K AR A K T E RISAS I DA N P E NENTUA N K O M P OS IS I ASAM L E M AK DA RI P E M U RN IAN L IM B A H P E N G ALE NG A N IKAN DENGAN VA RIA S I WAK T U SIM P AN L I M B AH DA N SUHU P A DA DEGU MMI NG

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/

/
:

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/

:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ht

.id/


ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/


.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http


tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/


.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

KARAKTERISASI DAN PENENTUAN KOMPOSISI ASAM LEMAK DARI
PEMURNIAN LIMBAH PENGALENGAN IKAN DENGAN VARIASI
WAKTU SIMPAN LIMBAH DAN SUHU
PADA DEGUMMING

SKRIPSI
diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat
untuk menyelesaikan Program Studi MIPA (S1)
dan mencapai gelar Sarjana Sains


Oleh
Alettiyana Wahyuni Fauziah
NIM 071810301058

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp


/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
JURUSAN KIMIAune
.une
.
.u
b
b
b
i
i

i
l
l
l
i
i
i
FAKULTAS
MATEMATIKA
DAN
ILMU
PENGETAHUAN
ALAM
g
g
g
://di
://di
://di
UNIVERSITAS

http
http JEMBER
http
.id/

ac
nej.

2013

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:


gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

PERSEMBAHAN
http

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

/
/
.id/
.id/
.idkepada:
.idSkripsi
c
c
c
c
ini
saya
persembahkan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
guntuk
g yang tidak pernah berhenti
gIstikomah serta ayahanda Suyadi,
1. Ibunda
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
hselalu mendoakan, mencurahkan
segenap kasih sayang hdan perhatian,
id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

mendidik dengan penuh kesabaran
dan mendukung disetiap
/ langkah;
/

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2. adikku tersayang,
.une
.uneselalu memberikan keceriaan
.une Diah Yulian Setyoriniiliyang
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
i
setiap
://di
://di
://dharinya;
http
http
http
3. Almamaterku tercinta Kimias Fakultas MIPA Universitas Jember.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpii

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

lib.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

ht

.id/

lib.u

digi
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

ht

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ht

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

(Terjemahan Surat Al-Isra’7)*)

.id/

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

h

h

h

ac
nej.

lib.u

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

ht

.id/

lib.u

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

http

ht

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

.id/

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

ht

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

ttp:/

ttp:/

.id/

.u

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
* Departemen Agama.u
Republik
Indonesia. 1997. Al Qur’an
dan Terjemahannya juz 1-juz 30.
ne
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig Sakti.
Surabaya:pCV
://di
://di
://dJaya
http
http
htt

.id/ )

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

.u

h terasing. (HR. Muslim)**) h
berbahagialah orang yang

.id/

digi
tp://

ac
nej.

ilib
ilib
Islam/dpada
igilibmulanya asing dan akan kembali
/dig
/dig asing seperti semula, maka

ac
nej.

ilib.

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

:/

ht

h

h

http

dig
tp://

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

.u

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

ht

id/

id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac.
nej.

h

digi
tp://

gilib
i
d
/
/
:

u
u
.u (berarti) kamu berbuat baik
Jika kamu berbuat
ilib.
ilib.bagi dirimu sendiri, dan jika
ilibbaik
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
kamu berbuat
tp:/ dirimu sendiri..” (QS. Al-Isra’:
ttp:/ 7)
ttp:/ jahat, maka kejahatan itu tuntuk

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

ttp
hMOTTO

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

tp

**)Al-’Audah, S. 2000. Silsilah Rasail Al-Ghuraba’ Al-Ghurabaul Awwalun Juz 1 Cetakan
ke-4. Markaz Ash-Shiddiq Al-Ilmi.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpiii

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

PERNYATAAN
http

ht
id/

id/

id/

ac.
nej.

Saya yang bertanda
ac. di bawah ini:
ej.tangan

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

menyatakan dengan sesungguhnya
bahwa karya tulis ilmiah
yang berjudul
/
/

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
“Karakterisasi Dan uPenentuan
Komposisi Asam Lemak
.une
.une Dari Pemurnian Limbah
. ne
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
Pengalengan
://di Pada
://di Simpan Limbah DanttpSuhu
://di Ikan Dengan Variasi ttWaktu
h
h p
http

ht

/
/
/
/
dan belum pernah
.idsumbernya,
c.id serta bukan karya j.ac.id
c.id diajukan pada institusi manapun,
a
a
.
.
j
j
e
jiplakan. Saya bertanggung
isinya sesuai dengan
.une
.unkebenaran
.une jawab atas keabsahanilidan
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
sikap ilmiah
http
http
http yang harus dijunjung tinggi.

ht

id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

ac
nej.

.u

.u

n
u
lib.u : Alettiyana Wahyuni Fauziah
ilib.
i
g
g
Nama
i
i
d
d
/
/
:/
ttp:/
http
NIM : 071810301058h

.u

igilib
d
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Degumming” adalah benar-benar hasil karya tulis sendiri, kecuali jika disebutkan

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan

/
/
/ serta bersedia mendapat.idsanksi
/
akademik jika
c.id
c
c.id
c.iddan paksaan dari pihakj.manapun
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.uhari
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
ternyata
di
kemudian
pernyataan
ini
tidak
benar.
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpiv

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ht

.id/

.id/

.u

.id/

ac
nej.

u
lib.uAlettiyana Wahyuni Fauziah
ilib.
g
i
d
://
NIM 071810301058
http

h

.id/

ac
nej.

ht

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

.id/

lib.u

id/

ac.
nej.

ht

ht

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac.i
.
j
e
Yang
n menyatakan,
lib.u

i

dig
tp://

ht

digi
tp://

Jember, Februari
2013
d/

id/

id/

ac.
nej.

ht

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:
http
SKRIPSI

http

tp

u

ilib.

dig
tp://

.u

gilib
i
d
/
/
:

u

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

ht

ht

ht

id/

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

http

id/

id/

ac.
nej.

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

KOMPOSISI ASAM
/
d/ KARAKTERISASI DANcPENENTUAN
id/ LEMAK DARI
id/
.
.
c.id
c
a
a
a
.
.
.
PEMURNIAN LIMBAH
PENGALENGAN
IKAN
DENGAN
VARIASI
j
j
j
ne
une SUHU
.une
.DAN
.uWAKTU
b
b
b
i
i
i
SIMPAN
LIMBAH
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
PADA DEGUMMING
http
http
http

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

ht

Oleh

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpv
ac.
nej.

ht

.id/

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.u

ac
nej.

ht

.id/

ac
nej.

http

.id/

ac
nej.

lib.u

h

h

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

/di
ttp:/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

c
: drh.Wuryanti Handayani
M.Si
ej.a
n
u
.
b
: Ika Oktavianawati
S.Si,
M.Si
i
l
gi

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ht

ht

.id/

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht
Pembimbing

/
/
c.id
c.idDosen Pembimbing Utama
a
a
.
.
j
j
ne
.uAnggota
.une
b
b
Dosen Pembimbing
i
i
l
l
i
i
g
g
di
://di
tp://
http

ht
id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

http

http

http

tp

.id/

/
/
ALETTIYANA
WAHYUNI FAUZIAH
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM 071810301058
.une
.une

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

RINGKASAN

Karakterisasi Dan Penentuan Komposisi Asam Lemak Dari Pemurnian
Limbah Pengalengan Ikan Dengan Variasi Waktu Simpan Limbah Dan Suhu
Pada Degumming; Alettiyana wahyuni Fauziah, 071810301058; 2008; 57 halaman;
Jurusan Kimia Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Jember.
Ikan merupakan sumber protein hewani dan juga memiliki kandungan gizi
yang tinggi di antaranya mengandung mineral, vitamin, dan lemak tak jenuh
Pengolahan ikan dilakukan untuk meningkatkan daya tahan ikan mentah. Salah satu
cara yang dapat dilakukan yaitu dengan cara pengalengan. Pada pengalengan ikan
dihasilkan limbah cair yang dapat dimanfaatkan kembali apabila mengalami proses
pengolahan lebih lanjut. Penelitian ini bertujuan untuk mempelajari pengaruh waktu
simpan limbah dan suhu pada proses degumming terhadap karakter minyak sebelum
dan sesudah proses pemurnian minyak ikan. Penelitian ini dilakukan di Laboratorium
Kimia Organik Jurusan Kimia Fakultas MIPA Universitas Jember dengan waktu
penelitian mulai Desember 2011 sampai Mei 2012.
Pada penelitian ini, digunakan tiga jenis limbah minyak yaitu Limbah yang
disimpan selama satu hari, dua hari, dan tiga hari. Suhu yang digunakan pada proses
degumming yaitu 50°C dan 70°C. Tahapan karakterisasi minyak dilakukan dengan
cara mengukur, titik keruh, kadar ALB, bilangan peroksida, bilangan iod dan
bilangan penyabunan, selain itu juga dilakukan uji komposisi asam lemak dengan
menggunakan GCMS. Tahapan pemurnian minyak meliputi degumming, netralisasi
dan bleaching. Pada tahapan degumming, dilakukan pemisahan pengotor dengan suhu
pemanasan 50°C dan 70°C. Tahap netralisasi dilakukan dengan cara menambahkan
sejumlah basa untuk menurunkan kadar ALB dengan menggunakan konsentrasi basa
o

20 Be (167 gr NaOH/L). Pada tahap bleaching, minyak yang telah mengalami tahap
netralisasi ditambahkan absorben untuk menjernihkan minyak dengan konsentrasi
1%.

vi

Hasil yang diperoleh dalam penelitian ini menunjukkan bahwa dengan
bertambahnya waktu simpan limbah minyak ikan, maka akan mempengaruhi sifat
fisik, kimia, dan komposisi minyak ikan. Hal ini disebabkan karena semakin lama
limbah cair disimpan, maka akan terjadi kerusakan akibat proses hidrolisis minyak
ataupun oksidasi, sehingga dalam penelitian ini limbah yang memiliki kualitas baik
yaitu limbah yang memilki umur satu hari, sedangakan penggunaan suhu degumming
terbaik yaitu suhu 70°C. Hal ini disebabkan karena padaa suhu 70°C minyak terpisah
sempurna dengan pengotor.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpvii

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

lib.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

ht

.id/

lib.u

digi
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.u

http

ht

/
d/ SWT atas segala
dpenulis
Syukur Alhamdulillah
panjatkan kehadiratcAllah
a .i
ac.i
nej.

nej.

id/

ac.
nej.

u
u
.u
rahmat dan karunia-Nya,
sehingga penulis dapat
karya tulis ilmiah
ilib.
ilibmenyelesaikan
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
tp:/ Lemak
(SKRIPSI)
http Dan Penentuan KomposisihtAsam
http yang berjudul “Karakterisasi

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

PRAKATA
http

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

Dari Pemurnian Limbah Pengalengan Ikan Dengan Variasi Waktu Simpan Limbah

/
/
/
/
c.iduntuk memenuhi salah j.ac.id
c.idKarya tulis ilmiah ini disusun
c.idDan Suhu Pada Degumming”.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
satu
syarat
dalam
menyelesaikan
pendidikan
strata
satu
(S1)
pada
Jurusan
Fisika
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Jember.

.u

Penulis menyadari bahwa penyusunan karya tulis ilmiah ini tidak terlepas dari

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dukungan dan bantuan
berbagai pihak, sehingga npada
kesempatan ini penulis ne
.u e
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
menyampaikan
kepada:
://d
://d
://d terima kasih yang sebesar-besarnya
http
http
http

ht

/
/
/ Jember;
.id/ Pengetahuan Alam Universitas
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne Jurusan Kimia Fakultas
2. Drs. AchmadibSjaifullah
M.Sc., Ph.D., selaku
.une
.uKetua
.une
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
//dig
://di
://dDosen
:Universitas
p
p
p
MIPA
Jember
dan
selaku
Penguji
yang
telah
meluangkan
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ht

id/
.ac.

nej

gilib
i
d
/
/
:

ht

tp

1. Prof. Drs. Kusno DEA., PhD selaku Dekan Fakultas Matematika dan Ilmu

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

waktu, pikiran, kritik, dan saran yang telah diberikan demi kesempurnaan

.id/
.id/
.id/ penulisan skripsi ini; .ac.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
3.
drh.
Wuryanti
Hahdayani
M.Si,
selaku
Dosen
Pembimbing
Utama
(DPU)
dan
Ika
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h (DPA) yang
h Dosen Pembimbing Anggota
h
Oktavianawati,
M.Si., M.Sc., selaku
/
c.id

a
nej.

.u

ilib
//dig

telah meluangkan waktu dan pikiran serta perhatiannya guna memberikan

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c
c
bimbingan dan pengarahan
ej.a skripsi ini;
ej.a demi terselesaikannya penulisan

u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
4. Drs.Siswoyo
selaku
Dosen
Penguji
II
terima
kasih
atas
segala
masukan,
kritikan
d
d
d
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
dan saran yang telah diberikan bagi kesempurnaan penulisan skripsi ini;

tp:

ht

ht

5.
Akademik yang
/
/ Drs. Mukh. Mintadi M.Sc.,/ Ph.D, selaku Dosen Pembimbing

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
telah membimbing
penulis menjadi mahasiswa;
.une
.une
.unselama
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
/dig laboratorium JurusantKimia;
/digdosen pengajar dan seluruh
6. seluruh
://di
:/teknisi
:/staf
ht p
http
http

.id
j.ac

une

lib.
i
g
i
://d

tp

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpviii

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht
.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

p
p
7. Susi
dan Ratih Ratna Dewi
teman satu tim penulis,
httpterima kasih
httsebagai
httAstutik

tp

ht

atas bantuan, keceriaan dan motivasinya serta teman-teman angkatan 2007 terima

/
.id/
.idselama
.id/ kasih atas kebersamaannya
c
c
c
kuliah;
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
h
h

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

8. Ratih Ayu, Halimatul Holila, Melly Fuadah, Evi Aulia dan seluruh teman-teman

atas/ semangat, keceriaan dan kebersamaan
dalam suka
/
/
.id/ kosan 77A terima kasih
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dan duka.
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
://di
://di
tp:// juga menerima segala
httppihak demi
httpkritik dan saran dari semua
htPenulis

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

ht

kesempurnaan skripsi ini. Akhirnya penulis berharap, semoga tulisan ini dapat

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

httFebruari 2013
Jember,

gilib
i
d
/
/
:

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpix

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

lib.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

ht

.id/

lib.u

digi
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http Penulis

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

p

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

/
.idbermanfaat.

ac
nej.

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

Halaman

HALAMAN MOTTO .................................................................................
/
/

iii

HALAMAN PENGESAHAN .....................................................................

vi

id/
.ac.

lib.u

.u

ht
ac.
nej.

.u

HALAMAN/dJUDUL
igiilib
igilib
igilib ...................................................................................
d
d
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http PERSEMBAHAN .................................................................
HALAMAN
ii

id
.ac.

id
.ac.

ht
.id/

c
ej.a
ej
ej
HALAMAN PERNYATAAN
.....................................................................
iv
n
n
n
u
u
u
.
.
.
igvilib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
HALAMAN
PEMBIMBINGAN
................................................................
/
/
/
:
:
:
http
http
http

ht

/
/
/
/
..............................................................................................
vii
.idRINGKASAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
PRAKATA ...................................................................................................
ix lib.un
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
DAFTAR
http xi
http
http ISI ................................................................................................

ht

nej

digi
tp://

id/

ac.
nej.

.u

u

ilib.

dig
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

DAFTAR
http ISI

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

DAFTAR TABEL .......................................................................................

xv

/
/
/
/
xvi
c.id
c.id
c.id
c.idDAFTAR GAMBAR ...................................................................................
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une...............................................................................
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
LAMPIRAN
xvii
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h PENDAHULUAN..........................................................................
BAB 1.
1
d/
ac.i

nej.

u

ilib.

dig
tp://

d/

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

1.1 LatarBelakang .......................................................................

1.4 Tujuan Penelitian ..................................................................

4

1.5 Manfaat Penelitian
d/
d/ ................................................................

4

.id/

c.i
ej.a

ilib
//dig

ilib
//dig

5

2.2 Minyak Ikan ..........................................................................

7

/
/
2.2.1 Asam Lemak
c.id
c.id Omega-3 ..................................................

8

a
nej.

h

a
nej.

tp

d/
ac.i

ej.

tp://

id/

ac.
nej.

g
://di

2.4.1 Degumming ....................................................................

ac
nej.

.u

ht
.id/

ac
nej.

11ilib.u

g
://di
p
p Pemurnian Minyak Ikan
http 12
htt......................................................
htt2.4
g
://di

ht

.id/

ilib
//dig
5

h

u
u
2.3 Mutu
ilib.
ilib.Minyak Ikan ................................................................

.u

n
lib.u
i
g
i
d

c.i
ej.a

: Lipid .......................................................................................
2.1
ttp:
ttp:

http
ac
nej.

id/

.
1.2 RumusanMasalah
..................................................................
3
j.ac
j.
j.
e
e
e
n
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
1.3
BatasanMasalah
....................................................................
3
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

BAB 2. TINJAUAN
.un
.unPUSTAKA ................................................................

tp:

gilib
i
d
/
/
:

1

d/
ac.i

d/
ac.i

ht

13

/
/
id/
c.id
c.id
c........................................................................
2.4.2 Netralisasi
13
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
x
h
h
h
id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ht

id/

ac.
nej.

ht

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

j.

dig

id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

gilib
i
d
/
/
:

2.5 Analisa Sifat Fisik Dan Kimia ..............................................

17

2.5.2 Analisis sifat kimia minyak ............................................

18

a. Bilangan Iod
/
/ ...............................................................

18

d. Bilangan Penyabunan .................................................

21

id
.ac.

id
.ac.

gi
://di

ac
nej.

ej.

tp://

d/
ac.i

nej.

u

ilib.

dig
tp://

.un

tp:

3.4.1 Preparasi Sampel ............................................................

25

3.4.2 Degummingd....................................................................
/
d/

25

3.4.3 Netralisasi
.......................................................................
.un
.un

25

ilib
//dig

3.4.5 Pengujian Sifat Fisika ....................................................

26

/
/
a. Titik Keruh
c.id
c.id .................................................................

26

tp://

id/

ac.
nej.

a
nej.

a
nej.

u
.u
3.4.6
Sifat Kimia ...................................................
ilib.
ilibPengujian

g
://di

ej.

ilib
//dig

c.i
ej.a

g
://di

ht

.id/

ac
nej.

lib.u

igi
/d25
/
:
:
:
3.4.4
Pemucatan
......................................................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht

http

n
lib.u
i
g
i
d

c.i
ej.a

ht
.id/

ac
nej.

25 .u

gilib
i
d
/
/
:

a. Bilangan Iod ..............................................................
http
http

26

b. Bilangan Peroksida.....................................................

27

ht

/
/
.id/ Lemak Bebas .........................................
c.id
c.id
cAsam
c. Kadar
27
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
xi
h
h
h
id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ht

id/

.
3.3.1 Diagram
24
j.ac
j.
j. Penelitian .........................................................
e
e
e
n
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib. Percobaan ..............................................................
g
g
g
i
i
i
3.4
Prosedur
24
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

.u

d/
ac.i

24

d/
ac.i

d/
ac.i

ac
nej.

tp

23

3.3 RancanganPenelitian ............................................................

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ht

/
/
d/
3.2 Alat dan Bahan
23
c.id
c.id
c.i......................................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une.................................................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.2.1
Alat
23
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
3.2.2 Bahan .............................................................................
23

d/

c.i
ej.a

ilib
//dig

ac
nej.

21 lib.u

3.1 Tempat dan Waktu ...............................................................

n
lib.u
i
g
i
d

ht
.id/

2.5.3 Analisis Asam
.id/
.id/ Lemak Dengan Kromatografi

ac
nej.

ht

.id/

c
ej.a
ej
ej
b.uBilangan
Asam Lemak Bebas ....................................
19
n
n
n
u
u
.
.
.
igilib
igilib
igilibc. Bilangan Peroksida .....................................................
d
d
d
/
/
/
19
/
/
/
:
:
:
http
http
http

digi
/
/
:
p
p
p
BAB 3.
23
htt
htt
httMETODE PENELITIAN .............................................................

d/
ac.i

ht

d/
.id/
.id/
.iMinyak
c
c
c
2.5.1 SifateFisik
..........................................................
17
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g a. Titik Keruh .................................................................
17
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

gilib
i
d
/
/
:

tp

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

Gas
.u Spektrometri massa .................................................
lib.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

14

.id/

ac
nej.

ht

.id/

ac
nej.

2.4.3 Bleaching........................................................................
http
http

http

tp

une
ilib.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

ht

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht
.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

d. Bilangan Penyabunan.
http
http ...............................................

28

3.4.7 Uji Komposisi Minyak Ikan ...........................................

28

ht

/
.id/
.id/
.id/
.idBAB
c
c
c
c
4.
HASIL
DAN
PEMBAHASAN
.......................................................
29
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g komposisi
g
4.1 /Karakteristik
fisik dan kimia serta
dig
://di
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
asam lemak limbah pengalengan
ikan......................................
29
id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

30

c. Bilangan Peroksida .......................................................

33

/
d. Bilangan
...................................................
.id/
.idPenyabunan

34

e.
.uBilangan Iod ..................................................................
lib.u

35 .u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gi
://di

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Pengalengan Ikan .............................................................

ej.

n
lib.u
i
g
i
d

tp://

d/
ac.i

nej.

u

ilib.

dig
tp://

a. Titik Keruh ....................................................................

d/
ac.i

d/
ac.i

.un

40

e. BilangandIod
/ ..................................................................
d/

44

n
f.
......................................................................
.un
.uRendemen

45 .u

c.i
ej.a

ilib
//dig

c.i
ej.a

ht

.id/

ac
nej.

:

4.2.2 Komposisi Asam Lemak
ttp: Minyak Ikan

h

ilib
//dig

http

ht

id/

43

Setelah Pemurnian............................................................

tp

37

d. Bilangan Penyabunan ...................................................

ilib
//dig

:

http

ht

47

/
/
/
49
.id/BAB 5. KESIMPULAN.aDAN
c.id
c.id
c.id SARAN ......................................................
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une ................................................................................
5.1 Kesimpulan
49
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di 49
://di
p://Saran
..........................................................................................
http
http
htt5.2

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ht

.
b. n
Asam
41 nej.ac
j.
j. Lemak Bebas ......................................................
e
e
n
u
u
.u
ilib.
ilib.
ilibc.
g
g
g
i
i
i
Bilangan
Peroksida
.......................................................
42
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

d/

tp:

.id/

ac
nej.

/
/
d/ dan kimia serta komposisi
4.1.2 Karakteristik
c.id
c.id
c.ifisik
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.ulemak
b
b
b
i
i
i
l
l
l
asam
minyak
ikan
setelah
pemurnian.......................
39
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
4.2.1 Karakteristik fisik hdan kimia ............................................
39

c.i
ej.a

ilib
//dig

ht

http

4.2.2 Komposisi Asam Lemak
http Limabah

http
d/
ac.i

.id/

c
ej
ej Keruh ....................................................................
a.uTitik
30 unej.a
n
n
u
.
.
.
ilib
ig31
igilib
igilibb. Asam Lemak Bebas :......................................................
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
http
http
http

.id/

tp

id
.ac.

id
.ac.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

4.1.1 Karakteristik/fisik dan kimia .............................................
/

ht

DAFTAR PUSTAKA ....................................................................................

50

/
/
/
.id/
c.id
c.id
c...........................................................................
c.idLAMPIRAN-LAMPIRAN
53
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
xii
h
h
h
id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ht

id/

ac.
nej.

ht

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

DAFTAR TABEL

u

ilib.

dig
tp://

2.1

dig

.u

Panduan mutu minyak ikan kasar ..............................................

4.3

Persentase asam lemak jenuh dan tidak jenuh limbah

38

4.4

Karakterisasi fisik
nejpemurnian....
nej dan kimia minyak ikan setelah

39

4.6

Persentase asam lemak jenuh dan tidak jenuh minyak ikan

setelah pemurnian........................................................................
id/
id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

u

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpxiii

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

lib.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

tp

ac
nej.

lib.u

lib.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

ht

.id/

lib.u

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

http

id/

id/

ac.
nej.

ht
ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ht

ac
nej.

48

.

.

.u

digi
tp://

id/
.ac.

id/
.ac.

.id/

ilib.

11

pengalengan ikan ........................................................................

ac
nej.

dig
tp://

ht

ht

lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
4.5
Komposisi
asam lemak minyak ikan
pemurnian ............
://d47
://setelah
://d
http
http
http

tp

gilib
i
d
/
/
:

dig
tp://

2.2

id/
.ac.

nej

gilib
i
d
/
/
:

u
Halaman
ilib.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

/
/
.id/ pengalengan ikan............................
c.id
c.id
climbah
Sifat fisik dan kimia
30
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une.......................
.unelemak limbah pengalengan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
4.2
Komposisi
asam
ikan
38
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http

j.a

tp://

u

ac.
nej.

t asam lemak dari minyak ikan……………………………
ht
hProfil

/
c.id4.1

une
ilib.

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

DAFTAR GAMBAR

u

ilib.

dig
tp://

2.1
2.2

lib.u

.u

gilib
Reaksi
trigliserida.........................................................
igi5lib
igilib
ipembentukan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
ttp
http
http
hStruktur
umum asam lemak ................................................................
6

ht

3.1

Diagram penelitian..............................................................................

24

/
.id4.1

Grafik titik keruh limbah
.id/
.id/pengalengan ikan........................................

30

4.2

Reaksi hidrolisis
lib.u
lib.u pada minyak ............................................................

32 .u

4.3

ttp kadar ALB limbah pengalengan
http
http ikan ......................................
hGrafik

32

4.4

Grafik bilangan peroksida limbah pengalengan ikan ..........................

32

id
.ac.

id
.ac.

.id/

c
ej
ej ............................................................................
2.4
Reaksi penyabunan
14 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
gilibikatan rangkap ................................................................
ig18ilib
igilib
iadisi
d
d
d
/
/
/
2.5
Reaksi
/
/
/
:
:
:
http
http
http

tp

ac
nej.

gi
://di

ac
nej.

gi
://di

ht
.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ht

/
/
.id/ ..............................................................
Reaksi oksidasi pada
33
c.id
c.id
cminyak
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une pada minyak ........................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
4.6
Reaksi penyabunan
34
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h pengalengan ikan ......................
4.7 hGrafik bilangan penyabunan limbah
35

d/
ac.i 4.5

ej.

n
lib.u
i
g
i
d

tp://

4.8

d/
ac.i

Reaksi minyak pada uji bilangan iod ..................................................

d/
ac.i

d/
ac.i

36

4.11

Grafik kadar ALB minyak ikan setelah pemurnian ............................

ht

id/

.
4.9
Grafik bilanganniod
36
j.ac
j.
j. limbah pengalengan ikan ....................................
e
e
e
n
n
u
u
.u
ilib. .............................. dig40ilib.
ilibkeruh
g
g
i
i
4.10 Grafik
titik
minyak
ikan
setelah
pemurnian
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

nej.

u

ilib.

ac.
nej.

9

.u

dig
tp://

.u

.u

id/

Halaman

Rumus molekul EPA, dan/ DHA ........................................................
/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

ac.
nej.

2.3

id/
.ac.

nej

digi
tp://

id/

id/

id/

ac.
nej.

ht

41

Grafik bilangan peroksida
/
/
d4.12
id/................ 42
id/ minyak ikan setelah pemurnian
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
4.13 Grafik bilangan
minyak ikan setelah
.unepemurnian ............ 44ilib.une
.unpenyabunan
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
i
/dig45
/di
/dbilangan
/
/
/
:
:
:
4.14 Grafik
minyak
ikan
setelah
pemurnian
................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

4.15

Rendemen minyak ikan setelah pemurnian ........................................

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpxiv

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

46

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

nej

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/ Daftar Lampiran
.id/
c
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h

t

id/
.ac.

gilib
i
d
/
/
:

ej.

n
lib.u
i
g
i
d

tp://

/

d
ac.i
.
j
e
n

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

B. Kromatogram Minyak Ikan
/ ..........
/ Sebelum dan Sesudah Pemurnian

54

B.3 Kromatogram Limbah Pengalengan Ikan Hari Ketiga ..............

57

B.4 Kromatogram Minyak
.id/ 50°C ....
.id/ Ikan dengan Suhu degumming

58

u
u
B.5 Kromatogram
Minyak Ikan dengan Suhu
ilib. degumming 70°C ....
ilib.

60ilib.u

id
.ac.

id
.ac.

.id/

c
ej Pertama ........... 54 .unej.a
ej Limbah Pengalengan Ikan.uHari
B.1 Kromatogram
n
n
u
.
lib
igilib
igiIkan
igilib
d
d
d
/
/
/
B.2
Kromatogram
Limbah
Pengalengan
Hari
Kedua
..............
55
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ac
nej.

g
://di

ac
nej.

.id/

ig
://d62

D. Perhitungan Standarisasi .....................................................................

64

D.3 Larutan KOH 0,1 N ...................................................................

64

D.4 Larutan NaOH 0,1 N/ .................................................................
/

65

ht

ac
nej.

ht

/
/
id/
c.id
c.id
D.1 Larutan HCl j2.aNc.........................................................................
64
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
D.2 /Larutan
64
g
g
g HCl 0,5N ......................................................................
://di
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

.id/
.id
.id
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
D.5 Larutan u
Na Sj O 0,1 N ..............................................................
65
.une
.une
. ne2 2 3
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
E. Datap:Titrasi
//dig ...........................................................................................
://d66
://di
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
E.1 ALB ...........................................................................................

66

E.2 Bilangan Iod...............................................................................
.id/
.id/

68

ac
nej.

ac
nej.

ht

.id/

70 ib.u
il
il
g
g
igil
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
tp Bilangan Peroksida ....................................................................
http 72
http
htE.4
F. Rendemen Minyak Ikan .......................................................................

ht

ac
nej.

E.3 Bilangan
ib.u
ib.uPenyabunan ................................................................

lib.u

digi
tp://

ht

54

ttp Minyak Ikan ................................................................................
C. h
Foto
http
http
d/
ac.i

u

ilib.

dig
tp://

t

ac.
nej.

h
A.hPerhitungan keperluan NaOH untuk netralisasi .................................

g
://di

tp

ht
id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

74

/
/
/
.id/ G. Pembuatan Larutan..............................................................................
75
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.uHanus
b
b
b
i
i
i
G.1 Pereaksi
..........................................................................
75
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
tp://KI 15% ......................................................................................
http 75
http
htG.2

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

G.3 Pati 1 % .....................................................................................

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpxv

http

tp

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

75

d/
ac.i

id/

ac.
nej.

ht

ht
id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

tp

d/
ac.i

j.

une
ilib.

dig

id/
.ac.

nej

.u

ilib
//dig

tp:

76

G.7 Pembuatan Larutan HCl 0,5 N .................................................

77

G.7.1 Standarisasi HCl
/
/ 0,5 N ...................................................
d
i
.
c.id
c
a
a
.
.
j
j
G.8 Larutan u
HCl
ne 0,1 N .....................................................................
une

77

G.10 Larutan KOH 0,1 N ..................................................................

79

G.10.1 Standarisasi
.id/
.id/ KOH 0,1 N ..............................................

79

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

httpxvi

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

lib.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

ht

.id/

lib.u

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

http

ht

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

http

.id/

.u

ht
ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

digi
tp://

.id/

.u

.u

.u

ac
nej.

ilib.

ac
nej.

ht

ac
nej.

77
u
.
.
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
G.9://Larutan NaOH 0,1 N .................................................................
:// 78
://
http
http
http

http

dig
tp://

ht

/
.id/
.id/
c
c
c.id
G.6 Na2S2O3 0,1ejN
76
a
a
a...........................................................................
.
.
.
j
j
.une
.une
.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g Standarisasi Larutan Na2//Sd2iOg3 ........................................ //d76
G.6.1
: i
:
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

gilib
i
d
/
/
:

tp

gilib
i
d
/
/
:

G.4 Iodida Jenuh ..............................................................................

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

76

.id/

tp

.id/

ac
nej.

tp Indikator pp 1% .........................................................................
http
http
htG.4

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ht

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

ht
id/

ac.
nej.

Dokumen yang terkait

T U G A S K E P O L I S I A N D A L A M M E N C E G A H DAN M E N I N D A K P E L A K U T I N D A K PIDANA P E M I L I H A N U M U M K E P A L A D A E R A H DI KABUPATEN OKU TIMUR

0 0 79

P E N G A R U H M O D E L P E M B E L A J A R A N WEBBED U N T U K M E N I N G K A T K A N P E N G U A S A A N K O N S E P SISWA K E L A S V I I I PADA M A T E R I F O T O S I N T E S I S DI SMP N E G E R I 16 P A L E M B A N G

0 0 128

I M E P E K G N A U R I D N A N A U P M E R E P E K I S A T N E S E R P E R I S A I S O G E N K I T S E M O D N A D K I L B U P

0 5 171

S I L A N A N A S U T U P E K N A D I M U B R E S A P L U T N A B A B I S R E P B U L K S I R O S E S K A N A I L E B M E P

0 0 100

N A T A K G N I N E P N A G N A L I B N A G N A R U G N E P I S A R E P O N A K I A S E L E Y N E M N A R A J A L E B M E P L E D O M N A K A N U G N E M T A L U B E P I T F I T A R E P O K

0 0 199

N A T A K G N I N E P L A N R U J N A R A J A L E B M E P I R E T A M A D A P A W S I S L E D O M N A P A R E N E P I U L A L E M N A I A U S E Y N E P E P I T F I T A R E P O K N A R A J A L E B M E P

0 0 271

S A T I L I B I D E R K U T A P E S N E M U S N O K I L E B T A N I M P A D A H R E T K U D O R P E K I N L A S T U F

0 2 121

N E P N E M U S N O K N A S A U P E K PA D A E N I L N O N A I L E B M E P

0 0 136

K A D A P N E M U S N O K N A I L E B M E P N A S U T U P E K P A D A H R E T

0 2 169

U R U G H A L O K E S N A U R U J E K H A G N E N E M E S - N E T A P U B A KA K I M I M I S N I V O R P A U P A P i s p i r k S

0 0 221