksi hidrolisis
lib.u
lib.u pada minyak ............................................................
32 .u
4.3
ttp kadar ALB limbah pengalengan
http
http ikan ......................................
hGrafik
32
4.4
Grafik bilangan peroksida limbah pengalengan ikan ..........................
32
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej
ej ............................................................................
2.4
Reaksi penyabunan
14 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
gilibikatan rangkap ................................................................
ig18ilib
igilib
iadisi
d
d
d
/
/
/
2.5
Reaksi
/
/
/
:
:
:
http
http
http
tp
ac
nej.
gi
://di
ac
nej.
gi
://di
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
/
/
.id/ ..............................................................
Reaksi oksidasi pada
33
c.id
c.id
cminyak
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une pada minyak ........................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
4.6
Reaksi penyabunan
34
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h pengalengan ikan ......................
4.7 hGrafik bilangan penyabunan limbah
35
d/
ac.i 4.5
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
4.8
d/
ac.i
Reaksi minyak pada uji bilangan iod ..................................................
d/
ac.i
d/
ac.i
36
4.11
Grafik kadar ALB minyak ikan setelah pemurnian ............................
ht
id/
.
4.9
Grafik bilanganniod
36
j.ac
j.
j. limbah pengalengan ikan ....................................
e
e
e
n
n
u
u
.u
ilib. .............................. dig40ilib.
ilibkeruh
g
g
i
i
4.10 Grafik
titik
minyak
ikan
setelah
pemurnian
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
9
.u
dig
tp://
.u
.u
id/
Halaman
Rumus molekul EPA, dan/ DHA ........................................................
/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ac.
nej.
2.3
id/
.ac.
nej
digi
tp://
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
41
Grafik bilangan peroksida
/
/
d4.12
id/................ 42
id/ minyak ikan setelah pemurnian
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
4.13 Grafik bilangan
minyak ikan setelah
.unepemurnian ............ 44ilib.une
.unpenyabunan
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
i
/dig45
/di
/dbilangan
/
/
/
:
:
:
4.14 Grafik
minyak
ikan
setelah
pemurnian
................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
4.15
Rendemen minyak ikan setelah pemurnian ........................................
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
46
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
nej
lib.u
digi
tp://
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/ Daftar Lampiran
.id/
c
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
t
id/
.ac.
gilib
i
d
/
/
:
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
/
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
B. Kromatogram Minyak Ikan
/ ..........
/ Sebelum dan Sesudah Pemurnian
54
B.3 Kromatogram Limbah Pengalengan Ikan Hari Ketiga ..............
57
B.4 Kromatogram Minyak
.id/ 50°C ....
.id/ Ikan dengan Suhu degumming
58
u
u
B.5 Kromatogram
Minyak Ikan dengan Suhu
ilib. degumming 70°C ....
ilib.
60ilib.u
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej Pertama ........... 54 .unej.a
ej Limbah Pengalengan Ikan.uHari
B.1 Kromatogram
n
n
u
.
lib
igilib
igiIkan
igilib
d
d
d
/
/
/
B.2
Kromatogram
Limbah
Pengalengan
Hari
Kedua
..............
55
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ac
nej.
g
://di
ac
nej.
.id/
ig
://d62
D. Perhitungan Standarisasi .....................................................................
64
D.3 Larutan KOH 0,1 N ...................................................................
64
D.4 Larutan NaOH 0,1 N/ .................................................................
/
65
ht
ac
nej.
ht
/
/
id/
c.id
c.id
D.1 Larutan HCl j2.aNc.........................................................................
64
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
D.2 /Larutan
64
g
g
g HCl 0,5N ......................................................................
://di
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
.id/
.id
.id
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
D.5 Larutan u
Na Sj O 0,1 N ..............................................................
65
.une
.une
. ne2 2 3
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
E. Datap:Titrasi
//dig ...........................................................................................
://d66
://di
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
E.1 ALB ...........................................................................................
66
E.2 Bilangan Iod...............................................................................
.id/
.id/
68
ac
nej.
ac
nej.
ht
.id/
70 ib.u
il
il
g
g
igil
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
tp Bilangan Peroksida ....................................................................
http 72
http
htE.4
F. Rendemen Minyak Ikan .......................................................................
ht
ac
nej.
E.3 Bilangan
ib.u
ib.uPenyabunan ................................................................
lib.u
digi
tp://
ht
54
ttp Minyak Ikan ................................................................................
C. h
Foto
http
http
d/
ac.i
u
ilib.
dig
tp://
t
ac.
nej.
h
A.hPerhitungan keperluan NaOH untuk netralisasi .................................
g
://di
tp
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
74
/
/
/
.id/ G. Pembuatan Larutan..............................................................................
75
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.uHanus
b
b
b
i
i
i
G.1 Pereaksi
..........................................................................
75
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
tp://KI 15% ......................................................................................
http 75
http
htG.2
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
G.3 Pati 1 % .....................................................................................
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxv
http
tp
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
75
d/
ac.i
id/
ac.
nej.
ht
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
id/
.ac.
nej
.u
ilib
//dig
tp:
76
G.7 Pembuatan Larutan HCl 0,5 N .................................................
77
G.7.1 Standarisasi HCl
/
/ 0,5 N ...................................................
d
i
.
c.id
c
a
a
.
.
j
j
G.8 Larutan u
HCl
ne 0,1 N .....................................................................
une
77
G.10 Larutan KOH 0,1 N ..................................................................
79
G.10.1 Standarisasi
.id/
.id/ KOH 0,1 N ..............................................
79
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxvi
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
http
.id/
.u
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
digi
tp://
.id/
.u
.u
.u
ac
nej.
ilib.
ac
nej.
ht
ac
nej.
77
u
.
.
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
G.9://Larutan NaOH 0,1 N .................................................................
:// 78
://
http
http
http
http
dig
tp://
ht
/
.id/
.id/
c
c
c.id
G.6 Na2S2O3 0,1ejN
76
a
a
a...........................................................................
.
.
.
j
j
.une
.une
.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g Standarisasi Larutan Na2//Sd2iOg3 ........................................ //d76
G.6.1
: i
:
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
G.4 Iodida Jenuh ..............................................................................
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
76
.id/
tp
.id/
ac
nej.
tp Indikator pp 1% .........................................................................
http
http
htG.4
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.