ETNOFARMASI SUKU TENGGER KECAMATAN SENDURO KABUPATEN LUMAJANG
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ETNOFARMASI SUKU TENGGER KECAMATAN SENDURO KABUPATEN
LUMAJANG
SKRIPSI
Diajukan untuk Memenuhi Persyaratan Penyelesaian Program Sarjana Farmasi
Fakultas Farmasi Universitas Jember
Oleh
Weka Sidha Bhagawan
062210101047
FAKULTAS FARMASI
UNIVERSITAS JEMBER
2011
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
PERSEMBAHAN
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
Skripsi
ini
saya
persembahkan
untuk
:
t
t
p
hhttp
hhttp
1.
id.id
.
c
a
je. j.ac
e
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
//:d
p //
Ibunda Yuniarti dan Ayahanda Sugeng Sunarbowo yang tercinta, terimakasih
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
atas segala kasihne
sayang,
. dukungan moril dan materil,
e
e
nej. nasehat, serta untaianilibdoa
nej.
.bu.unej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
li
gigili keberhasilan;
idgigimengiringi
idmencapai
idgigili
yang
langkahku untuk
d
/:selalu
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp Trian Sidha Minggarwati
hthttyang
hthttp doa dan
2. Adikku
telah senantiasa memberikan
semangat dalam setiap langkahku;
d
d.id
dd
d
i
.
c
aj.ca.ci .id
aj.ac 3. Keluarga Besar Moelyadi
aj.ca.ci .idan
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Yanimun
yang
selalu
memberikan
dukungan
dan
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
gigildemi meraih cita-citaku; //digigil
idgigil
idgigil
iddoa
untaian
//:d
//:d
//:d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
p
hhttpyang telah
hhttp
hhttp
4. Guru-guruku
sejak taman kanak-kanak
hingga perguran tinggi
h
h
memberikan ilmu dan seluruh
id.id kemampuanya untuk membimbingku;
id.id
.
.
ca.cid.id
ca.cid.id
c
c
a
a
a
a
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
e
e
e
e
5. Almamater Universitas
nej.
nej.
nej. Jember;
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
6.
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ii
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
. sempurna, melainkanune
e
e
e
n
Orang yang paling
otak
nejyang
nej. bukanlah orang dengan
nej.
.b.unej
.bu.n
.bu.sempurna
.bu.n
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
orang
yang
dapat
mempergunakan
sebaik-baiknya
dari
bagian
otaknya
yang
kurang
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
MOTTO
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Allah akan meninggikan orang-orang yang beriman diantara kamu dan orang-orang
yang diberi
.iddilmu pengetahuan beberapa derajat.
.idd
je.aj.cac.i
je.aj.cac.i
e
e
n
n
u
u
igliibli.b.un(terjemahan Surat Al-Mujadalah
igliibli.b.unayat 11)
g
g
i
i
d
d
i
i
:// /d
:// /d
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
atau
.id
.id
c c.idkeras.
Rumpun
.aj.cac.idterkuat tumbuh di atas tanah
ejbambu
ej.aj.ayang
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:Alam
(Mahasiswa Pecinta
Pring Kuning)
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
atau
sempurna.
(Aristoteles)
iii
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
NIM : 062210101047
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
menyatakan
Suku
thttp skripsi yang berjudul Etnofarmasi
p
hthttp dengan sesungguhnya hbahwa
hthttp
h
PERNYATAAN
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil tangan dibawah ini ://didgigil
Saya yang
bertanda
//:d
//:d
:
/
/
/
/
/
p
t
t
p
hhttp
hthtp
ttp:/
nama : Weka Sidha Bhagawan
Tengger Kecamatan Senduro Kabupaten Lumajang adalah benar-benar hasil karya
d
d
d.id
id.id
substansi disebutkan
dan belum
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id sendiri, kecuali jika dalam
aj.ca.cpengutipan
aj.ca.cisumbernya,
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne instansi manapun, iserta
ne karya jiplakan. ilSaya
.bu.n
.bu.n
.bu.pada
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
pernah
diajukan
bukan
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
bertanggung
jawab
atas
keabsahan
dan
kebenaran
isinya
sesuai
dengan
sikap
p
hhttp ilmiah
hhttp
hhttp
h
yang harus dijunjung tinggi.
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Demikian pernyataan
u.n
nej.
nej. tanpa adanya tekanan
nej. ini saya buat dengan
nej.
.bu.n
.bsebenarnya,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
li
ili pihak manapun serta //bersedia
idgigijika
idgigili mendapat sanksi akademik
idgig
idgigili
d
dan paksaan
dari
/:d
/:d
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ternyata dikemudian hari pernyataan ini tidak benar.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
Jember, Desembar
2010
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
Weka Sidha Bhagawan
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Yang menyatakan,
NIM 062210101047
iv
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
SKRIPSI
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
ETNOFARMASI
SUKU TENGGER
SENDUROhKABUPATEN
thttp
p
tp
hthttp
hthtKECAMATAN
h
LUMAJANG
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
Oleh
.cid.id
ca.cid.id
c
a
a
.
.
j
j
a
.
.
e
e
nej
nej
.bu.n
.bu.n
Weka Sidha Bhagawan
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
062210101047
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
gigil
idPembimbing
Dosen
Utama
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
gigil
idApt.
idgAmrun
igil Hidayat. S.Si., M.Farm.,
: tMoch.
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Pembimbing
Dosen Pembimbing Anggota : Dra. Umiyah. M.Sc., agr.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
v
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id PENGESAHAN ej.aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
vi
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id
.id
ac
nej.
b.u
ili
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id
ac
nej.
b.u
gili
://di
http
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id
ac
nej.
b.u
gili
://di
http
h
ac
nej.
b.u
gili
://di
http
h
RINGKASAN
Etnofarmasi Suku Tengger Kecamatan Senduro Kabupaten Lumajang. Weka
Sidha Bhagawan, 062210101047; 2011; 94 halaman; Fakultas Farmasi, Universitas
Jember.
Etnofarmasi adalah sebuah ilmu interdisiplin yang mempelajari tentang
bahan-bahan obat, cara penggunaan bahan-bahan obat tersebut sebagai penciri
budaya dalam suatu kelompok masyarakat. Studi ini meliputi studi tentang:
identifikasi, klasifikasi dan kategorisasi pengetahuan bahan alam yang dimanfaatkan
sebagai obat (etnobiologi), preparasi sediaan obat (etnofarmasetika), efek yang
diklaim berasal dari sediaan obat tersebut (etnofarmakologi) dan aspek sosial
pengobatan yang berpengaruh pada penggunaan sediaan obat tersebut (etnomedisin).
Salah satu dari sekian banyak suku bangsa di Indonesia yang penduduknya
masih memegang teguh ajaran dari para leluhurnya adalah Suku Tengger. Wilayah
Suku Tengger yang terdapat di Kabupaten Lumajang merupakan suatu wilayah
minoritas yang ditempati sebagian dari komunitas Suku Tengger. Wilayah tersebut
berada di Kecamatan Senduro yang hanya terdiri dari dua desa yaitu Desa Argosari
dan Desa Ranupani. Selain itu, secara geografis Suku Tengger pada Kabupaten
Lumajang terletak jauh dari pusat ritual kebudayaan masyarakat Suku Tengger, yang
umumnya berada di sekitar kawah gunung Bromo. Oleh karena itu perlu dilakukan
penelitian etnofarmasi di Suku Tengger Kecamatan Senduro Kabupaten Lumajang,
agar kelestarian pengetahuan maupun penggunaan obat tradisional tetap terjaga dan
dapat digunakan sebagai referensi dasar untuk pengembangan obat baru.
Pada penelitian ini Terinventarisasi 26 jenis penyakit dalam 8 kategori
penyakit yang diobati dengan menggunakan obat tradisional pada Suku Tengger
kecamatan Senduro kabupaten Lumajang. Didapatkan juga 54 spesies tumbuhan, 2
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
vii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
spesies hewan, dan 3 bahan mineral yang digunakan sebagai obat tradisional pada
d
.cid.id Kabupaten Lumajang..ac.cid.id
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id Suku Tengger Kecamatan
aj.cSenduro
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
e
e
e
e
j
nej
ne
ne penelitian, terinventarisasi
ne82
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
Berdasarkan
hasil
resep tradisional ilyang
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
/Kabupaten
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
dimanfaatkan
untuk
pengobatan
pada
Suku
Tengger
Kecamatan
Senduro
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
Lumajang. Bahan-bahan obat yang terdapat pada Suku Tengger Kecamatan Senduro
d.id
dapat dipakai secara
maupun dibuat
ca.cid.id Kabupaten Lumajang penggunaannya
ca.cid.id
ca.citunggal
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.suatu penyakit tertentu.
npenggunaan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
ramuan
untuk
mengobati
Cara
bahan-bahan
obat
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp daripada digunakan secara
tersebut
p
hthttpcenderung digunakan secarahperoral
hthtopikal.
ttp
h
Berdasarkan metode Informant Concencus Factor dan Use Value, terdapat 12
d
ca.cid.id 6 jenis penyakit yangj.aberpotensi
ca.cid.id untuk dilakukan j.aca.cid.id
aj.ca.ci .id spesies tumbuhan untuk
amengobati
.
.
j
j
.
.
e
e
e
e
n
n
n
n
ej.
e
ej
ej
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
uji
bioaktivitas
lebih
mendalam
dari
Suku
Tengger
Kecamatan
Senduro
Kabupaten
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
d
d
d
/
/
/
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
Lumajang.
p
hthtp
hthtp
hthtp
ttp: tersebut
ttp: Spesies tumbuhan yang digunakan
ttp: untuk mengbati jenis penyakit
h
antara lain; Adas (Foeniculum vulgare Mill.) untuk pengobatan batuk dan demam,
id.idluka gores, Bawang
.cid.id
ca.cid.id
ca.dan
caL.)
ca.cid.id Sempretan (Bidens pilosa
untuk pengobatan afrodisiak
a
a
a
a
c
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
ej.
nej.
ndan
neL.)
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Putih
(Allium
sativum
untuk
pengobatan
batuk
nyeri
otot,
Jambu
Wer
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
(Elaeocarpus
longifolius Blume) untuk
hthttp calamus
hthttppengobatan diare, Dringu (Acorus
hthttp
h
L.) untuk pengobatan demam, Ampet (Cratoxylon formosum Dyer.) untuk
d
dd
.cid.id
.cid.id(Borreria laevis Griseb.) .untuk
nyeri otot j.ac
aj.ca.ci .id pengobatan diare, Tepung
aj.ca.ci .ipengobatan
aj.caOtot
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
e
n
nej
ne pengobatan batuk, Pulosari
ne (Belum Teridentifikasi)
ne
.bu.n
.bu.n
.buuntuk
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
dan
luka
gores,
Permenan
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
(Alyxia
demam dan diare,
hhttpPurwoceng
hhttpreinwardtii Blume) untukhhpengobatan
ttp
h
(Pimpinella pruatjan Molkenb.) untuk pengobatan afrodisiak dan luka gores,
.cid.id
ca.cid.id Benn.) untuk pengobatan
ca.cid.id Pronojiwo (Euchresta horsfieldii
ca.cid.id
afrodisiak,
dan Sri Pandak j.ac
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
e
nej.
nej.
nej. pengobatan luka gores.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
(Plantago
major
L.)
untuk
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
viii
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
gigil ke hadirat Allah SWT//datas
g il
idgigil
idsyukur
Puji
dan
karunia:p//:d
:p//:d
:p://idigsegala limpahan rahmat
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
h tt
hhtt skripsi yang berjudul Etnofarmasi
Nya hsehingga
penulis dapat meyelesaikan
Suku
h
id.id Tengger kecamatan Senduro
id.idKabupaten Lumajang. Skripsi
id.idini disusun sebagai
.
.
.
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
prasyarat untuk memperoleh
Farmasi Universitas
j.
u.n
nej.
nej. gelar sarjana farmasi
neFakultas
nej.
.bu.n
.bu.n
.bpada
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
Jember.://d/idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
p
hthttp
ht ttp
hthttp
Penyusunan skripsi ini tidak hterlepas dari bantuan dari berbagai
pihak dan
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PRAKATA
oleh karena itu penulis ingin
mengucapkan terima kasih d
yang sebesar-besarnya
.cid.id
.cid.id
.ci .id
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
kepada :
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
il Drs. Bambang Kuswandi,
il
idgigil
idgigil
idgigProf.
idgigMSc.,
1. Bapak
Ph.D. selaku Dekan
Fakultas
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
Farmasi Universitas Jember yang
telah membimbing dan membina
selama
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
menuntut ilmu di bangku
id kuliah;
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
2. Bapak Moch.Amrun
dosen pembimbing
n
nej.
nejselaku
nej. Hidayat S.Si., M.Si.,
.bu.n
.bu.Apt.
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
gigili
ili Ibu Dra. Umiyah. M.Sc.,
ianggota
idg
idgigdan
igiliselaku dosen pembimbing
/:d
/:d
/:d
utama
agr.
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
yang telah bersedia memberikan saran dan bantuan selama penelitian dan
h
penulisan skripsi ini; id
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
3. Ibu Evi Umayah
Ibu
ne
neDr. Iis Nur Asyiah, SP.,ilibMP
neUlfa. S.Si., M.Si., Apt.ilidan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
l
i
i
i
i
il penguji yang telah /banyak
idgiwaktu
idgigilmemberikan bantuan, saran,
idgigdosen
gil
selaku
:p//:d
:p/:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
dan perhatiannya dalam penulisan
skripsi ini;
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
4. Seluruh bapak dan ibu
.id dosen Fakultas Farmasi Universitas
.id Jember, atas ilmu
cac.id
ca.cid.id
cac.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
yang telah.diajarkan;
u.n
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
ili
ili tuaku Yuniarti dan Sugeng
idgigorang
idgiSidha
idgigSunarbowo,
gili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
5.tpKedua
serta adikku
Trian
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
Minggarwati atas doa, perhatian, kasih sayang dan dukungannya selama ini;
h
h
6. Keluarga Besar Moelyadi
dan doa.idd dan Yanimun, atas segala.iddukunganya
d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.cac.i
aj.ca.ci .id
aj.cac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
doanya; b.un
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
gigil
idNur
idgigil
idgdoa
igildan dukunganya selama
//:d
7.tpUlik
Indah, atas segala perhatian,
:p//:d
:pini;
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ix
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
8. Bapak Karyoleh dan keluarga, yang telah banyak sekali membantu peneliti
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej dan keluarga, terimakasih
nej banyak atas kehangatan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
9. Bapak iliParningotan
b
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:d
:p//di
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
perhatian
dan
kasih
sayang
selama
lapangan;
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
d
saat berada di lapangan;
ac.ci .id
h
10. Rekan kerjaku selama penyusunan skripsi ini, Rizki Pamungkas yang telah
menemani selama
penelitian ini;
c.cid.id
.amengerjakan
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
j
a
e
e
e
u.n
nej. kosan, Wika Admaja,
nej.Rahman, Didik Sugianto,
nej.
.bu.n
.bZaenur
.bu.n
u
u
u
b
b
b
11. Sahabat-sahabatku
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
ini;
p dukungan dan semangatnya
p
hthttatas
hthttselama
hthttp
h
12. Teman-teman konservasi etnofarmasi Mahasiswa Pecinta Alam Pring Kuning,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
a
.
.
.
e
e
e
ej
nej
nangkatan
nej Tri Muji, Rinakit Pria,ilibRio
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
13. Teman-teman
2006,
Annas
Fahmiruddin,
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:Eka,
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp warna
hhttp Ade Putra, dan Slamet
hhRiyadi
ttp terimakasih telah memberikan
.id
teruskanlah perjuangan
j.ac c.idselama ini;
h
dalam kehidupanku;
.cid.id
ca.cid.id
cpersatu.
ca.cid.idtidak dapat disebutkan satu
ca.cid.id 14. Serta semua pihak
yang
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
.
e
e
e
e
n
nej.
nejsempurna,
nej. bahwa skripsi ini ijauh
nej.
.bu.n
.bu.dari
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Penulis
menyadari
oleh
karena
itu
l
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpuntuk kesempurnaan skripsi
p Semoga
p
penulis
saran
hthttini.
hthttpmengharapkan kritik dan h
h
skripsi ini dapat memberikan manfaat bagi ilmu pengetahuan dalam dunia farmasi
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
x
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
Halaman
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
DAFTAR ISI
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
HALAMAN JUDUL .............................................................................................. i
ii
ca.cid.id HALAMAN PERSEMBAHAN
ca.cid.id ...........................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne..........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
HALAMAN
MOTTO
iii
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
iv
p
hthttp PERNYATAAN..............................................................................
hthttp
hthttp
HALAMAN PEMBIMBINGAN ...........................................................................v
d
d
d
d
vi
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id HALAMAN PENGESAHAN
aj.ca.ci .id..............................................................................
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
RINGKASAN
......................................................................................................
vii
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
PRAKATA
ix
p
hhttp
hhttp ............................................................................................................
hhttp
h
DAFTAR ISI ...........................................................................................................x
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR TABEL ................................................................................................
xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.
n..........................................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
DAFTAR
GAMBAR
xvi
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
DAFTAR
hthttp xvii
hthttp
hthttp LAMPIRAN .....................................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
BAB 1. PENDAHULUAN
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
1.2 Rumusan
Masalah
.................................................................................
3
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
4
hhtt
hhtt
hh1.3
tt Tujuan Penelitian ..................................................................................
.i
.ci .id
1.1 Latar Belakang
1
j.acac.id
j.aca......................................................................................
h
1.4 Manfaat Penelitian ................................................................................4
ca.cid.id
ca.cid.id BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
2.1 /d
Tinjauan
............................................................
idgigili Tentang Etnofarmasi
idgigili
idgig6ili
idgigili
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
thttp
p
hth2.2
hthttp
ttp Pengobatan Tradisional h........................................................................
7
h
2.2.1 Kelebihan dan Kelemahan Obat Tradisional .................................9
c.idid
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.une
.bu.n
.bu.une
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
il
idgigiKeadaan
idgi10
idgigSenduro
Geografis Kecamatan
......................................
gil
d
:p//:2.3.1
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 2.3.2 Karakteristik Suku Tengger
hhtt
hhtt .........................................................
11
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
c.idid
a c.
2.3 Tinjauan nTentang
10
ej.aj.ac.Suku Tengger .......................................................
nej. j.a
xi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
2.3.3 Flora dan Fauna di Taman Nasional Bromo Tengger Semeru .....13
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id BAB III METODOLOGI
aj.caPENELITIAN
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne ....................................................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
3.1 Jenis
Penelitian
15
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
//:d
//:d
//:...........................................................
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
3.2
Tempat
dan
Waktu
Penelitian
t
t
t
p
hhttp 15
hhttp
hhttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
3.3 Populasi dan Sampel ...........................................................................15
id
3.3.1 Populasi.a
........................................................................................
15
c.cid.id
.ac.c.id
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
j.
ne..........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
3.3.2
Sampel
16
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp ........................................................
hthttp 3.3.3 Teknik PengambilanhSampel
hthttp 16
h
3.4 Definisi Operasional .............................................................................16
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nejPenyakit .........................................................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.4.2
Kategori
16
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp 17
hh3.5
hh..................................................................
ttpTeknik Pengumpulan Data
ttp
.id
.id
3.4.1 Obat Tradisional
16
j.ac c.id ...........................................................................
j.ac c.id
h
3.6 Instrumen Penelitian ............................................................................17
d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.Penelitian
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.8 Prosedur
..............................................................................
19
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
hthttp 19
hthttp 3.8.1 Menentukan Sampelh.....................................................................
.i
.i
3.7 Rancangan Penelitian
18
j.ac c.id
j.ac c.id ...........................................................................
h
3.8.2 Interview Informan .......................................................................19
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
u.n
nej
nej
nej .....................................................................................
.bu.n
.bu.n
.bAnalisis
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.9 Metode
20
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
20
hhtt
hhtt
hhtt 3.9.1 Pengumpulan Data ........................................................................
.i
d
3.8.3 Analisisj.Hasil
Informan ................................................
20
aca.ci .iInterview
j.acac.id
h
3.9.2 Analisis Data.................................................................................21
ca.cid.id ......................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
3.10 Skema Kerja
Penelitian
23
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigiliDAN PEMBAHASAN://didgigili
idgigili
idgigili
BAB IV:/HASIL
/:d
/:d
//:d
/
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
p
p
hth4.1
hthttp
hthttdengan
ttp Jenis Penyakit yang Diobati
Menggunakan Obat
h
Tradisional oleh Suku Tengger ..........................................................24
c.id.id
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.b.un
.bu.n
.b.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigilTengger Sebagai Obat://Tradisional
idgigil
idgigil
Serta Bagian yang
d
d
//:d
:p//:Suku
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
hhtt Digunakan
hhttp 24
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
c.id.id
je.aj.ac dan Bahan Mineral nyang
j.aac
4.2 Tumbuhan,
uneHewan,
u eej.Digunakan oleh
xii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
25
4.3 Cara Pembuatan Obat Tradisional Oleh Suku Tengger
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nejTradisional Oleh Suku
nej
.bu.n
.buObat
.bu.n
u
u
u
Sebagai
Tengger
25
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:Tumbuhan,
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
4.5
Hewan
dan
Bahan
Mineral
yang
Berpotensi
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
id
.cid.id Mineral
4.4 Cara Penggunaan
.ac.c.idTumbuhan, Hewan dan.acBahan
h
untuk Dilakukan Uji Bioaktivitas Lebih Mendalam dari Suku
26
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.Fitokimia atau ilib.bu.n
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
4.6 Analisis
Kegunaan
dengan
Pendekatan
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp Kemotaksonomi
hthttp
hthttp 32
Tengger
4.6.1 Adas (Foeniculum vulgare Mill.) untuk pengobatan demam
h
32
33
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej (Bidens pilosa L.) untuk
nej
.bu.n
.bu.n
.bupengobatan
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
4.6.3
Sempretan
lemah
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
:p//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
syahwat
hhttp 33
hhtt
hhttp
.id
.id
4.6.2 Adas (Foeniculum
j.ac c.id vulgare Mill.) untuk pengobatan
j.ac c.id batuk
4.6.4 Sempretan (Bidens pilosa L.) untuk pengobatan luka gores
h
34
d
ca.cid.id
ca.cid.id batuk
ca.cid.i(Allium
34
4.6.5 Bawangj.Putih
sativum L.) untukjpengobatan
a
a
a
.
.
j
e
e
e
j.
j.
nej.
nepengobatan
nePutih
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
4.6.6
Bawang
(Allium
sativum
L.)
untuk
nyeri
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
otot
hthttp 34
hthttp
hthttp
h
4.6.7 Jambu Wer (Elaeocarpus longifolius Blume) untuk
d
ca.cid.id
ca.cid.id
35
a
a
.
.
j
j
.
.
.
e
e
e
j
u.n
nej
nej demam
ne(Acorus
.bu.n
.bpengobatan
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
4.6.8
Dringu
calamus
L.)
untuk
35
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
36
Dyer.) untuk pengobatan
hhdiare
hhtt
hhtt 4.6.9 Ampet (Cratoxylon formosum
tt
.i .id
pengobatan
j.acacdiare
h
4.6.10 Tepung Otot (Borreria laevis Griseb.) untuk pengobatan
id
ca.cid.id
ca.cid.id
36
a
a
.
.
j
j
.
e
e
e
nej.
nejuntuk
nej.Otot (Borreria laevisilibGriseb.)
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
4.6.11
Tepung
pengobatan
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp 37
hthttp
luka gores
nyeri jotot
.aca.c.id
4.6.12 Permenan (Belum Teridentifikasi) untuk pengobatan batuk
h
37
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
id.id
.cid.id reinwardtii Blume) untuk
aj.ca(Alyxia
aj.ca.ci .id
aj.ca.cpengobatan
4.6.13 Pulosari
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
demam
38
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 4.6.14 Pulosari (Alyxia reinwardtii
hhdiare
hhtt
tt
38
Blume) untuk pengobatan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
xiii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
39
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
u.n
u.n
nej
nej (Pimpinella pruatjan
nej untuk
.bu.n
.b
.bMolkenb.)
u
u
u
4.6.16
Purwoceng
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
pengobatan
luka
gores
39
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
4.6.15 Purwoceng (Pimpinella pruatjan Molkenb.) untuk
did syahwat
pengobatan
ac.ci .lemah
4.6.17 Pronojiwo (Euchresta horsfieldii Benn.) untuk pengobatan
d
lemah .syahwat
ac.ci .id
39
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
j
a
e
e
e
ej.
nej. (Plantago major L.)
npengobatan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
4.6.18
Sri
Pandak
untuk
luka
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
gores
hthttp
hthttp
hthttp 40
h
BAB V PENUTUP
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
5.2 Saran
l
i
i
idgigil
//:d
:
/
/
p
t
t
LAMPIRAN
hhttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
41
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
5.1 Kesimpulan
xiv
41
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
Halaman
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhdan
tt atau Digunakan oleh Sukuhhtt
3.1hDaftar
htt Tumbuhan yang Diketahui
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
DAFTAR TABEL
Tengger Sebagai Obat .....................................................................................20
.cid.idTengger
ca.cid.id 3.2 Daftar Hewan yang jDiketahui
ca.cid.id dan atau Digunakan oleh
caSuku
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Sebagai
idgigili
idgObat
idgigili
idgi20
gili
igili ...................................................................................................
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Bahan Mineral yang Diketahui
p
hthttpdan atau Digunakan oleh Suku
hthttp
3.3hDaftar
h
21
Tengger Sebagai Obat
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 3.4 Tabulasi Jenis Penyakit
aj.cadan
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
Cara Pengobatannya ...........................................
21
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
4.1 Jenis Penyakit
yang
idgigil
idgigil
idgigil dalam Kategori Penyakit
idgigilDiobati dengan
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ETNOFARMASI SUKU TENGGER KECAMATAN SENDURO KABUPATEN
LUMAJANG
SKRIPSI
Diajukan untuk Memenuhi Persyaratan Penyelesaian Program Sarjana Farmasi
Fakultas Farmasi Universitas Jember
Oleh
Weka Sidha Bhagawan
062210101047
FAKULTAS FARMASI
UNIVERSITAS JEMBER
2011
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
PERSEMBAHAN
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
Skripsi
ini
saya
persembahkan
untuk
:
t
t
p
hhttp
hhttp
1.
id.id
.
c
a
je. j.ac
e
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
//:d
p //
Ibunda Yuniarti dan Ayahanda Sugeng Sunarbowo yang tercinta, terimakasih
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
atas segala kasihne
sayang,
. dukungan moril dan materil,
e
e
nej. nasehat, serta untaianilibdoa
nej.
.bu.unej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
li
gigili keberhasilan;
idgigimengiringi
idmencapai
idgigili
yang
langkahku untuk
d
/:selalu
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp Trian Sidha Minggarwati
hthttyang
hthttp doa dan
2. Adikku
telah senantiasa memberikan
semangat dalam setiap langkahku;
d
d.id
dd
d
i
.
c
aj.ca.ci .id
aj.ac 3. Keluarga Besar Moelyadi
aj.ca.ci .idan
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Yanimun
yang
selalu
memberikan
dukungan
dan
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
gigildemi meraih cita-citaku; //digigil
idgigil
idgigil
iddoa
untaian
//:d
//:d
//:d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
p
hhttpyang telah
hhttp
hhttp
4. Guru-guruku
sejak taman kanak-kanak
hingga perguran tinggi
h
h
memberikan ilmu dan seluruh
id.id kemampuanya untuk membimbingku;
id.id
.
.
ca.cid.id
ca.cid.id
c
c
a
a
a
a
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
e
e
e
e
5. Almamater Universitas
nej.
nej.
nej. Jember;
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
6.
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ii
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
. sempurna, melainkanune
e
e
e
n
Orang yang paling
otak
nejyang
nej. bukanlah orang dengan
nej.
.b.unej
.bu.n
.bu.sempurna
.bu.n
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
orang
yang
dapat
mempergunakan
sebaik-baiknya
dari
bagian
otaknya
yang
kurang
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
MOTTO
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Allah akan meninggikan orang-orang yang beriman diantara kamu dan orang-orang
yang diberi
.iddilmu pengetahuan beberapa derajat.
.idd
je.aj.cac.i
je.aj.cac.i
e
e
n
n
u
u
igliibli.b.un(terjemahan Surat Al-Mujadalah
igliibli.b.unayat 11)
g
g
i
i
d
d
i
i
:// /d
:// /d
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
atau
.id
.id
c c.idkeras.
Rumpun
.aj.cac.idterkuat tumbuh di atas tanah
ejbambu
ej.aj.ayang
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:Alam
(Mahasiswa Pecinta
Pring Kuning)
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
atau
sempurna.
(Aristoteles)
iii
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
NIM : 062210101047
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
menyatakan
Suku
thttp skripsi yang berjudul Etnofarmasi
p
hthttp dengan sesungguhnya hbahwa
hthttp
h
PERNYATAAN
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil tangan dibawah ini ://didgigil
Saya yang
bertanda
//:d
//:d
:
/
/
/
/
/
p
t
t
p
hhttp
hthtp
ttp:/
nama : Weka Sidha Bhagawan
Tengger Kecamatan Senduro Kabupaten Lumajang adalah benar-benar hasil karya
d
d
d.id
id.id
substansi disebutkan
dan belum
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id sendiri, kecuali jika dalam
aj.ca.cpengutipan
aj.ca.cisumbernya,
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne instansi manapun, iserta
ne karya jiplakan. ilSaya
.bu.n
.bu.n
.bu.pada
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
pernah
diajukan
bukan
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
bertanggung
jawab
atas
keabsahan
dan
kebenaran
isinya
sesuai
dengan
sikap
p
hhttp ilmiah
hhttp
hhttp
h
yang harus dijunjung tinggi.
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Demikian pernyataan
u.n
nej.
nej. tanpa adanya tekanan
nej. ini saya buat dengan
nej.
.bu.n
.bsebenarnya,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
li
ili pihak manapun serta //bersedia
idgigijika
idgigili mendapat sanksi akademik
idgig
idgigili
d
dan paksaan
dari
/:d
/:d
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ternyata dikemudian hari pernyataan ini tidak benar.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
Jember, Desembar
2010
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
Weka Sidha Bhagawan
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Yang menyatakan,
NIM 062210101047
iv
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
SKRIPSI
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
ETNOFARMASI
SUKU TENGGER
SENDUROhKABUPATEN
thttp
p
tp
hthttp
hthtKECAMATAN
h
LUMAJANG
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
Oleh
.cid.id
ca.cid.id
c
a
a
.
.
j
j
a
.
.
e
e
nej
nej
.bu.n
.bu.n
Weka Sidha Bhagawan
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
062210101047
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
gigil
idPembimbing
Dosen
Utama
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
gigil
idApt.
idgAmrun
igil Hidayat. S.Si., M.Farm.,
: tMoch.
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Pembimbing
Dosen Pembimbing Anggota : Dra. Umiyah. M.Sc., agr.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
v
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id PENGESAHAN ej.aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
vi
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id
.id
ac
nej.
b.u
ili
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id
ac
nej.
b.u
gili
://di
http
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id
ac
nej.
b.u
gili
://di
http
h
ac
nej.
b.u
gili
://di
http
h
RINGKASAN
Etnofarmasi Suku Tengger Kecamatan Senduro Kabupaten Lumajang. Weka
Sidha Bhagawan, 062210101047; 2011; 94 halaman; Fakultas Farmasi, Universitas
Jember.
Etnofarmasi adalah sebuah ilmu interdisiplin yang mempelajari tentang
bahan-bahan obat, cara penggunaan bahan-bahan obat tersebut sebagai penciri
budaya dalam suatu kelompok masyarakat. Studi ini meliputi studi tentang:
identifikasi, klasifikasi dan kategorisasi pengetahuan bahan alam yang dimanfaatkan
sebagai obat (etnobiologi), preparasi sediaan obat (etnofarmasetika), efek yang
diklaim berasal dari sediaan obat tersebut (etnofarmakologi) dan aspek sosial
pengobatan yang berpengaruh pada penggunaan sediaan obat tersebut (etnomedisin).
Salah satu dari sekian banyak suku bangsa di Indonesia yang penduduknya
masih memegang teguh ajaran dari para leluhurnya adalah Suku Tengger. Wilayah
Suku Tengger yang terdapat di Kabupaten Lumajang merupakan suatu wilayah
minoritas yang ditempati sebagian dari komunitas Suku Tengger. Wilayah tersebut
berada di Kecamatan Senduro yang hanya terdiri dari dua desa yaitu Desa Argosari
dan Desa Ranupani. Selain itu, secara geografis Suku Tengger pada Kabupaten
Lumajang terletak jauh dari pusat ritual kebudayaan masyarakat Suku Tengger, yang
umumnya berada di sekitar kawah gunung Bromo. Oleh karena itu perlu dilakukan
penelitian etnofarmasi di Suku Tengger Kecamatan Senduro Kabupaten Lumajang,
agar kelestarian pengetahuan maupun penggunaan obat tradisional tetap terjaga dan
dapat digunakan sebagai referensi dasar untuk pengembangan obat baru.
Pada penelitian ini Terinventarisasi 26 jenis penyakit dalam 8 kategori
penyakit yang diobati dengan menggunakan obat tradisional pada Suku Tengger
kecamatan Senduro kabupaten Lumajang. Didapatkan juga 54 spesies tumbuhan, 2
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
vii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
spesies hewan, dan 3 bahan mineral yang digunakan sebagai obat tradisional pada
d
.cid.id Kabupaten Lumajang..ac.cid.id
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id Suku Tengger Kecamatan
aj.cSenduro
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
e
e
e
e
j
nej
ne
ne penelitian, terinventarisasi
ne82
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
Berdasarkan
hasil
resep tradisional ilyang
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
/Kabupaten
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
dimanfaatkan
untuk
pengobatan
pada
Suku
Tengger
Kecamatan
Senduro
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
Lumajang. Bahan-bahan obat yang terdapat pada Suku Tengger Kecamatan Senduro
d.id
dapat dipakai secara
maupun dibuat
ca.cid.id Kabupaten Lumajang penggunaannya
ca.cid.id
ca.citunggal
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.suatu penyakit tertentu.
npenggunaan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
ramuan
untuk
mengobati
Cara
bahan-bahan
obat
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp daripada digunakan secara
tersebut
p
hthttpcenderung digunakan secarahperoral
hthtopikal.
ttp
h
Berdasarkan metode Informant Concencus Factor dan Use Value, terdapat 12
d
ca.cid.id 6 jenis penyakit yangj.aberpotensi
ca.cid.id untuk dilakukan j.aca.cid.id
aj.ca.ci .id spesies tumbuhan untuk
amengobati
.
.
j
j
.
.
e
e
e
e
n
n
n
n
ej.
e
ej
ej
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
uji
bioaktivitas
lebih
mendalam
dari
Suku
Tengger
Kecamatan
Senduro
Kabupaten
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
d
d
d
/
/
/
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
Lumajang.
p
hthtp
hthtp
hthtp
ttp: tersebut
ttp: Spesies tumbuhan yang digunakan
ttp: untuk mengbati jenis penyakit
h
antara lain; Adas (Foeniculum vulgare Mill.) untuk pengobatan batuk dan demam,
id.idluka gores, Bawang
.cid.id
ca.cid.id
ca.dan
caL.)
ca.cid.id Sempretan (Bidens pilosa
untuk pengobatan afrodisiak
a
a
a
a
c
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
ej.
nej.
ndan
neL.)
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Putih
(Allium
sativum
untuk
pengobatan
batuk
nyeri
otot,
Jambu
Wer
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
(Elaeocarpus
longifolius Blume) untuk
hthttp calamus
hthttppengobatan diare, Dringu (Acorus
hthttp
h
L.) untuk pengobatan demam, Ampet (Cratoxylon formosum Dyer.) untuk
d
dd
.cid.id
.cid.id(Borreria laevis Griseb.) .untuk
nyeri otot j.ac
aj.ca.ci .id pengobatan diare, Tepung
aj.ca.ci .ipengobatan
aj.caOtot
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
e
n
nej
ne pengobatan batuk, Pulosari
ne (Belum Teridentifikasi)
ne
.bu.n
.bu.n
.buuntuk
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
dan
luka
gores,
Permenan
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
(Alyxia
demam dan diare,
hhttpPurwoceng
hhttpreinwardtii Blume) untukhhpengobatan
ttp
h
(Pimpinella pruatjan Molkenb.) untuk pengobatan afrodisiak dan luka gores,
.cid.id
ca.cid.id Benn.) untuk pengobatan
ca.cid.id Pronojiwo (Euchresta horsfieldii
ca.cid.id
afrodisiak,
dan Sri Pandak j.ac
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
e
nej.
nej.
nej. pengobatan luka gores.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
(Plantago
major
L.)
untuk
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
viii
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
gigil ke hadirat Allah SWT//datas
g il
idgigil
idsyukur
Puji
dan
karunia:p//:d
:p//:d
:p://idigsegala limpahan rahmat
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
h tt
hhtt skripsi yang berjudul Etnofarmasi
Nya hsehingga
penulis dapat meyelesaikan
Suku
h
id.id Tengger kecamatan Senduro
id.idKabupaten Lumajang. Skripsi
id.idini disusun sebagai
.
.
.
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
prasyarat untuk memperoleh
Farmasi Universitas
j.
u.n
nej.
nej. gelar sarjana farmasi
neFakultas
nej.
.bu.n
.bu.n
.bpada
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
Jember.://d/idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
p
hthttp
ht ttp
hthttp
Penyusunan skripsi ini tidak hterlepas dari bantuan dari berbagai
pihak dan
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PRAKATA
oleh karena itu penulis ingin
mengucapkan terima kasih d
yang sebesar-besarnya
.cid.id
.cid.id
.ci .id
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
kepada :
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
il Drs. Bambang Kuswandi,
il
idgigil
idgigil
idgigProf.
idgigMSc.,
1. Bapak
Ph.D. selaku Dekan
Fakultas
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
Farmasi Universitas Jember yang
telah membimbing dan membina
selama
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
menuntut ilmu di bangku
id kuliah;
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
2. Bapak Moch.Amrun
dosen pembimbing
n
nej.
nejselaku
nej. Hidayat S.Si., M.Si.,
.bu.n
.bu.Apt.
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
gigili
ili Ibu Dra. Umiyah. M.Sc.,
ianggota
idg
idgigdan
igiliselaku dosen pembimbing
/:d
/:d
/:d
utama
agr.
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
yang telah bersedia memberikan saran dan bantuan selama penelitian dan
h
penulisan skripsi ini; id
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
3. Ibu Evi Umayah
Ibu
ne
neDr. Iis Nur Asyiah, SP.,ilibMP
neUlfa. S.Si., M.Si., Apt.ilidan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
l
i
i
i
i
il penguji yang telah /banyak
idgiwaktu
idgigilmemberikan bantuan, saran,
idgigdosen
gil
selaku
:p//:d
:p/:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
dan perhatiannya dalam penulisan
skripsi ini;
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
4. Seluruh bapak dan ibu
.id dosen Fakultas Farmasi Universitas
.id Jember, atas ilmu
cac.id
ca.cid.id
cac.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
yang telah.diajarkan;
u.n
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
ili
ili tuaku Yuniarti dan Sugeng
idgigorang
idgiSidha
idgigSunarbowo,
gili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
5.tpKedua
serta adikku
Trian
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
Minggarwati atas doa, perhatian, kasih sayang dan dukungannya selama ini;
h
h
6. Keluarga Besar Moelyadi
dan doa.idd dan Yanimun, atas segala.iddukunganya
d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.cac.i
aj.ca.ci .id
aj.cac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
doanya; b.un
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
gigil
idNur
idgigil
idgdoa
igildan dukunganya selama
//:d
7.tpUlik
Indah, atas segala perhatian,
:p//:d
:pini;
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ix
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
8. Bapak Karyoleh dan keluarga, yang telah banyak sekali membantu peneliti
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej dan keluarga, terimakasih
nej banyak atas kehangatan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
9. Bapak iliParningotan
b
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:d
:p//di
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
perhatian
dan
kasih
sayang
selama
lapangan;
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
d
saat berada di lapangan;
ac.ci .id
h
10. Rekan kerjaku selama penyusunan skripsi ini, Rizki Pamungkas yang telah
menemani selama
penelitian ini;
c.cid.id
.amengerjakan
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
j
a
e
e
e
u.n
nej. kosan, Wika Admaja,
nej.Rahman, Didik Sugianto,
nej.
.bu.n
.bZaenur
.bu.n
u
u
u
b
b
b
11. Sahabat-sahabatku
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
ini;
p dukungan dan semangatnya
p
hthttatas
hthttselama
hthttp
h
12. Teman-teman konservasi etnofarmasi Mahasiswa Pecinta Alam Pring Kuning,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
a
.
.
.
e
e
e
ej
nej
nangkatan
nej Tri Muji, Rinakit Pria,ilibRio
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
13. Teman-teman
2006,
Annas
Fahmiruddin,
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:Eka,
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp warna
hhttp Ade Putra, dan Slamet
hhRiyadi
ttp terimakasih telah memberikan
.id
teruskanlah perjuangan
j.ac c.idselama ini;
h
dalam kehidupanku;
.cid.id
ca.cid.id
cpersatu.
ca.cid.idtidak dapat disebutkan satu
ca.cid.id 14. Serta semua pihak
yang
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
.
e
e
e
e
n
nej.
nejsempurna,
nej. bahwa skripsi ini ijauh
nej.
.bu.n
.bu.dari
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Penulis
menyadari
oleh
karena
itu
l
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpuntuk kesempurnaan skripsi
p Semoga
p
penulis
saran
hthttini.
hthttpmengharapkan kritik dan h
h
skripsi ini dapat memberikan manfaat bagi ilmu pengetahuan dalam dunia farmasi
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
x
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
Halaman
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
DAFTAR ISI
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
HALAMAN JUDUL .............................................................................................. i
ii
ca.cid.id HALAMAN PERSEMBAHAN
ca.cid.id ...........................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne..........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
HALAMAN
MOTTO
iii
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
iv
p
hthttp PERNYATAAN..............................................................................
hthttp
hthttp
HALAMAN PEMBIMBINGAN ...........................................................................v
d
d
d
d
vi
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id HALAMAN PENGESAHAN
aj.ca.ci .id..............................................................................
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
RINGKASAN
......................................................................................................
vii
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
PRAKATA
ix
p
hhttp
hhttp ............................................................................................................
hhttp
h
DAFTAR ISI ...........................................................................................................x
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR TABEL ................................................................................................
xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.
n..........................................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
DAFTAR
GAMBAR
xvi
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
DAFTAR
hthttp xvii
hthttp
hthttp LAMPIRAN .....................................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
BAB 1. PENDAHULUAN
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
1.2 Rumusan
Masalah
.................................................................................
3
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
4
hhtt
hhtt
hh1.3
tt Tujuan Penelitian ..................................................................................
.i
.ci .id
1.1 Latar Belakang
1
j.acac.id
j.aca......................................................................................
h
1.4 Manfaat Penelitian ................................................................................4
ca.cid.id
ca.cid.id BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
2.1 /d
Tinjauan
............................................................
idgigili Tentang Etnofarmasi
idgigili
idgig6ili
idgigili
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
thttp
p
hth2.2
hthttp
ttp Pengobatan Tradisional h........................................................................
7
h
2.2.1 Kelebihan dan Kelemahan Obat Tradisional .................................9
c.idid
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.une
.bu.n
.bu.une
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
il
idgigiKeadaan
idgi10
idgigSenduro
Geografis Kecamatan
......................................
gil
d
:p//:2.3.1
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 2.3.2 Karakteristik Suku Tengger
hhtt
hhtt .........................................................
11
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
c.idid
a c.
2.3 Tinjauan nTentang
10
ej.aj.ac.Suku Tengger .......................................................
nej. j.a
xi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
2.3.3 Flora dan Fauna di Taman Nasional Bromo Tengger Semeru .....13
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id BAB III METODOLOGI
aj.caPENELITIAN
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne ....................................................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
3.1 Jenis
Penelitian
15
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
//:d
//:d
//:...........................................................
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
3.2
Tempat
dan
Waktu
Penelitian
t
t
t
p
hhttp 15
hhttp
hhttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
3.3 Populasi dan Sampel ...........................................................................15
id
3.3.1 Populasi.a
........................................................................................
15
c.cid.id
.ac.c.id
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
j.
ne..........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
3.3.2
Sampel
16
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp ........................................................
hthttp 3.3.3 Teknik PengambilanhSampel
hthttp 16
h
3.4 Definisi Operasional .............................................................................16
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nejPenyakit .........................................................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.4.2
Kategori
16
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp 17
hh3.5
hh..................................................................
ttpTeknik Pengumpulan Data
ttp
.id
.id
3.4.1 Obat Tradisional
16
j.ac c.id ...........................................................................
j.ac c.id
h
3.6 Instrumen Penelitian ............................................................................17
d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.Penelitian
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.8 Prosedur
..............................................................................
19
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
hthttp 19
hthttp 3.8.1 Menentukan Sampelh.....................................................................
.i
.i
3.7 Rancangan Penelitian
18
j.ac c.id
j.ac c.id ...........................................................................
h
3.8.2 Interview Informan .......................................................................19
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
u.n
nej
nej
nej .....................................................................................
.bu.n
.bu.n
.bAnalisis
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.9 Metode
20
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
20
hhtt
hhtt
hhtt 3.9.1 Pengumpulan Data ........................................................................
.i
d
3.8.3 Analisisj.Hasil
Informan ................................................
20
aca.ci .iInterview
j.acac.id
h
3.9.2 Analisis Data.................................................................................21
ca.cid.id ......................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
3.10 Skema Kerja
Penelitian
23
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigiliDAN PEMBAHASAN://didgigili
idgigili
idgigili
BAB IV:/HASIL
/:d
/:d
//:d
/
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
p
p
hth4.1
hthttp
hthttdengan
ttp Jenis Penyakit yang Diobati
Menggunakan Obat
h
Tradisional oleh Suku Tengger ..........................................................24
c.id.id
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.b.un
.bu.n
.b.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigilTengger Sebagai Obat://Tradisional
idgigil
idgigil
Serta Bagian yang
d
d
//:d
:p//:Suku
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
hhtt Digunakan
hhttp 24
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
c.id.id
je.aj.ac dan Bahan Mineral nyang
j.aac
4.2 Tumbuhan,
uneHewan,
u eej.Digunakan oleh
xii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
25
4.3 Cara Pembuatan Obat Tradisional Oleh Suku Tengger
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nejTradisional Oleh Suku
nej
.bu.n
.buObat
.bu.n
u
u
u
Sebagai
Tengger
25
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:Tumbuhan,
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
4.5
Hewan
dan
Bahan
Mineral
yang
Berpotensi
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
id
.cid.id Mineral
4.4 Cara Penggunaan
.ac.c.idTumbuhan, Hewan dan.acBahan
h
untuk Dilakukan Uji Bioaktivitas Lebih Mendalam dari Suku
26
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.Fitokimia atau ilib.bu.n
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
4.6 Analisis
Kegunaan
dengan
Pendekatan
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp Kemotaksonomi
hthttp
hthttp 32
Tengger
4.6.1 Adas (Foeniculum vulgare Mill.) untuk pengobatan demam
h
32
33
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej (Bidens pilosa L.) untuk
nej
.bu.n
.bu.n
.bupengobatan
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
4.6.3
Sempretan
lemah
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
:p//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
syahwat
hhttp 33
hhtt
hhttp
.id
.id
4.6.2 Adas (Foeniculum
j.ac c.id vulgare Mill.) untuk pengobatan
j.ac c.id batuk
4.6.4 Sempretan (Bidens pilosa L.) untuk pengobatan luka gores
h
34
d
ca.cid.id
ca.cid.id batuk
ca.cid.i(Allium
34
4.6.5 Bawangj.Putih
sativum L.) untukjpengobatan
a
a
a
.
.
j
e
e
e
j.
j.
nej.
nepengobatan
nePutih
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
4.6.6
Bawang
(Allium
sativum
L.)
untuk
nyeri
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
otot
hthttp 34
hthttp
hthttp
h
4.6.7 Jambu Wer (Elaeocarpus longifolius Blume) untuk
d
ca.cid.id
ca.cid.id
35
a
a
.
.
j
j
.
.
.
e
e
e
j
u.n
nej
nej demam
ne(Acorus
.bu.n
.bpengobatan
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
4.6.8
Dringu
calamus
L.)
untuk
35
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
36
Dyer.) untuk pengobatan
hhdiare
hhtt
hhtt 4.6.9 Ampet (Cratoxylon formosum
tt
.i .id
pengobatan
j.acacdiare
h
4.6.10 Tepung Otot (Borreria laevis Griseb.) untuk pengobatan
id
ca.cid.id
ca.cid.id
36
a
a
.
.
j
j
.
e
e
e
nej.
nejuntuk
nej.Otot (Borreria laevisilibGriseb.)
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
4.6.11
Tepung
pengobatan
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp 37
hthttp
luka gores
nyeri jotot
.aca.c.id
4.6.12 Permenan (Belum Teridentifikasi) untuk pengobatan batuk
h
37
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
id.id
.cid.id reinwardtii Blume) untuk
aj.ca(Alyxia
aj.ca.ci .id
aj.ca.cpengobatan
4.6.13 Pulosari
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
demam
38
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 4.6.14 Pulosari (Alyxia reinwardtii
hhdiare
hhtt
tt
38
Blume) untuk pengobatan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
xiii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
39
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
u.n
u.n
nej
nej (Pimpinella pruatjan
nej untuk
.bu.n
.b
.bMolkenb.)
u
u
u
4.6.16
Purwoceng
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
pengobatan
luka
gores
39
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
4.6.15 Purwoceng (Pimpinella pruatjan Molkenb.) untuk
did syahwat
pengobatan
ac.ci .lemah
4.6.17 Pronojiwo (Euchresta horsfieldii Benn.) untuk pengobatan
d
lemah .syahwat
ac.ci .id
39
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
j
a
e
e
e
ej.
nej. (Plantago major L.)
npengobatan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
4.6.18
Sri
Pandak
untuk
luka
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
gores
hthttp
hthttp
hthttp 40
h
BAB V PENUTUP
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
5.2 Saran
l
i
i
idgigil
//:d
:
/
/
p
t
t
LAMPIRAN
hhttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
41
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
5.1 Kesimpulan
xiv
41
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
Halaman
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhdan
tt atau Digunakan oleh Sukuhhtt
3.1hDaftar
htt Tumbuhan yang Diketahui
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
DAFTAR TABEL
Tengger Sebagai Obat .....................................................................................20
.cid.idTengger
ca.cid.id 3.2 Daftar Hewan yang jDiketahui
ca.cid.id dan atau Digunakan oleh
caSuku
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Sebagai
idgigili
idgObat
idgigili
idgi20
gili
igili ...................................................................................................
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Bahan Mineral yang Diketahui
p
hthttpdan atau Digunakan oleh Suku
hthttp
3.3hDaftar
h
21
Tengger Sebagai Obat
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 3.4 Tabulasi Jenis Penyakit
aj.cadan
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
Cara Pengobatannya ...........................................
21
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
4.1 Jenis Penyakit
yang
idgigil
idgigil
idgigil dalam Kategori Penyakit
idgigilDiobati dengan
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t