Urang Sunda di Lingkungan Indonsia.
1I1Il0lmgn~
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
o
1
3
2
17
18
OJan
o
Senin
4
5
19
ePeb
o
Selasa
Rabu
6
20
21
o Mar
OApr
7
B ia n ta r a
o
Sabtu
11
12
13
14
15
26
27
28
29
30
OJulDCBA
0 Ags OSep
OJun
Minggu
OOkt
ONov
31
ODes
di
I n d o n e s ia
p a n a r n p ia n
U n iv e r s ita s
24
o
Jumat
G:iJ25
9
23
OMei
o
Kamis
8
22
U rang Sunda
L in g k u n g a n
•
He t i
g e la r D R
P a d ja d ja r a n
T g . 31 J a n u a r i 2011
K u A jip R o s id i
M r.
B ubuka
S ja f r u d d in
1989,
Q
u s lila k a s a k s ia n
u u ra n g
di
n e s ia ,
Sunda
lin g k u n g a n
la n g k a
p is a n
anu
n g a la la k o n .
je u n g
ju m la h
bandungan
In d o -
a y a · u ra n g
Sunda
s e le r - s e le r
anu nom er
nu ngaw angun
u ra n g
a ta w a
nga-
m aca
su ra t
k a b a r a ta w a m a ja la h , la n g k a a y a u r a n g
Sunda
anu
m u n c u l,
d is e b u t ja d i b a h a n
p r e s ta s in a
ju k e u n
a ta w a
gagasan
H e n te u
oge
ngan
euseun,
ja d i
sa u ra n g ,
se re p .
sabada
sa u ra n g
anu
K itu
D in a
I n d o n e s ia
Sundana,
ja d i
u ra n g
tin a ju m la h
ukur
pe-
20%
k a p ilih . ( * 1 )
n ite n a n
R e p u b lik
m eh
aya bae
d in a
u ra n g
s a im b a n g
anu
je u n g
cenah
bangsa
20%
In d o n e -
m e n te r i u r a n g S u n d a n a
tin a
n y a e ta
sakum na
ju m I a h
a y a lim a a n ,
m e n te r i
a r i ju m I a h
m e n te r i
te h
h e n te u
(7
Sunda
a ta w a
w id a n g ,
u ra n g
U ra n g
Sunda
te h .
" T im
M a la h
n a s io n a l
K a r ta w in a ta
u ra n g
d ip e r s a b e n a n - p e r s a b e n a n
Sangkan
a c a n . (* 3 )
u r a n g te r a n g
d i lin g k u n g a n
tin g k a t
n g a lie u k
ka
naon
ngadegkeun,
n a s io n a l,
p e ra n a n
n g a b e la
b a ri
I
d in a s a g a la
anu
la m u n
tin a
dum asar
sakum na
p e ra n a n
n g a ra k sa -
k a m e rd e k a a n
N aha
p e ra n a n a n a
1\ I e r e n a h n a
k a n a ju m la h n a
bangsa
sum -
p e r jo a n g a n
je u n g
te h a y a 2 0 % a ta w a h e n te u ?
e s e lo n
p e r e lu
m a lu r u h
je u n g
d in a
n g e u s ia n
I n d o n e s ia .
sababna
d ia n g g a p
tu k a n g
Sunda
--
te h h e n te u
S u n d a jig a a n u h e n te u
u ra n g
-- a n u
ti a n g g a ln a
bangsa
nu 20%
I n d o n e s ia ,
apan
u r a n g S u n d a k u d u p a lin g h e n -
te u 2 0 % .
ja d i
d i lu a r J a w a
nu
Sunda
u ra n g
tu lu y
anu
la m u n
aya
Sunda
ngadegkeun
n g a m a ju k e u n
k a P r e s id e n
sangkan
p e ja b a t d i tin g k a t n a s io n kuduna
ja b a ta n
d i tin g k a t
te h 2 0 % d is a y a g ik e u n
--
lu y u
d in a
A y e u n a p a r a a h li s a ja r a h
yen
pokal
sa c a ra
h e ra n
d i k a la n g a n
aya
Sunda
H al
anu
T api nu
e ra
" T im I n d e p e n d e n "
angger
a y a , n g a n ju r n la h n a
h e n te u
Sunda
m a ta k
g e u s k a e ro n g
saenyana
a n u k u n g s i je n e n g
In d e p e n d e n "
1 6 0 u ra n g
saenyana
u ra n g
re a
d e u ih .
te h b o h o n g .
je u n g
kw naha
b is a d ib ila n g k u r a m o ,
k a te u s u g e m a
s e d ih
d e p a r-
h e n te u
a y a n g a ra n
om ongan
d e p u ti
a ta w a p a n g lim a
m a ta k
yen
di
u ra n g
***
B a r a t, la in h e n te u
Nu
nuduhkeun
ja d i
n a s io n a l
10
In d e p e n d e n "
bangan
(u p a -
m ilu n g a la la k o n .
g u b e rn u r
"Tim
boh
p e ja b a t
p ik e u n ja d i m e n te r i,
ja m a n
r e a . K itu d e u i u m u m -
Sunda
cenah
d a f ta r
d ia s o n g k e u n
d ir je n
k a lu n g g u h a n
n a d in a b a la n tik a
u ra n g
M a s ju m i) ,
a ta w a
lia n n a g e h e n te u
anu
n a s io n a l
n g a r ik s a
anu
s e k je n
te r n e n
- 1 9 6 5 , B a d a n K o n g r e s P e m u d a ) , A r u d ji
(1 9 0 5 -1 9 7 0 ,
ti
n e p i k a 2 0 % .( * 2 )
a l, d a c e n a h
W ik a n a
ja d i
boh
tin g k a t
u ra n g
ti I im a
r e a p is a n
. T e r p im p in ) ,
M r . M a r ia U lf a h S a n to -
s o ( 1 9 1 1 - 1 9 8 8 , P e r w a r i/P l') ,
k u ra n g
K a b in e t- k a b in e t
D e m o k ra si
D in a
ju m la h
le u w ih
m e n te r in a
d ia n g k a tja d i
g o lo n g a n
s e s e r in g n a
s a n a ja n
d in a
je u n g
ru p a -ru p a
p a r te y , n y a e ta
aya
sakum na,
a y a 2 5 u r a n g . A n u lim a a n
n g a w a k ila n
m ana
m e n te r i,
s ia . N g a n d in a K a b in e t S ja h r ir I I ( 1 9 4 6 )
a n u ju m I a h
ta p i ju m la h
m ah
ja d i
panuhun
M r.
M a s ju m i) .
lia n n a
a ta w a
(1 9 1 1 --
je u n g
(1 9 0 8 -1 9 5 0 ,
Sunda
lim a a n ,
ja d i
u ra n g S u n d a a n u
sakum na
u ra n g
d ic a lo n k e u n
s a n a ja n
Sunda
S a m s u d in
p ik e u n
1 6 0 u ra n g
n g a ra n n a
d in a
anu
m a ta k
non-
T e d ja s u k r n a n a
B u ru h )
ta p i
anu
k u k a lu n g g u h a n
(1 8 9 5 --7 ,
(1 9 1 1 -- 1 9 6 3 ,
Isk a n d a r
P a r ta i
U ra n g
ge sok
h e n te u
P N I),
aya
u ra n g
ta p iju m la h
m e n te r i
ju m la h
ngan
m im iti
ngadeg,
k a b in e t
D ju a n d a
ongkoh
m a ja r u r a n g S u n d a m a h h e n te u k a r o o h
ru p a -ru p a
Sew aka
lu c u
n g a ra n -n g a ra n
e ta
naek.
Nu
In d e p e n d e n "
a n g g o ta
k a b in e t
I r . U k a r B r a ta k u s u m a h
ngan
la m u n
ti
nem -
p ik a r e u -
k a s e m p e ta n
tu r h e n te u
k a b in e t- k a b in e t
ja d i
P r e s id e n
h e n te u
ru m a sa
kungsi
deui
anu
W a k il
r e f o r m a s i,
W a k il P r e s id e n
unggal
Sunda
tu r
Ir.
p a r te y ) ,
n g a w a k ila n
n y a e ta
4
ngan ku
d in a
ja d i p r o s e n ta s in a
k a b in e t- k a b in e t
a n u m a ta k
bubuhan
ban
m ilu
u ra n g
p r e s ta s i
P IR ),
S u k im a n
ti 2 0 % , ta p i
lu h u r
m e n te r i
ge
lim a a n
g o lo n g a n ,
(7 --7 ,
R I . A n u ja d i
bongkeun
Nu
" T im
P r o s e n ta s i
K a b in e t
m a h a n g g e r lim a a n ,
ju m I a h
I n d o n e s ia .
(1 9 1 1 -
I I '. D ju a n d a
p a r te y ) .
d in a
n g a I1 1 9 u ra n g ,
2003,
ngam a-
non
Sunda
ju m la h n a
d is k u s i k u la n ta r a n
k u la n ta r a n
je u n g
( 1 9 5 1 - 1 9 5 2 ) le u w ih
n g a ra n n a
a n u o r is in a l,
aya
p r e s id e n
a ta w a
(1 9 1 1 -1 9 6 3 ,
u ra n g
la n ta r a n
s a im b a n g
L am un
te le v is i
yen
n a s io n a l
Sunda
I n d o n e s ia .
k a ra sa
so ra n g a n ,
H e n te u
u ra n g
d u a d i a n ta r a
bangsa
je u n g
P r a w ir a n e g a r a
M a s ju m i) ,
je u n g
lin g k u n g a n
p a ra
n g a h a r tik e u n
p o litis
te h
m a h a s is w a
k a r u lia h
d i n a g a ra
anana
H in d ia )
d im im itia n a n a
bangsa
u ra n g
W a la n d a .
ngadegkeun
I n d is c h e
m aksudna
re n g a n
su k a n -su k a n .
M a ra n e h -
( P a k u m p u la n
m a n g ru p a
s o s ia l,
ngan
p a k u m p u la n
p ik e u n
T a p i ti ta u n
w a k tu
a y a m a h a s is w a - m a h a s is w a
ju m la h
anyar
d a ta n g
bangsa
m ehna
p ik e u n
ku
anu
paguyuban
V e r e e n ig in g
anu
gcus sapuk,
" I n d o n e s ia "
ti I n d o n e s ia
anu
baba1922,
ann
sam e-
a k tif d in a o r g a n is a s i- o r g a n is a s i
Mangle No. 2309
28
I U lp ln g
H u m a.
Q n p ad
2011
pem uda
anu
paguyuban
a y a d i I n d o n e s ia ,
te h
b a ro b a h
ja d i
s ip a t
kam am puh
ju k e u n h a r k a t je u n g e lm u p a n g a w e r u h
n y a e ta n g u s a h a k e u n s a n g k a n I n d o n e -
u r a n g S u n d a , je u n g ( 4 ) m o a l p ip ilu e u n
s ia b is a m e r d e k a tin a ja ja h a n W a la n d a .
k a n a s o a l- s o a l p o litik ,
I s tila h
a k tif s a w a ta r a ta u n lila n a , d in a ta u n
" I n d o n e s ia "
d ig u n a k e u n
anu
ta d in a
d i k a la n g a n
ngan
p a e lm u a n
p o litis p ik e u n
p r ib u m i
anu
m a tu h
ja d i
re a
n y e b u t . e k o n o m i te h , d a e k te u d a e k k u d u m ilu
fruddin
je u n g
d i d in y a .
aya,
ka-
Sunda
anu
n u lu y k e u n k u lia h d i n a g a r a W a la n d a .
T a p i d in a
ta u n
m a s o e m a n tr i
Iw a
d a ta n g ti I n d o n e s ia
M o h . H a tta ,
n g a tu r
d in a
w id a n g
p a m a r e n ta h a n ,
h a r tin a
kudu
" p r e s id e n "
ta p i
p a m in g p in
re k
H in d ia
ngadegkeun
nda
p o ka l. n ya lir a
keun
(P e m e r in ta h
kana
p o litik ,
(1 9 D e s e m b e r
d ip ic e u n . ( * 5 ) S a b a d a V o lk s r a a d n g a -
In d o n e s ia )
deg,
p o m a r e n ta h .
s a a b r u la n
je u n g
P asoendan
aya
p a m in g p in
anu
P a g o e jo e b a n
ja d i
a n g g o ta n a ,
P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n
m ah
da
m ilih
V e r e e n ig in g
tin a
ja d i
anu
I n d is c h e
g e d ia d e g k e u n a n a
s a w a ta r a
s is w a
te h k u
tu ju a n
s a r ta n a n q -
para
p a m in g p in
ja la n
R I h e n te u
d a s a n a ja r i p r e s id e r i s p k
d ita n g ke p a n
S T O V IA .
pa ncen
ka
ta p i p a m a r e n ta h a n
te r u s .
Ngan
RI
ka p r e s id e tia n
M a la h a n u ja d i K e tu a n a a n u m u n g -
S j a fr u d d i n
V e r e e n ig in g ( P a k u m p u la n I n d o n e s ia ) .
g a r a n ( 1 9 1 3 - 1 9 1 4 ) ; k itu d e u i r e a a n g -
b o h ku a h li s a ja r a h n e p i ka a ye u n a
N u r o b a h la in n g a r a n n a b a e , ta p i tu ju -
g o ta p a n g u r u s lia n n a ,
h e n te u d ia ku .
a n a n a d e u ih . L a in n g a n p ik e u n s u k a n -
n y a e ta
s u k a n d e u i, ta p i p ik e u n m e r ju a n g k e u n
P r e s id e n ) , R a d e n D jo e n d jo e n a n ( 1 8 8 8 -
k a m e rd e k a a n
I n d o n e s is c h e
P asoendan
p o k a ln a
nepi
Yo g y a k a r t a
ka h o n ta l
o r g a n is a s i
n u lu yke u n
R I,
u ln u m ka
ta h . C a r a B o e d i O e to m o , P a g o e jo e b a n
K e tu a
anu
P D RI
R e p u b lik
D arurat
se r a n q -a n
n u lu y k e u n k u lia h d i F a k u lta s H u k u m
d ir o b a h
ka la w a n
1 9 4 8 ),
n g a d e g ke u n
n g a ya ke u n
ke p a n
ja d i
RI ser a h
W a la n d a
n g a y a k e u n k o o p e r a s i je u n g p a m a r e n -
n g a ra n n a
W a kil
ka tu t p a r a
s a r ta d ita h a n ku W a la -
r u m u s a n tu ju a n n o m e r 4 n u n y e b u tp ip ilu e u n
S ja - .
w a ktu
p a m a r e n ta h a n
b o n g ko ka n
V o lk s r a a d ( D e w a n R a k y a t) n u m a ta k
m oal
" K e p a la
je u n q
d e u ih k u le n g k a h p a m a r e n ta h
d jo jo , I s k a q , je u n g lia n - lia n n a p ik e u n
k a p ilih
R I Su ka m o
anyar
S a r to n o , A li S a tr o a m i-
a ta w a
" K e tu a " , n u a e ta
P r e s id e n /P lvl M . H a tta
anu
a ta w a
tiq a q u n a ke u n
a n c r u b k a n a w id a n g p o litik . K a ju r u n g
W a la n d a
tu q o s p a -
P r a w ir a n e g a r a
P r e s id e n
anu
Su n d a
p a m a r e n ta h a n
anu
1922,
(1 8 9 9 -1 9 7 1 )
K oesoe-
c ita - c ita
urang
n g a n h e n te u
is tila h
k a sa d a ra n
u ra n g
m in g p in
p r e s id e n
Nega ra "
b a n g s a a n I n d o n e s ia . ( * 4 )
H e n te u
T api sabada
a ya
n g a la ks a n a ke u n
s o s ia l-
K a s a d a r a n s e le r a n u s a m e m e h n a
d iin te g r a s ik e u n
ku n g si
1 9 1 8 tim b u l k a s a d a r y e n p ik e u n n g a -
ta n a h H in d ia ja ja h a n W a la n d a
kaom
1. S a e n y a n d
h o n ta l
g e o lo g i je u n g a n tr o p o lo g i, d ig u n a k e u n
k a la w a n h a r ti
K a t e r a n g a n *:
b a s a W a la n d a , ( 3 ) n g a m a -
p o litis ,
bangsa.
M a ja la h
anu
d ik a lu a r k e u n a n a a n u ta d in a n g a r a n n a
S o e d ja n a ( 1 8 9 2 - - ? ,
R aden
T in g a li P N .H .
2.
K oesoem a
B e n d a h a ra ),
H in d ia P o e te r a , d ir o b a h ja d i I n d o n e s ia
N g a n D .K . A r d iw in a ta ( 1 8 6 6 - 1 9 4 7 ) a n u
g e u s je n e n g , ja d i r e d a k tu r b a s a S u n d a
ta n , 2 0 0 3 ).
" I n d o n e s ia " ja d i n g a r a n b a n g s a je u n g
d i B a la i P u s ta k a ,
beh
p a n a s e h a t.
T a n g tu
ja d i
bae
W a la n d a m a h
n g a ra n
n a g a ra
te h .
p a m a r e n ta h
H in d ia
em bungeun
ngaguna-
kadua
ja d i
d ia n g k a t
K a k a r a d in a
(1 9 1 4 -1 9 1 6 ),
k e tu a
ja d i
p e r io d e
P asoendan.
nakeun
S T O V I A a n u m ilu ja d i a n g g o ta p a n g u -
p a m a r e n ta h a n
nepi
a d m in is tr a s i
ka
ta u n
1942
w a k tu
p a m a r e n ta h
H in d ia - w a la n d a
se ra h
bongkokan
ka
T a p i re a k e n e h
'lJ .ls . N u ja d i W a k il P r e s id e n n a
" D a ja t
H id a ja t,
nu
ja d i
T in g a li
"M en ta lita s
ku r in g
G e r a ka n
4 . K a te r a n g a n -ka te r a n g a n
M as
B e n d a h a ra
In d o n e s ia ,
b u ku n a
In g le s o n
John
punan
K eba ngsa a n
I n d o n e s ia .
S a n a ja n k itu m e m a n g m u r id S T O V I A
nakeunana
di
lin g k u n g a n
kebangsaan, kaasup
kabar
a ta w a
d ig u -
g e ra k a n
d in a s u r a t- s u r a t
m a ja la h
n a s io n a l,
ta p i
D jo e n d jo e n a n ja d i k o m is a r is .
a n u ja d i a n g g o ta p a n g u r u s
P a g o e jo e -
1 9 1 9 , p a ra
In d o n e s ia
dan
tin g a li
P e r h im -
P e r g e r a ka n
Grafiti,
(J a ka r ta .
1 9 9 3 )·
5 . K a te r a n g a n -ka te r a n g a n
b a n . P a s o e n d a n tu lu y n g u r a n g a n .
D in a ta u n
ngeuna a n
P e r b im p u n a ti
R aden
" I n d o n e s ia "
K a sunda a n
s is w a
J e p a n g n u n g a g a n ti W a la n d a n g a ja ja h
I s tila h
H a ya n g
D i a n g g o " d in a b u k u
(B a n d u n g , K ib la t, 2 0 1 0 ).
m a s ih R a d e n K o e s o e m a S o e d ja n a s a r ta
b a la te n ta r a
Sa m -
(J a ka r ta , D ja m b a
K a a n g g o je u n g
P a g o e jo e b a n
k e u n e ta is tila h s a r ta n g a la r a n g d ig u d i lin g k u n g a n
3.
nu
D .K . A r d iw in a ta
( p r e s id e n )
SH ,
In d o n e -
s ia , D a r i Aw a l K e m e r d e ka a n
jlln a .
M e r d e k a , N y a ti h a r ita n y e b a r n a is tila h
nu
S im a n ju n ta k
R e p u b lik
K a b in e t-ka b in e t
p a i R e fo r m a s i
d ie u
boh sa ca r a r esm i
M a s D a ja t H id a ja t ( 1 8 9 0 - - ? ,
S e k e r ta r is ) ,
1968,
s is w a S T O V I A ,
mah
ngeuna a n
P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n tin g a li E d i
s is w a je u n g
S . E ka d ja ti
K e m b a li
pam uda
n ia l,
d i lin g k u n g a n P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n
S tu d i
S u n d a -K ib la t,
b is a ja d i k u s a b a b g e u s d id o m in a s i k u
S ja r if
Am in ,
anu
b a n P a s u n d a n 1 9 1 4 -1 9 4 2 (B a n d u n g ,
kaasup
d in a
p e rs
p u tih
(p ro
W a la n d a ) je u n g p e r s k o n e n g ( C in a ) .
K ahayang
p ik e u n
n g a n g sro d k e u n
a n u n g a r a s a e u n h e n te u b e ta h
K e b a n g kita n
h e n te u d ig u n a k e u n d i lin g k u n g a n k o lo -
g e u s ja r e n e n g ,
m is a h k e u n
d ir i
k a h ir u p a n s o s ia l e k o n o m i s e le r S u n d a
s a r ta n g a d e g k e u n S e k a r R o e k o e n . I e u
g e u s n g a la h ir k e u n
g e m im itin a m a h m a n g r u p a o r g a n is a s i
o r g a n is a s i P a g o e -
jo e b a n P a s o e n d a n d in a ta u n
J a k a r ta .
ta d in a
1913 di
P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n
m ah
m a n g ru p a
oge
Su n d a
(B a n d u n q ,
K a te r a n g a n
ngeunua n
R o e ko e n
h e n te u n g a n u r a n g S u n d a b a e , n u p e n -
n g a li E n s iklo p e d i
jeunq
Se ka r
tin g b is a e u n b a s a S u n d a je u n g r e s e p -
P u s ta ka
J a ya ,
eun
E ka d ja ti
" Se ka r
p o litik , N u ja d i tu ju a n
k a m e k a r a n ja m a n , S e k a r R o e k o e n g e
Nonoman
h e n te u
M aranggung
e ta o r g a n is a s i
k ie u ( 1 ) n g a -
m a ju k e u n b u d a y a je u n g b a s a S u n d a ,
(2 )
n g a m a ju k e u n
p a e lm u a n
k a s e n ia n
b is a
h e n te u
Sunda. T api ku
p ip ilu e u n
kana
. p o litik . ( '6 )
je u n g
(B a n d u n g ,
(hanca)
P a g u yu -
Su m u r B a n d u n g , 1 9 8 4 ).
6.
b u d a y a je u n g s o s ia l, s a r ta a n g g o ta n a
kana
P usa t
je u n g
2004)
P e r jo a n g a n
s o s ia l n u m o a l p ip ilu e u n k a n a s o a l- s o a l
te h ta d in a d ir u m u s k e u n
p a k u m p u la n
O rang
Se ka r
R o e ko e n ,
Su n d a
2000)
ti-
(J a ka r tr
je u n g
R u ku n :
E.
K e ta kn .
S u n d a " d in a b u ku n a N u
d in a
P usa t
S a ja r a h
Su n d a
S tu d i
Su n d a ,
2 0 0 6 ).
29
Mangle No. 2309ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
l
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
o
1
3
2
17
18
OJan
o
Senin
4
5
19
ePeb
o
Selasa
Rabu
6
20
21
o Mar
OApr
7
B ia n ta r a
o
Sabtu
11
12
13
14
15
26
27
28
29
30
OJulDCBA
0 Ags OSep
OJun
Minggu
OOkt
ONov
31
ODes
di
I n d o n e s ia
p a n a r n p ia n
U n iv e r s ita s
24
o
Jumat
G:iJ25
9
23
OMei
o
Kamis
8
22
U rang Sunda
L in g k u n g a n
•
He t i
g e la r D R
P a d ja d ja r a n
T g . 31 J a n u a r i 2011
K u A jip R o s id i
M r.
B ubuka
S ja f r u d d in
1989,
Q
u s lila k a s a k s ia n
u u ra n g
di
n e s ia ,
Sunda
lin g k u n g a n
la n g k a
p is a n
anu
n g a la la k o n .
je u n g
ju m la h
bandungan
In d o -
a y a · u ra n g
Sunda
s e le r - s e le r
anu nom er
nu ngaw angun
u ra n g
a ta w a
nga-
m aca
su ra t
k a b a r a ta w a m a ja la h , la n g k a a y a u r a n g
Sunda
anu
m u n c u l,
d is e b u t ja d i b a h a n
p r e s ta s in a
ju k e u n
a ta w a
gagasan
H e n te u
oge
ngan
euseun,
ja d i
sa u ra n g ,
se re p .
sabada
sa u ra n g
anu
K itu
D in a
I n d o n e s ia
Sundana,
ja d i
u ra n g
tin a ju m la h
ukur
pe-
20%
k a p ilih . ( * 1 )
n ite n a n
R e p u b lik
m eh
aya bae
d in a
u ra n g
s a im b a n g
anu
je u n g
cenah
bangsa
20%
In d o n e -
m e n te r i u r a n g S u n d a n a
tin a
n y a e ta
sakum na
ju m I a h
a y a lim a a n ,
m e n te r i
a r i ju m I a h
m e n te r i
te h
h e n te u
(7
Sunda
a ta w a
w id a n g ,
u ra n g
U ra n g
Sunda
te h .
" T im
M a la h
n a s io n a l
K a r ta w in a ta
u ra n g
d ip e r s a b e n a n - p e r s a b e n a n
Sangkan
a c a n . (* 3 )
u r a n g te r a n g
d i lin g k u n g a n
tin g k a t
n g a lie u k
ka
naon
ngadegkeun,
n a s io n a l,
p e ra n a n
n g a b e la
b a ri
I
d in a s a g a la
anu
la m u n
tin a
dum asar
sakum na
p e ra n a n
n g a ra k sa -
k a m e rd e k a a n
N aha
p e ra n a n a n a
1\ I e r e n a h n a
k a n a ju m la h n a
bangsa
sum -
p e r jo a n g a n
je u n g
te h a y a 2 0 % a ta w a h e n te u ?
e s e lo n
p e r e lu
m a lu r u h
je u n g
d in a
n g e u s ia n
I n d o n e s ia .
sababna
d ia n g g a p
tu k a n g
Sunda
--
te h h e n te u
S u n d a jig a a n u h e n te u
u ra n g
-- a n u
ti a n g g a ln a
bangsa
nu 20%
I n d o n e s ia ,
apan
u r a n g S u n d a k u d u p a lin g h e n -
te u 2 0 % .
ja d i
d i lu a r J a w a
nu
Sunda
u ra n g
tu lu y
anu
la m u n
aya
Sunda
ngadegkeun
n g a m a ju k e u n
k a P r e s id e n
sangkan
p e ja b a t d i tin g k a t n a s io n kuduna
ja b a ta n
d i tin g k a t
te h 2 0 % d is a y a g ik e u n
--
lu y u
d in a
A y e u n a p a r a a h li s a ja r a h
yen
pokal
sa c a ra
h e ra n
d i k a la n g a n
aya
Sunda
H al
anu
T api nu
e ra
" T im I n d e p e n d e n "
angger
a y a , n g a n ju r n la h n a
h e n te u
Sunda
m a ta k
g e u s k a e ro n g
saenyana
a n u k u n g s i je n e n g
In d e p e n d e n "
1 6 0 u ra n g
saenyana
u ra n g
re a
d e u ih .
te h b o h o n g .
je u n g
kw naha
b is a d ib ila n g k u r a m o ,
k a te u s u g e m a
s e d ih
d e p a r-
h e n te u
a y a n g a ra n
om ongan
d e p u ti
a ta w a p a n g lim a
m a ta k
yen
di
u ra n g
***
B a r a t, la in h e n te u
Nu
nuduhkeun
ja d i
n a s io n a l
10
In d e p e n d e n "
bangan
(u p a -
m ilu n g a la la k o n .
g u b e rn u r
"Tim
boh
p e ja b a t
p ik e u n ja d i m e n te r i,
ja m a n
r e a . K itu d e u i u m u m -
Sunda
cenah
d a f ta r
d ia s o n g k e u n
d ir je n
k a lu n g g u h a n
n a d in a b a la n tik a
u ra n g
M a s ju m i) ,
a ta w a
lia n n a g e h e n te u
anu
n a s io n a l
n g a r ik s a
anu
s e k je n
te r n e n
- 1 9 6 5 , B a d a n K o n g r e s P e m u d a ) , A r u d ji
(1 9 0 5 -1 9 7 0 ,
ti
n e p i k a 2 0 % .( * 2 )
a l, d a c e n a h
W ik a n a
ja d i
boh
tin g k a t
u ra n g
ti I im a
r e a p is a n
. T e r p im p in ) ,
M r . M a r ia U lf a h S a n to -
s o ( 1 9 1 1 - 1 9 8 8 , P e r w a r i/P l') ,
k u ra n g
K a b in e t- k a b in e t
D e m o k ra si
D in a
ju m la h
le u w ih
m e n te r in a
d ia n g k a tja d i
g o lo n g a n
s e s e r in g n a
s a n a ja n
d in a
je u n g
ru p a -ru p a
p a r te y , n y a e ta
aya
sakum na,
a y a 2 5 u r a n g . A n u lim a a n
n g a w a k ila n
m ana
m e n te r i,
s ia . N g a n d in a K a b in e t S ja h r ir I I ( 1 9 4 6 )
a n u ju m I a h
ta p i ju m la h
m ah
ja d i
panuhun
M r.
M a s ju m i) .
lia n n a
a ta w a
(1 9 1 1 --
je u n g
(1 9 0 8 -1 9 5 0 ,
Sunda
lim a a n ,
ja d i
u ra n g S u n d a a n u
sakum na
u ra n g
d ic a lo n k e u n
s a n a ja n
Sunda
S a m s u d in
p ik e u n
1 6 0 u ra n g
n g a ra n n a
d in a
anu
m a ta k
non-
T e d ja s u k r n a n a
B u ru h )
ta p i
anu
k u k a lu n g g u h a n
(1 8 9 5 --7 ,
(1 9 1 1 -- 1 9 6 3 ,
Isk a n d a r
P a r ta i
U ra n g
ge sok
h e n te u
P N I),
aya
u ra n g
ta p iju m la h
m e n te r i
ju m la h
ngan
m im iti
ngadeg,
k a b in e t
D ju a n d a
ongkoh
m a ja r u r a n g S u n d a m a h h e n te u k a r o o h
ru p a -ru p a
Sew aka
lu c u
n g a ra n -n g a ra n
e ta
naek.
Nu
In d e p e n d e n "
a n g g o ta
k a b in e t
I r . U k a r B r a ta k u s u m a h
ngan
la m u n
ti
nem -
p ik a r e u -
k a s e m p e ta n
tu r h e n te u
k a b in e t- k a b in e t
ja d i
P r e s id e n
h e n te u
ru m a sa
kungsi
deui
anu
W a k il
r e f o r m a s i,
W a k il P r e s id e n
unggal
Sunda
tu r
Ir.
p a r te y ) ,
n g a w a k ila n
n y a e ta
4
ngan ku
d in a
ja d i p r o s e n ta s in a
k a b in e t- k a b in e t
a n u m a ta k
bubuhan
ban
m ilu
u ra n g
p r e s ta s i
P IR ),
S u k im a n
ti 2 0 % , ta p i
lu h u r
m e n te r i
ge
lim a a n
g o lo n g a n ,
(7 --7 ,
R I . A n u ja d i
bongkeun
Nu
" T im
P r o s e n ta s i
K a b in e t
m a h a n g g e r lim a a n ,
ju m I a h
I n d o n e s ia .
(1 9 1 1 -
I I '. D ju a n d a
p a r te y ) .
d in a
n g a I1 1 9 u ra n g ,
2003,
ngam a-
non
Sunda
ju m la h n a
d is k u s i k u la n ta r a n
k u la n ta r a n
je u n g
( 1 9 5 1 - 1 9 5 2 ) le u w ih
n g a ra n n a
a n u o r is in a l,
aya
p r e s id e n
a ta w a
(1 9 1 1 -1 9 6 3 ,
u ra n g
la n ta r a n
s a im b a n g
L am un
te le v is i
yen
n a s io n a l
Sunda
I n d o n e s ia .
k a ra sa
so ra n g a n ,
H e n te u
u ra n g
d u a d i a n ta r a
bangsa
je u n g
P r a w ir a n e g a r a
M a s ju m i) ,
je u n g
lin g k u n g a n
p a ra
n g a h a r tik e u n
p o litis
te h
m a h a s is w a
k a r u lia h
d i n a g a ra
anana
H in d ia )
d im im itia n a n a
bangsa
u ra n g
W a la n d a .
ngadegkeun
I n d is c h e
m aksudna
re n g a n
su k a n -su k a n .
M a ra n e h -
( P a k u m p u la n
m a n g ru p a
s o s ia l,
ngan
p a k u m p u la n
p ik e u n
T a p i ti ta u n
w a k tu
a y a m a h a s is w a - m a h a s is w a
ju m la h
anyar
d a ta n g
bangsa
m ehna
p ik e u n
ku
anu
paguyuban
V e r e e n ig in g
anu
gcus sapuk,
" I n d o n e s ia "
ti I n d o n e s ia
anu
baba1922,
ann
sam e-
a k tif d in a o r g a n is a s i- o r g a n is a s i
Mangle No. 2309
28
I U lp ln g
H u m a.
Q n p ad
2011
pem uda
anu
paguyuban
a y a d i I n d o n e s ia ,
te h
b a ro b a h
ja d i
s ip a t
kam am puh
ju k e u n h a r k a t je u n g e lm u p a n g a w e r u h
n y a e ta n g u s a h a k e u n s a n g k a n I n d o n e -
u r a n g S u n d a , je u n g ( 4 ) m o a l p ip ilu e u n
s ia b is a m e r d e k a tin a ja ja h a n W a la n d a .
k a n a s o a l- s o a l p o litik ,
I s tila h
a k tif s a w a ta r a ta u n lila n a , d in a ta u n
" I n d o n e s ia "
d ig u n a k e u n
anu
ta d in a
d i k a la n g a n
ngan
p a e lm u a n
p o litis p ik e u n
p r ib u m i
anu
m a tu h
ja d i
re a
n y e b u t . e k o n o m i te h , d a e k te u d a e k k u d u m ilu
fruddin
je u n g
d i d in y a .
aya,
ka-
Sunda
anu
n u lu y k e u n k u lia h d i n a g a r a W a la n d a .
T a p i d in a
ta u n
m a s o e m a n tr i
Iw a
d a ta n g ti I n d o n e s ia
M o h . H a tta ,
n g a tu r
d in a
w id a n g
p a m a r e n ta h a n ,
h a r tin a
kudu
" p r e s id e n "
ta p i
p a m in g p in
re k
H in d ia
ngadegkeun
nda
p o ka l. n ya lir a
keun
(P e m e r in ta h
kana
p o litik ,
(1 9 D e s e m b e r
d ip ic e u n . ( * 5 ) S a b a d a V o lk s r a a d n g a -
In d o n e s ia )
deg,
p o m a r e n ta h .
s a a b r u la n
je u n g
P asoendan
aya
p a m in g p in
anu
P a g o e jo e b a n
ja d i
a n g g o ta n a ,
P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n
m ah
da
m ilih
V e r e e n ig in g
tin a
ja d i
anu
I n d is c h e
g e d ia d e g k e u n a n a
s a w a ta r a
s is w a
te h k u
tu ju a n
s a r ta n a n q -
para
p a m in g p in
ja la n
R I h e n te u
d a s a n a ja r i p r e s id e r i s p k
d ita n g ke p a n
S T O V IA .
pa ncen
ka
ta p i p a m a r e n ta h a n
te r u s .
Ngan
RI
ka p r e s id e tia n
M a la h a n u ja d i K e tu a n a a n u m u n g -
S j a fr u d d i n
V e r e e n ig in g ( P a k u m p u la n I n d o n e s ia ) .
g a r a n ( 1 9 1 3 - 1 9 1 4 ) ; k itu d e u i r e a a n g -
b o h ku a h li s a ja r a h n e p i ka a ye u n a
N u r o b a h la in n g a r a n n a b a e , ta p i tu ju -
g o ta p a n g u r u s lia n n a ,
h e n te u d ia ku .
a n a n a d e u ih . L a in n g a n p ik e u n s u k a n -
n y a e ta
s u k a n d e u i, ta p i p ik e u n m e r ju a n g k e u n
P r e s id e n ) , R a d e n D jo e n d jo e n a n ( 1 8 8 8 -
k a m e rd e k a a n
I n d o n e s is c h e
P asoendan
p o k a ln a
nepi
Yo g y a k a r t a
ka h o n ta l
o r g a n is a s i
n u lu yke u n
R I,
u ln u m ka
ta h . C a r a B o e d i O e to m o , P a g o e jo e b a n
K e tu a
anu
P D RI
R e p u b lik
D arurat
se r a n q -a n
n u lu y k e u n k u lia h d i F a k u lta s H u k u m
d ir o b a h
ka la w a n
1 9 4 8 ),
n g a d e g ke u n
n g a ya ke u n
ke p a n
ja d i
RI ser a h
W a la n d a
n g a y a k e u n k o o p e r a s i je u n g p a m a r e n -
n g a ra n n a
W a kil
ka tu t p a r a
s a r ta d ita h a n ku W a la -
r u m u s a n tu ju a n n o m e r 4 n u n y e b u tp ip ilu e u n
S ja - .
w a ktu
p a m a r e n ta h a n
b o n g ko ka n
V o lk s r a a d ( D e w a n R a k y a t) n u m a ta k
m oal
" K e p a la
je u n q
d e u ih k u le n g k a h p a m a r e n ta h
d jo jo , I s k a q , je u n g lia n - lia n n a p ik e u n
k a p ilih
R I Su ka m o
anyar
S a r to n o , A li S a tr o a m i-
a ta w a
" K e tu a " , n u a e ta
P r e s id e n /P lvl M . H a tta
anu
a ta w a
tiq a q u n a ke u n
a n c r u b k a n a w id a n g p o litik . K a ju r u n g
W a la n d a
tu q o s p a -
P r a w ir a n e g a r a
P r e s id e n
anu
Su n d a
p a m a r e n ta h a n
anu
1922,
(1 8 9 9 -1 9 7 1 )
K oesoe-
c ita - c ita
urang
n g a n h e n te u
is tila h
k a sa d a ra n
u ra n g
m in g p in
p r e s id e n
Nega ra "
b a n g s a a n I n d o n e s ia . ( * 4 )
H e n te u
T api sabada
a ya
n g a la ks a n a ke u n
s o s ia l-
K a s a d a r a n s e le r a n u s a m e m e h n a
d iin te g r a s ik e u n
ku n g si
1 9 1 8 tim b u l k a s a d a r y e n p ik e u n n g a -
ta n a h H in d ia ja ja h a n W a la n d a
kaom
1. S a e n y a n d
h o n ta l
g e o lo g i je u n g a n tr o p o lo g i, d ig u n a k e u n
k a la w a n h a r ti
K a t e r a n g a n *:
b a s a W a la n d a , ( 3 ) n g a m a -
p o litis ,
bangsa.
M a ja la h
anu
d ik a lu a r k e u n a n a a n u ta d in a n g a r a n n a
S o e d ja n a ( 1 8 9 2 - - ? ,
R aden
T in g a li P N .H .
2.
K oesoem a
B e n d a h a ra ),
H in d ia P o e te r a , d ir o b a h ja d i I n d o n e s ia
N g a n D .K . A r d iw in a ta ( 1 8 6 6 - 1 9 4 7 ) a n u
g e u s je n e n g , ja d i r e d a k tu r b a s a S u n d a
ta n , 2 0 0 3 ).
" I n d o n e s ia " ja d i n g a r a n b a n g s a je u n g
d i B a la i P u s ta k a ,
beh
p a n a s e h a t.
T a n g tu
ja d i
bae
W a la n d a m a h
n g a ra n
n a g a ra
te h .
p a m a r e n ta h
H in d ia
em bungeun
ngaguna-
kadua
ja d i
d ia n g k a t
K a k a r a d in a
(1 9 1 4 -1 9 1 6 ),
k e tu a
ja d i
p e r io d e
P asoendan.
nakeun
S T O V I A a n u m ilu ja d i a n g g o ta p a n g u -
p a m a r e n ta h a n
nepi
a d m in is tr a s i
ka
ta u n
1942
w a k tu
p a m a r e n ta h
H in d ia - w a la n d a
se ra h
bongkokan
ka
T a p i re a k e n e h
'lJ .ls . N u ja d i W a k il P r e s id e n n a
" D a ja t
H id a ja t,
nu
ja d i
T in g a li
"M en ta lita s
ku r in g
G e r a ka n
4 . K a te r a n g a n -ka te r a n g a n
M as
B e n d a h a ra
In d o n e s ia ,
b u ku n a
In g le s o n
John
punan
K eba ngsa a n
I n d o n e s ia .
S a n a ja n k itu m e m a n g m u r id S T O V I A
nakeunana
di
lin g k u n g a n
kebangsaan, kaasup
kabar
a ta w a
d ig u -
g e ra k a n
d in a s u r a t- s u r a t
m a ja la h
n a s io n a l,
ta p i
D jo e n d jo e n a n ja d i k o m is a r is .
a n u ja d i a n g g o ta p a n g u r u s
P a g o e jo e -
1 9 1 9 , p a ra
In d o n e s ia
dan
tin g a li
P e r h im -
P e r g e r a ka n
Grafiti,
(J a ka r ta .
1 9 9 3 )·
5 . K a te r a n g a n -ka te r a n g a n
b a n . P a s o e n d a n tu lu y n g u r a n g a n .
D in a ta u n
ngeuna a n
P e r b im p u n a ti
R aden
" I n d o n e s ia "
K a sunda a n
s is w a
J e p a n g n u n g a g a n ti W a la n d a n g a ja ja h
I s tila h
H a ya n g
D i a n g g o " d in a b u k u
(B a n d u n g , K ib la t, 2 0 1 0 ).
m a s ih R a d e n K o e s o e m a S o e d ja n a s a r ta
b a la te n ta r a
Sa m -
(J a ka r ta , D ja m b a
K a a n g g o je u n g
P a g o e jo e b a n
k e u n e ta is tila h s a r ta n g a la r a n g d ig u d i lin g k u n g a n
3.
nu
D .K . A r d iw in a ta
( p r e s id e n )
SH ,
In d o n e -
s ia , D a r i Aw a l K e m e r d e ka a n
jlln a .
M e r d e k a , N y a ti h a r ita n y e b a r n a is tila h
nu
S im a n ju n ta k
R e p u b lik
K a b in e t-ka b in e t
p a i R e fo r m a s i
d ie u
boh sa ca r a r esm i
M a s D a ja t H id a ja t ( 1 8 9 0 - - ? ,
S e k e r ta r is ) ,
1968,
s is w a S T O V I A ,
mah
ngeuna a n
P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n tin g a li E d i
s is w a je u n g
S . E ka d ja ti
K e m b a li
pam uda
n ia l,
d i lin g k u n g a n P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n
S tu d i
S u n d a -K ib la t,
b is a ja d i k u s a b a b g e u s d id o m in a s i k u
S ja r if
Am in ,
anu
b a n P a s u n d a n 1 9 1 4 -1 9 4 2 (B a n d u n g ,
kaasup
d in a
p e rs
p u tih
(p ro
W a la n d a ) je u n g p e r s k o n e n g ( C in a ) .
K ahayang
p ik e u n
n g a n g sro d k e u n
a n u n g a r a s a e u n h e n te u b e ta h
K e b a n g kita n
h e n te u d ig u n a k e u n d i lin g k u n g a n k o lo -
g e u s ja r e n e n g ,
m is a h k e u n
d ir i
k a h ir u p a n s o s ia l e k o n o m i s e le r S u n d a
s a r ta n g a d e g k e u n S e k a r R o e k o e n . I e u
g e u s n g a la h ir k e u n
g e m im itin a m a h m a n g r u p a o r g a n is a s i
o r g a n is a s i P a g o e -
jo e b a n P a s o e n d a n d in a ta u n
J a k a r ta .
ta d in a
1913 di
P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n
m ah
m a n g ru p a
oge
Su n d a
(B a n d u n q ,
K a te r a n g a n
ngeunua n
R o e ko e n
h e n te u n g a n u r a n g S u n d a b a e , n u p e n -
n g a li E n s iklo p e d i
jeunq
Se ka r
tin g b is a e u n b a s a S u n d a je u n g r e s e p -
P u s ta ka
J a ya ,
eun
E ka d ja ti
" Se ka r
p o litik , N u ja d i tu ju a n
k a m e k a r a n ja m a n , S e k a r R o e k o e n g e
Nonoman
h e n te u
M aranggung
e ta o r g a n is a s i
k ie u ( 1 ) n g a -
m a ju k e u n b u d a y a je u n g b a s a S u n d a ,
(2 )
n g a m a ju k e u n
p a e lm u a n
k a s e n ia n
b is a
h e n te u
Sunda. T api ku
p ip ilu e u n
kana
. p o litik . ( '6 )
je u n g
(B a n d u n g ,
(hanca)
P a g u yu -
Su m u r B a n d u n g , 1 9 8 4 ).
6.
b u d a y a je u n g s o s ia l, s a r ta a n g g o ta n a
kana
P usa t
je u n g
2004)
P e r jo a n g a n
s o s ia l n u m o a l p ip ilu e u n k a n a s o a l- s o a l
te h ta d in a d ir u m u s k e u n
p a k u m p u la n
O rang
Se ka r
R o e ko e n ,
Su n d a
2000)
ti-
(J a ka r tr
je u n g
R u ku n :
E.
K e ta kn .
S u n d a " d in a b u ku n a N u
d in a
P usa t
S a ja r a h
Su n d a
S tu d i
Su n d a ,
2 0 0 6 ).
29
Mangle No. 2309ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
l