Judul Efek Analgesik Ekstrak Jahe Merah (Zingiber officinale roscoe ) Terhadap Inflamasi Pulpa pada Gigi Kelinci (Oryctolagus cniculus) (Penelitian In Vivo)

LAMPIRAN 1 Alur Pikir Eugenol Jahe Merah

   Eugenol adalah bahan yang  Kandungan [6] dan [12]- gingerol sering digunakan sebagai pereda mempunyai aktivitas antibakteri nyeri pulpa. untuk mulut dan gusi (Miri et al, 2008 cit. Winarti C, Hernani).

   Eugenol mempunyai sifat sebagai antiinflamasi namun dapat  Menurut penelitian Dugasani et al bersifat sitotoksin. (2010), kandungan gingerol dan shogaol dapat menghambat  Manfaat eugenol dalam produksi PGE 2 . mengatasi nyeri pulpa disebabkan mengandung senyawa oleh kemampuannya untuk  Jahe memblok impuls saraf. Selain itu, potensial antiinflamasi yang sifat antibakteria dapat menekan disebut gingerol (Kwang et al pertumbuhan bakteri yang 1998 cit. Winarti C, Hernani). nantinya dapat menimbulkan Jahe merah mempunyai inflamasi. komponen aktif yaitu gingerol dan shogaol yang berfungsi

   Eugenol juga mempunyai sifat menghambat leukotrien dan alergenisitas. Ini dapat mengubah prostaglandin yang merupakan jaringan menjadi zat asing yang arakidonat yang lebih lanjut akan mengakibatkan pelepasan sejumlah mediator inflamasi seperti prostaglandin, leukotrien, dan tromboksan.

  Dari uraian di atas, terlihat bahwa ekstrak jahe merah (Zingiber officinale roscoe) memiliki kandungan anantinflamasi sehingga peneliti tertarik untuk meneliti efek analgesik ekstrak jahe merah terhadap inflamasi pulpa pada gigi kelinci

  

Rumusan Masalah

  1. Apakah ada efek analgesik ekstrak jahe merah (Zingiber officinale roscoe) pada konsentrasi 1% dan 2% pada gigi-gigi yang mengalami nyeri intradental akibat inflamasi pulpa pada hari pertama dan ketiga ?

  roscoe ) pada konsentrasi 1% dan 2% dibanding dengan eugenol yang sering

  dipakai sebagai pereda nyeri pada gigi yang mengalami inflamasi pulpa pada hari pertama dan ketiga?

  

Tujuan Penelitian

  1. Untuk melihat efek analgesik ekstrak jahe merah (Zingiber officinale roscoe) pada konsentrasi 1% dan 2% pada gigi yang mengalami nyeri intradental akibat inflamasi pulpa pada hari pertama dan ketiga ?

  2. Untuk melihat efek analgesik ekstrak jahe merah (Zingiber officinale roscoe) pada konsentrasi 1% dan 2% dibanding dengan eugenol yang sering dipakai sebagai pereda nyeri pada gigi-gigi yang mengalami inflamasi pulpa pada hari pertama dan ketiga?

  Judul Efek Analgesik Ekstrak Jahe Merah (Zingiber officinale roscoe ) Terhadap Inflamasi Pulpa pada Gigi Kelinci (Oryctolagus cniculus) (Penelitian In Vivo)

  LAMPIRAN 2

Skema alur pembuatan ekstrak jahe merah konsentrasi 1% dan 2%

  Panaskan aquadest 10 ml Timbang 20mg bubuk CMC

  Masukkan CMC ke dalam aquadest, diamkan 30 menit lalu digerus Timbang ekstrak 0,1 gram untuk konsentrasi 1% dan 0,2 gram untuk konsentrasi 2%

  Tambahkan larutan CMC 10 ml, lalu digerus Masukkan ke dalam botol vial

  LAMPIRAN 3

Alur pengamatan efek analgesik ekstrak jahe merah (Zingiber officinale roscoe) pada gigi kelinci

  Kelinci dimasukkan ke dalam tempat pasungan kelinci Telinga kanan dibersihkan dengan alcohol 70%

  Anaestesi intravena ketamin (15 mg/ kg) melalui pembuluh darah vena yang terdapat pada telinga kelinci dengan menggunakan spluit 1 ml.

  Preparasi gigi kelinci hingga ruang pulpa terbuka dengan bur bulat kecil.

  Aplikasikan bahan coba pada setiap kelinci Jahe merah 1% Jahe merah 2% Eugenol Kontrol Negatif

  Hari 1 Hari 3 Hari 1 Hari 3 Hari 1 Hari 3 5 ekor 5 ekor 5 ekor 5 ekor 5 ekor 5 ekor 5 ekor Tumpat dengan RM-GIC

LAMPIRAN 4 Data hasil nilai voltase pada gigi kelinci (Oryctolagus cuniculus) HARI 1

  50 menit 60 menit

  4 0,8 1,1 1,2 1,3 1,4 1 0,8 5 0,9 1 1,1 1,4 1,5 1,2 0,9

  1 2 0,9 1 1,2 1,3 1,4 1 0,7 3 0,7 0,8 1,1 1,2 1,3 1,1 0,8

  1 0,8 0,9 1,3 1,1 1,3 1,2

  50 menit 60 menit

  30 menit 40 menit

  10 menit 20 menit

  1 0,7 Eugenol No menit

  3 1 1,1 1,4 1,2 1,3 1 0,9 4 0,9 1 1,5 1,4 1,4 1,1 0,8 5 0,9 1,2 1,2 1,5 1,4

  1

  1 1 0,9 0,7 2 0,9 1,3 1,5 1,3 1,1 1,1

  1 0,8 1,2 1,3

  Jahe Merah 1% No menit

  10 menit 20 menit

  10 menit 20 menit

  Jahe Merah 2% No menit

  5 1,1 1,3 1,2 1 0,9 0,8 0,9

  1

  4 1 1,1 1,3 1,2 1 1,1

  3 1,1 1,3 1,5 1,4 1,2 1,1 0,8

  2 0,9 1,2 1,4 1,2 1,1 1 0,7

  1 1 0,8

  1 0,9 1 1,3 1,2

  50 menit 60 menit

  30 menit 40 menit

  30 menit 40 menit

HARI 3

  1

  5 1 1,3 1,2 1 1,1 1,2 0,7 Kontrol Negatif

  1 1 0,9

  1 3 0,8 1,2 1,3 1,2 1,2 1,1 1 4 0,8 1,4 1,3 1,1

  1

  2 1 1,5 1,4 1,3 1,2

  1 0,7 1,1 1 1,5 1,4 1,4 1,2

  50 menit 60 menit

  30 menit 40 menit

  10 menit 20 menit

  5 1 1,7 1,4 1,3 1,2 1,1 1,2 Eugenol No menit

  Jahe merah 1% No menit

  10 menit 20 menit

  1 1,2 1,5 1,3 1,4 1,3 1,3 1,1 2 0,9 1,5 1,6 1,5 1,1 1 0,8

  50 menit 60 menit

  30 menit 40 menit

  10 menit 20 menit

  1 Jahe merah 2% No menit

  5 1 1,6 1,4 1,3 1,2 1,1

  1 1,2 1 1,1 4 0,9 1,4 1,4 1 1 1,1 1,2

  1 0,9 1,5 1,3 1,1 1,1 1 1,1 2 0,8 1,4 1,2 1,2 1 0,9 0,8 3 0,9 1,3 1,2

  50 menit 60 menit

  30 menit 40 menit

  3 1 1,4 1,5 1,3 1,2 1,1 0,9 4 1,1 1,6 1,6 1,4 1,3 1,2

  HARI 1 Oneway [DataSet1] C:\Users\user\Documents\data oke 25 maret.sav

  Tests of Normality konsentrasi Kolmogorov-Smirnov ^a Shapiro-Wilk Statistic df Sig. Statistic df Sig.

  0 menit ekstrak jahe merah 1% ,241 5 ,200 ^* ,821 5 ,119 ekstrak jahe merah 2% ,300 5 ,161 ,883 5 ,325 eugenol ,231 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 kontrol negatif ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 10 menit ekstrak jahe merah 1% ,221 5 ,200 ^* ,902 5 ,421 ekstrak jahe merah 2% ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 eugenol ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 kontrol negatif ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 20 menit ekstrak jahe merah 1% ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 ekstrak jahe merah 2% ,221 5 ,200 ^* ,902 5 ,421 eugenol ,231 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 kontrol negatif ,300 5 ,161 ,883 5 ,325 30 menit ekstrak jahe merah 1% ,300 5 ,161 ,883 5 ,325 ekstrak jahe merah 2% ,141 5 ,200 ^* ,979 5 ,928 eugenol ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 kontrol negatif ,221 5 ,200 ^* ,902 5 ,421 40 menit ekstrak jahe merah 1% ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 ekstrak jahe merah 2% ,229 5 ,200 ^* ,867 5 ,254 eugenol ,231 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 kontrol negatif ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 50 menit ekstrak jahe merah 1% ,300 5 ,161 ,833 5 ,146 ekstrak jahe merah 2% ,231 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 eugenol ,241 5 ,200 ^* ,821 5 ,119 kontrol negatif ,287 5 ,200 ^* ,914 5 ,490 60 menit ekstrak jahe merah 1% ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 ekstrak jahe merah 2% ,221 5 ,200 ^* ,902 5 ,421 eugenol ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 kontrol negatif ,300 5 ,161 ,833 5 ,146

  LAMPIRAN 5

  N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound 0 menit ekstrak jahe merah 1%

  5 1,0000 ,10000 ,04472 ,8758 1,1242 ,90 1,10 ekstrak jahe merah 2% 5 ,9000 ,07071 ,03162 ,8122 ,9878 ,80 1,00 eugenol 5 ,8200 ,08367 ,03742 ,7161 ,9239 ,70 ,90 kontrol negatif 5 ,6600 ,11402 ,05099 ,5184 ,8016 ,50 ,80 Total

  20 ,8450 ,15381 ,03439 ,7730 ,9170 ,50 1,10 10 menit ekstrak jahe merah 1% 5 1,1800 ,13038 ,05831 1,0181 1,3419 1,00 1,30 ekstrak jahe merah 2% 5 1,1600 ,11402 ,05099 1,0184 1,3016 1,00 1,30 eugenol 5 ,9600 ,11402 ,05099 ,8184 1,1016 ,80 1,10 kontrol negatif 5 ,7600 ,11402 ,05099 ,6184 ,9016 ,60 ,90 Total

  20 1,0150 ,20590 ,04604 ,9186 1,1114 ,60 1,30 20 menit ekstrak jahe merah 1% 5 1,3400 ,11402 ,05099 1,1984 1,4816 1,20 1,50 ekstrak jahe merah 2% 5 1,3800 ,13038 ,05831 1,2181 1,5419 1,20 1,50 eugenol 5 1,1800 ,08367 ,03742 1,0761 1,2839 1,10 1,30 kontrol negatif 5 1,0000 ,07071 ,03162 ,9122 1,0878 ,90 1,10 Total

  20 1,2250 ,18028 ,04031 1,1406 1,3094 ,90 1,50 30 menit ekstrak jahe merah 1% 5 1,2000 ,14142 ,06325 1,0244 1,3756 1,00 1,40 ekstrak jahe merah 2% 5 1,2800 ,19235 ,08602 1,0412 1,5188 1,00 1,50 eugenol 5 1,2600 ,11402 ,05099 1,1184 1,4016 1,10 1,40 kontrol negatif 5 ,8800 ,13038 ,05831 ,7181 1,0419 ,70 1,00 Total

  20 1,1550 ,21392 ,04783 1,0549 1,2551 ,70 1,50 40 menit ekstrak jahe merah 1% 5 1,0400 ,11402 ,05099 ,8984 1,1816 ,90 1,20 ekstrak jahe merah 2% 5 1,2400 ,18166 ,08124 1,0144 1,4656 1,00 1,40 eugenol 5 1,3800 ,08367 ,03742 1,2761 1,4839 1,30 1,50 kontrol negatif 5 ,9600 ,11402 ,05099 ,8184 1,1016 ,80 1,10 Total

  20 1,1550 ,20641 ,04615 1,0584 1,2516 ,80 1,50 50 menit ekstrak jahe merah 1% 5 1,0000 ,12247 ,05477 ,8479 1,1521 ,80 1,10 ekstrak jahe merah 2% 5 1,0200 ,08367 ,03742 ,9161 1,1239 ,90 1,10 eugenol 5 1,1000 ,10000 ,04472 ,9758 1,2242 1,00 1,20 kontrol negatif 5 ,8800 ,16432 ,07348 ,6760 1,0840 ,70 1,10 Total

  20 1,0000 ,13765 ,03078 ,9356 1,0644 ,70 1,20 60 menit ekstrak jahe merah 1% 5 ,8400 ,11402 ,05099 ,6984 ,9816 ,70 1,00 ekstrak jahe merah 2% 5 ,8200 ,13038 ,05831 ,6581 ,9819 ,70 1,00 eugenol 5 ,8400 ,11402 ,05099 ,6984 ,9816 ,70 1,00 kontrol negatif 5 ,7000 ,12247 ,05477 ,5479 ,8521 ,60 ,90 Total

  20 ,8000 ,12566 ,02810 ,7412 ,8588 ,60 1,00

  Test of Homogeneity of Variances Levene Statistic df1 df2 Sig.

  0 menit ,878

  3 16 ,473 10 menit ,095 3 16 ,962 20 menit 1,342 3 16 ,296 30 menit ,543 3 16 ,660 40 menit 2,253 3 16 ,121 50 menit 1,351 3 16 ,293 60 menit ,118 3 16 ,948

  ANOVA Sum of Squares df Mean Square F Sig.

  0 menit Between Groups ,310 3 ,103 11,790 ,000 Within Groups ,140 16 ,009 Total ,450 19 10 menit Between Groups ,581

  3 ,194 13,845 ,000 Within Groups ,224 16 ,014 Total ,805 19 20 menit Between Groups ,449

  3 ,150 14,270 ,000 Within Groups ,168 16 ,010 Total ,617 19 30 menit Between Groups ,522

  3 ,174 7,992 ,002 Within Groups ,348 16 ,022 Total ,870 19 40 menit Between Groups ,546

  3 ,182 11,020 ,000 Within Groups ,264 16 ,016 Total ,810 19 50 menit Between Groups ,124

  3 ,041 2,802 ,073 Within Groups ,236 16 ,015 Total ,360 19 60 menit Between Groups ,068

  3 ,023 1,563 ,237 Within Groups ,232 16 ,015 Total ,300

  19

  Post Hoc Tests

Multiple Comparisons

  Dependent Variable (I) konsentrasi (J) konsentrasi Mean Difference (I-J) Std. Error Sig.

  95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound d i m e n s i o n

0 menit LSD ekstrak jahe merah 1% ekstrak jahe merah 2% ,10000 ,05916 ,110 -,0254 ,2254

eugenol ,18000 ^* ,05916 ,008 ,0546 ,3054 kontrol negatif ,34000

• ^* ,05916 ,000 ,2146 ,4654 ekstrak jahe merah 2% ekstrak jahe merah 1% -,10000 ,05916 ,110 -,2254 ,0254 eugenol ,08000 ,05916 ,195 -,0454 ,2054 kontrol negatif ,24000 ^*

  ,05916 ,001 ,1146 ,3654 eugenol ekstrak jahe merah 1% -,18000

• ^* ,05916 ,008 -,3054 -,0546 ekstrak jahe merah 2% -,08000 ,05916 ,195 -,2054 ,0454 kontrol negatif ,16000 ^*

  ,05916 ,016 ,0346 ,2854 kontrol negatif ekstrak jahe merah 1% -,34000

• ^* ,05916 ,000 -,4654 -,2146 ekstrak jahe merah 2% -,24000 ^*

  ,05916 ,001 -,3654 -,1146 eugenol -,16000

• ^* ,05916 ,016 -,2854 -,0346

  10 menit LSD ekstrak jahe merah 1% ekstrak jahe merah 2% ,02000 ,07483 ,793 -,1386 ,1786

  eugenol ,22000 ^*

  ,07483 ,010 ,0614 ,3786 kontrol negatif ,42000

• ^* ,07483 ,000 ,2614 ,5786 ekstrak jahe merah 2% ekstrak jahe merah 1% -,02000 ,07483 ,793 -,1786 ,1386 eugenol ,20000 ^*

  ,07483 ,017 ,0414 ,3586 kontrol negatif ,40000

• ^* ,07483 ,000 ,2414 ,5586 eugenol ekstrak jahe merah 1% -,22000 ^*

  ,07483 ,010 -,3786 -,0614 ekstrak jahe merah 2% -,20000

• ^* ,07483 ,017 -,3586 -,0414 kontrol negatif ,20000 ^*

  ,07483 ,017 ,0414 ,3586 kontrol negatif ekstrak jahe merah 1% -,42000

• ^* ,07483 ,000 -,5786 -,2614 ekstrak jahe merah 2% -,40000 ^*

  ,07483 ,000 -,5586 -,2414 eugenol -,20000

• ^* ,07483 ,017 -,3586 -,0414

  20 menit LSD ekstrak jahe merah 1% ekstrak jahe merah 2% -,04000 ,06481 ,546 -,1774 ,0974

  eugenol ,16000 ^*

  ,06481 ,025 ,0226 ,2974 kontrol negatif ,34000

• ^* ,06481 ,000 ,2026 ,4774 ekstrak jahe merah 2% ekstrak jahe merah 1% ,04000 ,06481 ,546 -,0974 ,1774 eugenol ,20000 ^*

  ,06481 ,007 ,0626 ,3374 kontrol negatif ,38000

• ^* ,06481 ,000 ,2426 ,5174 eugenol ekstrak jahe merah 1% -,16000 ^*

  ,06481 ,025 -,2974 -,0226 ekstrak jahe merah 2% -,20000 ^* ,06481 ,007 -,3374 -,0626 kontrol negatif ,18000

• ^* ,06481 ,013 ,0426 ,3174 kontrol negatif ekstrak jahe merah 1% -,34000 ^*

  ,06481 ,000 -,4774 -,2026 ekstrak jahe merah 2% -,38000

• ^* ,06481 ,000 -,5174 -,2426 eugenol -,18000 ^*

  ,06481 ,013 -,3174 -,0426

30 menit LSD ekstrak jahe merah 1% ekstrak jahe merah 2% -,08000 ,09327 ,404 -,2777 ,1177

eugenol -,06000 ,09327 ,529 -,2577 ,1377 kontrol negatif ,32000

• ^* ,09327 ,003 ,1223 ,5177 ekstrak jahe merah 2% ekstrak jahe merah 1% ,08000 ,09327 ,404 -,1177 ,2777 eugenol ,02000 ,09327 ,833 -,1777 ,2177 kontrol negatif ,40000 ^*

  ,09327 ,001 ,2023 ,5977 eugenol ekstrak jahe merah 1% ,06000 ,09327 ,529 -,1377 ,2577 ekstrak jahe merah 2% -,02000 ,09327 ,833 -,2177 ,1777 kontrol negatif ,38000

• ^* ,09327 ,001 ,1823 ,5777 kontrol negatif ekstrak jahe merah 1% -,32000 ^*

  ,09327 ,003 -,5177 -,1223 ekstrak jahe merah 2% -,40000

• ^* ,09327 ,001 -,5977 -,2023 eugenol -,38000 ^*

  ,09327 ,001 -,5777 -,1823 40 menit LSD ekstrak jahe merah 1% ekstrak jahe merah 2% -,20000

• ^* ,08124 ,026 -,3722 -,0278 eugenol -,34000 ^*

  ,08124 ,001 -,5122 -,1678 kontrol negatif ,08000 ,08124 ,339 -,0922 ,2522 ekstrak jahe merah 2% ekstrak jahe merah 1% ,20000 ^* ,08124 ,026 ,0278 ,3722 eugenol -,14000 ,08124 ,104 -,3122 ,0322 kontrol negatif ,28000 ^* ,08124 ,003 ,1078 ,4522 eugenol ekstrak jahe merah 1% ,34000

• ^* ,08124 ,001 ,1678 ,5122 ekstrak jahe merah 2% ,14000 ,08124 ,104 -,0322 ,3122 kontrol negatif ,42000 ^*

  ,08124 ,000 ,2478 ,5922 kontrol negatif ekstrak jahe merah 1% -,08000 ,08124 ,339 -,2522 ,0922 ekstrak jahe merah 2% -,28000 ^* ,08124 ,003 -,4522 -,1078 eugenol -,42000

• ^* ,08124 ,000 -,5922 -,2478

  50 menit LSD ekstrak jahe merah 1% ekstrak jahe merah 2% -,02000 ,07681 ,798 -,1828 ,1428 eugenol -,10000 ,07681 ,211 -,2628 ,0628 kontrol negatif ,12000 ,07681 ,138 -,0428 ,2828 ekstrak jahe merah 2% ekstrak jahe merah 1% ,02000 ,07681 ,798 -,1428 ,1828 eugenol -,08000 ,07681 ,313 -,2428 ,0828 kontrol negatif ,14000 ,07681 ,087 -,0228 ,3028 eugenol ekstrak jahe merah 1% ,10000 ,07681 ,211 -,0628 ,2628

ekstrak jahe merah 2% ,08000 ,07681 ,313 -,0828 ,2428 kontrol negatif ,22000
• ^* ,07681 ,011 ,0572 ,3828 kontrol negatif ekstrak jahe merah 1% -,12000 ,07681 ,138 -,2828 ,0428 ekstrak jahe merah 2% -,14000 ,07681 ,087 -,3028 ,0228 eugenol -,22000 ^*

  ,07681 ,011 -,3828 -,0572 60 menit LSD ekstrak jahe merah 1% ekstrak jahe merah 2% ,02000 ,07616 ,796 -,1414 ,1814 eugenol ,00000 ,07616 1,000 -,1614 ,1614 kontrol negatif ,14000 ,07616 ,085 -,0214 ,3014 ekstrak jahe merah 2% ekstrak jahe merah 1% -,02000 ,07616 ,796 -,1814 ,1414 eugenol -,02000 ,07616 ,796 -,1814 ,1414 kontrol negatif ,12000 ,07616 ,135 -,0414 ,2814 eugenol ekstrak jahe merah 1% ,00000 ,07616 1,000 -,1614 ,1614 ekstrak jahe merah 2% ,02000 ,07616 ,796 -,1414 ,1814 kontrol negatif ,14000 ,07616 ,085 -,0214 ,3014 kontrol negatif ekstrak jahe merah 1% -,14000 ,07616 ,085 -,3014 ,0214 ekstrak jahe merah 2% -,12000 ,07616 ,135 -,2814 ,0414 eugenol -,14000 ,07616 ,085 -,3014 ,0214 *. The mean difference is significant at the 0.05 level.

  HARI 3 Oneway

  [DataSet1] C:\Users\user\Desktop\hari 3.sav

  Tests of Normality

  bahan Kolmogorov-Smirnov ^a Shapiro-Wilk Statistic df Sig. Statistic df Sig. menit 0 jahe merah 1 ,300 5 ,161 ,883 5 ,325 jahe merah 2 ,237

  5 ,200 ^* ,961 5 ,814 eugenol ,273 5 ,200 ^* ,852 5 ,201 kontrol negatif ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 menit 10 jahe merah 1 ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 jahe merah 2 ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 eugenol ,136 5 ,200 ^* ,987 5 ,967 kontrol negatif ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 menit 20 jahe merah 1 ,241 5 ,200 ^* ,821 5 ,119 jahe merah 2 ,221 5 ,200 ^* ,902 5 ,421 eugenol ,254 5 ,200 ^* ,914 5 ,492 kontrol negatif ,300 5 ,161 ,883 5 ,325 menit 30 jahe merah 1 ,221 5 ,200 ^* ,902 5 ,421 jahe merah 2 ,231 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 eugenol ,141 5 ,200 ^* ,979 5 ,928 kontrol negatif ,221 5 ,200 ^* ,902 5 ,421 menit 40 jahe merah 1 ,241 5 ,200 ^* ,821 5 ,119 jahe merah 2 ,231 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 eugenol ,246 5 ,200 ^* ,956 5 ,777 kontrol negatif ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 menit 50 jahe merah 1 ,231 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 jahe merah 2 ,237 5 ,200 ^* ,961 5 ,814 eugenol ,201 5 ,200 ^* ,881 5 ,314 kontrol negatif ,287 5 ,200 ^* ,914 5 ,490 menit 60 jahe merah 1 ,254 5 ,200 ^* ,914 5 ,492 jahe merah 2 ,136 5 ,200 ^* ,987 5 ,967 eugenol ,213 5 ,200 ^* ,963 5 ,826 kontrol negatif ,300 5 ,161 ,833 5 ,146

  a. Lilliefors Significance Correction *. This is a lower bound of the true significance.

  

Descriptives

  N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean

  Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound menit 0 jahe merah 1 5 ,9000 ,07071 ,03162 ,8122 ,9878 ,80 1,00 jahe merah 2 5 1,0400 ,11402 ,05099 ,8984 1,1816 ,90 1,20 eugenol 5 ,8600 ,13416 ,06000 ,6934 1,0266 ,70 1,00 kontrol negatif 5 ,6600 ,11402 ,05099 ,5184 ,8016 ,50 ,80

  Total 20 ,8650 ,17252 ,03858 ,7843 ,9457 ,50 1,20 menit 10 jahe merah 1 5 1,4400 ,11402 ,05099 1,2984 1,5816 1,30 1,60 jahe merah 2 5 1,5400 ,11402 ,05099 1,3984 1,6816 1,40 1,70 eugenol 5 1,3000 ,15811 ,07071 1,1037 1,4963 1,10 1,50 kontrol negatif 5 ,7600 ,11402 ,05099 ,6184 ,9016 ,60 ,90

  Total 20 1,2600 ,32991 ,07377 1,1056 1,4144 ,60 1,70 menit 20 jahe merah 1 5 1,3000 ,10000 ,04472 1,1758 1,4242 1,20 1,40 jahe merah 2 5 1,4800 ,13038 ,05831 1,3181 1,6419 1,30 1,60 eugenol 5 1,2400 ,15166 ,06782 1,0517 1,4283 1,00 1,40 kontrol negatif 5 1,0000 ,07071 ,03162 ,9122 1,0878 ,90 1,10

  Total 20 1,2550 ,20641 ,04615 1,1584 1,3516 ,90 1,60 menit 30 jahe merah 1 5 1,1200 ,13038 ,05831 ,9581 1,2819 1,00 1,30 jahe merah 2 5 1,3800 ,08367 ,03742 1,2761 1,4839 1,30 1,50 eugenol 5 1,2200 ,19235 ,08602 ,9812 1,4588 1,00 1,50 kontrol negatif 5 ,8800 ,13038 ,05831 ,7181 1,0419 ,70 1,00

  Total 20 1,1500 ,22595 ,05052 1,0443 1,2557 ,70 1,50 menit 40 jahe merah 1 5 1,1000 ,10000 ,04472 ,9758 1,2242 1,00 1,20 jahe merah 2 5 1,2200 ,08367 ,03742 1,1161 1,3239 1,10 1,30 eugenol 5 1,1800 ,14832 ,06633 ,9958 1,3642 1,00 1,40 kontrol negatif 5 ,9600 ,11402 ,05099 ,8184 1,1016 ,80 1,10

  Total 20 1,1150 ,14609 ,03267 1,0466 1,1834 ,80 1,40 menit 50 jahe merah 1 5 1,0200 ,08367 ,03742 ,9161 1,1239 ,90 1,10 jahe merah 2 5 1,1400 ,11402 ,05099 ,9984 1,2816 1,00 1,30 eugenol 5 1,1400 ,16733 ,07483 ,9322 1,3478 1,00 1,40 kontrol negatif 5 ,8800 ,16432 ,07348 ,6760 1,0840 ,70 1,10

  Total 20 1,0450 ,16694 ,03733 ,9669 1,1231 ,70 1,40 menit 60 jahe merah 1 5 1,0400 ,15166 ,06782 ,8517 1,2283 ,80 1,20 jahe merah 2 5 1,0000 ,15811 ,07071 ,8037 1,1963 ,80 1,20 eugenol 5 ,9600 ,18166 ,08124 ,7344 1,1856 ,70 1,20 kontrol negatif 5 ,7000 ,12247 ,05477 ,5479 ,8521 ,60 ,90

  Total 20 ,9250 ,19702 ,04405 ,8328 1,0172 ,60 1,20

  Test of Homogeneity of Variances Levene Statistic df1 df2 Sig.

  menit 0 1,525

  3 16 ,246 menit 10 ,302 3 16 ,824 menit 20 1,323 3 16 ,302 menit 30 1,071 3 16 ,389 menit 40 ,354 3 16 ,787 menit 50 1,388 3 16 ,283 menit 60 ,262 3 16 ,852

  ANOVA Sum of Squares df Mean Square F Sig.

  19 menit 50 Between Groups ,229 3 ,076 4,080 ,025

  Mean Difference (I-J) Std. Error Sig.

  LSD Dependent Variable (I) bahan (J) bahan

  Multiple Comparisons

  19 Post Hoc Tests

  Within Groups ,384 16 ,024 Total ,738

  19 menit 60 Between Groups ,354 3 ,118 4,910 ,013

  Within Groups ,300 16 ,019 Total ,529

  Within Groups ,208 16 ,013 Total ,406

  menit 0 Between Groups ,370 3 ,123 10,054 ,001 Within Groups ,196 16 ,012 Total ,566

  19 menit 40 Between Groups ,198 3 ,066 5,064 ,012

  Within Groups ,312 16 ,019 Total ,970

  19 menit 30 Between Groups ,658 3 ,219 11,248 ,000

  Within Groups ,220 16 ,014 Total ,810

  19 menit 20 Between Groups ,590 3 ,197 14,291 ,000

  Within Groups ,256 16 ,016 Total 2,068

  19 menit 10 Between Groups 1,812 3 ,604 37,750 ,000

  95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound dimensio menit 0 jahe merah 1 jahe merah 2 -,14000 ,07000 ,063 -,2884 ,0084 n1 eugenol ,04000 ,07000 ,576 -,1084 ,1884 kontrol negatif ,24000

• ^* ,07000 ,003 ,0916 ,3884 jahe merah 2 jahe merah 1 ,14000 ,07000 ,063 -,0084 ,2884 eugenol ,18000 ^*

  ,07000 ,020 ,0316 ,3284 kontrol negatif ,38000

• ^* ,07000 ,000 ,2316 ,5284 eugenol jahe merah 1 -,04000 ,07000 ,576 -,1884 ,1084 jahe merah 2 -,18000 ^*

  ,07000 ,020 -,3284 -,0316 kontrol negatif ,20000

• ^* ,07000 ,011 ,0516 ,3484 kontrol negatif jahe merah 1 -,24000 ^*

  ,07000 ,003 -,3884 -,0916 jahe merah 2 -,38000

• ^* ,07000 ,000 -,5284 -,2316 eugenol -,20000 ^*

  ,07000 ,011 -,3484 -,0516 menit 10 jahe merah 1 jahe merah 2 -,10000 ,08000 ,229 -,2696 ,0696 eugenol ,14000 ,08000 ,099 -,0296 ,3096 kontrol negatif ,68000

• ^* ,08000 ,000 ,5104 ,8496 jahe merah 2 jahe merah 1 ,10000 ,08000 ,229 -,0696 ,2696 eugenol ,24000 ^*

  ,08000 ,008 ,0704 ,4096 kontrol negatif ,78000

• ^* ,08000 ,000 ,6104 ,9496 eugenol jahe merah 1 -,14000 ,08000 ,099 -,3096 ,0296 jahe merah 2 -,24000 ^*

  ,08000 ,008 -,4096 -,0704 kontrol negatif ,54000

• ^* ,08000 ,000 ,3704 ,7096 kontrol negatif jahe merah 1 -,68000 ^*

  ,08000 ,000 -,8496 -,5104 jahe merah 2 -,78000

• ^* ,08000 ,000 -,9496 -,6104 eugenol -,54000 ^*

  ,08000 ,000 -,7096 -,3704 menit 20 jahe merah 1 jahe merah 2 -,18000

• ^* ,07416 ,027 -,3372 -,0228 eugenol ,06000 ,07416 ,430 -,0972 ,2172 kontrol negatif ,30000 ^*

  ,07416 ,001 ,1428 ,4572 jahe merah 2 jahe merah 1 ,18000

• ^* ,07416 ,027 ,0228 ,3372 eugenol ,24000 ^*

  ,07416 ,005 ,0828 ,3972 kontrol negatif ,48000

• ^* ,07416 ,000 ,3228 ,6372 eugenol jahe merah 1 -,06000 ,07416 ,430 -,2172 ,0972
jahe merah 2 -,24000 ^* ,07416 ,005 -,3972 -,0828 kontrol negatif ,24000
• ^* ,07416 ,005 ,0828 ,3972 kontrol negatif jahe merah 1 -,30000 ^*

  ,07416 ,001 -,4572 -,1428 jahe merah 2 -,48000

• ^* ,07416 ,000 -,6372 -,3228 eugenol -,24000 ^*

  ,07416 ,005 -,3972 -,0828 menit 30 jahe merah 1 jahe merah 2 -,26000

• ^* ,08832 ,010 -,4472 -,0728 eugenol -,10000 ,08832 ,274 -,2872 ,0872 kontrol negatif ,24000 ^*

  ,08832 ,015 ,0528 ,4272 jahe merah 2 jahe merah 1 ,26000

• ^* ,08832 ,010 ,0728 ,4472 eugenol ,16000 ,08832 ,089 -,0272 ,3472 kontrol negatif ,50000 ^*

  ,08832 ,000 ,3128 ,6872 eugenol jahe merah 1 ,10000 ,08832 ,274 -,0872 ,2872 jahe merah 2 -,16000 ,08832 ,089 -,3472 ,0272 kontrol negatif ,34000

• ^* ,08832 ,001 ,1528 ,5272 kontrol negatif jahe merah 1 -,24000 ^*

  ,08832 ,015 -,4272 -,0528 jahe merah 2 -,50000

• ^* ,08832 ,000 -,6872 -,3128 eugenol -,34000 ^*

  ,08832 ,001 -,5272 -,1528 menit 40 jahe merah 1 jahe merah 2 -,12000 ,07211 ,116 -,2729 ,0329 eugenol -,08000 ,07211 ,284 -,2329 ,0729 kontrol negatif ,14000 ,07211 ,070 -,0129 ,2929 jahe merah 2 jahe merah 1 ,12000 ,07211 ,116 -,0329 ,2729 eugenol ,04000 ,07211 ,587 -,1129 ,1929 kontrol negatif ,26000 ^* ,07211 ,002 ,1071 ,4129 eugenol jahe merah 1 ,08000 ,07211 ,284 -,0729 ,2329 jahe merah 2 -,04000 ,07211 ,587 -,1929 ,1129 kontrol negatif ,22000

• ^* ,07211 ,008 ,0671 ,3729 kontrol negatif jahe merah 1 -,14000 ,07211 ,070 -,2929 ,0129 jahe merah 2 -,26000 ^*

  ,07211 ,002 -,4129 -,1071 eugenol -,22000

• ^* ,07211 ,008 -,3729 -,0671 menit 50 jahe merah 1 jahe merah 2 -,12000 ,08660 ,185 -,3036 ,0636
eugenol -,12000 ,08660 ,185 -,3036 ,0636 kontrol negatif ,14000 ,08660 ,126 -,0436 ,3236 jahe merah 2 jahe merah 1 ,12000 ,08660 ,185 -,0636 ,3036 eugenol ,00000 ,08660 1,000 -,1836 ,1836 kontrol negatif ,26000 ^* ,08660 ,008 ,0764 ,4436 eugenol jahe merah 1 ,12000 ,08660 ,185 -,0636 ,3036 jahe merah 2 ,00000 ,08660 1,000 -,1836 ,1836 kontrol negatif ,26000
• ^* ,08660 ,008 ,0764 ,4436 kontrol negatif jahe merah 1 -,14000 ,08660 ,126 -,3236 ,0436 jahe merah 2 -,26000 ^*

  ,08660 ,008 -,4436 -,0764 eugenol -,26000

• ^* ,08660 ,008 -,4436 -,0764 menit 60 jahe merah 1 jahe merah 2 ,04000 ,09798 ,689 -,1677 ,2477 eugenol ,08000 ,09798 ,426 -,1277 ,2877 kontrol negatif ,34000 ^*

  ,09798 ,003 ,1323 ,5477 jahe merah 2 jahe merah 1 -,04000 ,09798 ,689 -,2477 ,1677 eugenol ,04000 ,09798 ,689 -,1677 ,2477 kontrol negatif ,30000

• ^* ,09798 ,007 ,0923 ,5077 eugenol jahe merah 1 -,08000 ,09798 ,426 -,2877 ,1277 jahe merah 2 -,04000 ,09798 ,689 -,2477 ,1677 kontrol negatif ,26000 ^*

  ,09798 ,017 ,0523 ,4677 kontrol negatif jahe merah 1 -,34000

• ^* ,09798 ,003 -,5477 -,1323 jahe merah 2 -,30000 ^*

  ,09798 ,007 -,5077 -,0923 eugenol -,26000

• ^* ,09798 ,017 -,4677 -,0523 *. The mean difference is significant at the 0.05 level.