Urang Sunda di Lingkungan Indonsia.

1I1Il0lmgn~

ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

o
1

3

2

17

18

OJan

o

Senin
4


5

19

ePeb

o

Selasa

Rabu

6

20

21

o Mar


OApr

7

B ia n ta r a

o

Sabtu

11
12
13
14
15
26
27
28
29

30

OJulDCBA
0 Ags OSep

OJun

Minggu

OOkt

ONov

31

ODes

di

I n d o n e s ia


p a n a r n p ia n

U n iv e r s ita s

24

o

Jumat

G:iJ25

9

23

OMei

o


Kamis

8

22

U rang Sunda
L in g k u n g a n



He t i

g e la r D R

P a d ja d ja r a n

T g . 31 J a n u a r i 2011


K u A jip R o s id i

M r.

B ubuka

S ja f r u d d in

1989,

Q

u s lila k a s a k s ia n

u u ra n g

di

n e s ia ,


Sunda

lin g k u n g a n

la n g k a

p is a n

anu

n g a la la k o n .

je u n g

ju m la h

bandungan

In d o -


a y a · u ra n g

Sunda

s e le r - s e le r

anu nom er

nu ngaw angun
u ra n g

a ta w a

nga-

m aca

su ra t

k a b a r a ta w a m a ja la h , la n g k a a y a u r a n g

Sunda

anu

m u n c u l,

d is e b u t ja d i b a h a n
p r e s ta s in a
ju k e u n

a ta w a

gagasan

H e n te u

oge

ngan


euseun,
ja d i

sa u ra n g ,

se re p .

sabada

sa u ra n g

anu

K itu

D in a

I n d o n e s ia

Sundana,

ja d i

u ra n g

tin a ju m la h

ukur
pe-

20%

k a p ilih . ( * 1 )
n ite n a n
R e p u b lik
m eh

aya bae

d in a
u ra n g

s a im b a n g
anu

je u n g

cenah

bangsa

20%

In d o n e -

m e n te r i u r a n g S u n d a n a

tin a

n y a e ta
sakum na

ju m I a h

a y a lim a a n ,

m e n te r i

a r i ju m I a h

m e n te r i
te h

h e n te u

(7

Sunda

a ta w a

w id a n g ,

u ra n g

U ra n g

Sunda

te h .
" T im

M a la h

n a s io n a l

K a r ta w in a ta

u ra n g

d ip e r s a b e n a n - p e r s a b e n a n
Sangkan

a c a n . (* 3 )

u r a n g te r a n g

d i lin g k u n g a n

tin g k a t

n g a lie u k

ka

naon

ngadegkeun,

n a s io n a l,

p e ra n a n

n g a b e la

b a ri

I

d in a s a g a la
anu

la m u n
tin a

dum asar

sakum na

p e ra n a n

n g a ra k sa -

k a m e rd e k a a n

N aha

p e ra n a n a n a

1\ I e r e n a h n a

k a n a ju m la h n a
bangsa

sum -

p e r jo a n g a n

je u n g

te h a y a 2 0 % a ta w a h e n te u ?

e s e lo n

p e r e lu

m a lu r u h
je u n g

d in a

n g e u s ia n

I n d o n e s ia .

sababna
d ia n g g a p

tu k a n g

Sunda

--

te h h e n te u

S u n d a jig a a n u h e n te u

u ra n g

-- a n u

ti a n g g a ln a

bangsa

nu 20%

I n d o n e s ia ,

apan

u r a n g S u n d a k u d u p a lin g h e n -

te u 2 0 % .

ja d i

d i lu a r J a w a

nu

Sunda

u ra n g

tu lu y
anu

la m u n

aya

Sunda

ngadegkeun
n g a m a ju k e u n

k a P r e s id e n

sangkan

p e ja b a t d i tin g k a t n a s io n kuduna

ja b a ta n

d i tin g k a t

te h 2 0 % d is a y a g ik e u n
--

lu y u

d in a

A y e u n a p a r a a h li s a ja r a h
yen

pokal

sa c a ra

h e ra n

d i k a la n g a n
aya

Sunda

H al
anu

T api nu

e ra

" T im I n d e p e n d e n "

angger

a y a , n g a n ju r n la h n a

h e n te u

Sunda

m a ta k

g e u s k a e ro n g

saenyana

a n u k u n g s i je n e n g

In d e p e n d e n "

1 6 0 u ra n g

saenyana

u ra n g

re a

d e u ih .

te h b o h o n g .

je u n g

kw naha

b is a d ib ila n g k u r a m o ,

k a te u s u g e m a

s e d ih

d e p a r-

h e n te u

a y a n g a ra n

om ongan

d e p u ti

a ta w a p a n g lim a

m a ta k

yen

di

u ra n g

***

B a r a t, la in h e n te u

Nu

nuduhkeun

ja d i

n a s io n a l

10

In d e p e n d e n "

bangan

(u p a -

m ilu n g a la la k o n .

g u b e rn u r

"Tim

boh

p e ja b a t

p ik e u n ja d i m e n te r i,

ja m a n

r e a . K itu d e u i u m u m -

Sunda

cenah

d a f ta r

d ia s o n g k e u n

d ir je n

k a lu n g g u h a n

n a d in a b a la n tik a

u ra n g

M a s ju m i) ,

a ta w a

lia n n a g e h e n te u

anu

n a s io n a l

n g a r ik s a

anu

s e k je n

te r n e n

- 1 9 6 5 , B a d a n K o n g r e s P e m u d a ) , A r u d ji
(1 9 0 5 -1 9 7 0 ,

ti

n e p i k a 2 0 % .( * 2 )

a l, d a c e n a h

W ik a n a

ja d i

boh

tin g k a t

u ra n g

ti I im a

r e a p is a n

. T e r p im p in ) ,

M r . M a r ia U lf a h S a n to -

s o ( 1 9 1 1 - 1 9 8 8 , P e r w a r i/P l') ,

k u ra n g

K a b in e t- k a b in e t

D e m o k ra si

D in a

ju m la h

le u w ih

m e n te r in a

d ia n g k a tja d i

g o lo n g a n

s e s e r in g n a
s a n a ja n

d in a

je u n g

ru p a -ru p a

p a r te y , n y a e ta

aya

sakum na,

a y a 2 5 u r a n g . A n u lim a a n

n g a w a k ila n

m ana

m e n te r i,

s ia . N g a n d in a K a b in e t S ja h r ir I I ( 1 9 4 6 )
a n u ju m I a h

ta p i ju m la h

m ah

ja d i

panuhun

M r.

M a s ju m i) .

lia n n a

a ta w a

(1 9 1 1 --

je u n g

(1 9 0 8 -1 9 5 0 ,

Sunda

lim a a n ,

ja d i

u ra n g S u n d a a n u

sakum na

u ra n g

d ic a lo n k e u n

s a n a ja n

Sunda

S a m s u d in

p ik e u n

1 6 0 u ra n g

n g a ra n n a

d in a

anu

m a ta k

non-

T e d ja s u k r n a n a

B u ru h )

ta p i

anu

k u k a lu n g g u h a n

(1 8 9 5 --7 ,

(1 9 1 1 -- 1 9 6 3 ,

Isk a n d a r

P a r ta i

U ra n g

ge sok

h e n te u

P N I),

aya

u ra n g

ta p iju m la h

m e n te r i

ju m la h

ngan

m im iti

ngadeg,

k a b in e t

D ju a n d a

ongkoh

m a ja r u r a n g S u n d a m a h h e n te u k a r o o h

ru p a -ru p a

Sew aka

lu c u

n g a ra n -n g a ra n

e ta

naek.

Nu

In d e p e n d e n "

a n g g o ta

k a b in e t

I r . U k a r B r a ta k u s u m a h

ngan

la m u n
ti

nem -

p ik a r e u -

k a s e m p e ta n

tu r h e n te u

k a b in e t- k a b in e t

ja d i

P r e s id e n

h e n te u

ru m a sa

kungsi

deui

anu

W a k il

r e f o r m a s i,

W a k il P r e s id e n

unggal

Sunda

tu r

Ir.

p a r te y ) ,

n g a w a k ila n

n y a e ta

4

ngan ku

d in a

ja d i p r o s e n ta s in a

k a b in e t- k a b in e t

a n u m a ta k

bubuhan

ban

m ilu

u ra n g

p r e s ta s i

P IR ),

S u k im a n

ti 2 0 % , ta p i

lu h u r

m e n te r i

ge

lim a a n

g o lo n g a n ,

(7 --7 ,

R I . A n u ja d i

bongkeun

Nu

" T im

P r o s e n ta s i

K a b in e t

m a h a n g g e r lim a a n ,
ju m I a h

I n d o n e s ia .

(1 9 1 1 -

I I '. D ju a n d a

p a r te y ) .

d in a

n g a I1 1 9 u ra n g ,

2003,

ngam a-

non

Sunda

ju m la h n a

d is k u s i k u la n ta r a n
k u la n ta r a n

je u n g

( 1 9 5 1 - 1 9 5 2 ) le u w ih

n g a ra n n a

a n u o r is in a l,

aya

p r e s id e n

a ta w a

(1 9 1 1 -1 9 6 3 ,
u ra n g

la n ta r a n

s a im b a n g

L am un

te le v is i

yen

n a s io n a l

Sunda

I n d o n e s ia .

k a ra sa

so ra n g a n ,

H e n te u

u ra n g

d u a d i a n ta r a
bangsa

je u n g

P r a w ir a n e g a r a

M a s ju m i) ,

je u n g

lin g k u n g a n

p a ra

n g a h a r tik e u n

p o litis

te h

m a h a s is w a

k a r u lia h

d i n a g a ra

anana

H in d ia )

d im im itia n a n a
bangsa

u ra n g

W a la n d a .

ngadegkeun

I n d is c h e

m aksudna

re n g a n

su k a n -su k a n .

M a ra n e h -

( P a k u m p u la n

m a n g ru p a

s o s ia l,

ngan

p a k u m p u la n
p ik e u n

T a p i ti ta u n

w a k tu

a y a m a h a s is w a - m a h a s is w a

ju m la h

anyar

d a ta n g

bangsa

m ehna

p ik e u n

ku
anu

paguyuban

V e r e e n ig in g
anu

gcus sapuk,
" I n d o n e s ia "

ti I n d o n e s ia

anu

baba1922,
ann
sam e-

a k tif d in a o r g a n is a s i- o r g a n is a s i

Mangle No. 2309

28

I U lp ln g

H u m a.

Q n p ad

2011

pem uda

anu

paguyuban

a y a d i I n d o n e s ia ,

te h

b a ro b a h

ja d i

s ip a t

kam am puh

ju k e u n h a r k a t je u n g e lm u p a n g a w e r u h

n y a e ta n g u s a h a k e u n s a n g k a n I n d o n e -

u r a n g S u n d a , je u n g ( 4 ) m o a l p ip ilu e u n

s ia b is a m e r d e k a tin a ja ja h a n W a la n d a .

k a n a s o a l- s o a l p o litik ,

I s tila h

a k tif s a w a ta r a ta u n lila n a , d in a ta u n

" I n d o n e s ia "

d ig u n a k e u n

anu

ta d in a

d i k a la n g a n

ngan

p a e lm u a n

p o litis p ik e u n

p r ib u m i

anu

m a tu h

ja d i

re a

n y e b u t . e k o n o m i te h , d a e k te u d a e k k u d u m ilu

fruddin

je u n g

d i d in y a .
aya,
ka-

Sunda

anu

n u lu y k e u n k u lia h d i n a g a r a W a la n d a .
T a p i d in a

ta u n

m a s o e m a n tr i

Iw a

d a ta n g ti I n d o n e s ia
M o h . H a tta ,

n g a tu r

d in a

w id a n g

p a m a r e n ta h a n ,

h a r tin a

kudu

" p r e s id e n "
ta p i

p a m in g p in

re k

H in d ia

ngadegkeun

nda

p o ka l. n ya lir a

keun

(P e m e r in ta h

kana

p o litik ,

(1 9 D e s e m b e r

d ip ic e u n . ( * 5 ) S a b a d a V o lk s r a a d n g a -

In d o n e s ia )

deg,

p o m a r e n ta h .

s a a b r u la n

je u n g

P asoendan

aya

p a m in g p in
anu

P a g o e jo e b a n

ja d i

a n g g o ta n a ,

P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n

m ah

da

m ilih

V e r e e n ig in g

tin a

ja d i

anu

I n d is c h e

g e d ia d e g k e u n a n a
s a w a ta r a

s is w a

te h k u

tu ju a n

s a r ta n a n q -

para

p a m in g p in

ja la n

R I h e n te u

d a s a n a ja r i p r e s id e r i s p k

d ita n g ke p a n

S T O V IA .

pa ncen

ka

ta p i p a m a r e n ta h a n

te r u s .

Ngan

RI

ka p r e s id e tia n

M a la h a n u ja d i K e tu a n a a n u m u n g -

S j a fr u d d i n

V e r e e n ig in g ( P a k u m p u la n I n d o n e s ia ) .

g a r a n ( 1 9 1 3 - 1 9 1 4 ) ; k itu d e u i r e a a n g -

b o h ku a h li s a ja r a h n e p i ka a ye u n a

N u r o b a h la in n g a r a n n a b a e , ta p i tu ju -

g o ta p a n g u r u s lia n n a ,

h e n te u d ia ku .

a n a n a d e u ih . L a in n g a n p ik e u n s u k a n -

n y a e ta

s u k a n d e u i, ta p i p ik e u n m e r ju a n g k e u n

P r e s id e n ) , R a d e n D jo e n d jo e n a n ( 1 8 8 8 -

k a m e rd e k a a n

I n d o n e s is c h e

P asoendan
p o k a ln a

nepi

Yo g y a k a r t a

ka h o n ta l

o r g a n is a s i

n u lu yke u n

R I,

u ln u m ka

ta h . C a r a B o e d i O e to m o , P a g o e jo e b a n

K e tu a

anu

P D RI

R e p u b lik

D arurat

se r a n q -a n

n u lu y k e u n k u lia h d i F a k u lta s H u k u m
d ir o b a h

ka la w a n

1 9 4 8 ),

n g a d e g ke u n

n g a ya ke u n

ke p a n

ja d i

RI ser a h

W a la n d a

n g a y a k e u n k o o p e r a s i je u n g p a m a r e n -

n g a ra n n a

W a kil

ka tu t p a r a

s a r ta d ita h a n ku W a la -

r u m u s a n tu ju a n n o m e r 4 n u n y e b u tp ip ilu e u n

S ja - .

w a ktu

p a m a r e n ta h a n

b o n g ko ka n

V o lk s r a a d ( D e w a n R a k y a t) n u m a ta k
m oal

" K e p a la

je u n q

d e u ih k u le n g k a h p a m a r e n ta h

d jo jo , I s k a q , je u n g lia n - lia n n a p ik e u n
k a p ilih

R I Su ka m o

anyar

S a r to n o , A li S a tr o a m i-

a ta w a

" K e tu a " , n u a e ta

P r e s id e n /P lvl M . H a tta

anu

a ta w a

tiq a q u n a ke u n

a n c r u b k a n a w id a n g p o litik . K a ju r u n g
W a la n d a

tu q o s p a -

P r a w ir a n e g a r a

P r e s id e n

anu

Su n d a

p a m a r e n ta h a n

anu

1922,

(1 8 9 9 -1 9 7 1 )

K oesoe-

c ita - c ita

urang

n g a n h e n te u

is tila h

k a sa d a ra n

u ra n g

m in g p in
p r e s id e n

Nega ra "

b a n g s a a n I n d o n e s ia . ( * 4 )
H e n te u

T api sabada

a ya

n g a la ks a n a ke u n

s o s ia l-

K a s a d a r a n s e le r a n u s a m e m e h n a
d iin te g r a s ik e u n

ku n g si

1 9 1 8 tim b u l k a s a d a r y e n p ik e u n n g a -

ta n a h H in d ia ja ja h a n W a la n d a
kaom

1. S a e n y a n d

h o n ta l

g e o lo g i je u n g a n tr o p o lo g i, d ig u n a k e u n
k a la w a n h a r ti

K a t e r a n g a n *:

b a s a W a la n d a , ( 3 ) n g a m a -

p o litis ,

bangsa.

M a ja la h

anu

d ik a lu a r k e u n a n a a n u ta d in a n g a r a n n a

S o e d ja n a ( 1 8 9 2 - - ? ,

R aden

T in g a li P N .H .

2.

K oesoem a

B e n d a h a ra ),

H in d ia P o e te r a , d ir o b a h ja d i I n d o n e s ia

N g a n D .K . A r d iw in a ta ( 1 8 6 6 - 1 9 4 7 ) a n u
g e u s je n e n g , ja d i r e d a k tu r b a s a S u n d a

ta n , 2 0 0 3 ).

" I n d o n e s ia " ja d i n g a r a n b a n g s a je u n g

d i B a la i P u s ta k a ,

beh

p a n a s e h a t.

T a n g tu

ja d i
bae

W a la n d a m a h

n g a ra n

n a g a ra

te h .

p a m a r e n ta h

H in d ia

em bungeun

ngaguna-

kadua
ja d i

d ia n g k a t

K a k a r a d in a

(1 9 1 4 -1 9 1 6 ),

k e tu a

ja d i

p e r io d e

P asoendan.

nakeun

S T O V I A a n u m ilu ja d i a n g g o ta p a n g u -

p a m a r e n ta h a n

nepi

a d m in is tr a s i
ka

ta u n

1942

w a k tu

p a m a r e n ta h

H in d ia - w a la n d a

se ra h

bongkokan

ka

T a p i re a k e n e h

'lJ .ls . N u ja d i W a k il P r e s id e n n a
" D a ja t

H id a ja t,

nu

ja d i

T in g a li

"M en ta lita s

ku r in g

G e r a ka n

4 . K a te r a n g a n -ka te r a n g a n

M as

B e n d a h a ra

In d o n e s ia ,

b u ku n a

In g le s o n

John

punan

K eba ngsa a n

I n d o n e s ia .

S a n a ja n k itu m e m a n g m u r id S T O V I A

nakeunana

di

lin g k u n g a n

kebangsaan, kaasup
kabar

a ta w a

d ig u -

g e ra k a n

d in a s u r a t- s u r a t

m a ja la h

n a s io n a l,

ta p i

D jo e n d jo e n a n ja d i k o m is a r is .

a n u ja d i a n g g o ta p a n g u r u s

P a g o e jo e -

1 9 1 9 , p a ra

In d o n e s ia

dan

tin g a li
P e r h im -

P e r g e r a ka n

Grafiti,

(J a ka r ta .

1 9 9 3 )·

5 . K a te r a n g a n -ka te r a n g a n

b a n . P a s o e n d a n tu lu y n g u r a n g a n .
D in a ta u n

ngeuna a n

P e r b im p u n a ti

R aden

" I n d o n e s ia "

K a sunda a n

s is w a

J e p a n g n u n g a g a n ti W a la n d a n g a ja ja h
I s tila h

H a ya n g

D i a n g g o " d in a b u k u

(B a n d u n g , K ib la t, 2 0 1 0 ).

m a s ih R a d e n K o e s o e m a S o e d ja n a s a r ta

b a la te n ta r a

Sa m -

(J a ka r ta , D ja m b a

K a a n g g o je u n g

P a g o e jo e b a n

k e u n e ta is tila h s a r ta n g a la r a n g d ig u d i lin g k u n g a n

3.

nu

D .K . A r d iw in a ta

( p r e s id e n )

SH ,

In d o n e -

s ia , D a r i Aw a l K e m e r d e ka a n

jlln a .

M e r d e k a , N y a ti h a r ita n y e b a r n a is tila h

nu

S im a n ju n ta k
R e p u b lik

K a b in e t-ka b in e t

p a i R e fo r m a s i

d ie u

boh sa ca r a r esm i

M a s D a ja t H id a ja t ( 1 8 9 0 - - ? ,
S e k e r ta r is ) ,

1968,

s is w a S T O V I A ,

mah

ngeuna a n

P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n tin g a li E d i

s is w a je u n g

S . E ka d ja ti

K e m b a li

pam uda

n ia l,

d i lin g k u n g a n P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n

S tu d i

S u n d a -K ib la t,

b is a ja d i k u s a b a b g e u s d id o m in a s i k u

S ja r if

Am in ,

anu

b a n P a s u n d a n 1 9 1 4 -1 9 4 2 (B a n d u n g ,

kaasup

d in a

p e rs

p u tih

(p ro

W a la n d a ) je u n g p e r s k o n e n g ( C in a ) .
K ahayang

p ik e u n

n g a n g sro d k e u n

a n u n g a r a s a e u n h e n te u b e ta h

K e b a n g kita n

h e n te u d ig u n a k e u n d i lin g k u n g a n k o lo -

g e u s ja r e n e n g ,

m is a h k e u n

d ir i

k a h ir u p a n s o s ia l e k o n o m i s e le r S u n d a

s a r ta n g a d e g k e u n S e k a r R o e k o e n . I e u

g e u s n g a la h ir k e u n

g e m im itin a m a h m a n g r u p a o r g a n is a s i

o r g a n is a s i P a g o e -

jo e b a n P a s o e n d a n d in a ta u n
J a k a r ta .
ta d in a

1913 di

P a g o e jo e b a n P a s o e n d a n
m ah

m a n g ru p a

oge

Su n d a

(B a n d u n q ,

K a te r a n g a n

ngeunua n

R o e ko e n

h e n te u n g a n u r a n g S u n d a b a e , n u p e n -

n g a li E n s iklo p e d i

jeunq

Se ka r

tin g b is a e u n b a s a S u n d a je u n g r e s e p -

P u s ta ka

J a ya ,

eun

E ka d ja ti

" Se ka r

p o litik , N u ja d i tu ju a n

k a m e k a r a n ja m a n , S e k a r R o e k o e n g e

Nonoman

h e n te u

M aranggung

e ta o r g a n is a s i
k ie u ( 1 ) n g a -

m a ju k e u n b u d a y a je u n g b a s a S u n d a ,
(2 )

n g a m a ju k e u n

p a e lm u a n

k a s e n ia n

b is a

h e n te u

Sunda. T api ku
p ip ilu e u n

kana

. p o litik . ( '6 )

je u n g

(B a n d u n g ,

(hanca)

P a g u yu -

Su m u r B a n d u n g , 1 9 8 4 ).
6.

b u d a y a je u n g s o s ia l, s a r ta a n g g o ta n a

kana

P usa t
je u n g

2004)

P e r jo a n g a n

s o s ia l n u m o a l p ip ilu e u n k a n a s o a l- s o a l
te h ta d in a d ir u m u s k e u n

p a k u m p u la n

O rang

Se ka r

R o e ko e n ,

Su n d a
2000)

ti-

(J a ka r tr
je u n g

R u ku n :

E.

K e ta kn .

S u n d a " d in a b u ku n a N u
d in a
P usa t

S a ja r a h

Su n d a

S tu d i

Su n d a ,

2 0 0 6 ).

29

Mangle No. 2309ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

l