Sosialisasi Dan Tingkahlaku Kewangan Rem

 

UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA

SOSIALISASI DAN TINGKAHLAKU KEWANGAN REMAJA

MOHAMAD FAZLI SABRI

FEM 2002 4

SOSIALISASI DAN TINGKAHLAKU KEWANGAN REMAJA

oleh
MOHAMAD FAZLI SABRI

Tesis ini Dikemukakan Kepada Sekolah Pengajian Siswazah, Universiti Putra
Malaysia, Sebagai Memenuhi Keperluan untuk Ijazah Master Sains

Jun 2002

Abstrak tesis yang d i kemukakan kepada senat U niversiti Putra Malaysia

sebagai memenuhi keperluan untuk ijazah Master Sains

SOSIALISASI DAN TINGKAHLAKU KEWANGAN REMAJA
Oleh

MOHAMAD FZLI SABRI
Jun 2002
Pengerusi: P rofesor Madya Dr. Jariah Masud
Fakulti :

Ekologi Manusia

Penyelidikan ini betujuan untuk mengkaji tingkahlaku kewangan
remaja, sosialisasi kewangan seta mengenalpasti faktor-faktor yang
mempenga ruhi tingka hlaku kewangan remaja. Kaedah persampelan m udah
(convenience sampling) d ig unakan dan data d ikutip menggunakan borang
soal selid ik yang d ijawab sendiri oleh pelajar tahun satu di Universiti Putra
Malaysia. Sejumlah 3500 borang soal selidik telah d iedarkan u ntuk kajian
ini. Kutipan d ata telah d ijalankan dalam tahun 200 1 .

Sebanyak 221 9 soal selidik telah d ijawab dengan lengkap dan
d ianalisa. Kajian terdiri daripada 67.9% remaja perempuan dan selebihnya
adalah remaja lelaki yang berada d i peringkat akhir remaja. Kajian
mendapati majoriti remaja mengalami masalah kewangan walaupun mereka
menyatakan

mempunyai

amalan

pengu rusan

kewangan

yang

baik.

Tingkahlaku kewangan remaja ini sebenarnya d ipenga ru h i oleh interaksi
mereka dengan agen sosialisasi. Majoriti remaja berinteraksi dengan rakan

sebaya , ibu bapa dan media dalam aspek peng g u naan .
ii

Ujian Regresi Pelbagai (Stepwise) menunjukkan angkubah yang
memberikan sumbangan sig n ifikan u ntuk menerangkan variasi i nteraksi
rem aja dengan rakan sebaya ialah i nteraksi dengan media massa, bilangan
masalah kewangan, interaksi dengan ibu bapa , j umlah masa dengan rakan ,
bilangan adik beradik d a n bilangan s umber kewangan. Angkubah yang
m enerangkan variasi interaksi remaja dengan ibu bapa pula ialah j u m la h
m asa dengan i b u bapa, j umlah masa g una media, pendapata n keluarga,
i nteraksi dengan rakan sebaya, bilangan adik beradik, jumlah masa dengan
rakan dan pengalaman kewangan. Tujuh a ngkubah yang menerangkan
variasi interaksi remaja dengan media ialah jumlah masa dengan rakan,
interaksi dengan rakan sebaya, bilangan masalah kewangan, i nteraksi
dengan ibu bapa dan jumlah wang yang d iterima. Angkubah yang
m enerangkan

variasi

faktor-faktor

yang

mempengaruhi

tingkahlaku

kewangan remaja ialah interaksi remaja dengan ibu bapa, bilangan masalah
kewangan, pengalaman kewangan dan j um lah tahun tinggal di asrama.

Secara keseluruhannya kaj ian mendapati tingkah laku kewangan
remaja d ipengaruhi oleh sosialisasi kewangan. Remaja belajar mengenai
pengurusan kewangan menerusi interaksi mereka dengan rakan sebaya ,
ibu bapa dan media. Dapatan kajian ini selari dengan kajian yang pernah
d ijalankan di barat dalam bidang sosialisasi penggu na.

iii

Abstract of thesis presented to the Senate of U niversiti Putra Malaysia
in fulfi ll ment of the requirement for the degree of Master of Science

SOCIALIZATION AND ADOLESCENTS' FINANCIAL BEHAVIOR
By

MOHAMAD FAZLI SABRI
June 2002
Chairman:

Associate Professor Dr. Jariah Masud

Faculty:

Human Ecology

The purpose of this study is to examine adolescents' fin ancial
behaviors and financial socialization. In addition, factors affecting their
financial behavior were identified . This study adopted the convenience
sampling

method .

Data

were

obtained

using

self-adm i nistered

q uestionnaires, d istributed to 3500 first year students at the U niversiti Putra
Malaysia in 2001 .

A total of 22 1 9 set of completed questionnaires were analyzed. Sixty
seven point nine percent of the respondents were female and 32.1% were
males. Respondents in both g roup were in their late adolescent stage. The
findings showed that the majority of respondents had financial problems,
despite their claim that they were practising good financial management.
This is because their financial behavior are actually afected by their

i nteraction with the socialization agents.

Majority of them were fou nd to

interact with their peers, parents and media in terms of their consumption.

iv

The Multiple Regression (Stepwise) a nalysis showed that the
variables which significantly explain variation in adolescents i nteraction with
peers were media use, number of financial problems, i nteraction with
parents, total i nteraction time with peers, number of siblings and number of
fin ancial sources. The variables that can significantly explain the variation in
adolescents i nteraction with parents were total i nteraction time with parents,
time using med ia, family's i ncome, i nteraction with peers, number of
siblings, total interaction time with peers and financial experience. On the
other hand , seven variables were found to have significantly contribute in
explaining variation in interaction with media. These variables a re the total
time and the extent of interaction with peers, number of financial problems,
interaction with parents and total amount of money received . Four variables

were found to have contributed significantly in explaining the variation in
financial behavior of the adolescents. The are interaction with parents,
number of financial problems, financial experience and total of years staying
in board ing school.

In conclusion, financial behavior of the adolescents i n this study was
influenced by financial socialization. The adolescents learned about financial
management from their interaction with peers, parents a nd med ia. The
findings were consistent with the studies done by various researchers in the
a rea of consumer socialization.

v

PENG HARGAAN

Bismillahirrahmanirrahim ,

Dengan Nama Allah S .W.T Yang Maha Pem u ra h Lag i Maha
Mengasihani. Selawat Dan Salam Buat J u njungan M ulia Rasulullah S .A.W.
Bersyukur saya ke had rat Allah S.W.T kerana dengan limpa h kurniaNya

seta keizinanNya, d apatlah saya menyiapkan tesis ijazah sarjana yang
betajuk "Sosialisasi dan Tingkahlaku Kewangan Remaja" ini dalam tempoh
yan g diberika n .

Setinggi-tinggi penghargaan d a n ucapan terima kasih yan g tidak
terhingga kepada Prof. Madya Dr. Jariah Masud selaku penyelia tesis
sarjana ini d i atas segala bimbingan , panduan dan nasihat serta tunjuk aja r
yang telah diberikan . Ucapan terima kasih yang tidak terhingga ini j uga
d itujukan khas kepada Prof. Madya Dr. Laily Paim d an Dr. Sharifah Azizah
H a ron selaku ahli jawatan kuasa penyeliaan yang telah banyak membantu .
Tanpa bantuan, dorongan, sumbangan idea seta tunjuk aja r yang diberikan
sukar u ntuk saya menyiapkan tesis ini dengan jayanya .

Ribuan terima kasih juga diucapkan kepada En. H usalshah Rizal
H ussia n , Pegawai Tadbir di U nit Kewangan Pelajar, Bahagian Hal E hwal
Pelajar, U niversiti Putra Malaysia d i atas segala kerjasama yan g d iberikan
sepanjang p roses peng u mpulan data d iadakan.

vi

Tidak lupa juga ucapan terima kasih ini d itujukan khas b uat warga
J abatan Pengurusan Sumber dan Pengajian Pengguna terutama Dr . Ahmad
H ariza Hashim, Dr. Mumtazah Othman, Prof. Madya Dr. N urizan Yahaya,
Cik Afida Mastura Muhd. Arif, Puan Zumilah Zainalalud i n , Tuan Haji Mohd.
Amim Othman dan Puan Umi Kalthu m yang banyak memberikan bantuan,
nasihat dan dorongan d i sepanjang saya menjalankan kajian ini.

Penghargaan ini juga d itujuka n teristimewa buat keluarga tercinta
dan saudari Zalifah Zahani d i atas segala sokongan moral dan semangat
yan g d iberikan. Segala pengorbanan dan doa kalian amat d ihargai dan
akan d ikenang sepanjang hayat. Tidak ketinggalan buat sahabatku Azizi,
Shamsul , Fareas, Rezal , Idris, Shahbani, Anuar dan Rohani.

Akhir kata, sekali lagi d iucapkan terima kasih yang tidak terhingga
kepada semua yang terlibat sana ada secara langsung mahupun tidak
langsung dalam usaha membantu menyiapkan kajian seta pen ulisan tesis
ini. Hanya Allah S.W.T sahaja yang dapat membalas jasa dan budi kalia n .
Sekian , terima kasih.

vii

Saya mengesahkan bahawa Jawatankuasa Pemeriksa bagi Mohamad Fazli
Bin Sabri telah mengadakan pemeriksaan akhir pada 26hb. Jun 2002 untuk
menilai tesis Master Sains beliau yang betajuk "Sosialisasi dan Tingkahlaku
Kewangan Remaja" mengikut Ata Universiti Petanian Malaysia (Ijazah
Lanjutan) 1980 dan Peraturan-peraturan Universiti Petanian Malaysia
(Ijazah Lanjutan) 1981. Jawatankuasa Pemeriksa memperakukan bahawa
calon ini layak dianugerahkan ijazah yang tersebut. Anggota Jawatankuasa
Pemeriksa adalah sepeti berikut

Mumtazah Othman" Ph.D.
Fakulti Ekologi Manusia
Universiti Putra Malaysia
(Pengerusi)
Jariah Masud, Ph.D.
Profesor Madya
Fakulti Ekologi Manusia
Universiti Putra Malaysia
(Ahli)
Laily Paim, Ph.D.
Profesor Madya,
Fakulti Ekologi Manusia
Universiti Putra Malaysia
(Ahli)
Syarifah zizah Haron, Ph.D.
Fakulti Ekologi Manusia
Universiti Putra Malaysia
(Ahli)

SHAMSHER MOHAMAD RAMADILI , Ph.D.
ProfesorTimbalan Oekan
Sekolah Pengajian Siswazah
Universiti Putra Malysia
Tarikh: 2 1 !,;C; 2002

Vlll

Tesis ini telah diserahkan kepada Senat Universiti Putra Malaysia dan telah
diterima sebagai memenuhi keperJuan ijazah Master Sains. Anggota
Jawatankuasa Penyelia adalah sepeti berikut:

Jariah Masud, Ph.D.
Profesor Madya
Fakulti Ekologi Manusia
Univesiti Putra Malaysia
(Pengerusi)
Laily Paim, Ph.D.
Profesor Madya,
Fakulti Ekologi Manusia
Universiti Putra Malaysia
(Ahli)
Syari fah zizah Haron, Ph.D.
Fakulti Ekologi Manusia
Universiti Putra Malaysia
(Ahli)

AINIIDERIS, Ph.D.
Profesor/Dekan
Sekolah Pengajian Siswazah
Universiti Putra Malaysia
Tarikh:

X

PENGAKUAN
Saya mengaku bahawa tesis ini adalah hasil kerja saya yang asli melainkan
petikan dan sedutan yang telah d i beri penghargaan d i dalam tesis. Saya juga
mengaku bahawa tesis ini tidak d imajukan untuk ijazah-ijazah lain di U niversiti
P utra Malaysia.

1o6' .'

..........�.... .-.. . .
.

.

.

MOHAMAD F lLi SABRI
Tarikh : 20 AUG 2002

x

KANDUNGAN
Muka surat
ii
iv
vi
viii
x
xiii
xiv

ABSTRAK
ABSTRACT
PENGHARGAAN
PENGESAHAN
P E NGAKUAN
SENARAI JADUAL
SENARAI RAJAH

BAB
I

PENDAHULUAN
Pengenalan
Kenyataan Masalah
Kepentingan Kajiao
Objektif Kajian
Objektif Am
Objektif Khusus
H ipotesis Kajian
Limitasi Kajian
Definisi I stilah

1
1
4
9
12
12
12
12
14
15

II

TINJAUAN KAJIAN LEPAS
Remaja dan Perkembangan Diri
Tingkahlaku Kewangan Remaja
Sumber dan Penggu naan Wang
Sosialisasi Pengguna
Agen Sosialisasi
Rakan Sebaya
Ibu Bapa
Media Massa
Kaedah Pembelajaran
Model Konsepsual Sosialisasi Pengguna
Teori Pembelajaran Sosial
Kerangka Konsepsual Kajian

19
19
22
25
28
33
33
36
38
40
44
48
49

III

METODOLOGI
Populasi Kajian
Kaedah Persampelan

53
53
53

xi

Pengumpulan Data
I nstrumentasi Kajian
Pengukuran Angkubah
Angkubah Bersandar
Angkubah Kajian
Ujian Reliabiliti
Analisis Data
Pembentukan M odel

55
56
60
60
62
65
67
68

IV

HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN
Latar Belakang Remaja
Latar Belakang I b u bapa
Pengalaman Kewangan Remaja
Sumber Kewangan Remaja
Pengalaman Remaja Bekerja
Tingkahlaku Simpanan Remaja
Tabung Khas u ntuk Pendid ikan
Tingkah laku Kewangan Remaja
Faktor Mempengaruhi Aspek Kewangan
Tahap Kepuasan Kewangan Remaja
Masalah Kewangan Remaja
Agen Sosialisasi
I nteraksi Remaja dengan Rakan Sebaya
I nteraksi Remaja dengan Ibu bapa
I nteraksi Remaja dengan M edia
Kaeda h Pembelajaran
Pengujian H ipotesis dan Pembentukan Model

72
72
77
82
90
95
98
1 01
1 05
1 12
1 17
1 20
1 26
1 27
1 32
1 38
1 47
1 50

V

RUMUSAN DAN CADANGAN
Ringkasan Kajian
Implikasi Kajian dan Cadangan
Kesimpulan
Cadangan u ntuk Kajian akan Datang

1 57
1 57
1 66
1 69
1 72

BIBLIOGRAFI
LAMPIRAN
VITA

xii

SENARAI JADUAL
Jadual

Muka
Surat

1

Tabu ran J umlah Edaran dan Soal Selidik Diterima

54

2

Penguku ran Angkubah Kajian

62

3

Ujian Reliabiliti I nstrumen Kajian

66

4

Tabu ran Latar Belakang Remaja Mengikut Jantina

73

5

Tabu ran Latar Belakang I b u Bapa

78

6

Pengalaman Kewangan Remaja

84

7

Sumber dan Kekerapan Remaja Menerima Wang

91

8

Tabu ran Purata Wang yang Diterima Remaja

93

daripada Sumber

9

Kategori Pekerjaan, Pendapatan dan Tujuan

97

Remaja Bekerj a

10

Tabu ran Katego ri Umur dan Kekerapan Simpanan

99

Mengi kut Angkubah Terpilih

11

Tabu ran Bentuk Simpanan dan Sumber Kewangan

1 03

Mengikut Angkubah Terpilih

12

Tingkahlaku Perancangan Kewangan Remaja

1 08

13

Tingkahlaku Perbelanjaan Remaja

1 10

14

Taburan Masalah Kewangan Remaja

1 21

15

Interaksi Remaja dengan Rakan Sebaya

1 28

16

Purata jam (sehari) Berinteraksi dengan

132

Rakan Sebaya

17

Interaksi Remaja dengan Ibu Bapa

1 34

18

Purata jam (sehari) Berinteraksi dengan Ibu Bapa

1 37

19

Interaksi Remaja dengan Media Massa

1 39

20

Tabu ran Kekerapan d an Purata Jam (sehari)

1 44

Responden Menggunakan Media

21

Hasil Ujian Regresi Pelbagai (Stepwise)
bagi Keempat-empat Model

xiii

15 1

M u ka
Surat

Rajah
1

Model Konsepsual Sosialisasi Pengguna

47

2

Kerangka Konsepsual Kajian

52

3

Peta Angkubah Kajian

61

4

Faktor yang Mempengaruhi Kewangan Remaja

1 14

5

T ahap Kepuasan Kewangan Remaja

1 18

6

Tabu ran Sumber Responden Mendapatkan

1 46

Maklumat Mengikut Kategori Maklumat
7

Kaedah Pembelajara n Aktiviti Penggunaan Remaja

xiv

1 49

1

BAB I
PENDAHULUAN
Pengenalan

Remaja merupakan peringkat transisi daripada kan ak-kanak ke alam
dewasa. Pada peringkat ini, remaja sedang melalui proses penyesuaian
terhadap perubahan fizikal, fisiologikal dan pembentukan identiti. Remaja
membentuk identiti mereka u ntuk menjalankan fungsi dalam masyarakat
menerusi proses sosialisasi (Silberman & Wheela n , 1 980). Pada peringkat
remaja juga, proses sosialisasi pengguna sedang berada pada tahap yang
kritikal (Moore, Moschis & Stephens, 1 9 75).

Dalam masyarakat Malaysia, pengguna remaja telah berkembang
menjadi salah satu pasaran yang mengu ntungkan dan popu lasi remaja
d ijangka meningkat pad a masa akan d atang. Menurut Buku Tah u nan
Perangkaan Malaysia (2000), terdapat 20.7% remaja dalam kumpulan umur
1 0 h ingga 1 9 tahun daripada 23.263.6 juta orang populasi pend uduk
Malaysia pad a tahun 2000. Populasi golongan remaja meningkat sebanyak
2.3% setahun, daripada 4.47 j uta pada tahun 1 996 kepada 4 . 82 juta pada
tah u n 2000.

Peningkatan

kem udahan

pend id ikan

memberi

peluang

kepada

remaja meningkatkan pend idikan ke tahap pengajian tinggi . Pewujudan 14
buah institusi pengajian tinggi awam dan sembilan buah institusi pengajian
tinggi swasta sebenarnya menggambarkan bahawa kerajaan amat serius

2
u ntuk

melahirkan

berpengetahuan

tenaga

u ntuk

manusia

mengekalkan

terlatih ,

berkemahira n

petumbuhan

ekonomi

dan
dan

meningkatkan daya saing. Dalam Rancangan M alaysia Kelapan (2000),
kada r penyetaan bagi kumpu lan umur 1 7 hingga 23 tahun di peringkat
pendidikan tetiari d ijangka akan meningkat dari pada 25.0% pada tahun
2000 kepada 30.0% pada tahun 2005. Terdapat peningkatan sebanyak
1 . 9 1 % kada r enrolmen pelajar pad a tahun 1 998 berbanding tahun 1 994 di
institusi pengajian tinggi awam (Perangkaan Pend id ikan Malaysia, 1 998).
Sejajar dengan

perkembangan

berpel uang

melanj utkan

meningkat.

Mereka

ini,

pelajaran

menjadi

satu

d ij angka
di

remaja

yang

peringkat universiti juga

akan

kumpulan

bilangan

yang

istimewa

kerana

mempunyai potensi kuasa beli yang besar dan merupakan barisan
pemimpin masa hadapan yang betanggungjawab menggubal dasar dan
polisi mengenai pengguna.

Sepeti d i Amerika Syarikat, pasaran remaja d i Malaysia juga
menyediakan peluang yang menarik kepada pemasar. Menjelang tahu n
20 1 0, populasi remaja di Amerika dijangka meningkat kepada 34 juta orang.
Remaja membelanjakan hampir USD1 00 billion setahun bagi pelbagai item
barangan dan perkhidmatan. Oleh itu , remaja di Amerika Syarikat dan juga
di Malaysia merupakan kumpulan sasaran yang penting kepada pemasar.
Remaja mempengaruhi perbelanjaan ibu bapa , membelanjakan sebahagian
besar wang pada masa hadapan dan dikenalpasti sebagai penyebar
maklumat kepada masyarakat terutamanya kepad a rakan sebaya (Zollo,
1 995). Berdasarkan tren di atas, dapat dibuat kesimpulan bahawa , terdapat

3
peningkatan peratusan golongan remaja setiap tahun bukan sahaja d i
Malaysia malahan d i nega ra lain. Petambahan bilangan populasi remaja ini
d ij angka akan mempengaruhi keseluru han kuasa beli d i pasaran.

H afstrom , Chai dan Young ( 1 992), menegaskan bahawa pengguna
remaja adalah satu segmen pasaran yang khusus bagi pelbagai barangan
dan perkhidmatan yang terdapat di pasaran. Peranan remaja sebagai
pengguna penting bukan hanya kerana kuasa beli yang ada, tetapi juga
kerana golongan ini mewakili pasaran semasa (O'Nei l l , 1 992) . Tambahan
pula, remaja kini mempunyai lebih banyak wang untuk berbelanja jika
d iband ingkan dengan generasi dahulu (Doss, Marlowe & Debora h , 1 995).
Ramai pemasar sedar bahawa seki ranya mereka d apat menarik lebih ramai
pengguna remaja, peluang u ntuk menjadikan remaja ini sebagai sasaran
pasaran pad a masa akan datang betambah besar (Koenigsberg & Koen,
1 994). Men u rut Eisman (1 99 1 ) , pengeluar pula melihat remaja sebagai satu
lombong em as yang boleh membawa keuntungan yang banyak dan
berpanjangan.

Tingkahlaku dan sikap pengguna remaja d i pasaran sebenarnya
mencerminkan tingkahlaku pengguna pada masa hadapan (Mangleburg &
Bristol,

1 998).

Sejajar dengan

peningkatan

kualiti dan taraf hidup

masyarakat Malaysia kini, remaja d iberikan kebebasan oleh ibu bapa u ntuk
melakukan pembelian dan menentukan keputusan mereka sendiri . Hasilnya,
kuasa bel i remaja semakin meningkat dan membeli-belah telah menjadi satu
aktiviti mengisi masa lapang remaja Malaysia (Md. Nor & S i m , 1 993) .

4
Peranan remaja yang aktif sebagai pengguna terbukti dengan penglibatan
mereka dalam pembelian pelbagai barangan dan produk pengguna seperti
pakaian, kosmetik, makanan , barangan sukan, permainan video dan
perkhidmatan h iburan (Tsu ruoka, 1 992), keadaan ini juga d apat diperhatikan
di Malaysia.

Kajian lepas menunjukkan remaja di Amerika Syarikat kurang
berpengetahuan dalam soal mengu ruskan kewangan personal walaupun
program literasi kewangan telah diperkenalkan (Consumer Federation of
America, 1 99 1 ). Program literasi kewangan baru d iperkena lkan d i Malaysia.
Kajian ini d ijalankan u ntuk mendapatkan maklumat dan gambaran tentang
sosialisasi dan tingkah laku kewangan remaja di Malaysia.

Kenyataan Masalah
Menu rut perspektif perniagaan , perubahan saiz segmen pasaran
pengg u na sama pentingnya sepeti perubahan pendapatan segmen tersebut
(Green & Welniak,

1 99 1 ) .

Oleh

itu ,

peningkatan peratusan

remaja

menjad ikan mereka segmen pasaran yang menarik bagi pelbagai bara ngan
dan perkhidmatan. Menu rut Zollo ( 1 995) , terdapat enam sebab utama
mengapa remaja penting dalam segmentasi pasaran. Petama, remaja
mempunyai kuasa beli yang nyata ; kedua, remaja membelanjakan wang
keluarga; ketiga, remaja mempengaruhi perbelanjaan isirumah; keempat,
remaja ialah pemandu arah aliran; kelima, remaja ialah pengg una masa
hadapan dan keenam remaja merupakan satu pasaran yang sentiasa
berkembang .

Peranan remaja sebagai pengguna dan kuasa beli yan g dimiliki
menjadikan mereka sebagai penyumbang kepada perkembangan ekonomi
sesebuah negara. Peningkatan kuasa beli di kalangan remaja sebenarnya
d ipengaruhi oleh pendapatan yang d iterima dari pada tiga sumber utama
iaitu elaun, pekerjaan dan bantuan kewangan daripada ibu bapa atau
saudara mara (Alhabeeb, 1 996). Kajian di Amerika Syarikat menunjukkan
peningkatan perbelanjaan remaja sebanyak 1 6.0% daripada tahun 1 997
berband ing tahun 1 998 yang melibatkan sumber kewangan daripada
pekerjaan mereka dan pemberian wan g oleh keluarga (Teenage Research
U n limited , 2000) . Kajian kes yang telah d ijalanka n menunj ukkan bagi remaja
d i Malaysia juga, sumber kewa ngan d iperolehi daripada elaun, pekerjaan
sambilan dan bantuan kewangan daripada ibu bapa atau ahli keluarga lain
(Mazlina, 1 998; Fong, 1 998).

Kajian
Amerika
pekerjaan

Bailey ( 1 992) ,

menunjukkan ,
dibelanjakan

mengenai tingkahlaku kewangan

empat

perlima

untuk

item

pendapatan

hibura n ,

remaja

pakaia n ,

remaja
d aripada

kosmetik dan

pengangkutan. Kajian lain pula menu nj ukkan sebahagian besar wa ng saku
yang diperolehi kanak-kanak dibelanjakan ke atas item pakaian , buku,
majalah, m uzik, sukan dan rekreasi (Doss et aI. , 1 995). Pada masa yang
sama terdapat perbezaan pola perbelanjaan dan penggunaan di antara
remaja lelaki dan perempuan. Menu rut Braus ( 1 993) , remaja lelaki lebih
banyak memperuntukkan perbelanjaan mereka u ntuk aktiviti hiburan dan
rekreasi manakala remaja perempuan banyak membelanjakan wang mereka
u ntuk item pakaian , kasut dan penjagaan diri.

6
Maklumat empirik mengenai aspek penggunaan remaja d i Malaysia
masih terhad . Oleh kerana majoriti remaja berada di a lam persekolaha n ,
segala keperluan mereka d itanggung oleh ibu bapa atau ahli keluarga lain
terutamanya perbelanjaan untuk pendidikan.

Perbelanjaan pendid ikan

remaja d ikatakan meningkat berikutan perubahan gaya h id up dan kos sara
hidup yang semakin meningkat di Malaysia (Mansor & Zulridah, 1 998). Kadar
penyetaan tenaga buru h lelaki telah meningkat daripada 85.3% pada tah u n
1 995 kepada 85.4% pada tahun 2000 manakala kadar penyertaan tenaga
buruh wan ita pula meningkat daripada 43 .5% kepada 44.5% (Rancangan
Malaysia Kelapan, 2000). Peningkatan bilangan ibu bapa yang bekerja di
pasaran membawa kepada peningkatan pendapatan sesebuah keluarga. Ini
secara tidak langsung menyebabkan remaja berpeluang menerima elaun
atau wang saku yang lebih daripada ibu bapa mereka,Ramai penyelidik dan
sarjana d i barat berpendapat ibu bapa merupakan sumber utama kewangan
remaja (Danes, 1 994; Doss et aI. , 1 995; David & Mark, 2000; Adrian , 2001) .
Kajian ini turut mengenalpasti apakah sumber pendapatan remaja Malaysia .

Berdasarkan senario di atas, dapat d isimpulkan bahawa peningkatan
pendapatan keluarga secara tidak langsung membawa kepada pening katan
kuasa beli remaja. Apa ya ng menjad i persoalan ialah bagaimana remaja
meng uruskan sumber kewangan mereka dan apakah faktor-faktor yang
mempengaruhi tingkahlaku kewangan? Walaupun d i Amerika Syarikat
subjek pendid ikan kewangan telah lama d iperkenalkan tetapi kajian Danes
dan Hira ( 1 987), menunjukkan tahap pengetahuan kewangan remaja adalah
rendah

dan

mereka

hanya

mempunyai

pengetahuan

asas tentang

7
peng u rusan kewangan personal. M emandan g ka n kurikulum pend id ikan
kewangan tidak wujud di Malaysia, kajian ini akan mengukur bagaimana
tingka hlaku kewangan remaja di Malaysia.

Teori Pembelajaran Sosial yang d iperkenalkan oleh Bandura ( 1 977),
mencadangkan bahawa kebanyakan tingkahlaku manusia d ipelajari secara
pemerhatian melalui model. Melalui pemerhatian ke atas individ u la in,
seseorang akan mengumpul idea bagaimana tingkahlaku baru d ilaksanakan
pad a masa akan datang. Maklumat yang direkodkan ini betindak sebagai
pand uan untuk tindakan yang d iambil kemudian (Moschis, 1 987).

Kanak-kanak dan

remaja

mempelajari tingkahlaku

pengu rusan

menerusi pemerhatian dan penyertaan (pembelajaran sampingan) serta
melalui arahan daripada agen sosialisasi (Rettig & Motenson, 1 986;
McNeal , 1 987; Moschis, 1 987; Danes & Dundrud, 1 993). Ibu dan bapa
mempengaruhi kanak-kanak dan remaja dengan membiarkan mereka
memerhati dan meniru apa yang d ilakukan o leh ibu· bapa , berbincang
tentang penggunaan dan menyediakan peluang u ntuk panduan pengg unaan
kepad a anak-anak (Ward , Wackman & Wartella , 1 977). Perubahan struktu r
dalam keluarga seperti peningkatan i b u bapa dwi kerjaya dan ketua
keluarg a induk tunggal memberi kesan kepada peranan ekonomi yang akan
d iamalkan oleh anak-anak (Stipp, 1 998). Sehubungan itu , kajian ini juga
ingin mengkaji sejauh mana pengaruh ibu bapa terhadap tingkahlaku
kewangan remaja.

8
Kajian lepas men u njukkan rakan sebaya merupakan sumber rujukan
penting golongan

remaja terutamanya

ketika proses pemilihan dan

pembelian sesuatu prod uk atau barangan yang hendak d ibeli (Gilkison ,
1 973, Mascarenhas & Higby, 1 993). I nteraksi remaja dengan rakan sebaya
menjadi d ua kali ganda berbanding interaksi dengan ibu bapa semasa
peringkat remaja (Brown , Mounts, Lamborn & Steinberg , 1 993). Oleh kerana
sebilangan besar remaja bersekolah dan terdapat mereka yang tinggal di
asrama, kajian ini akan cuba mengukur seta kat mana rakan sebaya
mempengaruhi tingkahlaku kewangan remaja. Pendedahan kepada media
massa turut mempengaruhi proses sosialisasi remaja (Moschis, 1 978).
Kajian ini juga akan mengukur sejauh mana pengaruh media massa
terhadap tingkahlaku kewangan remaja kerana terdapat keperluan yang
berbeza dalam pemilihan dan penggunaan med ia untuk aktiviti penggunaan
remaja.

Secara lebih terperinci , kajian ini ingin menjawab persoalan berikut
iaitu apakah ciri-ciri demografi dan sosioekonomi, agen sosialisasi dan
kaedah pembelajaran yang mempengaruhi tingkahlaku kewangan remaja.
Perubahan sosioekonomi dan gaya hidup keluarga d i Malaysia, peningkatan
keluarga dwi kerjaya, pening katan kuasa beli dan pen ingkatan tahap
pendidikan secara tidak langsung mempengaruhi peluang-peluang d a n
tingkahlaku kewangan pengguna. Oleh itu , wang merupakan alat petukaran
penting u ntuk memenuhi keperluan dan kehendak pengguna yang tidak
terbatas. Selain daripada befungsi sebagai alat perantaraan petukara n ,
wang mempunyai makna berbeza kepada seseorang individu atau keluarga.

9
Adakalanya wang d i kaitkan dengan kuasa, kebebasan, kejayaa n , status
sosial, pencapaian, perlindungan dan kekuatan emosi (Jariah, 1 987).

Masalah kewangan timbul kerana pergantungan kepada wang dan
peningkatan kehendak manusia yan g tidak terbatas. Selain itu, galakan
jualan contohnya di m usim-musim perayaan , pembelian secara gerak hati
(impuls) d a n pengg unaan kredit j ug a mempunyai kaitan dengan masalah
kewangan.

Kajian yang dijalankan

di

kalangan

penerima

pinjaman

pendidikan Perbadanan Tabung Pendidikan Tinggi Nasional ( PTPTN) d i
U niversiti

P utra

M alaysia

menunj ukkan

pelajar

lelaki

lebih

banyak

menghadapi masalah kewangan berband ing pelajar perempuan (Jariah ,
Husniyah & Amim , 200 1 ) . Lanjutan daripada kajian sebelum ini, akan
meneliti perkaitan a ntara masalah dengan tingkahlaku kewangan remaja.

Kepentingan Kajian

Sej ajar dengan Wawasan 2020, hasrat u ntuk menjadikan Malaysia
sebagai sebuah negara industri, tanggungjawab ini perlu j uga d igalas oleh
remaja masa kini. Justeru itu , adalah wajar u ntuk mengkaji tentang
tingkahlaku kewangan remaja kerana cara remaja membelanjakan wang
dan tingkahlaku mereka d i pasaran akan mempenga ruhi bentuk masyarakat
pengguna pada masa hadapan (Mangleburg & B ristol , 1 998). Kajian ini
dapat memberi gambaran mengena i tingkahlaku kewanga n , masalah
kewanga n , faktor yang mempengaruhi sosialisasi kewangan remaja dan
kaedah pembelajaran yang telah mereka lalui.

10
Semasa zaman kanak-kanak lagi , manusia mempelajari banyak
perkara melalui pemerhatian ke atas pola perlakuan pengguna ibu bapa
mereka (O'Neill , 1 992; Bailey, 1 992). Kajian lepas menunjukkan bahawa
pengaru h

ibu

bapa

mempunyai

perkaitan

yang

signifikan

dengan

tingkahlaku kewangan remaja berbanding pengaruh antara perorangan
(intepersonal) yang lain (O'Neill, 1 992; H ira, 1 997; Feltham, 1 998).
Kesimpulannya, sebahagian besar tingkahlaku kewangan yang d iamalkan
o leh anak-anak d ipengaruh i oleh cara gaya pengu rusan kewangan ibu bapa
itu sendiri. Oleh itu , kajian ini d iharap dapat memberi input kepad a ibu bapa
u ntuk mengamalkan budaya penggunaan yang positif dan seterusnya
melahirkan masyarakat pen gg u na remaja yang berhemah.

Maklumat

dari

kajian

ini

j uga

d iharapkan

dapat

membantu

pembentukan program pendidika n dalam bidang pengu rusan kewangan
personal oleh para profesional serta mereka yang pakar d i dalam bidang
penasihatan dan kaunseling kewangan d i institusi pengajian tinggi. Pelajar d i
institusi pengajian tinggi bergantung kepada biasiswa ataupun pinjaman
pendidikan sebagai sumber kewangan utama bagi membiayai perbelanjaan
pendidikan mereka. Program pend id ikan kewangan d iharap dapat mend idik
pengguna terutamanya d i kalangan pelajar di institusi pengajian tinggi agar
mereka menjadi seorang pengguna yang cekap dan bijak pada masa
hadapan. Ini selaras dengan Dasar Pengguna Negara yang

betujuan

menggalakkan penggunaan lestari (Sustainable Consumption) d i kalangan
pengguna dan menjamin kedaulatan negara seta prinsip agama u ntuk
mencapai Wawasan Negara .