Mempalajari Pembuatan Silase dari Pod Coklat secara Kimia dan Biologis
v.k~&+
PYZ
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARl POD COKLAT
SECARA KlMlA DAN BlOLOGlS
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F 20. 1722
1 9 8 8
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
lNSTlTUT PERTANIAN BOOOR
6 0 Q 0
R
Giovanny Simanjuntak.
F 20 1722.
Mempelajari Pembuatan
S i l a s e d a r i Pod C o k l a t s e c a r a Kimia dan B i o l o g i s .
Di bawah
bimbingan Bambang Djatmiko dan Muhammad Romli
RINGKASAN
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempelajari pembuatan
s i l a s e pod dan p l a s e n t a c o k l a t , s e b a g a i s a l a h s a t u c a r a
pengawetan dan u n t u k mengatasi f l u k t u a s i p e r s e d i a a n pod dan
plasenta coklat.
S i l a s e yang d i h a s i l k a n d a p a t digunakan
s e b a g a i bahan s u b s t i t u s i k a r b o h i d r a t pakan t e r n a k .
Rancangan percobaan yang digunakan a d a l a h Rancangan
F a k t o r i a l 2 x 15, dengan dua k a l i ulangan.
F a k t o r yang d i -
t e l i t i a d a l a h bahan baku dan bahan tambahan.
baku t e r d i r i d a r i dua t a r a f , y a i t u A1
F a k t o r bahan
(hanya pod c o k l a t )
dan A2 (campuran pod dengan p l a s e n t a c o k l a t 35 : 1 ) .
Faktor
bahan tambahan u n t u k s e t i a p kg bahan baku t e r d i r i d a r i 15
t a r a f , y a i t u B1
pionat), B
3
B
5
(
( 5 m l asam p r o p i o n a t ) , B2 (10 m l asam pro-
15 m l asam p r o p i o n a t ) , B4 ( 2 m l asam f o r m a t ) ,
( 4 m l asam f o r m a t ) , B6 ( 6 m l asam f o r m a t ) , B7 ( 5 m l cam-
11,
puran asam p r o p i o n a t dengan asam format 1 :
campuran asam), Bg ( 1 0 m l campuran asam), B10
Bll
(40 g r molasse) , B12 ( 5 0 g r molasse) , B13
j a g u n g ) , B1,+
jagung).
( 7 5 g r tepung jagung) dan B15
B8 ( 7 , 5 m l
(30 g r m o l a s s e ) ,
( 5 0 g r tepung
(100 g r tepung
Parameter yang d i a m a t i a d a l a h pH, k a d a r asam lak-
t a t , k a d a r l3Nitrogen Free E x t r a c t " (NFE), k a d a r p r o t e i n
k a s a r , k a d a r s e r a t k a s a r , k a d a r lemak kasar;lcadar
abu, bau
s i l a s e , warna s i l a s e dan t e k s t u r s i l a s e .
B a s i l a n a l i s a rnenunjukkan bahwa f a k t o r bahan baku b e r pengaruh n y a t a t e r h a d a p pH s i l a s e dan berpengaruh s a n g a t
nyata terhadap kadar protein kasar s i l a s e .
Faktor. bahan
tambahan b e r p e n g a r u h n y a t a t e r h a d a p k a d a r asam l a k t a t s i l a s e
dan b e r p e n g a r u h s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r a i r , pH, k a d a r
NFE, k a d a r p r o t e i n k a s a r dan k a d a r s e r a t k a s a r s i l a s e .
In-
t e r a k s i a n t a r a bahan baku dan bahan tambahan b e r p e n g a r u h
s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r p r o t e i n k a s a r , pH dan lcadar s e rat
:
sar silase.
S i l a s e t e r b a i k d i p i l i h b e r d a s a r k a n n i l a i NFE yang t e r -
b e s a r yang t e r d a p a t pada s i l a s e pod c o k l a t dengan bahan tambahan t e p u n g jagung.
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARI POD COKLAT
SECARA K I K I A DAW BIOLOGIS
Oleh
GIOV.4NNY SIMANJUNTAK
F 20 1722
SICXIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk memperoleh g e l a r
S a r j a n a Teknologi P e r t a n i a n
Pada J u r u s a n T e k n o l o g i I n d u s t r i P e r t a n i a n
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n
1988
FAKULTAS TEKXOLOGI PERTSNIAN
INSTITUT PERTANIPSJ BOGOX
BOGOR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
MEMPELAJARI PEMSUA'I'AN SILASE D A l i I POD COKLAT
SECARA K I M I A DAN BIOLOGIS
SKRI PSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANTAN
Fakultas Teknologi Pertanian
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F ?O 1722
d i l a h i r k a n pada t a n g g a l 2 Maret 1964
d i Padang
Disetujui,
Bogor, // M a r e t 1 9 8 8
KATA PENGANTAR
S e g a l a p u j i dan s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke h a d i r a t
Tuhan Yang Maha Kuasa yang t e l a h memberikan k e k u a t a n b a g i
p e n u l i s selama melakulran p e n e l i t i a n sampai t e r s e l e s a i k a n n y a
skripsi ini.
S k r i p s i i n i disusun berdasarkan p e n e l i t i a n
yang diliakukan pada b u l a n J u l i
-
September 1987 d i Labora-
t o r i u m Pengawasan Mutu, Teknologi I n d u s t r i P e r t a n i a n , FATETAIPB.
Pada kesempatan i n i p e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h
kepada :
1. D r . Ir. Bambang Djatmiko, s e l a k u dosen pembimbing p e n u l i s
dalam menyelesaikan s t u d i d i I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor,
2. Ir. Muhammad Romli, s e l a k u dosen pembimbing kedua,
3. D r . I . Putu Kompiang, D r . J i n a d a s a Dharma, dan D r . Winugroho,
s e l a k u s t a f p e n e l i t i di B a L a i P e n e l i t i a n Ternak (BPT) Ciawi,
yang t e l a h memberi b a n t u a n dalam u j i o r g a n o l e p t i k s i l a s e ,
4. Bapak A d j a t S u d r a j a t , Bapak Nanang, s e l a k u pimpinan p e r kebunan Yohana Farming, Sukabumi, yang t e l a h memberi bant u a n bahan baku pod c o k l a t ,
5. Bapak Arlan, Mas Purwoko, BU S r i Mulyasih, Darwin dan
rekan-rekan l a i n yang t e l a h memberi bantuan.
Akhirnya k r i t i k dan s a r a n s a n g a t p e n u l i s harapkan demi
perbaikan t u l i s a n selanjutnya.
Bogor, Maret 1988
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
....
DAFTAR T A B E L . . . . .
DAFTAR GAMBAR . . . .
DAFTAR L A M P I R A N . . .
I . PENDAHULUAN . . . . .
I1 . T I N J A U A N P U S T A K A . . .
.
.
.
.
.
.
.........
.........
.........
.........
.........
.........
A . KEBUTUHAN BAHAN PAKAN . . . . . . . . .
5 . PAKAN TERNAK
.............
KATA PENGANTAR
iii
v
vi
vii
. P O D COKLAT . . . . . . . . . . . . . .
D . PENGAWETAN H I J A U A N . . . . . . . . . .
E . P R O S E S PEMRUATAN S I L A S E . . . . . . . .
F . B E B E R A P A FAKTOR YANG MEMPENGARUHI MUTU
C
SILASE
.
................
.............
.................
28
.................
28
I11 BAHAN DAN METODA
A
B
C
. BAHAN
. ALAT
. METODA . . . . . . . . . . . . . . . .
. H A S I L DAN PEMBAHASMT . . . . . . . . . . .
V . K E S I M P U L A N DAN SARAN
IV
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..............
................
A.KESIMPULM1
B
. SARAN
44
60
60
61
..............
62
.................
65
DAFTAR P U S T A K A
LAMPIRAN
29
DAFTAR TABEL
Halaman
T a b e l 1.
T a b e l 2.
Tabel
3.
T a b e l 4.
Tabel
5.
..
Komposisi k i m i a h i j a u a n . pakan . . .
Komposisi k i m i a pod c o k l a t . . . . .
Komposisi k i m i a pod dan p l a s e n t a cok l a t . . . .. . . . . . . . . . . .
R e k a p i t u l a s i d a t a d a r i s i l a s e yang
dihasilkan . . . . . . , . . . . . .
Kebutuhan bahan baku u n t u k pakan
5
9
11
44
59
DAFTAR GAi4BAR
Qarnbar 1.
Garnbar 2.
Gambar 3.
Gambar 4.
Gambar
5.
Gambar 6.
..
Ferrnentasi h o m o l a k t a t t e r h a d a p g l u k o s a dan f r u k t o s a . . . . . . . . .
Ferrnentasi h e t e r o l a k t a t d a r i glukosa . . . . . . . . . . . . . . .
Ferrnentasi g l u k o s a dan l a k t a t o l e h
Saccharolytic Clostridia . . . . .
Penampang m e l i n t a n g buah c o k l a t
..
.,.......
Halaman
10
14
15
16
Bagan a l i r p r o s e s pembuatan s i l a s e
pod c o k l a t pada s a a t p e n e l i t i a n
33
Struktur klorofil
46
Halaman
Lampiran
1. 3 e r ~ j a ticeasaman ( p H ) s i l a s e yang
dihasilkan
...........
65
Lampiran
2.
A n a l i s a s i d i k ragam d e r a j a t keasarnan s i l a s e
56
I:ampiran
3.
U j i j e r a k Duncan p e r l a k u a n E d e r a -
............
j a t knasaman s i l a s e
.......
6?
L,a:npiran
4.
Kadar asam l a k t a t s i l a s e y a n g d i hasilkan
6P
Lampirar.
5.
. a n a l i s a s i d i k ragam k a d a r asarn
laktat silase
69
Lainpiran
6.
[ J j ij a r a k Duncan p e r l a k u a n 8 k a d a r
............
..........
asam l a k t a t s i l a s e
.......
7P
Lampiran
7.
Kadar a i r s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
-
Lampiran
8.
A n a l i s a s i d i k ragarn k a d a r a i r
silase
72
i1.I.
.............
U j i j a r a k D~tncan p e r l a k u a l i ' a kadar a i r silase
.........
?j
L a n p i r a n 10.
Kadar ?IF3 s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
74
L a x p i r a n 11.
K a d a r KFE s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
( t r a n s f o r m a s i a r c s i n V%)
75
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r !'J17E
76
I J j i j a r a k Duncan p e r l a k u a n F: k a d a r
NFE s i l a e e
77
Lanpiran 14.
Kadar p r o t e i n k a s a r s i l a s e y a n g
dihasilkan
78
Larnpiran 1 5 .
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r p r o t e i n
kasar silase
..........
79
Lampiran 16.
U j i j a r a k Duncari p e r l a i c u a n ' B k a d a r
protein kasar silase
80
....
...........
. . . . . . . . . .
.
vii
.
v.k~&+
PYZ
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARl POD COKLAT
SECARA KlMlA DAN BlOLOGlS
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F 20. 1722
1 9 8 8
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
lNSTlTUT PERTANIAN BOOOR
6 0 Q 0
R
Giovanny Simanjuntak.
F 20 1722.
Mempelajari Pembuatan
S i l a s e d a r i Pod C o k l a t s e c a r a Kimia dan B i o l o g i s .
Di bawah
bimbingan Bambang Djatmiko dan Muhammad Romli
RINGKASAN
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempelajari pembuatan
s i l a s e pod dan p l a s e n t a c o k l a t , s e b a g a i s a l a h s a t u c a r a
pengawetan dan u n t u k mengatasi f l u k t u a s i p e r s e d i a a n pod dan
plasenta coklat.
S i l a s e yang d i h a s i l k a n d a p a t digunakan
s e b a g a i bahan s u b s t i t u s i k a r b o h i d r a t pakan t e r n a k .
Rancangan percobaan yang digunakan a d a l a h Rancangan
F a k t o r i a l 2 x 15, dengan dua k a l i ulangan.
F a k t o r yang d i -
t e l i t i a d a l a h bahan baku dan bahan tambahan.
baku t e r d i r i d a r i dua t a r a f , y a i t u A1
F a k t o r bahan
(hanya pod c o k l a t )
dan A2 (campuran pod dengan p l a s e n t a c o k l a t 35 : 1 ) .
Faktor
bahan tambahan u n t u k s e t i a p kg bahan baku t e r d i r i d a r i 15
t a r a f , y a i t u B1
pionat), B
3
B
5
(
( 5 m l asam p r o p i o n a t ) , B2 (10 m l asam pro-
15 m l asam p r o p i o n a t ) , B4 ( 2 m l asam f o r m a t ) ,
( 4 m l asam f o r m a t ) , B6 ( 6 m l asam f o r m a t ) , B7 ( 5 m l cam-
11,
puran asam p r o p i o n a t dengan asam format 1 :
campuran asam), Bg ( 1 0 m l campuran asam), B10
Bll
(40 g r molasse) , B12 ( 5 0 g r molasse) , B13
j a g u n g ) , B1,+
jagung).
( 7 5 g r tepung jagung) dan B15
B8 ( 7 , 5 m l
(30 g r m o l a s s e ) ,
( 5 0 g r tepung
(100 g r tepung
Parameter yang d i a m a t i a d a l a h pH, k a d a r asam lak-
t a t , k a d a r l3Nitrogen Free E x t r a c t " (NFE), k a d a r p r o t e i n
k a s a r , k a d a r s e r a t k a s a r , k a d a r lemak kasar;lcadar
abu, bau
s i l a s e , warna s i l a s e dan t e k s t u r s i l a s e .
B a s i l a n a l i s a rnenunjukkan bahwa f a k t o r bahan baku b e r pengaruh n y a t a t e r h a d a p pH s i l a s e dan berpengaruh s a n g a t
nyata terhadap kadar protein kasar s i l a s e .
Faktor. bahan
tambahan b e r p e n g a r u h n y a t a t e r h a d a p k a d a r asam l a k t a t s i l a s e
dan b e r p e n g a r u h s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r a i r , pH, k a d a r
NFE, k a d a r p r o t e i n k a s a r dan k a d a r s e r a t k a s a r s i l a s e .
In-
t e r a k s i a n t a r a bahan baku dan bahan tambahan b e r p e n g a r u h
s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r p r o t e i n k a s a r , pH dan lcadar s e rat
:
sar silase.
S i l a s e t e r b a i k d i p i l i h b e r d a s a r k a n n i l a i NFE yang t e r -
b e s a r yang t e r d a p a t pada s i l a s e pod c o k l a t dengan bahan tambahan t e p u n g jagung.
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARI POD COKLAT
SECARA K I K I A DAW BIOLOGIS
Oleh
GIOV.4NNY SIMANJUNTAK
F 20 1722
SICXIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk memperoleh g e l a r
S a r j a n a Teknologi P e r t a n i a n
Pada J u r u s a n T e k n o l o g i I n d u s t r i P e r t a n i a n
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n
1988
FAKULTAS TEKXOLOGI PERTSNIAN
INSTITUT PERTANIPSJ BOGOX
BOGOR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
MEMPELAJARI PEMSUA'I'AN SILASE D A l i I POD COKLAT
SECARA K I M I A DAN BIOLOGIS
SKRI PSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANTAN
Fakultas Teknologi Pertanian
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F ?O 1722
d i l a h i r k a n pada t a n g g a l 2 Maret 1964
d i Padang
Disetujui,
Bogor, // M a r e t 1 9 8 8
KATA PENGANTAR
S e g a l a p u j i dan s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke h a d i r a t
Tuhan Yang Maha Kuasa yang t e l a h memberikan k e k u a t a n b a g i
p e n u l i s selama melakulran p e n e l i t i a n sampai t e r s e l e s a i k a n n y a
skripsi ini.
S k r i p s i i n i disusun berdasarkan p e n e l i t i a n
yang diliakukan pada b u l a n J u l i
-
September 1987 d i Labora-
t o r i u m Pengawasan Mutu, Teknologi I n d u s t r i P e r t a n i a n , FATETAIPB.
Pada kesempatan i n i p e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h
kepada :
1. D r . Ir. Bambang Djatmiko, s e l a k u dosen pembimbing p e n u l i s
dalam menyelesaikan s t u d i d i I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor,
2. Ir. Muhammad Romli, s e l a k u dosen pembimbing kedua,
3. D r . I . Putu Kompiang, D r . J i n a d a s a Dharma, dan D r . Winugroho,
s e l a k u s t a f p e n e l i t i di B a L a i P e n e l i t i a n Ternak (BPT) Ciawi,
yang t e l a h memberi b a n t u a n dalam u j i o r g a n o l e p t i k s i l a s e ,
4. Bapak A d j a t S u d r a j a t , Bapak Nanang, s e l a k u pimpinan p e r kebunan Yohana Farming, Sukabumi, yang t e l a h memberi bant u a n bahan baku pod c o k l a t ,
5. Bapak Arlan, Mas Purwoko, BU S r i Mulyasih, Darwin dan
rekan-rekan l a i n yang t e l a h memberi bantuan.
Akhirnya k r i t i k dan s a r a n s a n g a t p e n u l i s harapkan demi
perbaikan t u l i s a n selanjutnya.
Bogor, Maret 1988
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
....
DAFTAR T A B E L . . . . .
DAFTAR GAMBAR . . . .
DAFTAR L A M P I R A N . . .
I . PENDAHULUAN . . . . .
I1 . T I N J A U A N P U S T A K A . . .
.
.
.
.
.
.
.........
.........
.........
.........
.........
.........
A . KEBUTUHAN BAHAN PAKAN . . . . . . . . .
5 . PAKAN TERNAK
.............
KATA PENGANTAR
iii
v
vi
vii
. P O D COKLAT . . . . . . . . . . . . . .
D . PENGAWETAN H I J A U A N . . . . . . . . . .
E . P R O S E S PEMRUATAN S I L A S E . . . . . . . .
F . B E B E R A P A FAKTOR YANG MEMPENGARUHI MUTU
C
SILASE
.
................
.............
.................
28
.................
28
I11 BAHAN DAN METODA
A
B
C
. BAHAN
. ALAT
. METODA . . . . . . . . . . . . . . . .
. H A S I L DAN PEMBAHASMT . . . . . . . . . . .
V . K E S I M P U L A N DAN SARAN
IV
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..............
................
A.KESIMPULM1
B
. SARAN
44
60
60
61
..............
62
.................
65
DAFTAR P U S T A K A
LAMPIRAN
29
DAFTAR TABEL
Halaman
T a b e l 1.
T a b e l 2.
Tabel
3.
T a b e l 4.
Tabel
5.
..
Komposisi k i m i a h i j a u a n . pakan . . .
Komposisi k i m i a pod c o k l a t . . . . .
Komposisi k i m i a pod dan p l a s e n t a cok l a t . . . .. . . . . . . . . . . .
R e k a p i t u l a s i d a t a d a r i s i l a s e yang
dihasilkan . . . . . . , . . . . . .
Kebutuhan bahan baku u n t u k pakan
5
9
11
44
59
DAFTAR GAi4BAR
Qarnbar 1.
Garnbar 2.
Gambar 3.
Gambar 4.
Gambar
5.
Gambar 6.
..
Ferrnentasi h o m o l a k t a t t e r h a d a p g l u k o s a dan f r u k t o s a . . . . . . . . .
Ferrnentasi h e t e r o l a k t a t d a r i glukosa . . . . . . . . . . . . . . .
Ferrnentasi g l u k o s a dan l a k t a t o l e h
Saccharolytic Clostridia . . . . .
Penampang m e l i n t a n g buah c o k l a t
..
.,.......
Halaman
10
14
15
16
Bagan a l i r p r o s e s pembuatan s i l a s e
pod c o k l a t pada s a a t p e n e l i t i a n
33
Struktur klorofil
46
Halaman
Lampiran
1. 3 e r ~ j a ticeasaman ( p H ) s i l a s e yang
dihasilkan
...........
65
Lampiran
2.
A n a l i s a s i d i k ragam d e r a j a t keasarnan s i l a s e
56
I:ampiran
3.
U j i j e r a k Duncan p e r l a k u a n E d e r a -
............
j a t knasaman s i l a s e
.......
6?
L,a:npiran
4.
Kadar asam l a k t a t s i l a s e y a n g d i hasilkan
6P
Lampirar.
5.
. a n a l i s a s i d i k ragam k a d a r asarn
laktat silase
69
Lainpiran
6.
[ J j ij a r a k Duncan p e r l a k u a n 8 k a d a r
............
..........
asam l a k t a t s i l a s e
.......
7P
Lampiran
7.
Kadar a i r s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
-
Lampiran
8.
A n a l i s a s i d i k ragarn k a d a r a i r
silase
72
i1.I.
.............
U j i j a r a k D~tncan p e r l a k u a l i ' a kadar a i r silase
.........
?j
L a n p i r a n 10.
Kadar ?IF3 s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
74
L a x p i r a n 11.
K a d a r KFE s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
( t r a n s f o r m a s i a r c s i n V%)
75
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r !'J17E
76
I J j i j a r a k Duncan p e r l a k u a n F: k a d a r
NFE s i l a e e
77
Lanpiran 14.
Kadar p r o t e i n k a s a r s i l a s e y a n g
dihasilkan
78
Larnpiran 1 5 .
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r p r o t e i n
kasar silase
..........
79
Lampiran 16.
U j i j a r a k Duncari p e r l a i c u a n ' B k a d a r
protein kasar silase
80
....
...........
. . . . . . . . . .
.
vii
.
PYZ
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARl POD COKLAT
SECARA KlMlA DAN BlOLOGlS
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F 20. 1722
1 9 8 8
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
lNSTlTUT PERTANIAN BOOOR
6 0 Q 0
R
Giovanny Simanjuntak.
F 20 1722.
Mempelajari Pembuatan
S i l a s e d a r i Pod C o k l a t s e c a r a Kimia dan B i o l o g i s .
Di bawah
bimbingan Bambang Djatmiko dan Muhammad Romli
RINGKASAN
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempelajari pembuatan
s i l a s e pod dan p l a s e n t a c o k l a t , s e b a g a i s a l a h s a t u c a r a
pengawetan dan u n t u k mengatasi f l u k t u a s i p e r s e d i a a n pod dan
plasenta coklat.
S i l a s e yang d i h a s i l k a n d a p a t digunakan
s e b a g a i bahan s u b s t i t u s i k a r b o h i d r a t pakan t e r n a k .
Rancangan percobaan yang digunakan a d a l a h Rancangan
F a k t o r i a l 2 x 15, dengan dua k a l i ulangan.
F a k t o r yang d i -
t e l i t i a d a l a h bahan baku dan bahan tambahan.
baku t e r d i r i d a r i dua t a r a f , y a i t u A1
F a k t o r bahan
(hanya pod c o k l a t )
dan A2 (campuran pod dengan p l a s e n t a c o k l a t 35 : 1 ) .
Faktor
bahan tambahan u n t u k s e t i a p kg bahan baku t e r d i r i d a r i 15
t a r a f , y a i t u B1
pionat), B
3
B
5
(
( 5 m l asam p r o p i o n a t ) , B2 (10 m l asam pro-
15 m l asam p r o p i o n a t ) , B4 ( 2 m l asam f o r m a t ) ,
( 4 m l asam f o r m a t ) , B6 ( 6 m l asam f o r m a t ) , B7 ( 5 m l cam-
11,
puran asam p r o p i o n a t dengan asam format 1 :
campuran asam), Bg ( 1 0 m l campuran asam), B10
Bll
(40 g r molasse) , B12 ( 5 0 g r molasse) , B13
j a g u n g ) , B1,+
jagung).
( 7 5 g r tepung jagung) dan B15
B8 ( 7 , 5 m l
(30 g r m o l a s s e ) ,
( 5 0 g r tepung
(100 g r tepung
Parameter yang d i a m a t i a d a l a h pH, k a d a r asam lak-
t a t , k a d a r l3Nitrogen Free E x t r a c t " (NFE), k a d a r p r o t e i n
k a s a r , k a d a r s e r a t k a s a r , k a d a r lemak kasar;lcadar
abu, bau
s i l a s e , warna s i l a s e dan t e k s t u r s i l a s e .
B a s i l a n a l i s a rnenunjukkan bahwa f a k t o r bahan baku b e r pengaruh n y a t a t e r h a d a p pH s i l a s e dan berpengaruh s a n g a t
nyata terhadap kadar protein kasar s i l a s e .
Faktor. bahan
tambahan b e r p e n g a r u h n y a t a t e r h a d a p k a d a r asam l a k t a t s i l a s e
dan b e r p e n g a r u h s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r a i r , pH, k a d a r
NFE, k a d a r p r o t e i n k a s a r dan k a d a r s e r a t k a s a r s i l a s e .
In-
t e r a k s i a n t a r a bahan baku dan bahan tambahan b e r p e n g a r u h
s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r p r o t e i n k a s a r , pH dan lcadar s e rat
:
sar silase.
S i l a s e t e r b a i k d i p i l i h b e r d a s a r k a n n i l a i NFE yang t e r -
b e s a r yang t e r d a p a t pada s i l a s e pod c o k l a t dengan bahan tambahan t e p u n g jagung.
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARI POD COKLAT
SECARA K I K I A DAW BIOLOGIS
Oleh
GIOV.4NNY SIMANJUNTAK
F 20 1722
SICXIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk memperoleh g e l a r
S a r j a n a Teknologi P e r t a n i a n
Pada J u r u s a n T e k n o l o g i I n d u s t r i P e r t a n i a n
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n
1988
FAKULTAS TEKXOLOGI PERTSNIAN
INSTITUT PERTANIPSJ BOGOX
BOGOR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
MEMPELAJARI PEMSUA'I'AN SILASE D A l i I POD COKLAT
SECARA K I M I A DAN BIOLOGIS
SKRI PSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANTAN
Fakultas Teknologi Pertanian
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F ?O 1722
d i l a h i r k a n pada t a n g g a l 2 Maret 1964
d i Padang
Disetujui,
Bogor, // M a r e t 1 9 8 8
KATA PENGANTAR
S e g a l a p u j i dan s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke h a d i r a t
Tuhan Yang Maha Kuasa yang t e l a h memberikan k e k u a t a n b a g i
p e n u l i s selama melakulran p e n e l i t i a n sampai t e r s e l e s a i k a n n y a
skripsi ini.
S k r i p s i i n i disusun berdasarkan p e n e l i t i a n
yang diliakukan pada b u l a n J u l i
-
September 1987 d i Labora-
t o r i u m Pengawasan Mutu, Teknologi I n d u s t r i P e r t a n i a n , FATETAIPB.
Pada kesempatan i n i p e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h
kepada :
1. D r . Ir. Bambang Djatmiko, s e l a k u dosen pembimbing p e n u l i s
dalam menyelesaikan s t u d i d i I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor,
2. Ir. Muhammad Romli, s e l a k u dosen pembimbing kedua,
3. D r . I . Putu Kompiang, D r . J i n a d a s a Dharma, dan D r . Winugroho,
s e l a k u s t a f p e n e l i t i di B a L a i P e n e l i t i a n Ternak (BPT) Ciawi,
yang t e l a h memberi b a n t u a n dalam u j i o r g a n o l e p t i k s i l a s e ,
4. Bapak A d j a t S u d r a j a t , Bapak Nanang, s e l a k u pimpinan p e r kebunan Yohana Farming, Sukabumi, yang t e l a h memberi bant u a n bahan baku pod c o k l a t ,
5. Bapak Arlan, Mas Purwoko, BU S r i Mulyasih, Darwin dan
rekan-rekan l a i n yang t e l a h memberi bantuan.
Akhirnya k r i t i k dan s a r a n s a n g a t p e n u l i s harapkan demi
perbaikan t u l i s a n selanjutnya.
Bogor, Maret 1988
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
....
DAFTAR T A B E L . . . . .
DAFTAR GAMBAR . . . .
DAFTAR L A M P I R A N . . .
I . PENDAHULUAN . . . . .
I1 . T I N J A U A N P U S T A K A . . .
.
.
.
.
.
.
.........
.........
.........
.........
.........
.........
A . KEBUTUHAN BAHAN PAKAN . . . . . . . . .
5 . PAKAN TERNAK
.............
KATA PENGANTAR
iii
v
vi
vii
. P O D COKLAT . . . . . . . . . . . . . .
D . PENGAWETAN H I J A U A N . . . . . . . . . .
E . P R O S E S PEMRUATAN S I L A S E . . . . . . . .
F . B E B E R A P A FAKTOR YANG MEMPENGARUHI MUTU
C
SILASE
.
................
.............
.................
28
.................
28
I11 BAHAN DAN METODA
A
B
C
. BAHAN
. ALAT
. METODA . . . . . . . . . . . . . . . .
. H A S I L DAN PEMBAHASMT . . . . . . . . . . .
V . K E S I M P U L A N DAN SARAN
IV
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..............
................
A.KESIMPULM1
B
. SARAN
44
60
60
61
..............
62
.................
65
DAFTAR P U S T A K A
LAMPIRAN
29
DAFTAR TABEL
Halaman
T a b e l 1.
T a b e l 2.
Tabel
3.
T a b e l 4.
Tabel
5.
..
Komposisi k i m i a h i j a u a n . pakan . . .
Komposisi k i m i a pod c o k l a t . . . . .
Komposisi k i m i a pod dan p l a s e n t a cok l a t . . . .. . . . . . . . . . . .
R e k a p i t u l a s i d a t a d a r i s i l a s e yang
dihasilkan . . . . . . , . . . . . .
Kebutuhan bahan baku u n t u k pakan
5
9
11
44
59
DAFTAR GAi4BAR
Qarnbar 1.
Garnbar 2.
Gambar 3.
Gambar 4.
Gambar
5.
Gambar 6.
..
Ferrnentasi h o m o l a k t a t t e r h a d a p g l u k o s a dan f r u k t o s a . . . . . . . . .
Ferrnentasi h e t e r o l a k t a t d a r i glukosa . . . . . . . . . . . . . . .
Ferrnentasi g l u k o s a dan l a k t a t o l e h
Saccharolytic Clostridia . . . . .
Penampang m e l i n t a n g buah c o k l a t
..
.,.......
Halaman
10
14
15
16
Bagan a l i r p r o s e s pembuatan s i l a s e
pod c o k l a t pada s a a t p e n e l i t i a n
33
Struktur klorofil
46
Halaman
Lampiran
1. 3 e r ~ j a ticeasaman ( p H ) s i l a s e yang
dihasilkan
...........
65
Lampiran
2.
A n a l i s a s i d i k ragam d e r a j a t keasarnan s i l a s e
56
I:ampiran
3.
U j i j e r a k Duncan p e r l a k u a n E d e r a -
............
j a t knasaman s i l a s e
.......
6?
L,a:npiran
4.
Kadar asam l a k t a t s i l a s e y a n g d i hasilkan
6P
Lampirar.
5.
. a n a l i s a s i d i k ragam k a d a r asarn
laktat silase
69
Lainpiran
6.
[ J j ij a r a k Duncan p e r l a k u a n 8 k a d a r
............
..........
asam l a k t a t s i l a s e
.......
7P
Lampiran
7.
Kadar a i r s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
-
Lampiran
8.
A n a l i s a s i d i k ragarn k a d a r a i r
silase
72
i1.I.
.............
U j i j a r a k D~tncan p e r l a k u a l i ' a kadar a i r silase
.........
?j
L a n p i r a n 10.
Kadar ?IF3 s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
74
L a x p i r a n 11.
K a d a r KFE s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
( t r a n s f o r m a s i a r c s i n V%)
75
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r !'J17E
76
I J j i j a r a k Duncan p e r l a k u a n F: k a d a r
NFE s i l a e e
77
Lanpiran 14.
Kadar p r o t e i n k a s a r s i l a s e y a n g
dihasilkan
78
Larnpiran 1 5 .
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r p r o t e i n
kasar silase
..........
79
Lampiran 16.
U j i j a r a k Duncari p e r l a i c u a n ' B k a d a r
protein kasar silase
80
....
...........
. . . . . . . . . .
.
vii
.
v.k~&+
PYZ
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARl POD COKLAT
SECARA KlMlA DAN BlOLOGlS
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F 20. 1722
1 9 8 8
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
lNSTlTUT PERTANIAN BOOOR
6 0 Q 0
R
Giovanny Simanjuntak.
F 20 1722.
Mempelajari Pembuatan
S i l a s e d a r i Pod C o k l a t s e c a r a Kimia dan B i o l o g i s .
Di bawah
bimbingan Bambang Djatmiko dan Muhammad Romli
RINGKASAN
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempelajari pembuatan
s i l a s e pod dan p l a s e n t a c o k l a t , s e b a g a i s a l a h s a t u c a r a
pengawetan dan u n t u k mengatasi f l u k t u a s i p e r s e d i a a n pod dan
plasenta coklat.
S i l a s e yang d i h a s i l k a n d a p a t digunakan
s e b a g a i bahan s u b s t i t u s i k a r b o h i d r a t pakan t e r n a k .
Rancangan percobaan yang digunakan a d a l a h Rancangan
F a k t o r i a l 2 x 15, dengan dua k a l i ulangan.
F a k t o r yang d i -
t e l i t i a d a l a h bahan baku dan bahan tambahan.
baku t e r d i r i d a r i dua t a r a f , y a i t u A1
F a k t o r bahan
(hanya pod c o k l a t )
dan A2 (campuran pod dengan p l a s e n t a c o k l a t 35 : 1 ) .
Faktor
bahan tambahan u n t u k s e t i a p kg bahan baku t e r d i r i d a r i 15
t a r a f , y a i t u B1
pionat), B
3
B
5
(
( 5 m l asam p r o p i o n a t ) , B2 (10 m l asam pro-
15 m l asam p r o p i o n a t ) , B4 ( 2 m l asam f o r m a t ) ,
( 4 m l asam f o r m a t ) , B6 ( 6 m l asam f o r m a t ) , B7 ( 5 m l cam-
11,
puran asam p r o p i o n a t dengan asam format 1 :
campuran asam), Bg ( 1 0 m l campuran asam), B10
Bll
(40 g r molasse) , B12 ( 5 0 g r molasse) , B13
j a g u n g ) , B1,+
jagung).
( 7 5 g r tepung jagung) dan B15
B8 ( 7 , 5 m l
(30 g r m o l a s s e ) ,
( 5 0 g r tepung
(100 g r tepung
Parameter yang d i a m a t i a d a l a h pH, k a d a r asam lak-
t a t , k a d a r l3Nitrogen Free E x t r a c t " (NFE), k a d a r p r o t e i n
k a s a r , k a d a r s e r a t k a s a r , k a d a r lemak kasar;lcadar
abu, bau
s i l a s e , warna s i l a s e dan t e k s t u r s i l a s e .
B a s i l a n a l i s a rnenunjukkan bahwa f a k t o r bahan baku b e r pengaruh n y a t a t e r h a d a p pH s i l a s e dan berpengaruh s a n g a t
nyata terhadap kadar protein kasar s i l a s e .
Faktor. bahan
tambahan b e r p e n g a r u h n y a t a t e r h a d a p k a d a r asam l a k t a t s i l a s e
dan b e r p e n g a r u h s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r a i r , pH, k a d a r
NFE, k a d a r p r o t e i n k a s a r dan k a d a r s e r a t k a s a r s i l a s e .
In-
t e r a k s i a n t a r a bahan baku dan bahan tambahan b e r p e n g a r u h
s a n g a t n y a t a t e r h a d a p k a d a r p r o t e i n k a s a r , pH dan lcadar s e rat
:
sar silase.
S i l a s e t e r b a i k d i p i l i h b e r d a s a r k a n n i l a i NFE yang t e r -
b e s a r yang t e r d a p a t pada s i l a s e pod c o k l a t dengan bahan tambahan t e p u n g jagung.
MEMPELAJARI PEMBUATAN SILASE DARI POD COKLAT
SECARA K I K I A DAW BIOLOGIS
Oleh
GIOV.4NNY SIMANJUNTAK
F 20 1722
SICXIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk memperoleh g e l a r
S a r j a n a Teknologi P e r t a n i a n
Pada J u r u s a n T e k n o l o g i I n d u s t r i P e r t a n i a n
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n
1988
FAKULTAS TEKXOLOGI PERTSNIAN
INSTITUT PERTANIPSJ BOGOX
BOGOR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
MEMPELAJARI PEMSUA'I'AN SILASE D A l i I POD COKLAT
SECARA K I M I A DAN BIOLOGIS
SKRI PSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANTAN
Fakultas Teknologi Pertanian
Oleh
GIOVANNY SIMANJUNTAK
F ?O 1722
d i l a h i r k a n pada t a n g g a l 2 Maret 1964
d i Padang
Disetujui,
Bogor, // M a r e t 1 9 8 8
KATA PENGANTAR
S e g a l a p u j i dan s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke h a d i r a t
Tuhan Yang Maha Kuasa yang t e l a h memberikan k e k u a t a n b a g i
p e n u l i s selama melakulran p e n e l i t i a n sampai t e r s e l e s a i k a n n y a
skripsi ini.
S k r i p s i i n i disusun berdasarkan p e n e l i t i a n
yang diliakukan pada b u l a n J u l i
-
September 1987 d i Labora-
t o r i u m Pengawasan Mutu, Teknologi I n d u s t r i P e r t a n i a n , FATETAIPB.
Pada kesempatan i n i p e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h
kepada :
1. D r . Ir. Bambang Djatmiko, s e l a k u dosen pembimbing p e n u l i s
dalam menyelesaikan s t u d i d i I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor,
2. Ir. Muhammad Romli, s e l a k u dosen pembimbing kedua,
3. D r . I . Putu Kompiang, D r . J i n a d a s a Dharma, dan D r . Winugroho,
s e l a k u s t a f p e n e l i t i di B a L a i P e n e l i t i a n Ternak (BPT) Ciawi,
yang t e l a h memberi b a n t u a n dalam u j i o r g a n o l e p t i k s i l a s e ,
4. Bapak A d j a t S u d r a j a t , Bapak Nanang, s e l a k u pimpinan p e r kebunan Yohana Farming, Sukabumi, yang t e l a h memberi bant u a n bahan baku pod c o k l a t ,
5. Bapak Arlan, Mas Purwoko, BU S r i Mulyasih, Darwin dan
rekan-rekan l a i n yang t e l a h memberi bantuan.
Akhirnya k r i t i k dan s a r a n s a n g a t p e n u l i s harapkan demi
perbaikan t u l i s a n selanjutnya.
Bogor, Maret 1988
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
....
DAFTAR T A B E L . . . . .
DAFTAR GAMBAR . . . .
DAFTAR L A M P I R A N . . .
I . PENDAHULUAN . . . . .
I1 . T I N J A U A N P U S T A K A . . .
.
.
.
.
.
.
.........
.........
.........
.........
.........
.........
A . KEBUTUHAN BAHAN PAKAN . . . . . . . . .
5 . PAKAN TERNAK
.............
KATA PENGANTAR
iii
v
vi
vii
. P O D COKLAT . . . . . . . . . . . . . .
D . PENGAWETAN H I J A U A N . . . . . . . . . .
E . P R O S E S PEMRUATAN S I L A S E . . . . . . . .
F . B E B E R A P A FAKTOR YANG MEMPENGARUHI MUTU
C
SILASE
.
................
.............
.................
28
.................
28
I11 BAHAN DAN METODA
A
B
C
. BAHAN
. ALAT
. METODA . . . . . . . . . . . . . . . .
. H A S I L DAN PEMBAHASMT . . . . . . . . . . .
V . K E S I M P U L A N DAN SARAN
IV
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..............
................
A.KESIMPULM1
B
. SARAN
44
60
60
61
..............
62
.................
65
DAFTAR P U S T A K A
LAMPIRAN
29
DAFTAR TABEL
Halaman
T a b e l 1.
T a b e l 2.
Tabel
3.
T a b e l 4.
Tabel
5.
..
Komposisi k i m i a h i j a u a n . pakan . . .
Komposisi k i m i a pod c o k l a t . . . . .
Komposisi k i m i a pod dan p l a s e n t a cok l a t . . . .. . . . . . . . . . . .
R e k a p i t u l a s i d a t a d a r i s i l a s e yang
dihasilkan . . . . . . , . . . . . .
Kebutuhan bahan baku u n t u k pakan
5
9
11
44
59
DAFTAR GAi4BAR
Qarnbar 1.
Garnbar 2.
Gambar 3.
Gambar 4.
Gambar
5.
Gambar 6.
..
Ferrnentasi h o m o l a k t a t t e r h a d a p g l u k o s a dan f r u k t o s a . . . . . . . . .
Ferrnentasi h e t e r o l a k t a t d a r i glukosa . . . . . . . . . . . . . . .
Ferrnentasi g l u k o s a dan l a k t a t o l e h
Saccharolytic Clostridia . . . . .
Penampang m e l i n t a n g buah c o k l a t
..
.,.......
Halaman
10
14
15
16
Bagan a l i r p r o s e s pembuatan s i l a s e
pod c o k l a t pada s a a t p e n e l i t i a n
33
Struktur klorofil
46
Halaman
Lampiran
1. 3 e r ~ j a ticeasaman ( p H ) s i l a s e yang
dihasilkan
...........
65
Lampiran
2.
A n a l i s a s i d i k ragam d e r a j a t keasarnan s i l a s e
56
I:ampiran
3.
U j i j e r a k Duncan p e r l a k u a n E d e r a -
............
j a t knasaman s i l a s e
.......
6?
L,a:npiran
4.
Kadar asam l a k t a t s i l a s e y a n g d i hasilkan
6P
Lampirar.
5.
. a n a l i s a s i d i k ragam k a d a r asarn
laktat silase
69
Lainpiran
6.
[ J j ij a r a k Duncan p e r l a k u a n 8 k a d a r
............
..........
asam l a k t a t s i l a s e
.......
7P
Lampiran
7.
Kadar a i r s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
-
Lampiran
8.
A n a l i s a s i d i k ragarn k a d a r a i r
silase
72
i1.I.
.............
U j i j a r a k D~tncan p e r l a k u a l i ' a kadar a i r silase
.........
?j
L a n p i r a n 10.
Kadar ?IF3 s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
74
L a x p i r a n 11.
K a d a r KFE s i l a s e y a n g d i h a s i l k a n
( t r a n s f o r m a s i a r c s i n V%)
75
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r !'J17E
76
I J j i j a r a k Duncan p e r l a k u a n F: k a d a r
NFE s i l a e e
77
Lanpiran 14.
Kadar p r o t e i n k a s a r s i l a s e y a n g
dihasilkan
78
Larnpiran 1 5 .
A n a l i s a s i d i k ragam k a d a r p r o t e i n
kasar silase
..........
79
Lampiran 16.
U j i j a r a k Duncari p e r l a i c u a n ' B k a d a r
protein kasar silase
80
....
...........
. . . . . . . . . .
.
vii
.