Pengaruh Suhu Pemanasan dan Lama Penyimpanan Terhadap Perubahan Kualitas Nira Aren (Arenga pinnata)
Lampiran 1. Data pengamatan pH nira aren Perlakuan
S
S
3 L 3 4,810 4,620 9,430 4,715
S
3 L 4 4,410 4,330 8,740 4,370
S
4 L 1 6,840 6,730 13,570 6,785
S
4 L 2 6,530 6,230 12,760 6,380
4 L 3 5,890 5,780 11,670 5,835
S
S
4 L
4
5,210 5,630 10,840 5,420 Total 168,030
Rataan 5,251 Daftar sidik ragam pH nira aren
SK Db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 24,6463219 1,6430881 129,2816 ** 2,350 3,410
S 3 8,5074344 2,8358115 223,1275 ** 3,240 5,290 L 3 15,2604844 5,0868281 400,2422 ** 3,240 5,290
Lin 1 12,1732006 12,1732006 957,8127 ** 4,490 8,530 Kuad 1 1,2806694 1,2806694 100,7657 ** 4,490 8,530
SxL 9 0,8784031 0,0976003 7,6794 ** 2,540 3,780 Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497 Keterangan:
3 L 2 5,130 5,070 10,200 5,100
3 L 1 6,470 6,580 13,050 6,525
Ulangan Total Rataan
S
I II S
1 L 1 6,040 6,020
12,060 6,030 S
1 L 2 4,600 4,560
9,160 4,580 S
1 L 3 4,230 4,260
8,490 4,245 S
1 L 4 4,130 4,170 8,300 4,150
2 L
4,210 4,370 8,580 4,290 S
1
6,150 6,120 12,270 6,135 S
2 L 2 4,980 4,880
9,860 4,930 S
2 L
3
4,460 4,590 9,050 4,525 S
2 L
4
FK = 882,315 KK = 2,147% Daftar sidik ragam pemecahan interaksi suhu pemanasan dan lama penyimpanan terhadap pH nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 24,6463 1,6431 129,2816 ** 2,350 3,410 S 3 8,5074 2,8358 223,1275 ** 3,240 5,290
L dalam S1 3 4,5646 1,5215 119,7184 ** 3,240 5,290 L dalam S2 3 4,0385 1,3462 105,9192 ** 3,240 5,290 L dalam S3 3 5,3754 1,7918 140,9839 ** 3,240 5,290 L dalam S4 3 2,1603 0,7201 56,6590 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 24,6463 1,64309 129,2816 ** 2,350 3,410
L 3 15,2605 5,08683 400,2422 ** 3,240 5,290 S dalam L1 3 0,7341 0,24471 19,2545 ** 3,240 5,290 S dalam L2 3 3,7013 1,23378 97,0766 ** 3,240 5,290 S dalam L3 3 2,9170 0,97233 76,5052 ** 3,240 5,290 S dalam L4 3 2,0333 0,67778 53,3294 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497 Lampiran 2. Data pengamatan total asam (%) nira aren Perlakuan
Ulangan Total Rataan
4 L 3 0,259 0,262
0,665 0,332 S
3 L 4 0,468 0,402 0,870 0,435
S
4 L 1 0,132 0,130
0,262 0,131 S
4 L
2
0,199 0,199 0,399 0,199 S
0,520 0,260 S
S
4 L
4
0,333 0,266 0,599 0,300 Total 9,483
Rataan 0,296 Daftar sidik ragam total asam (%) nira aren
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 0,3334372 0,0222291 31,5368 ** 2,350 3,410
S 3 0,0633273 0,0211091 29,9478 ** 3,240 5,290 L 3 0,2580672 0,0860224 122,0414 ** 3,240 5,290
Lin 1 0,2275153 0,2275153 322,7795 ** 4,490 8,530 Kuad 1 0,0012458 0,0012458 1,7675 tn 4,490 8,530
SxL 9 0,0120427 0,0013381 1,8984 tn 2,540 3,780 Galat 16 0,0113 0,0007 Total 31 0,3447 Keterangan:
3 L 3 0,332 0,332
3 L 2 0,263 0,264 0,527 0,263
I II S
0,467 0,535 1,002 0,501 S
1 L 1 0,198 0,200
0,397 0,199 S
1 L 2 0,265 0,332 0,597 0,298
S
1 L 3 0,334 0,401
0,735 0,367 S
1 L
4
2 L 1 0,198 0,197
0,393 0,197 S
0,394 0,197 S
2 L 2 0,264 0,263
0,526 0,263 S
2 L
3
0,334 0,334 0,667 0,334 S
2 L 4 0,464 0,465 0,929 0,465
S
3 L 1 0,197 0,197
FK = 2,810 Lampiran 3. Data pengamatan total gula (%) nira aren Perlakuan
Ulangan Total Rataan
4 L 1 14,274 14,509
14,059 13,963 28,022 14,011 S
3 L 2 12,232 12,670
24,902 12,451 S
3 L 3 9,940 10,400
20,339 10,170 S
3 L 4 7,230 7,289
14,519 7,260 S
28,783 14,391 S
3 L
4 L 2 13,817 14,269 28,086 14,043
26,596 13,298 S
4 L 4 12,933 12,830 25,764 12,882
Total 338,733 Rataan 10,585
Daftar sidik ragam total gula (%) nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 377,7980856 25,1865390 116,5976 ** 2,350 3,410 S 3 131,4440681 43,8146894 202,8340 ** 3,240 5,290 L 3 198,2862845 66,0954282 305,9796 ** 3,240 5,290
Lin 1 176,2147314 176,2147314 815,7615 ** 4,490 8,530 Kuad 1 0,0393777 0,0393777 0,1823 tn 4,490 8,530
SxL 9 48,0677330 5,3408592 24,7248 ** 2,540 3,780 Galat 16 3,4562 0,2160 Total 31 381,2543 Keterangan:
1
11,693 5,846 S
I II S
1 L
1 L 1 13,425 13,680
27,105 13,552 S
1 L 2 9,454 9,978 19,432 9,716
S
1 L
3
5,183 7,482 12,665 6,332 S
4
2 L 4 5,824 5,868
2,917 3,387 6,303 3,152 S
2 L 1 13,820 13,953
27,773 13,887 S
2 L 2 10,264 10,644
20,908 10,454 S
2 L
3
7,692 8,150 15,842 7,921 S
FK = 3585,621 Daftar sidik ragam pemecahan interaksi suhu pemanasan dan lama penyimpanan terhadap total gula (%) nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 377,7981 25,1865 116,5976 ** 2,350 3,410 S 3 131,4441 43,8147 202,8340 ** 3,240 5,290
L dalam S1 3 119,8362 39,9454 3142,9867 ** 3,240 5,290 L dalam S2 3 71,9861 23,9954 1888,0047 ** 3,240 5,290 L dalam S3 3 51,6955 17,2318 1355,8366 ** 3,240 5,290 L dalam S4 3 2,8362 0,9454 74,3871 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 381,2543
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 377,7981 25,18654 116,5976 ** 2,350 3,410
L 3 198,2863 66,09543 305,9796 ** 3,240 5,290 S dalam L1 3 0,7206 0,24020 1,1120 tn 3,240 5,290 S dalam L3 3 54,7606 18,25354 84,5022 ** 3,240 5,290 S dalam L4 3 100,9569 33,65232 155,7887 ** 3,240 5,290
Galat 16 3,4562 0,2160 Total 31 381,2543 Lampiran 4. Data pengamatan TSS (Total Soluble Solid) nira aren Perlakuan
Ulangan Total Rataan
4 L 2 12,800 12,400 25,200 12,600
3 L
3
8,800 8,800 17,600 8,800 S
3 L
4
4,800 4,800 9,600 4,800 S
4 L 1 13,600 12,800 26,400 13,200
S
S
2
4 L 3 12,000 11,200 23,200 11,600
S L 10,000 10,000 20,000 10,000
Total 288,000 Rataan
9,000 Daftar sidik ragam total soluble solid (
o
Brix) nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 368,9600000 24,5973333 245,9733 ** 2,350 3,410 S 3 106,0000000 35,3333333 353,3333 ** 3,240 5,290 L 3 233,2400000 77,7466667 777,4667 ** 3,240 5,290
Lin 1 206,5102222 206,5102222 2065,1022 ** 4,490 8,530 Kuad 1 0,6400000 0,6400000 6,4000 * 4,490 8,530
SxL 9 29,7200000 3,3022222 33,0222 ** 2,540 3,780 Galat 16 1,6000 0,1000 Total 31 370,5600 Keterangan:
10,400 10,000 20,400 10,200 S
3 L
I II S
4
1 L 1 12,000 11,200 23,200 11,600
S
1 L 2 8,400 8,400 16,800 8,400
S
1 L
3
6,000 5,600 11,600 5,800 S
1 L
2,000 2,000 4,000 2,000 S
S
2 L 1 12,800 12,000 24,800 12,400
S
2 L 2 10,000 9,600 19,600 9,800
S
2 L 3 6,000 6,000 12,000 6,000
S
2 L 4 4,000 4,000 8,000 4,000
S
3 L 1 12,800 12,800 25,600 12,800
FK = 2592,000 Daftar sidik ragam pemecahan interaksi suhu pemanasan dan lama penyimpanan terhadap total soluble solid (
o
Brix) nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 368,9600 24,5973 245,9733 ** 2,350 3,410 S 3 106,0000 35,3333 353,3333 ** 3,240 5,290
L dalam S1 3 99,1000 33,0333 2599,1312 ** 3,240 5,290 L dalam S2 3 85,1800 28,3933 2234,0464 ** 3,240 5,290 L dalam S3 3 66,9400 22,3133 1755,6594 ** 3,240 5,290 L dalam S4 3 11,7400 3,9133 307,9092 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 368,9600 24,59733 245,9733 ** 2,350 3,410
L 3 233,2400 77,74667 777,4667 ** 3,240 5,290 S dalam L1 3 2,8000 0,93333 9,3333 ** 3,240 5,290 S dalam L2 3 18,3000 6,10000 61,0000 ** 3,240 5,290 S dalam L3 3 44,8600 14,95333 149,5333 ** 3,240 5,290 S dalam L4 3 69,7600 23,25333 232,5333 ** 3,240 5,290
Galat 16 1,6000 0,1000 Total 31 370,5600 Lampiran 5. Data pengamatan total mikroba (Log CFU/ml) nira aren Perlakuan
Ulangan Total Rataan
4 L
S
3 L
4
6,294 6,314 12,608 6,304 S
4 L 1 5,301 5,602 10,903 5,452
S
4 L 2 6,004 5,903 11,907 5,954
S
3
S
6,068 6,179 12,247 6,124 S
4 L 4 6,114 6,152 12,266 6,133
Total 197,682 Rataan
6,178 Daftar sidik ragam total mikroba (Log CFU/ml) nira aren
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 1,5595548 0,1039703 15,4838 ** 2,350 3,410
S 3 0,7637532 0,2545844 37,9140 ** 3,240 5,290 L 3 0,3856139 0,1285380 19,1425 ** 3,240 5,290
Lin 1 0,2161636 0,2161636 32,1922 ** 4,490 8,530 Kuad 1 0,1249485 0,1249485 18,6080 ** 4,490 8,530
SxL 9 0,4101878 0,0455764 6,7875 ** 2,540 3,780 Galat 16 0,1074 0,0067 Total 31 1,6670
3 L 3 6,241 6,380 12,621 6,310
3 L 2 6,255 6,134 12,389 6,194
I II S
1 L 4 6,146 6,176 12,322 6,161
1 L
1
6,307 6,290 12,598 6,299 S
1 L
2
6,387 6,407 12,794 6,397 S
1 L 3 6,427 6,380 12,807 6,403
S
S
S
2 L 1 6,137 6,107 12,244 6,122
S
2 L 2 6,161 6,305 12,467 6,233
S
2 L 3 6,398 6,272 12,670 6,335
S
2 L 4 6,290 6,312 12,602 6,301
S
3 L 1 6,041 6,196 12,237 6,119
Keterangan: FK = 1221,189 Daftar analisis sidik ragam pemecahan interaksi suhu pemanasan dan lama penyimpanan terhadap total mikroba (Log CFU/ml) nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 1,5596 0,1040 15,4838 ** 2,350 3,410 S 3 0,7638 0,2546 37,9140 ** 3,240 5,290
L dalam S1 3 0,0769 0,0256 3,8196 * 3,240 5,290 L dalam S2 3 0,0529 0,0176 2,6257 tn 3,240 5,290 L dalam S3 3 0,0512 0,0171 2,5430 tn 3,240 5,290 L dalam S4 3 0,6147 0,2049 30,5166 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,1074 0,0067 Total 31 1,6670
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 1,5596 0,10397 15,4838 ** 2,350 3,410
L 3 0,3856 0,12854 19,1425 ** 3,240 5,290 S dalam L1 3 0,8380 0,27933 41,5993 ** 3,240 5,290 S dalam L3 3 0,0859 0,02863 4,2632 * 3,240 5,290 S dalam L4 3 0,0491 0,01637 2,4376 tn 3,240 5,290
Galat 16 0,1074 0,0067 Total 31 1,6670 Lampiran 6. Data pengamatan uji organoleptik warna nira aren Perlakuan
Ulangan Total Rataan
4 L 2 3,267 3,267 6,533 3,267
3 L 2 2,333 2,533 4,867 2,433
S
3 L 3 2,133 2,200 4,333 2,167
S
3 L 4 1,667 1,533 3,200 1,600
S
4 L 1 3,667 3,667 7,333 3,667
S
S
3 L 1 3,600 3,667 7,267 3,633
4 L 3 3,000 2,867 5,867 2,933
S L 2,533 2,600 5,133 2,567
Total 78,933 Rataan
2,467 Daftar Sidik Ragam Uji Organoleptik warna
SK db JK KT F hit. F.05 F.01 Perlakuan 15 20,4489 1,3633 233,7016 ** 2,350 3,410
S 3 5,1833 1,7278 296,1905 ** 3,240 5,290 L 3 14,2056 4,7352 811,7460 ** 3,240 5,290
Lin 1 12,9960 12,9960 2227,8857 ** 4,490 8,530 Kuad 1 0,6806 0,6806 116,6667 ** 4,490 8,530
SxL 9 1,0600 0,1178 20,1905 ** 2,540 3,780 Galat 16 0,0933 0,0058
Total 31 20,5422 Keterangan:
S
S
I II S
1 L
1 L
1
3,333 3,333 6,667 3,333 S
1 L
2
1,933 1,800 3,733 1,867 S
1 L 3 1,667 1,533 3,200 1,600
S
4
2 L 4 1,400 1,333 2,733 1,367
1,333 1,200 2,533 1,267 S
2 L
1
3,533 3,400 6,933 3,467 S
2 L
2
2,200 2,133 4,333 2,167 S
2 L 3 2,067 2,200 4,267 2,133
S
FK= 194,702 KK= 3,096% Daftar sidik ragam pemecahan interaksi suhu pemanasan dan lama penyimpanan terhadap uji organoleptik warna nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 20,4489 1,6431 129,2816 ** 2,350 3,410 S 3 5,1833 2,8358 223,1275 ** 3,240 5,290
L dalam S1 3 4,9844 1,6615 130,7288 ** 3,240 5,290 L dalam S2 3 4,5533 1,5178 119,4219 ** 3,240 5,290 L dalam S3 3 4,4061 1,4687 115,5607 ** 3,240 5,290 L dalam S4 3 1,3217 0,4406 34,6638 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 20,4489 1,64309 129,2816 ** 2,350 3,410
L 3 14,2056 5,08683 400,2422 ** 3,240 5,290 S dalam L1 3 0,1439 0,04796 3,7738 * 3,240 5,290 S dalam L2 3 2,1733 0,72444 57,0008 ** 3,240 5,290 S dalam L3 3 1,8061 0,60204 47,3695 ** 3,240 5,290 S dalam L4 3 2,1200 0,70667 55,6020 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497 Lampiran 7. Data pengamatan uji organoleptik aroma nira aren Perlakuan
Ulangan Total Rataan
S
3
2,333 2,333 4,667 2,333 S
3 L 4 1,800 1,733 3,533 1,767
S
4 L
1
4,333 4,333 8,667 4,333 S
4 L 2 3,800 3,667 7,467 3,733
4 L 3 3,667 3,600 7,267 3,633
S
S
4 L 4 2,800 2,600 5,400 2,700
Total 88,467 Rataan
2,765 Daftar sidik ragam uji organoleptik aroma nira aren
SK Db JK KT F hit. F.05 F.01 Perlakuan 15 34,2110 2,2807 150,6538 ** 2,350 3,410
S 3 8,3582 2,7861 184,0336 ** 3,240 5,290 L 3 23,5582 7,8527 518,7125 ** 3,240 5,290
Lin 1 19,3674 19,3674 1279,3119 ** 4,490 8,530 Kuad 1 2,2401 2,2401 147,9725 ** 4,490 8,530
SxL 9 2,2946 0,2550 16,8410 ** 2,540 3,780 Galat 16 0,2422 0,0151 Total 31 34,4532
3 L
3 L 2 2,467 2,533 5,000 2,500
I II S
2 L 1 4,200 4,000 8,200 4,100
1 L 1 4,067 4,067 8,133 4,067
S
1 L 2 1,400 1,933 3,333 1,667
S
1 L 3 1,800 1,600 3,400 1,700
S
1 L 4 1,467 1,533 3,000 1,500
S
S
S
2 L
2
2,200 2,133 4,333 2,167 S
2 L
3
2,200 2,333 4,533 2,267 S
2 L 4 1,600 1,467 3,067 1,533
S
3 L 1 4,267 4,200 8,467 4,233
Keterangan FK= 244,5735 Daftar sidik ragam pemecahan interaksi suhu pemanasan dan lama penyimpanan terhadap uji organoleptik aroma nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 34,2110 1,6431 129,2816 ** 2,350 3,410 S 3 8,3582 2,8358 223,1275 ** 3,240 5,290
L dalam S1 3 9,0089 3,0030 236,2794 ** 3,240 5,290 L dalam S2 3 7,3178 2,4393 191,9260 ** 3,240 5,290 L dalam S3 3 6,7928 2,2643 178,1566 ** 3,240 5,290 L dalam S4 3 2,7333 0,9111 71,6881 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 34,2110 1,64309 129,2816 ** 2,350 3,410
L 3 23,5582 5,08683 400,2422 ** 3,240 5,290 S dalam L1 3 0,0911 0,03037 2,3896 tn 3,240 5,290 S dalam L2 3 4,6511 1,55037 121,9864 ** 3,240 5,290 S dalam L3 3 4,0111 1,33704 105,2008 ** 3,240 5,290 S dalam L4 3 1,8994 0,63315 49,8174 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497 Lampiran 8. Data pengamatan uji organoleptik rasa nira aren Perlakuan
Ulangan Total Rataan
S
2
2,133 2,267 4,400 2,200 S
3 L 3 1,933 2,067 4,000 2,000
S
3 L 4 1,467 1,333 2,800 1,400
S
4 L 1 3,467 3,667 7,133 3,567
S
4 L 2 3,067 2,933 6,000 3,000
4 L 3 2,800 2,667 5,467 2,733
3,400 3,467 6,867 3,433 S
S
4 L
4
2,333 2,400 4,733 2,367 Total 72,533 36,267
Rataan 2,267
Daftar sidik ragam uji organoleptik rasa nira aren SK Db JK KT F hit. F.05 F.01
Perlakuan 15 21,6222 1,4415 178,9425 ** 2,350 3,410 S 3 5,1744 1,7248 214,1149 ** 3,240 5,290 L 3 15,5133 5,1711 641,9310 ** 3,240 5,290
Lin 1 13,9240 13,9240 1728,4966 ** 4,490 8,530 Kuad 1 1,0756 1,0756 133,5172 ** 4,490 8,530
SxL 9 0,9344 0,1038 12,8889 ** 2,540 3,780 Galat 16 0,1289 0,0081 Total 31 21,7511
3 L
1
I II S
4
1 L
1
3,267 3,267 6,533 3,267 S
1 L
2
1,733 1,600 3,333 1,667 S
1 L 3 1,467 1,333 2,800 1,400
S
1 L
1,133 1,000 2,133 1,067 S
3 L
2 L 1 3,333 3,267 6,600 3,300
S
2 L
2
2,000 1,933 3,933 1,967 S
2 L 3 1,600 1,800 3,400 1,700
S
2 L 4 1,267 1,133 2,400 1,200
S
Keterangan FK= 164,408 Daftar sidik ragam pemecahan interaksi suhu pemanasan dan lama penyimpanan terhadap uji organoleptik rasa nira aren SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01
Perlakuan 15 21,6222 1,6431 129,2816 ** 2,350 3,410 S 3 5,1744 2,8358 223,1275 ** 3,240 5,290
L dalam S1 3 5,7133 1,9044 149,8456 ** 3,240 5,290 L dalam S2 3 4,8283 1,6094 126,6344 ** 3,240 5,290 L dalam S3 3 4,3750 1,4583 114,7447 ** 3,240 5,290 L dalam S4 3 1,5311 0,5104 40,1570 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497
SK db JK KT F Hit F 0,05 F 0,01 Perlakuan 15 21,6222 1,64309 129,2816 ** 2,350 3,410
L 3 15,5133 5,08683 400,2422 ** 3,240 5,290 S dalam L1 3 0,1128 0,03759 2,9579 tn 3,240 5,290 S dalam L2 3 1,9572 0,65241 51,3328 ** 3,240 5,290 S dalam L3 3 1,9617 0,65389 51,4493 ** 3,240 5,290 S dalam L4 3 2,0772 0,69241 54,4801 ** 3,240 5,290
Galat 16 0,2034 0,0127 Total 31 24,8497
Kurva Standard Total Gula
70 ลท = 82,07x - 20,15
60
l)
r² = 0,994
/m
50
g
40
si (µ
30
ntra
20 Konse
10 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2
Absorbansi absorbansi konsentrasi 0,362
10 0,478
20 0,625
30 0,76
40 0,842
50 0,965
60 Lama penyimpanan (0 hari)
Lama penyimpanan (8 hari)