Pengembangan Sumberdaya Insani Masyarakat Pedesaan
S u m i tro Muskun
A . bf IF55 IObl PEk4BAblGrJk1AH MASYARAKtYT DESA
1. F e m b u n g i ~ n n n Mnoyrtraknt. 11o:;i~ inemp~-~n:;a
i s c 1 a L c 1 t u g as
s a c r e ) , : f y n i t ; inc:rl
~ ~ i r i g k a t ; k ~ i t ~htlrkat,
( rnissiorl
i
~ ; ~ i i .
mar-taliat,
clan d e r a j n c l ~ i ) n n c ~ s isue t r i g a i rnnki-llr.ik ' I ' r r l ~ r ~ r ~T. u g a s ci.i(.:i
ini
pti
a d i l l a h rrrurrr1.11 i a l i a n
I i rig
:
; C : J I I ~ L I~
. 'I'IA~EIF;
:;r.icni
trren j n d i
ILI I
rriasluc; i LI
:;f:bag~ii c i p
d ri :
;~ 1 i: f . ~ r - I 't.tt1 r~:,.nk
i r i~ rncr.ig~.ir;at>akar.i t;icial:
t > t ~ z ~ r ...,
~ :.I :g
..
(2 i
~ 1 1 .
t
ja
~ rilnrll.is i n
;
l e t ~ i h ~;etnpurt-lr,icli.ilnrrr :irt;i
ai i r i
T ~ i kLi I ~ ~
iI
I
~.jr-~l;~.ik
t,et;r!pi
,
jr.ign sarrrpr.irnn dulctrr~ c t r k i r o k h n n i F I ~ I keriinsynr.ctkatari
(jar1
ncrnp.trr1-a i ~ r ~ u t d- In n t n q r r a r i y o k e p a d n 'l'i.111nr1.
3 . 2306 i
t.)nrlg!:ia
Indoncr; i n , T'cnlLang~.trifiti
rr)r:r~:riu iric:rrrhnrldi.in rrinrtus i rl
ineitiysl.tnyn i
rnarit.~sin so~.iti~hr-lyn,
d i m ~ t l n i c:lnri
P o t n c r i n tntinr.1
k o r ~ d i ri;
tcrl)awrlh
rriorekst
ficbtrga i
di
t; i i i g k a t ,
r r r c ~ n ~ l e rtt ~
i loi ~ z r ~
mnsyarakat;
.insraari i l i t ) ,
dit;~.itnh~-tl.~l;c:tnbo.i-~glerdaya i n s a n i ,
dnr,
nrengtlnr&ai
rncrt~zngttrli
dclri
ccgi
purltf.ur~gun
ri~err~ecat~lrtlri rriazal ~ t k i ~ i y a
muc;:/uraka t ukari l c b i h d iiiiir,go i ~ l r i 0111
l
diin
StratcCy
1Ia1a111
rrrur;yar-akat
1 n i s i u t . i ve
j+crf:IlCttrltlrtri
\.~:;:ili:i
Fc~nbe\ng!~rr~ari
d r t r ~Grrir;:;
I n i ;t i rt t,i
Rott
vt:
S c r v i c e s {GRIS)
13. pi,)., f CY PEkIEP1l~li;U_flJ.~ b l A S Y i l E A K i ~ I 1 DESA
1 . Iiebi jrzkr;ananri
Perricr i t 1 t a l - I i n e 1 all.]i pr(:lg
~:~~::ricc;Ccd~
c-i~~fi~
I;inr;ynr.crknt; DCSEZ, a d o 1 L I ~ J u r l Li:k
'l:cmiskinn.n
[:Ian
diknlnngan
I
I
K I ~ I T I I - . K I Li
I ~ ~ l i e b ~ i t . ~ . l ~ i rnasyur.nkat
an
ICcbi jaksartaiirl
Pciller i n t n h
periingkat~tr~
ri
i
i
rr1er1c:i.pt;~l:ar~ 1
i
t
:
l
penciptaan
clan taraf
--.------
t
t
t.rrit.~tk
clengnn
:
a
t;ert.i1!Lririyc-1
r
car-a
t
(f
i
ket.~itii\i)flr~
t?ic.itri-IQ.
r i k a r ~ d ic.;upai
n e s a , c l c r l ~ a i ? bcl-u!;rikie
a
t e r . j ~ l i . 1i
berusaha
i r l i d i 1 nkcrkan
rl~ipat:
srinr;yarakt:~t;d a l :trri r;ci:al
ini
dapztt
d e s a L a i k y a r ~ gt , o r g o l o n g
peridr?vntan
I
p o d ~ s i ~ u r ~ 5;cklirlgga
,
3 . I'rrtl i.cy
~ i a d & k ~ ~ ~
t c r l e t i h - l c b i h BMH.
B a s i c b i u r g i n n l fleccl:;,
2
yang
serta selnlu
mnsynrnknt;,
f'crnborigi.tn1111
t-nrrl
iliet~atti~ p r o s e s
P P E : ( ~ I ~ ) F ~, I I ~ I . ~ I I ~ ~
r n c r i i n g k u t ; k n r ~ s L ~ r r ~ t , ) e r d ~ ~s. vwar ,r < i ~ y a
rr~_as~;lygl;i.lt;, gur1f.t
t
el;oi-io~ni y n n g
clfoput;
rd:nn
l n ~ a r l Q : ~kne r . i a d a r ~p c n i n g k a t a n
h i d u p-- u ~ f ; y ~ & c & ,
tr,sr~it,arria
~rii-idt.111
\:~ercJar~ipnk
per1!.arr_~rt-i-ltl
r r ~ c l n l ~ j icir;utln
ckoljomi
rilasyarnkat
ynng
t;er.go 1 orig
i l a l a111
zoktor.
informal.
4.
ICebi j a k s n n n ~ nPernbnngcrrton Desa, n d a l at1 j u g a
rnendorurif:
1:eles tnri an
I t e ~ n n r ~ ~ ~dnt-i
~uan
IrekuaLur~ s c n d i r i
($0
h e l p people to iielp
them sf31f) .
-----
2
bierigcf e k t ' i f k a n p o l i C:J tlari I-jr.rJgr.i\tn- ~lr.gvrarrr Perrit)~trtt~~.it~ttr~
Desa,
~er-ak
d z r 1nrn
rlcrigari
cnrn
rrrc~:iyarakat
r
r
d a l nrri
i
k
st?
t i up
rr~r;rrrt::cnkik,m pcrrrra:;cll cttinn
darl
~rierigefe k t i f kntt
t n i ~ j~
n
Perribtlrig~~rlc\t~
~ i t : r i ~ I . i ~ t r i g i . ~ ~ ~ z px ~
t ~~ c l c r ; c ~ z t r - ~ ,
B. I11
gni rat1
itar~ k e p c r c n y u n n
:;cr"tn
soniangilt
4
nierriLarl@r~n
cf i l t a l a n g a n i n a ~ ; y a r e i k n t .
1.
11ntuk
rnerlcapai k e b c r h r t f ; i iar-j ynrtg optiirrr.irr~, d n n
usatla-
usc~tl;i Pct~ibo~q-j~.~riilrl
Dcsa y a r ~ g13cfil.rsizt~akctrl 1
:;(?kt(->r,
scl:t~-,r--
rrrnkn ~ \ r o g r . n r n p r o d r n i r i Perr,ttnr~gctiir\r~
I)erin,
t~nrus
k.~cnar--br2rlnr.1 ~ i ; l p i 3 i liiri:r~g~ttfik~i.iid n r l rrit>rrrl*c.o~rilrrrknrl s e c n r - u
t,epn L
(.I i
kcbut,r-litirr -- l i e b u t i ~ i - ~ ~ r :;ring
j
1 tI
i-u:;itkt$r~
(.j
h:i
r r ~ a s y u r a k a.t
5.
S e t i RP
l e i
pr(qgr.rtrrr
1 a1
P e r r ~ eir n t a h
F'erirl~ungur~an Dcso,
d ihcrr*upknn \ . i u t ~ ~dka p a t cri i c a p s i r t y n
pl icr e f f e c t s j
sctatr-~ seg i
dari
berkf:pnn j n n g n n
cfarnpak
yang
pc~riiisrigunnn ( ~rrult i
.
J?Ell.rliEKJiTAt4 GFAt~l'TAIiTTIi PEMU&t,IGIIl,1AH b1ASYr2RAI.(AT I3ES.A
1 . Pr:rribar~dl.tnarl
Dcza
Masyarnkat..
pembangunun
I-lcr.1t~
ynng
rnenghiraukan
n~err~pcx*hit;r-lrldkati
pula lcehi.dcipr-rr, yniig r;cclntlg
di
rr~ar.;:ia~-.nI r + rtrjn
L e i - h n s i 1 c~karl t;f:t.cl~:*i
kenr-ah
Dai.ain
pisik,
r n e r u p a k a r ~ pcgftngtln k~ i t 1 ~ 1 pyitrlg
b e g i t1.1 r;nj u .
t e n t1.u
ha1 ini
~nenerirnn
diru:;akf~ri
I n i b e t - a r t i bilt~cia p:ir-tl
scknl i-kal i
kebi j a . k s a n a n n y a r i g ( d a p a t d i r ~ i l a iolr:h
rnencipttikilt-L
irrnr;ysrokat; t,i(inli
i o n a l a.i;cl~.i t i c l n k olt jcci;i v c .
I-?is
r r ~ a r ; y o r a k t.
a
4 . b f r : ; l ~ ~ l ~ ~ . i ~ ;pcrat>ar~gl-~riar~
~~r~
t ~ o i.g
~ t ~ c i r r y ~ et,r li-k~aon
I
i
korid i s i
ci ur]
krlrtlk t.i?r
r ~ y ~ t , n ~ y bert:lt3dn
il
dug r:-~k;i....- d.gc~.tt i ~
~1~4
i
13.111
k c k ~ . ~ a t n r l a d o t , eara t~i dt.ip, k c a i l n n r t f i s i k ,
1-1ar1
l a i n - lniri.
f i u l ~ ~ i nklal
P c n ~ t n n g ~ ~ t . ~ a nDcsa
irli
11.1kari
i
rr~cinpc!r~gctr.rcik.at~ iltaCLilii
r
i
r
r
p~er~urlgarinri
---kc!-agman
.
e:set
pcr. 11.1
rt1ori11:1a
r. i. Ican
rrrasyurnkat;.
ur) t.1.11; ket-ic.:r,t~n:; i 1 orinyn
u:,ti
i t s i
{lzir~
z & j ~ ~ ~b z i g~ i ~ j ,
kill1 i t - ~ i kri:-lr~r~~?l.:ctl~~
p c r 1 1 . 1 d i l t j k t - ~ k c i r i{ - l c i ~ g ~ ~ r i
~ 1 ~ n ~ i p i ; a l ; ac~~E~L~S'S,
~l
:,-and
dapak
raun itnL1.11kurl cinyn
bc-ruk pad& rt~oi;yurnk~.rt;yurrg t l e r s a n g l i u t a n .
riot i v n s i
st i r n i - r l a s i , d n p a t d i 1nktikrir.1 cicridorl rricrigadakarl
~c-:L~_Z:
k~ 21 1: aparl
Q
kl:l i
scririg
,
" p f ; ' r i y u r ~ t .kii 1 ~ 1p t ~ : r l y t ~tril-:at1
l
"
i
m f ? r ~ i p i - l r:~,-a
tf
ttr~
Ck?~nknrl.
..
d t ~ r ~ adnrig,cr~ri
c i t ~ r ~a]~:r !y..2.uI
Lf .> ~ I ~ ~
(:Iarl d i p c l ik101.n t , . i < l a k r;ciriat.{~ rritjt.,tt z c c a t - i ~ iiit.;cl i s
t a k r l i o , t,~:t:npi
rsi n
Z J : I I ~ I ~ ~ ~T I~ ~~
r;yurat
j u g a sccnr-a r c k r - e n s i clari (-11a h r.ng2.1
cam p crrl b i.ri EI n r-I 1 a i 1-11-1 y r.i
:,1
;.I 1-1
g 1.) e r s i fn t. so:;i a 1 .
{lf~ti
-
n . 111
11
5 . Per1 i n g k n t n r ~pend i d i k s n yang (:Ii 1a k u k n n c u jnk nlnsn arral;
nnnk
I
.
P c t ~ di t i i k a i ~ynrlg baik a k n n
~ [ I ~ S dRc p n n .
mar;:r.~irakut. d : i r \
kr.cn.t i v i . tar;
rnendr-ikl-irlg
Ciapat;
~ L '
~r~t::nd~tk~tt-lg
6 . Perloiptnnn
int.elegeris i a
1 . 1 ~ n 1 nt e k r r l
rerrra ja, nkarl
dnn
pcrcepcitiln
O ~ T . ~pr.c..lg
I I I
nicrid~~k~irlg
keprit\urrcrliri - kepntlarrlarl
ycisig
rnr~rfert~isa:;i , dari
rril.trlal1
rain pciiler i n t c i l ~ .
kcsador-nrl 1 i ~ j g k t ~ r l g a i(tE) / ' p ~ l >clan
~f)~
i ~ n is1 ~ ) c u I ~ ~ H K Pelr~tla.
~ ~ ~ . I ~ ~ ~ ~ I ~ ,
r:gi.tnnri
t i ~ i a kr;(;r:i:it.ii
k e b c r t l a s i lnri
kat;kciri
I J ~ K - x ii- t 1 ~ 0 r ~ t b a f . 1
~ ,f t l r l tnen i n g
Iri;litt
t ~ z t a p i .jt.igu
irierlle1 i h o r a
put;cris i.
ilrtkt-rk Irctcrkinr; i i n n tcrr;c'ijl.rt. .
'7 . bicnl.ir1.1nknn:riicr:gi1 i lnrlg'kari
Rcrrrti ja.
k i 1 i 1i
3ar1 k e n a k a 1 or1
s
Ilts t.erl trcirr~cirl k~ i c f t . i p 1-ter-rnur;yurnknt;
adalrrti
t;at,t,
k1.1j~,tatl P ~ I T I L ~ L I I ~ ~(:11>sa
I . I ~ I ~ffi:iig;li~
C~II
r : : i x S n penr;ipt.nnr.~ F;t.tur;urln
t;c~npa g'orlggiiCtr~
rtk i b a L
i.11
I
-
l
i
i
1
r
desil,se!tngni
a11,'pr~~.I~uut;nr1
p e l nrlggtiruri t~l.tkurn o l eh
nnggota
inasyecrnka 1 ; .
8 . Pcrl i n g k s t a n
k e s i i d n ~ - u r i Lt;~-t~arigsadai-I
t ~ e r d n r n p a k .:erribor-igi.iricirl
{J~
,-i.,t . g nDasa
p ~ l ri ~
k tt i u l air1
t ~ e r . n c g a r n ztdnl
,
tjki
\jeri
t t ~ k pcrril>irlafiri
s e b n g r - i i wari;ga nc.:gai-n y a r ~ grrrlc.rniliki i n r ; ~ - ~ i r . i - r
z i dan kcsi\dar.an t ~ r ! ~ . pi ~t:.il:
l d i t ) c g ~ l r . i :I ' n r ~ c a ~
la.
i
.
blet-1cipL.akccn
i; j n
i
.
T
rnnr;ynr.al:a t.
(inn tacjvin.
tnucyar.akc.tI,
I
P
~
r
yctr~g ngtirrri:;
i
i
dt.ir~ b e r c i i c ; i i ) l i ~ - i
DCS'L~
r
:xrlal~tk1
j.':~rig IJCI-I~IL.IL-LII. d n r ~Lerrncr~t . n l r ; c r . t n
n r ~ ~ r a li~t ct.rk
r
t i e r . iin:.~ri
10. bien i r ~ g k u t k u n kcn~arnpunr, bfnrlagcrnsrit
01eh
inacyurakut;,
r l u r ~ b e r o r g a r ~i ?;a?; i
d u l u i r ~ r n a ~ y a r a l c t;u
per l u
Furrll~ar~gutlrir~
r;c.per-t i
p r , , l ~ i k s n n n n r ~ / / kieagk a r i
i.rr;ahn t~t?r.f_;nrr~n,
iiscrltlu Bkor~c.irrii D e : ; a ,
P;(.~j~t:r.:i:;i
rnerlgelol a
orgait i :;rtr;
i
, Pcrkrc.ai.1 i 1 : i n
d a r ~ set:ingl'n i r j y ~ ib a i k : ; a ~ i g
t-.+.iri~l-)i.ii~~f~3'iii:ail : . I L ; E I ~ I B
L b a : ~t.i.rar~
1o i 1.1
p e ~ i i e in-t,aki,./k~or~t.~.rar~
r
irini-ipctri
Sw;iiiiryn
2
t
rttir;nr
i
rirof;yor'0110 t..
r-;crl.sn
dnn
ct i
a1 ami
pc>nrc~-~t.ihrtr~ Icclcur.nr~gari k e k ~rin r i g n n ,
c r l e t ~ kc:;^^ t..~.rilri
t e i ~ i p i t t , t,er t;cn t ; ~ .
riien
I
jw:l i f;ar;nriiri b c r . L a g n i
clesil
I
r
1
t
r
tlrr,,
.
1
r)(:f;u,
1mri
( i ~ i
t c l rill
Irareria cl i
t,er.clc~pcrt; berhagcri r n n s a l cth y u n g
wak t;l
y tirig
I
(1:1t1
t.t:~i~yctk
~ i l n s ~11.:1kilt;
y
rr~enj a d i
t.u j u a n
sekkor .scktor. t ~ t l t i ~rtiolal.:r;ariakur~
k
pr.r)grnrrirl'jo yang i d o a l
doso
~ t ~ p e r drin
i
3 . !It11
scbngai
proscr;
I
l:eln
serrrurt
u s a t iu
Iris. tans i
dari
odal ah
pelnbt_ir!gl.ir!nri rriuntir; i a ,
r~err~larigtirinn jaiig i r ~ e n y e l ~ i r u;t - I y u i t;u
p i
i
scl~iri.tt\
L,crrrbc-iga
i r i i rrreriunjukkar~ Lakiwa n s p e k pernbnngtlnan
knt,
I
tiocjrd i n a f i ilcxi! I ( ~ t e r p a ~ i r . i a n(1:lr i
rtr.lr\lnh
ynrid
mariy u r - a
rnnru~ztlkari
rriel i pu t i
schagoi eiirir; bcsar. a s p e k y r r r ~ g dicxki11;lt
intcrsnkr; i rrinr1i.l:; i n i+t>~.i-ii\tlnp
n l u r n 1 i rtgki-~ngnn cin 1 i l n i
sek-Lor. sep(ax.t.i ke:;ct;ntdrJrl,
r
i
i
r
ngnirra,
per~cr-ring
D I11
ILK],
sosinl,
14
t e r i o g n kar. ja, ctrtlsnii porarlnrj w n n i t u ,
kc
p c n d u d u k n n dan 1i n g k u r l g n n t i i d u p , perrittda clrrn crlnfs
raga
nicr~.ipukan s e k t o r ynng rnonlbir~n r n n n y n r n k n t :;ob@ai
r; i a r t n t u k nrarnpu ~ncirrr~urtya
i p r o d u k t . i v i tar;
'7
c.
nlnriu
tinggi .
P r . o d ~ . r k t i v i t o s b I a a i u n s l disnrripirlg i t u d i t c n t ; u k a n
u l e h k e k u a t a n motr;ynr.nkat.
bc.f;3~', a
t j
Log il;nn:;rt
i
h
pula
I n d o n e s i R rnerupnknn
l p c ! r i . I~
b
i
l;eriirurry~i.~ar~
prci;.lt.~kt i v i t n s ki t a
di 1i h a t
l
u
d a r i st.tn~\~c'z.cinyr.!i r ~ s n rii i r i i .
i
.
IJr_.i;ier.irs tnh
d r
1.1i
I
clan
c
r
ncgnra
pula.
e
n d n l nZ1
IJQY;LI~
r;ct.tagi url
~
:irir~g'
pula
'I'zir~pn n~cir~uritlar:g
i-lnr~yarlg
pcder;nrjr~,
-
1:;
P e r r ~ t ~ ~ ~ s i ~ i .b~jt-ir;:;;ir~:il;a
tr~zir~
t. Dcsz-i,
c i i i i . ~ ~ ~ ~ .1! ,1
-
:
I c,,~.\i.
'-
i :.\1i-1 aka11
6 ~ 1 s ~ ~ iL I~I I' L~I -~I ~ik:i i i~- r lic i~i ~1ricriGc:r1~11
:;f\~~i~-,l!i
~ I
k i r ~ g k c t t , L I ~ ~ I Io[:
L )i ,~ fiir:l
v{scn.t,iot-ial .t;rair.ii ill:,
:I]
i-I
i 1tf;i~cii f 1 i 1;at)
dnrl pcrld i d i kori f ctr.~rinl.
I[J~-:~!
I ~ . ; I I ~ ~ I
,
IIILI:;~~II,;~~:.~~,
f3. 111
4 . Penggnrnpnn
potcrls i
r;~.rrrll~or,
1 ufi
C ~ ~ I nI d n
15
f uk t o r
yciriil
clrkpa t,
rncnen tl-rknrl t i n g l i i i t. pr.r..,riirl~.i i
Dcsn,
d~;t~garir r ~ e ~ i ~ b :i:o:;:..;.ir.akr\
ii~n
t ynrlg rir~;r~garn.tl k c ~ ; ~ n ~ l r . ~
L.
i
Pcrrrt~nnr.;~rrtoi-t
t.ri!;.
t i r j g k n ;t ken.rilmpuan t c r t.ori t.i.i, ur! t.uk dapct t, nlur-igtrclrsni
Jari
rncmanf a o b k n n st.\rnberdayn n l r~ril.
Penggar*n'pnn
t ingl;nt:
po t e n s i
kobutuhnn
c l i irnbangi p u l a
I
it1
ti i
am
t-.cri
t u k r ~ r ~ o 1e h
r i a r l kcmarnp~.ictri rnns y a r t r k a t ,
cjlcki
derlgarl
kcudaar-! a1 arrt 1i ngkclrlearirlya.
C . KWi-ZLI'TAS MAMUSIR
1.
I
i
inun~ir;i n
araiiynrukat
dun
n d n l nli
i
p v i i ~ e rt. i a n
i:i(:iiri.~~~
yclrlg 1:oudr:lnr:: ~ : \ i s i k ,
sifut s c r s i n l f;er.t.u i:uridir;i
I
it~telel;tual
:
i
r
teri t.nng
i
l
,
nvrritnl
dart I i ~ a i k .
Kwa1 i. LEIS
p(>t.i>tizi
2.
rnnn~.rsin i n i
inilni.tf;ia
c t i t . c r ~ t u k n r ~sccu1.n
yi:irlg
rl
I
S I - I ~ I J ~ C L - a1 ari~ ~ L L I )L ~Ct - i J r ~ ~ - l a ti
IC1+fnl
i-bi~6
i sk
1
r;e~:tadni.
clnpa-t
1 i i!gk.\.irigcirirly~~.
1
i r l c r ~ t i l .l
nli~irl
kcnduuri
I
i
kcoct~ntnr~
dm-1
r-okio~l
i
durrtbaon
yailc
:.in1 ~ ~ . I P I .i.111
I ~tIu k :;n~ri~bnii.:e t i r i g k n t
yai-ig
d i r r i i 1 i k i rri:~r~yn~.ctkr--t
t:. xcinl uh
cl i ictnni..-idnirrl~rl
r;(:l~lli.\
d i k ~ a d a p .i
I)~:rrik1~1r>gt.ir1~ir1
t4asyci i.r11;;>t.,
pet) irldko1;nn
dun
I ~ t ~ s r Ii ~ I C ~ ! iI 01I - I Ii .t,t~:;l:c~rr
peincl iirt3r.ann
I
1.1
ti ! i t 1 :I
inat;yttr-r:\k;tlt.,
cel-~.lagai
p1.u
kond isi
i-irl
tuk
rricrli t ~ g k at.knn
kwal i ~
R F ;
stilnberdaya insani .
3. Pendidikan
dan
Pclntihnri
pcridiclikari 11.1arcel:oloh
I'einkangcinan
licrr.innipuari
yerig
d i nrnhknn
ucltilaki s r r l l t h s u t u t n h u p
kepada
I ellih
Desa b e r f ungr; i rneni t i k b e r a t k a r i ~ n n s y a r n k nt
i 1-1 i
t i rig agar
r;rir'igilL I-5er.i
irrn:;.jnrukn t
~.lfip;t~;
--
--
,-...
r-i
8'.
i.?
Z
.-.
--.
-.
+*
L
C;
--
-I_
L-
i;rd
.-.4.
-
C
L.
L'
.
C .
-
Q
-b.
.#
in.
B . 111
~ F L ! ~ \ V IjJ
~ ~ clalam
d
rrtasyar.nkrlt. Ci12f;n
: i ~ n c rc1at;if
it3
Lc1 ni-I
berkcinbrrng .
4 . Dengan
keini-rdatjan--kerrrcsilat1nr.l
rriodu 1
sertu
derigiln
f;ercip-)t~triya i n v c z t n : ; i d i Lingknt r i i a s y n r a k a t d i
rnaka
d i h a r n p k z i n h a 1 i ti.] d a p a t
riremperl crns
Desa,
keserrrp>itnn
ker. j u , darl s c l a t l j i - ~ t r r y n kcr;crnpntctr~ k(-?l.j a c.tcti~.nr) n~eln l u i
ri~cditi u p n h
g a ji
atnu
r l ~ _ ' r ~ c r i r ~ i ra ~~ ~
n ~ - ~ d r r y ~ n t 1a1 0n1 ,
t c ! r . s c b u t n k a n ir-~.ir-i.~C r i ~ c r r c _ i c ~ l r : i + ~ki:scsjnl)
ri~
t r?r-nnri ina.r;yilr.r.il:rit;
~;ct:.ingl:at. dcrrii sct ingka t. t;cr_tir-u t;er~if;irrrJrjr:rus.
Gese j a h t e r a a n
------------- K e j i w a a n , 5 i k a p d a n poi a ,
H a r ~ u s ai
I
al a a , pi ki r a n , kebiiiultar~
1
p o k o k (EN E R N ) f i s i k / j a s I
aani , agaoa.
I
1 I n t e r a k s l --- E e g i a t a n - L e g i a t a n :
I
Ekonosi , i n d u s t r i , ker aI
jinan,
pertanian,
&st &
I
p e c ~ c a l r a ri a n , s o s b u d , a d s t ,
I
tradisi, pranata,
I
1
I
I
I
I
1
I
1
I
I
Or i e n t asi
Penbangunan
iiesa
I
1
I
I
Kel e s t a r i a n A 1 am
dan L i n g l : ~ ~ n g a n I
i
I
I
i
I
I
--I I
I
I
I
1
I
1
L--
-------------
Potensi dan Earakter Alas,
F l o r a , F a u n a , P e r t anattan.
1 O r i e n t a s j --- K t ~ a l i t a s , I : u a r r t i t a ; , c o r a \ : ,
i
Karakter.
I
1
r-Keras i P e r t i t l b ~ t n g a n , P e Pencitaan Sarana
I
r ~ i s a h a n , Per a l a t a n ) .
E e h i d u p a n ( P e n g h i d u p a n j ----- i
.
I
L--
,
Lunai:
( P e e e r i r ~ t a t ~ d nH, a -
ndjeaent,
f o r a a s i 1.
11 . KE-SE!! ~i I T ~ R ~ I A k
Njmu SJ-A
-
f{ejiwaan
S i k a p dart Pola 11 idl,ip
-
Alurci Pikirnn
- ICohl,gCuhsr~ Pokok (1314,
--
F i s i k / J ~ s r n a r r io t ~
- Agamn
DbiH)
Pol i t ii:,
In-.
C.
KELESTAR2 At+? A I J B b u A l - r I4J1.l-
sumterdnya i n s a n i .
(4 ) Pol i c y
penrbnnguneri rrra:;yurnkat, d e s h d i a r a h k a n
per1 i adaarl
kerr~iskit-lan,
pencip t u a n
1~ i p a r ~ g a t - J k e r j a
pt3nday'lat.an ,
pemer-ilt;aar~
ciars
p s n i n g k a t ~ n p a n d a p a t a n dari t o r a f
kr:pn(lri
produktivit.h~;,
hidup
rnnsyurakat,
Dcsa
Lcrtf.asar-k~n
k r e a t i v i t u o masyaraknt,.
(5) Strategi
Pcmhariburinrz
Masyrrraknt
p r i n s i p - - p r i n s i ~ s : " t o h e l p people t.o t1elr~ tticr~~r;c.lf " ,
rr~eriyr'ilui:kctn
" f e l t , riec:d"
ciripi r t i : ; i rii~t~:,-ttr.i~kfi
t,. c I c : ; ~ ~ ,
miirjyarakat:,,
cjtjtl
[ l l ~ ~ ~ If..LliflktlIt
~:tr~,iz
1 ~ 1 . r l t i pi 1p ~ .~ ; f f ~ ~ t , : ; ,
( 6 ) P c t n ~ ~ d a merupnknn
sokkor
yang
rrlcrnbinn
memiliki
rnasyarakk
sebagni
mnnuGia
produktivitafi
yang
Cinggi.
P r m 3 t 1 k t ; i v i t a s t - l u s i o n n l jr.igu d i t e n t u k o n
oleti
r
rnasynrnka t s c r t u d it1e~kctng o l c t ~ pernanf antnn
Itelcccot;nn
clan perlcrapciri t e k n o l o g i .
( 7 ) Pcnggarny-tun
ynng
Pcrrii;iang~inar~ clcsn,
marig:'ar-nl~ k e p a c i a
ilel-!gar!
n
t i ~iglrctt r n p a r
p a n ~ t _ i ~ i n ~ ~ ~ 1r liui r r
(3)
y arlg
r r r n s ~y n r n k a t
i
c i i l p a t f ~ ~ c r i g u a s r idiiri
i
riir.:lr!nrl i'na t,k:~n
fukt.ur
p r o d u k t i v i t.ns .
Lirigka t
rncnent;t.~knn
dnpnt
ndaloh
:iurr~ilertlnyo alnrn
potcrlsi
t.ert;cntu
uri t;uk
~;i.~~!~\~ n urltctk
:;>irlg
desa
ekono~tri ~rrc~synruknt;.
2 . Pernhahasnn
1.1.
i , i n f r i -&prv.?l:ur~r'nwira
( 1 ) :;l.irr~bci.c-luya
~i.rjcl~.iI:t;
i v i tar;
or1
ja
:;rzr~g
r
will"
r
a
I
F)r.uct,i.lkt:ivit..ar;
tidn da1~
da1.i
i
selalu
c l i k n i t;kuri
l'crpent. irig,
.
I
ip
i~r.udc~l;t;ivii;at;.
1.1 i I u i :jnrig
t-iilali
in:;nni
dor~&nrl
korriponcri
nylic
~ . I ! ~ L I I I C > iri{..:r~irjgktit.l d ~ . i k t i vbas,
i
dan
d a larrl
p c n t e r a t a c t r ~ ser-t.~%
p e r a r ~ s e r t , u nraoynrrzkat.
riirtgkatan
B c b e r a p a h a 1 r a n g perlu d i p e r h a t i k a n
rembangunan.
pe-
dari
diskusi i n i :
{
1) M c n u r u t Surrii t r o binskun pal i n g t i d a k acla pole
bandan
surrrbcrdaya
irisan i m a s y a r a k a t
yaitu'
(a) r~olapengeml~angnn r n e l a l u i pola
~ e r t ~ b a n g u n arlesn
n
dengnn
kelestarinn
perjgeru-
pedesatln
orier~taci
fokus k c s e j a h t c r a a n nranics ia,
alarn dan l i r g k u n g a n ; s c r t a ( b ) pola
ngembnngan mclalui konsep pcrnbangunan desa yon&
flcirnrlak
tertiorlayr
itu,
prodllktivi tar;
r ~ n ~ i o n,u l
pe-
ber
kucr I i %.a:;
rrrani.1~i a dan p e r r ~ e r ntunr~ ( ko:;e jahtr-,r.aar~ okonomi )
(2) Prograrn
SP3
(1 iltcnibringkar-t
insarii
c t d a l u t ~ pr-ogralri
dalarn
r r l r ~ dka
n t i c s y ~ ~ r u k a t(11,:;tl
yarig
tepnt
~.~itng~?rfi'ti~~ri&ari
s~irrtbf-;
f(j~t:;:j
Srrr jrlr~ri
yitr~g c l l ~ ~ e ~ - l : c k n ~ i
di pcdesaan rtdalah far-jarici y a ~ i gi n e r r r i 1 iki
darr
i - s i c ~ r ~ i uf .e r t a p r n g r r r n t i s .
Akrin t.et,api
r - a ~ ~ k n rt ~e r s c d i a n y a s n r j a n a s a p e r t i i t1.c.
s i n t m r r penci icli k a n Pr;rt!urc.iarl
s i t u a s i ynng dnpat;
( 3 1 Dirlurn
ker.c.indkct
rncil
~1rit,ii!;
paLr ~ u t , r : ; r n t :
m ~ it1
s
di
Oleh k n r e n a
Tingci ytirlg ildu j a u t ~c f a r l
irnht.i l k m
$2
i k i i p - s i k a p Lersebin t.
pcrlCr-rritr-rritliin suurCc.r~?~r:;i~ i nsclni
k a i t a r ~ n y adctle'ari SP3 n d r ~{lua h n l punt,irlg'.
rlclri
( A ) ma:;ulail
B . I I I - 28
masa
depon sarjana y a n g m e n g i k u t i program;
dan
(b)
harapan rnasyarakot pedesaarl itu s e n d i r i .
(4) Berdasarkan
pokok
beterapa
diskusi
tersebut
ada
beberapa saran kebi j u k s u r l a a n per~gembnngrirt surnterdaya
i n s u n i mnsyarakat pedesaan yang t e r k a i t program
SP3,
untara lain:
( a ) Perniliharr
sarjancl
dalcirrr Prclgran~ SP3
sebaikrlya
padn pernsrii.than k e l arigkalir~ t e n a g a
d iarahkan
ah1 i
severti
dalarn k ~ e r b a g n i kegi a t a n pembangiznori clesa,
k e g i a t a n yung e r a t d c n g o n [nasal a h - m a s a l d j a g r n r i s ,
pendidikun
ntau
" p r o f esi,
penggerak
"
polatihnn,
sesuai
penyulut~on,
p f : n i n t ~ f a ~ t t i r r potonsi
alarn,
nrnnajerncn dalarn b e r b n g a i k e g i a t a n d i tingkat d e s a .
(b) Penempatan
pengetohuan
cita,
s a r jnnn dalara Program
m e n i e r f ukan
yang b a i k t c n t n r i g sisLem n i l n i
p c r t s n s i a1 arrr d n n kslemtmgi'aan d a r i
ternpat mereka tiriggal.
1
SP3
snngat
Tiyolc3gi desa-desa
rnr=rnbm+;r~
p a r i ~G
s e c u r a profesional .
~ I jarla
.
r
c i ta--
pedesaan
terseb e k e r j~
A . bf IF55 IObl PEk4BAblGrJk1AH MASYARAKtYT DESA
1. F e m b u n g i ~ n n n Mnoyrtraknt. 11o:;i~ inemp~-~n:;a
i s c 1 a L c 1 t u g as
s a c r e ) , : f y n i t ; inc:rl
~ ~ i r i g k a t ; k ~ i t ~htlrkat,
( rnissiorl
i
~ ; ~ i i .
mar-taliat,
clan d e r a j n c l ~ i ) n n c ~ s isue t r i g a i rnnki-llr.ik ' I ' r r l ~ r ~ r ~T. u g a s ci.i(.:i
ini
pti
a d i l l a h rrrurrr1.11 i a l i a n
I i rig
:
; C : J I I ~ L I~
. 'I'IA~EIF;
:;r.icni
trren j n d i
ILI I
rriasluc; i LI
:;f:bag~ii c i p
d ri :
;~ 1 i: f . ~ r - I 't.tt1 r~:,.nk
i r i~ rncr.ig~.ir;at>akar.i t;icial:
t > t ~ z ~ r ...,
~ :.I :g
..
(2 i
~ 1 1 .
t
ja
~ rilnrll.is i n
;
l e t ~ i h ~;etnpurt-lr,icli.ilnrrr :irt;i
ai i r i
T ~ i kLi I ~ ~
iI
I
~.jr-~l;~.ik
t,et;r!pi
,
jr.ign sarrrpr.irnn dulctrr~ c t r k i r o k h n n i F I ~ I keriinsynr.ctkatari
(jar1
ncrnp.trr1-a i ~ r ~ u t d- In n t n q r r a r i y o k e p a d n 'l'i.111nr1.
3 . 2306 i
t.)nrlg!:ia
Indoncr; i n , T'cnlLang~.trifiti
rr)r:r~:riu iric:rrrhnrldi.in rrinrtus i rl
ineitiysl.tnyn i
rnarit.~sin so~.iti~hr-lyn,
d i m ~ t l n i c:lnri
P o t n c r i n tntinr.1
k o r ~ d i ri;
tcrl)awrlh
rriorekst
ficbtrga i
di
t; i i i g k a t ,
r r r c ~ n ~ l e rtt ~
i loi ~ z r ~
mnsyarakat;
.insraari i l i t ) ,
dit;~.itnh~-tl.~l;c:tnbo.i-~glerdaya i n s a n i ,
dnr,
nrengtlnr&ai
rncrt~zngttrli
dclri
ccgi
purltf.ur~gun
ri~err~ecat~lrtlri rriazal ~ t k i ~ i y a
muc;:/uraka t ukari l c b i h d iiiiir,go i ~ l r i 0111
l
diin
StratcCy
1Ia1a111
rrrur;yar-akat
1 n i s i u t . i ve
j+crf:IlCttrltlrtri
\.~:;:ili:i
Fc~nbe\ng!~rr~ari
d r t r ~Grrir;:;
I n i ;t i rt t,i
Rott
vt:
S c r v i c e s {GRIS)
13. pi,)., f CY PEkIEP1l~li;U_flJ.~ b l A S Y i l E A K i ~ I 1 DESA
1 . Iiebi jrzkr;ananri
Perricr i t 1 t a l - I i n e 1 all.]i pr(:lg
~:~~::ricc;Ccd~
c-i~~fi~
I;inr;ynr.crknt; DCSEZ, a d o 1 L I ~ J u r l Li:k
'l:cmiskinn.n
[:Ian
diknlnngan
I
I
K I ~ I T I I - . K I Li
I ~ ~ l i e b ~ i t . ~ . l ~ i rnasyur.nkat
an
ICcbi jaksartaiirl
Pciller i n t n h
periingkat~tr~
ri
i
i
rr1er1c:i.pt;~l:ar~ 1
i
t
:
l
penciptaan
clan taraf
--.------
t
t
t.rrit.~tk
clengnn
:
a
t;ert.i1!Lririyc-1
r
car-a
t
(f
i
ket.~itii\i)flr~
t?ic.itri-IQ.
r i k a r ~ d ic.;upai
n e s a , c l c r l ~ a i ? bcl-u!;rikie
a
t e r . j ~ l i . 1i
berusaha
i r l i d i 1 nkcrkan
rl~ipat:
srinr;yarakt:~t;d a l :trri r;ci:al
ini
dapztt
d e s a L a i k y a r ~ gt , o r g o l o n g
peridr?vntan
I
p o d ~ s i ~ u r ~ 5;cklirlgga
,
3 . I'rrtl i.cy
~ i a d & k ~ ~ ~
t c r l e t i h - l c b i h BMH.
B a s i c b i u r g i n n l fleccl:;,
2
yang
serta selnlu
mnsynrnknt;,
f'crnborigi.tn1111
t-nrrl
iliet~atti~ p r o s e s
P P E : ( ~ I ~ ) F ~, I I ~ I . ~ I I ~ ~
r n c r i i n g k u t ; k n r ~ s L ~ r r ~ t , ) e r d ~ ~s. vwar ,r < i ~ y a
rr~_as~;lygl;i.lt;, gur1f.t
t
el;oi-io~ni y n n g
clfoput;
rd:nn
l n ~ a r l Q : ~kne r . i a d a r ~p c n i n g k a t a n
h i d u p-- u ~ f ; y ~ & c & ,
tr,sr~it,arria
~rii-idt.111
\:~ercJar~ipnk
per1!.arr_~rt-i-ltl
r r ~ c l n l ~ j icir;utln
ckoljomi
rilasyarnkat
ynng
t;er.go 1 orig
i l a l a111
zoktor.
informal.
4.
ICebi j a k s n n n ~ nPernbnngcrrton Desa, n d a l at1 j u g a
rnendorurif:
1:eles tnri an
I t e ~ n n r ~ ~ ~dnt-i
~uan
IrekuaLur~ s c n d i r i
($0
h e l p people to iielp
them sf31f) .
-----
2
bierigcf e k t ' i f k a n p o l i C:J tlari I-jr.rJgr.i\tn- ~lr.gvrarrr Perrit)~trtt~~.it~ttr~
Desa,
~er-ak
d z r 1nrn
rlcrigari
cnrn
rrrc~:iyarakat
r
r
d a l nrri
i
k
st?
t i up
rr~r;rrrt::cnkik,m pcrrrra:;cll cttinn
darl
~rierigefe k t i f kntt
t n i ~ j~
n
Perribtlrig~~rlc\t~
~ i t : r i ~ I . i ~ t r i g i . ~ ~ ~ z px ~
t ~~ c l c r ; c ~ z t r - ~ ,
B. I11
gni rat1
itar~ k e p c r c n y u n n
:;cr"tn
soniangilt
4
nierriLarl@r~n
cf i l t a l a n g a n i n a ~ ; y a r e i k n t .
1.
11ntuk
rnerlcapai k e b c r h r t f ; i iar-j ynrtg optiirrr.irr~, d n n
usatla-
usc~tl;i Pct~ibo~q-j~.~riilrl
Dcsa y a r ~ g13cfil.rsizt~akctrl 1
:;(?kt(->r,
scl:t~-,r--
rrrnkn ~ \ r o g r . n r n p r o d r n i r i Perr,ttnr~gctiir\r~
I)erin,
t~nrus
k.~cnar--br2rlnr.1 ~ i ; l p i 3 i liiri:r~g~ttfik~i.iid n r l rrit>rrrl*c.o~rilrrrknrl s e c n r - u
t,epn L
(.I i
kcbut,r-litirr -- l i e b u t i ~ i - ~ ~ r :;ring
j
1 tI
i-u:;itkt$r~
(.j
h:i
r r ~ a s y u r a k a.t
5.
S e t i RP
l e i
pr(qgr.rtrrr
1 a1
P e r r ~ eir n t a h
F'erirl~ungur~an Dcso,
d ihcrr*upknn \ . i u t ~ ~dka p a t cri i c a p s i r t y n
pl icr e f f e c t s j
sctatr-~ seg i
dari
berkf:pnn j n n g n n
cfarnpak
yang
pc~riiisrigunnn ( ~rrult i
.
J?Ell.rliEKJiTAt4 GFAt~l'TAIiTTIi PEMU&t,IGIIl,1AH b1ASYr2RAI.(AT I3ES.A
1 . Pr:rribar~dl.tnarl
Dcza
Masyarnkat..
pembangunun
I-lcr.1t~
ynng
rnenghiraukan
n~err~pcx*hit;r-lrldkati
pula lcehi.dcipr-rr, yniig r;cclntlg
di
rr~ar.;:ia~-.nI r + rtrjn
L e i - h n s i 1 c~karl t;f:t.cl~:*i
kenr-ah
Dai.ain
pisik,
r n e r u p a k a r ~ pcgftngtln k~ i t 1 ~ 1 pyitrlg
b e g i t1.1 r;nj u .
t e n t1.u
ha1 ini
~nenerirnn
diru:;akf~ri
I n i b e t - a r t i bilt~cia p:ir-tl
scknl i-kal i
kebi j a . k s a n a n n y a r i g ( d a p a t d i r ~ i l a iolr:h
rnencipttikilt-L
irrnr;ysrokat; t,i(inli
i o n a l a.i;cl~.i t i c l n k olt jcci;i v c .
I-?is
r r ~ a r ; y o r a k t.
a
4 . b f r : ; l ~ ~ l ~ ~ . i ~ ;pcrat>ar~gl-~riar~
~~r~
t ~ o i.g
~ t ~ c i r r y ~ et,r li-k~aon
I
i
korid i s i
ci ur]
krlrtlk t.i?r
r ~ y ~ t , n ~ y bert:lt3dn
il
dug r:-~k;i....- d.gc~.tt i ~
~1~4
i
13.111
k c k ~ . ~ a t n r l a d o t , eara t~i dt.ip, k c a i l n n r t f i s i k ,
1-1ar1
l a i n - lniri.
f i u l ~ ~ i nklal
P c n ~ t n n g ~ ~ t . ~ a nDcsa
irli
11.1kari
i
rr~cinpc!r~gctr.rcik.at~ iltaCLilii
r
i
r
r
p~er~urlgarinri
---kc!-agman
.
e:set
pcr. 11.1
rt1ori11:1a
r. i. Ican
rrrasyurnkat;.
ur) t.1.11; ket-ic.:r,t~n:; i 1 orinyn
u:,ti
i t s i
{lzir~
z & j ~ ~ ~b z i g~ i ~ j ,
kill1 i t - ~ i kri:-lr~r~~?l.:ctl~~
p c r 1 1 . 1 d i l t j k t - ~ k c i r i{ - l c i ~ g ~ ~ r i
~ 1 ~ n ~ i p i ; a l ; ac~~E~L~S'S,
~l
:,-and
dapak
raun itnL1.11kurl cinyn
bc-ruk pad& rt~oi;yurnk~.rt;yurrg t l e r s a n g l i u t a n .
riot i v n s i
st i r n i - r l a s i , d n p a t d i 1nktikrir.1 cicridorl rricrigadakarl
~c-:L~_Z:
k~ 21 1: aparl
Q
kl:l i
scririg
,
" p f ; ' r i y u r ~ t .kii 1 ~ 1p t ~ : r l y t ~tril-:at1
l
"
i
m f ? r ~ i p i - l r:~,-a
tf
ttr~
Ck?~nknrl.
..
d t ~ r ~ adnrig,cr~ri
c i t ~ r ~a]~:r !y..2.uI
Lf .> ~ I ~ ~
(:Iarl d i p c l ik101.n t , . i < l a k r;ciriat.{~ rritjt.,tt z c c a t - i ~ iiit.;cl i s
t a k r l i o , t,~:t:npi
rsi n
Z J : I I ~ I ~ ~ ~T I~ ~~
r;yurat
j u g a sccnr-a r c k r - e n s i clari (-11a h r.ng2.1
cam p crrl b i.ri EI n r-I 1 a i 1-11-1 y r.i
:,1
;.I 1-1
g 1.) e r s i fn t. so:;i a 1 .
{lf~ti
-
n . 111
11
5 . Per1 i n g k n t n r ~pend i d i k s n yang (:Ii 1a k u k n n c u jnk nlnsn arral;
nnnk
I
.
P c t ~ di t i i k a i ~ynrlg baik a k n n
~ [ I ~ S dRc p n n .
mar;:r.~irakut. d : i r \
kr.cn.t i v i . tar;
rnendr-ikl-irlg
Ciapat;
~ L '
~r~t::nd~tk~tt-lg
6 . Perloiptnnn
int.elegeris i a
1 . 1 ~ n 1 nt e k r r l
rerrra ja, nkarl
dnn
pcrcepcitiln
O ~ T . ~pr.c..lg
I I I
nicrid~~k~irlg
keprit\urrcrliri - kepntlarrlarl
ycisig
rnr~rfert~isa:;i , dari
rril.trlal1
rain pciiler i n t c i l ~ .
kcsador-nrl 1 i ~ j g k t ~ r l g a i(tE) / ' p ~ l >clan
~f)~
i ~ n is1 ~ ) c u I ~ ~ H K Pelr~tla.
~ ~ ~ . I ~ ~ ~ ~ I ~ ,
r:gi.tnnri
t i ~ i a kr;(;r:i:it.ii
k e b c r t l a s i lnri
kat;kciri
I J ~ K - x ii- t 1 ~ 0 r ~ t b a f . 1
~ ,f t l r l tnen i n g
Iri;litt
t ~ z t a p i .jt.igu
irierlle1 i h o r a
put;cris i.
ilrtkt-rk Irctcrkinr; i i n n tcrr;c'ijl.rt. .
'7 . bicnl.ir1.1nknn:riicr:gi1 i lnrlg'kari
Rcrrrti ja.
k i 1 i 1i
3ar1 k e n a k a 1 or1
s
Ilts t.erl trcirr~cirl k~ i c f t . i p 1-ter-rnur;yurnknt;
adalrrti
t;at,t,
k1.1j~,tatl P ~ I T I L ~ L I I ~ ~(:11>sa
I . I ~ I ~ffi:iig;li~
C~II
r : : i x S n penr;ipt.nnr.~ F;t.tur;urln
t;c~npa g'orlggiiCtr~
rtk i b a L
i.11
I
-
l
i
i
1
r
desil,se!tngni
a11,'pr~~.I~uut;nr1
p e l nrlggtiruri t~l.tkurn o l eh
nnggota
inasyecrnka 1 ; .
8 . Pcrl i n g k s t a n
k e s i i d n ~ - u r i Lt;~-t~arigsadai-I
t ~ e r d n r n p a k .:erribor-igi.iricirl
{J~
,-i.,t . g nDasa
p ~ l ri ~
k tt i u l air1
t ~ e r . n c g a r n ztdnl
,
tjki
\jeri
t t ~ k pcrril>irlafiri
s e b n g r - i i wari;ga nc.:gai-n y a r ~ grrrlc.rniliki i n r ; ~ - ~ i r . i - r
z i dan kcsi\dar.an t ~ r ! ~ . pi ~t:.il:
l d i t ) c g ~ l r . i :I ' n r ~ c a ~
la.
i
.
blet-1cipL.akccn
i; j n
i
.
T
rnnr;ynr.al:a t.
(inn tacjvin.
tnucyar.akc.tI,
I
P
~
r
yctr~g ngtirrri:;
i
i
dt.ir~ b e r c i i c ; i i ) l i ~ - i
DCS'L~
r
:xrlal~tk1
j.':~rig IJCI-I~IL.IL-LII. d n r ~Lerrncr~t . n l r ; c r . t n
n r ~ ~ r a li~t ct.rk
r
t i e r . iin:.~ri
10. bien i r ~ g k u t k u n kcn~arnpunr, bfnrlagcrnsrit
01eh
inacyurakut;,
r l u r ~ b e r o r g a r ~i ?;a?; i
d u l u i r ~ r n a ~ y a r a l c t;u
per l u
Furrll~ar~gutlrir~
r;c.per-t i
p r , , l ~ i k s n n n n r ~ / / kieagk a r i
i.rr;ahn t~t?r.f_;nrr~n,
iiscrltlu Bkor~c.irrii D e : ; a ,
P;(.~j~t:r.:i:;i
rnerlgelol a
orgait i :;rtr;
i
, Pcrkrc.ai.1 i 1 : i n
d a r ~ set:ingl'n i r j y ~ ib a i k : ; a ~ i g
t-.+.iri~l-)i.ii~~f~3'iii:ail : . I L ; E I ~ I B
L b a : ~t.i.rar~
1o i 1.1
p e ~ i i e in-t,aki,./k~or~t.~.rar~
r
irini-ipctri
Sw;iiiiryn
2
t
rttir;nr
i
rirof;yor'0110 t..
r-;crl.sn
dnn
ct i
a1 ami
pc>nrc~-~t.ihrtr~ Icclcur.nr~gari k e k ~rin r i g n n ,
c r l e t ~ kc:;^^ t..~.rilri
t e i ~ i p i t t , t,er t;cn t ; ~ .
riien
I
jw:l i f;ar;nriiri b c r . L a g n i
clesil
I
r
1
t
r
tlrr,,
.
1
r)(:f;u,
1mri
( i ~ i
t c l rill
Irareria cl i
t,er.clc~pcrt; berhagcri r n n s a l cth y u n g
wak t;l
y tirig
I
(1:1t1
t.t:~i~yctk
~ i l n s ~11.:1kilt;
y
rr~enj a d i
t.u j u a n
sekkor .scktor. t ~ t l t i ~rtiolal.:r;ariakur~
k
pr.r)grnrrirl'jo yang i d o a l
doso
~ t ~ p e r drin
i
3 . !It11
scbngai
proscr;
I
l:eln
serrrurt
u s a t iu
Iris. tans i
dari
odal ah
pelnbt_ir!gl.ir!nri rriuntir; i a ,
r~err~larigtirinn jaiig i r ~ e n y e l ~ i r u;t - I y u i t;u
p i
i
scl~iri.tt\
L,crrrbc-iga
i r i i rrreriunjukkar~ Lakiwa n s p e k pernbnngtlnan
knt,
I
tiocjrd i n a f i ilcxi! I ( ~ t e r p a ~ i r . i a n(1:lr i
rtr.lr\lnh
ynrid
mariy u r - a
rnnru~ztlkari
rriel i pu t i
schagoi eiirir; bcsar. a s p e k y r r r ~ g dicxki11;lt
intcrsnkr; i rrinr1i.l:; i n i+t>~.i-ii\tlnp
n l u r n 1 i rtgki-~ngnn cin 1 i l n i
sek-Lor. sep(ax.t.i ke:;ct;ntdrJrl,
r
i
i
r
ngnirra,
per~cr-ring
D I11
ILK],
sosinl,
14
t e r i o g n kar. ja, ctrtlsnii porarlnrj w n n i t u ,
kc
p c n d u d u k n n dan 1i n g k u r l g n n t i i d u p , perrittda clrrn crlnfs
raga
nicr~.ipukan s e k t o r ynng rnonlbir~n r n n n y n r n k n t :;ob@ai
r; i a r t n t u k nrarnpu ~ncirrr~urtya
i p r o d u k t . i v i tar;
'7
c.
nlnriu
tinggi .
P r . o d ~ . r k t i v i t o s b I a a i u n s l disnrripirlg i t u d i t c n t ; u k a n
u l e h k e k u a t a n motr;ynr.nkat.
bc.f;3~', a
t j
Log il;nn:;rt
i
h
pula
I n d o n e s i R rnerupnknn
l p c ! r i . I~
b
i
l;eriirurry~i.~ar~
prci;.lt.~kt i v i t n s ki t a
di 1i h a t
l
u
d a r i st.tn~\~c'z.cinyr.!i r ~ s n rii i r i i .
i
.
IJr_.i;ier.irs tnh
d r
1.1i
I
clan
c
r
ncgnra
pula.
e
n d n l nZ1
IJQY;LI~
r;ct.tagi url
~
:irir~g'
pula
'I'zir~pn n~cir~uritlar:g
i-lnr~yarlg
pcder;nrjr~,
-
1:;
P e r r ~ t ~ ~ ~ s i ~ i .b~jt-ir;:;;ir~:il;a
tr~zir~
t. Dcsz-i,
c i i i i . ~ ~ ~ ~ .1! ,1
-
:
I c,,~.\i.
'-
i :.\1i-1 aka11
6 ~ 1 s ~ ~ iL I~I I' L~I -~I ~ik:i i i~- r lic i~i ~1ricriGc:r1~11
:;f\~~i~-,l!i
~ I
k i r ~ g k c t t , L I ~ ~ I Io[:
L )i ,~ fiir:l
v{scn.t,iot-ial .t;rair.ii ill:,
:I]
i-I
i 1tf;i~cii f 1 i 1;at)
dnrl pcrld i d i kori f ctr.~rinl.
I[J~-:~!
I ~ . ; I I ~ ~ I
,
IIILI:;~~II,;~~:.~~,
f3. 111
4 . Penggnrnpnn
potcrls i
r;~.rrrll~or,
1 ufi
C ~ ~ I nI d n
15
f uk t o r
yciriil
clrkpa t,
rncnen tl-rknrl t i n g l i i i t. pr.r..,riirl~.i i
Dcsn,
d~;t~garir r ~ e ~ i ~ b :i:o:;:..;.ir.akr\
ii~n
t ynrlg rir~;r~garn.tl k c ~ ; ~ n ~ l r . ~
L.
i
Pcrrrt~nnr.;~rrtoi-t
t.ri!;.
t i r j g k n ;t ken.rilmpuan t c r t.ori t.i.i, ur! t.uk dapct t, nlur-igtrclrsni
Jari
rncmanf a o b k n n st.\rnberdayn n l r~ril.
Penggar*n'pnn
t ingl;nt:
po t e n s i
kobutuhnn
c l i irnbangi p u l a
I
it1
ti i
am
t-.cri
t u k r ~ r ~ o 1e h
r i a r l kcmarnp~.ictri rnns y a r t r k a t ,
cjlcki
derlgarl
kcudaar-! a1 arrt 1i ngkclrlearirlya.
C . KWi-ZLI'TAS MAMUSIR
1.
I
i
inun~ir;i n
araiiynrukat
dun
n d n l nli
i
p v i i ~ e rt. i a n
i:i(:iiri.~~~
yclrlg 1:oudr:lnr:: ~ : \ i s i k ,
sifut s c r s i n l f;er.t.u i:uridir;i
I
it~telel;tual
:
i
r
teri t.nng
i
l
,
nvrritnl
dart I i ~ a i k .
Kwa1 i. LEIS
p(>t.i>tizi
2.
rnnn~.rsin i n i
inilni.tf;ia
c t i t . c r ~ t u k n r ~sccu1.n
yi:irlg
rl
I
S I - I ~ I J ~ C L - a1 ari~ ~ L L I )L ~Ct - i J r ~ ~ - l a ti
IC1+fnl
i-bi~6
i sk
1
r;e~:tadni.
clnpa-t
1 i i!gk.\.irigcirirly~~.
1
i r l c r ~ t i l .l
nli~irl
kcnduuri
I
i
kcoct~ntnr~
dm-1
r-okio~l
i
durrtbaon
yailc
:.in1 ~ ~ . I P I .i.111
I ~tIu k :;n~ri~bnii.:e t i r i g k n t
yai-ig
d i r r i i 1 i k i rri:~r~yn~.ctkr--t
t:. xcinl uh
cl i ictnni..-idnirrl~rl
r;(:l~lli.\
d i k ~ a d a p .i
I)~:rrik1~1r>gt.ir1~ir1
t4asyci i.r11;;>t.,
pet) irldko1;nn
dun
I ~ t ~ s r Ii ~ I C ~ ! iI 01I - I Ii .t,t~:;l:c~rr
peincl iirt3r.ann
I
1.1
ti ! i t 1 :I
inat;yttr-r:\k;tlt.,
cel-~.lagai
p1.u
kond isi
i-irl
tuk
rricrli t ~ g k at.knn
kwal i ~
R F ;
stilnberdaya insani .
3. Pendidikan
dan
Pclntihnri
pcridiclikari 11.1arcel:oloh
I'einkangcinan
licrr.innipuari
yerig
d i nrnhknn
ucltilaki s r r l l t h s u t u t n h u p
kepada
I ellih
Desa b e r f ungr; i rneni t i k b e r a t k a r i ~ n n s y a r n k nt
i 1-1 i
t i rig agar
r;rir'igilL I-5er.i
irrn:;.jnrukn t
~.lfip;t~;
--
--
,-...
r-i
8'.
i.?
Z
.-.
--.
-.
+*
L
C;
--
-I_
L-
i;rd
.-.4.
-
C
L.
L'
.
C .
-
Q
-b.
.#
in.
B . 111
~ F L ! ~ \ V IjJ
~ ~ clalam
d
rrtasyar.nkrlt. Ci12f;n
: i ~ n c rc1at;if
it3
Lc1 ni-I
berkcinbrrng .
4 . Dengan
keini-rdatjan--kerrrcsilat1nr.l
rriodu 1
sertu
derigiln
f;ercip-)t~triya i n v c z t n : ; i d i Lingknt r i i a s y n r a k a t d i
rnaka
d i h a r n p k z i n h a 1 i ti.] d a p a t
riremperl crns
Desa,
keserrrp>itnn
ker. j u , darl s c l a t l j i - ~ t r r y n kcr;crnpntctr~ k(-?l.j a c.tcti~.nr) n~eln l u i
ri~cditi u p n h
g a ji
atnu
r l ~ _ ' r ~ c r i r ~ i ra ~~ ~
n ~ - ~ d r r y ~ n t 1a1 0n1 ,
t c ! r . s c b u t n k a n ir-~.ir-i.~C r i ~ c r r c _ i c ~ l r : i + ~ki:scsjnl)
ri~
t r?r-nnri ina.r;yilr.r.il:rit;
~;ct:.ingl:at. dcrrii sct ingka t. t;cr_tir-u t;er~if;irrrJrjr:rus.
Gese j a h t e r a a n
------------- K e j i w a a n , 5 i k a p d a n poi a ,
H a r ~ u s ai
I
al a a , pi ki r a n , kebiiiultar~
1
p o k o k (EN E R N ) f i s i k / j a s I
aani , agaoa.
I
1 I n t e r a k s l --- E e g i a t a n - L e g i a t a n :
I
Ekonosi , i n d u s t r i , ker aI
jinan,
pertanian,
&st &
I
p e c ~ c a l r a ri a n , s o s b u d , a d s t ,
I
tradisi, pranata,
I
1
I
I
I
I
1
I
1
I
I
Or i e n t asi
Penbangunan
iiesa
I
1
I
I
Kel e s t a r i a n A 1 am
dan L i n g l : ~ ~ n g a n I
i
I
I
i
I
I
--I I
I
I
I
1
I
1
L--
-------------
Potensi dan Earakter Alas,
F l o r a , F a u n a , P e r t anattan.
1 O r i e n t a s j --- K t ~ a l i t a s , I : u a r r t i t a ; , c o r a \ : ,
i
Karakter.
I
1
r-Keras i P e r t i t l b ~ t n g a n , P e Pencitaan Sarana
I
r ~ i s a h a n , Per a l a t a n ) .
E e h i d u p a n ( P e n g h i d u p a n j ----- i
.
I
L--
,
Lunai:
( P e e e r i r ~ t a t ~ d nH, a -
ndjeaent,
f o r a a s i 1.
11 . KE-SE!! ~i I T ~ R ~ I A k
Njmu SJ-A
-
f{ejiwaan
S i k a p dart Pola 11 idl,ip
-
Alurci Pikirnn
- ICohl,gCuhsr~ Pokok (1314,
--
F i s i k / J ~ s r n a r r io t ~
- Agamn
DbiH)
Pol i t ii:,
In-.
C.
KELESTAR2 At+? A I J B b u A l - r I4J1.l-
sumterdnya i n s a n i .
(4 ) Pol i c y
penrbnnguneri rrra:;yurnkat, d e s h d i a r a h k a n
per1 i adaarl
kerr~iskit-lan,
pencip t u a n
1~ i p a r ~ g a t - J k e r j a
pt3nday'lat.an ,
pemer-ilt;aar~
ciars
p s n i n g k a t ~ n p a n d a p a t a n dari t o r a f
kr:pn(lri
produktivit.h~;,
hidup
rnnsyurakat,
Dcsa
Lcrtf.asar-k~n
k r e a t i v i t u o masyaraknt,.
(5) Strategi
Pcmhariburinrz
Masyrrraknt
p r i n s i p - - p r i n s i ~ s : " t o h e l p people t.o t1elr~ tticr~~r;c.lf " ,
rr~eriyr'ilui:kctn
" f e l t , riec:d"
ciripi r t i : ; i rii~t~:,-ttr.i~kfi
t,. c I c : ; ~ ~ ,
miirjyarakat:,,
cjtjtl
[ l l ~ ~ ~ If..LliflktlIt
~:tr~,iz
1 ~ 1 . r l t i pi 1p ~ .~ ; f f ~ ~ t , : ; ,
( 6 ) P c t n ~ ~ d a merupnknn
sokkor
yang
rrlcrnbinn
memiliki
rnasyarakk
sebagni
mnnuGia
produktivitafi
yang
Cinggi.
P r m 3 t 1 k t ; i v i t a s t - l u s i o n n l jr.igu d i t e n t u k o n
oleti
r
rnasynrnka t s c r t u d it1e~kctng o l c t ~ pernanf antnn
Itelcccot;nn
clan perlcrapciri t e k n o l o g i .
( 7 ) Pcnggarny-tun
ynng
Pcrrii;iang~inar~ clcsn,
marig:'ar-nl~ k e p a c i a
ilel-!gar!
n
t i ~iglrctt r n p a r
p a n ~ t _ i ~ i n ~ ~ ~ 1r liui r r
(3)
y arlg
r r r n s ~y n r n k a t
i
c i i l p a t f ~ ~ c r i g u a s r idiiri
i
riir.:lr!nrl i'na t,k:~n
fukt.ur
p r o d u k t i v i t.ns .
Lirigka t
rncnent;t.~knn
dnpnt
ndaloh
:iurr~ilertlnyo alnrn
potcrlsi
t.ert;cntu
uri t;uk
~;i.~~!~\~ n urltctk
:;>irlg
desa
ekono~tri ~rrc~synruknt;.
2 . Pernhahasnn
1.1.
i , i n f r i -&prv.?l:ur~r'nwira
( 1 ) :;l.irr~bci.c-luya
~i.rjcl~.iI:t;
i v i tar;
or1
ja
:;rzr~g
r
will"
r
a
I
F)r.uct,i.lkt:ivit..ar;
tidn da1~
da1.i
i
selalu
c l i k n i t;kuri
l'crpent. irig,
.
I
ip
i~r.udc~l;t;ivii;at;.
1.1 i I u i :jnrig
t-iilali
in:;nni
dor~&nrl
korriponcri
nylic
~ . I ! ~ L I I I C > iri{..:r~irjgktit.l d ~ . i k t i vbas,
i
dan
d a larrl
p c n t e r a t a c t r ~ ser-t.~%
p e r a r ~ s e r t , u nraoynrrzkat.
riirtgkatan
B c b e r a p a h a 1 r a n g perlu d i p e r h a t i k a n
rembangunan.
pe-
dari
diskusi i n i :
{
1) M c n u r u t Surrii t r o binskun pal i n g t i d a k acla pole
bandan
surrrbcrdaya
irisan i m a s y a r a k a t
yaitu'
(a) r~olapengeml~angnn r n e l a l u i pola
~ e r t ~ b a n g u n arlesn
n
dengnn
kelestarinn
perjgeru-
pedesatln
orier~taci
fokus k c s e j a h t c r a a n nranics ia,
alarn dan l i r g k u n g a n ; s c r t a ( b ) pola
ngembnngan mclalui konsep pcrnbangunan desa yon&
flcirnrlak
tertiorlayr
itu,
prodllktivi tar;
r ~ n ~ i o n,u l
pe-
ber
kucr I i %.a:;
rrrani.1~i a dan p e r r ~ e r ntunr~ ( ko:;e jahtr-,r.aar~ okonomi )
(2) Prograrn
SP3
(1 iltcnibringkar-t
insarii
c t d a l u t ~ pr-ogralri
dalarn
r r l r ~ dka
n t i c s y ~ ~ r u k a t(11,:;tl
yarig
tepnt
~.~itng~?rfi'ti~~ri&ari
s~irrtbf-;
f(j~t:;:j
Srrr jrlr~ri
yitr~g c l l ~ ~ e ~ - l : c k n ~ i
di pcdesaan rtdalah far-jarici y a ~ i gi n e r r r i 1 iki
darr
i - s i c ~ r ~ i uf .e r t a p r n g r r r n t i s .
Akrin t.et,api
r - a ~ ~ k n rt ~e r s c d i a n y a s n r j a n a s a p e r t i i t1.c.
s i n t m r r penci icli k a n Pr;rt!urc.iarl
s i t u a s i ynng dnpat;
( 3 1 Dirlurn
ker.c.indkct
rncil
~1rit,ii!;
paLr ~ u t , r : ; r n t :
m ~ it1
s
di
Oleh k n r e n a
Tingci ytirlg ildu j a u t ~c f a r l
irnht.i l k m
$2
i k i i p - s i k a p Lersebin t.
pcrlCr-rritr-rritliin suurCc.r~?~r:;i~ i nsclni
k a i t a r ~ n y adctle'ari SP3 n d r ~{lua h n l punt,irlg'.
rlclri
( A ) ma:;ulail
B . I I I - 28
masa
depon sarjana y a n g m e n g i k u t i program;
dan
(b)
harapan rnasyarakot pedesaarl itu s e n d i r i .
(4) Berdasarkan
pokok
beterapa
diskusi
tersebut
ada
beberapa saran kebi j u k s u r l a a n per~gembnngrirt surnterdaya
i n s u n i mnsyarakat pedesaan yang t e r k a i t program
SP3,
untara lain:
( a ) Perniliharr
sarjancl
dalcirrr Prclgran~ SP3
sebaikrlya
padn pernsrii.than k e l arigkalir~ t e n a g a
d iarahkan
ah1 i
severti
dalarn k ~ e r b a g n i kegi a t a n pembangiznori clesa,
k e g i a t a n yung e r a t d c n g o n [nasal a h - m a s a l d j a g r n r i s ,
pendidikun
ntau
" p r o f esi,
penggerak
"
polatihnn,
sesuai
penyulut~on,
p f : n i n t ~ f a ~ t t i r r potonsi
alarn,
nrnnajerncn dalarn b e r b n g a i k e g i a t a n d i tingkat d e s a .
(b) Penempatan
pengetohuan
cita,
s a r jnnn dalara Program
m e n i e r f ukan
yang b a i k t c n t n r i g sisLem n i l n i
p c r t s n s i a1 arrr d n n kslemtmgi'aan d a r i
ternpat mereka tiriggal.
1
SP3
snngat
Tiyolc3gi desa-desa
rnr=rnbm+;r~
p a r i ~G
s e c u r a profesional .
~ I jarla
.
r
c i ta--
pedesaan
terseb e k e r j~