PENGARUH PEMBERIAN BAHAN HUMAT DARI EKSTRAK BATUBARA MUDA (Subbituminus) DAN PUPUK P TERHADAP SIFAT KIMIA ULTISOL DAN PRODUKSI TANAMAN JAGUNG (Zea mays L.).

PENGARUE PEMBERIAN BAHAN HUMAT
DARI EKSTRAK BATIIBAIA MUDA (Slrri.zrni'zs) DAN
PI]PUK P TERFADAP SIFAT KIMIA WTISOL DAN
PRODIIKSI TANAMAN JAGWG (Zea nars L.\

OLEH
RIZA SYOFIAM

trAKULTAS PEBTANIAN
T]NII'ERSITAS ANDAIAS

PI]NCARIJII PEMBERIAN BAHAN HUMAT
DARI IIKSTRAK BATUBARA MIrDA (.t!rrltr,,i,6) DAN
PIJPIJK P TERIIADAP SIFAT KIMIA IJLTISOL DAN
PIIODUKSI TANAMAN JAGTING (Z?d rdrs I)
,{tss

nl,{K

Pe'slirirn orn!&'h pc rbciaf bahan lrumi! dari eksrmk baruba.r Ldr
Jan puptrk P r. md.p silar kinia Lrhno drtr nr.duksi harmn

(Zar,n4!
l. ) rrlah di .Lsai.k.n d: Rutri.h Kaca |aku cs P.nai rf drD di
Jigu !
Lrbo.:ruriun lun&n linrh frktrka! l'cmnjrn. llnivo^ihs l\ d.las. PadaiS.
l,.rcLirirn dilaklkan dr.i bu an AgNus 2009 \rmpri dcnsan .Jmuari 2010.
lujun pcnclili0i iri adaLah untult nrnechhli ncnsruh inlcr \i pcmbcrirn
bahxn hrn.r diii .llnrk hrtuhr.a Drudr lslt'rtD,tih) dan ptrptrl l'j tcrhrdrp
rifrl kimtu LllnoLdaf |nrdur\i bnamrD ia-qun! (,/1,,,,r,r 1..! I'cn.itiu ini
herhenruL pcftoboi rirkt.rirl drlaD, Rrncingrn Acak Lenekap (RAl ) a r {
denqan I trhn!.. yrtr! !.'diri dri 2 lakd l,.rLr[urr ]rng diborikan xdrLd
l'akr.r i rritu rakr.rtr bahaf lrtrriar yang !.rtiridaril Lkrrri: Al 1r ppm. ,\2
.100 pp . /\l
300 ppn. dan A1 1200ppDi lrkbr rl yrnu thnn pupuk P (
d.sis DuDUI 5I!]6 ruhomcndiBi - 100 ks hr')j-ais lcdiriJd.l hkrnn : gl
100 9; rc[oDrendrsi {ura i,62 g/por SP ]6. l2 = 75 '% rkomend6i 5ehra.r 2l
gpor sP:16 l]l = 50 % rcko'icdlasi *ran 2.31 9po1 SPJ6. Rl 15 % seLra
l.l0g/lr.tSP16 Dda hasilprrcltiai diamLnn mer$ufakan uj Irhu\dik
rsrD, dan il[a F hiniig perakr.i bcrbcda nyoia naka d lrnj rn dcns uii
Drxr, \ t.tt \hntirtu Runs Ttv (DNMRT) pada rx.xl dlal.5 ,;. Dari lrasil
Ocdclilioi )angtelah dlllldxn dxJrar Jnimptrlkln b$*apcmbcrirn bihrn htrdmt

d4xt mcmprrbaiki \ilxr [imia Ulrisol Trnj,'n!
d..l batuban muda lsrrrtxDt
^)
Pxrl )aitu |ll hDrh. X lr,. drn C14mik mcnsaLami pcninslarxn prdr tuk.ftn
300 Cpn Di\iig mrriDS \etu\ar 0.12. 3.,11me/100 g dan 0.q91, scrtt nilai ,\l'
Jd hc g.lani |tntrrumf sehcsar 0.13 mcrl(jlJ -g dihanJing unru brhxn htrmd
tlnltrk P r.r*dia, Dcmberiaf hahar humft dri haruba.a niuda (.\rrrilmtnd)
o,eigrami pcninskdx pada tramtr 300 llpn s.b!w 21.16 ppn Pe'nbe'ian
CtrnLk I' pddx lrkrr.n 50 % iuea Dei trlkarhD Pteredia khew 2.50 ppm
dibardlns ptrprk P 25 % P.diberiatr rJahaD htrtrd drri baruhr mudr

(!r6rtu,rh)

1. 0i! P.ri, pada rakman bahai hlmxr 800 |pD, lodar
bcftl biji K/\ 14 "/o mcitalrn, |tn ngkatrn mrs ng a\ing \ebe\xr
0.llJ'!" drn 15.67 gp!r. P.mbcriai lu]ruk P 50 % daFr Def fgkrtkaD ltadar hrn
P Jrn b!.or bt KA ll % {hc{. 0.1! % dan 1.31 g/p.t dibrndiis pcnb.ri.n
puptrk P lsi'o. ircmbc.iaf bkardn brhrn hum! dan briu bd.a m udr (SrnriTrrt Lr)
300 ppD, laig dik.mhinrsiLrn Jcnlxn popLL I' J0 9; d.prt ncnnrgkxrl. b.6i
l00bLjLd.0bcnlkdingir.ami rrnnm jreuns(2r,,zril-.)rri( scbr$1.61

!dai ll.30rtrotdibrdinsunpabrhanhumddanntrpukl'50%

(2tr1J

,irrJ

hara P dan

l. ) lrlrisol

I, PENDATTULTJAN

l,l

Lalar BelNkang

Prningk.ran produksipenrnian panean pada hrlclainla htnljuan untuk

Be rgal
nEmapai nrjuaf te6ebu! elah etu dianirDla


mengatrsi kasus ccfSodsn 0rrysn din,rsa sekamg d:n menddang

upqr

teLrn

dihpuh

unruk

ramh meme-qans pomn.n pcningdalam p€tri',8kahn

a1 mdnrjcmcn
proJtrkiifihs 1 an. Tdah.

rk

daraigadalah landn bn.h


melaluiNnscloltr un.h secffr inteDlit lindrkan
ranah yan!

re^cJir umuk pcn.dian scla€n8 dan

pe'geLolaan

bcrcaksi'nasan (pll Rrdah)dan miskin unrham, el)€ftlordo
Jari sudtrl luasnya.
pcdatrien

l.rs

ul

lr iisoldilnd.n.sia ncdcapait5.3j\tl.

InJo .sia {S!bag!. ./

n.en


zl.

s.DenilrLtisolperlu
P.masalahan

0)

Dirinjru

uk dijadlkan hhan

ha atnu ?5

%

Luas

ra'rh


200.1) Olch L&cn. iru, p.ngclokai kcsubutr lrnah
m

uha

cndrpdr p!.h.r

trnsrr

iai

yaig dih.dapi 1.nah Ilhisol jlka diiad kan lal,rn

psnanirr .dal.h kemclnan alumlniL'm

rc.ukm. Innnr

u

soLmcmplnyai p.rcnsiydng bcs..


lrhid

Ldrn Fc

(

l) drn bcsi (Fc)

!m!

baiy.k

$tu

Laru! pada

rntrd.h mcngikat P, :chinsga prnambahan pupuk P

kckumnean ham


ltnah mrem akrD

kunr! berailer

bagi

llnman dar clhicnsi C€Dupukrn I'm.njrdi nnJah. Slcprdi (193:l). H.ki'n ./
,/ (!936) daf Ahnad (1988) menladkan hah*asifal kimh llltnolydng palins
doDrinan aJdlah

p.nlnh al

toaksilaiah yarg niasm. dne6rhlen.l.h

latol.n raiah ymg cendcrm-q rcrhidrolisn mcnjadi

drlam

l-hidr.ksida (Al(Ori),).


l):lam pro{!t.scbul membehrskanseiumLah i.nhidn,s.n (11') kc Jalam larura

hnrh schinEg. r.ish

bereaksi

petryebab Llamr rcrik

tila

masm. Katun Al, Fc

P pada laiah

mff

dd

sehingga


Mn didug. sbae.l

I' ridak tcncdtu

srhh ldu up.)a yane dapardiakukan untuk nrnsrrds:mrelah

pid. lrlrisl rdrbn dcig.n
proses

la

bagi

eada

pcmDb.han bahan orgaiik llahrn organilt dahn

dellm|].ri\inya akin hcl.poskan aenlasa'n organik. a*m aem

orlrii[

ld.n Fc meDbeDruk senya{a komplelc (lhelar). schinssd Al
dai fc ne',jadi ridak hnr. Pchbcrid bahan orlanik dala'n bentuk hah humal
lcdalan hnah meruprkan salah stu uprya trduk me m perc epat prtxes mclio.is i
Ianan lcni.na IrLts.l. [rRm bahrn hunar ncnipakai koniponcn bahan orsrniI
niakan m.ngikal

yang pr

inarcakrildidrLm rarah. aaho

orsanik

och

oembtnt'kad baru

kelanrannya dalam

hunial. yairu

as

arm
lulvrr.

huDrar

benaldaridlkunposn hahaf

lrng dischll humiik.si. IledNrkrn

dan bae bahn humai dibtgi das bebeEpa lraksi

.en

humal asm himaromclanai dan htrmin. inhrn

huniaidaDrl hcmb€nrlt rcaksi lonp eks targ dapal mcnpc g!ruhiDenlmbuhan

r.n.man brik

ss.a hnlsm!

naupun ridak Lmgsun! Scca6 tidak langsung

brhan hu'nrr JikDkhul dapal mchpobaiki kesuburm rnnali deDgan mcngtrbxh

kondisi fisih.

kinir dr

biologi dalan tanin. Scsm lan8sung dilap.*an

nclr ui Pene&'hnya r.rhadaD lnebbtlnnc
drn rdhadan ssjLmlah prc*r fisilnogildinnl! (T.tr. l9{)3)
llahnn hunar dapar Jipcrolch dlri berMgai i.'n bah oqarik rctuha

'ncmigsri-q

pununrbuhan rrnanian

drritatrg tLan bdckonnosisi vmpuna scpcdipupul krndan!. konposemnah
koh kohposjenmi padi. datr bmh lrmbul.lcr.pi kadar da.l bahrn hlnar lang
Jipctulc[ sedikir sckali]dtu

i

!0 %.

H.niyaiti(2007), mcnjclBkm bahM

humrr da.l Dutuk kmda.! hatrya 1.5

%

&m

konpos sa'nfrlr ltoh i.'1 %. kompos

ie.ami p.di 5 % dan dari hnah grnbur c.210 Lrnruk itl pcrlu di*ri aLtenaril
mcmpc..leh bahan hun.l lrng lcbih linAli. Hasil |]enelilirn Rczki (2007).
memF..rolch 31.5 % brh.n htrmar dari bartbad dud. (srrrrl-ld) K.bupatcf

dar hriubra muda (i!rrn4'rtl5) Kora
sarvahlunro yaig diek$dk d.n3rn 0.5I NaOH Olchk.reM itu dalam p.ncllriin

Pasmr d.d 15.4'r'

bahar htr'nal

b rn hunal dari baluhara mudr (Sl6r/drr)
S/rbruiid mrn'pakan botuham mudi dcnsat riigkai Fmbarubanan
rcndah Fn-! biisaiyr le6ih lcmbur d.n3an matcrilangnpuh d beBama$nm
scpcnirrnrh. mrniliki kel.mbab.n tang lebih ringgidan kadarkarbor v !lcbih
rcnda[ *hin!!a kaidungan cncrgin]ajuSa End:n Oth kirem iru sdrih,th
liidi-lMakatr

iiiridrlt cfckril di'ndfarlk!n sbngd
s.baeai sumhir bahln

sumh.r encrgi dan scbaiknva dimanfa kan

huul
l]€mbcrim asn humai dcnsdi
ranah ddn dib.ri pupuk I' s.brnyal J0 ppin Japrl

AhmdJ (1989). mcLdporlai

kcpckor l0l] mg kgr

mcniiek krn kclcA.diaan l' *_beer

b!h{a

dcnetnlisn |]€ngnh
r\l-dJ yaDg mcracui. SelanjtrhF MaEi (1997) menldrakan bahM ke']mpftn
brhan hmat yane bcftsi da.i jsrmi pddi dalam menjcrap loeam Al ug31
16.7 pp'n drn drprr

V. KESIMPULAN DAN SARAN
s.l Kesin0ulai
B$das&an hAil pct.lirian lenhtr8 peigrruh pcmbcriai bahon hu'nat
dari elirak batuban nllld |.Subbnu ttl\') dd nupuk P r.dadap prdukll
un.ndjagun! (Z", zdlx l. ) padr ulrhollatr!rehh di[cmukatrn sch:luniyr
daoat disimptrlkai

l.

sbrgai bcrilur

:

(.t/r6ru,,L!)

I'cmb$iad bahan humar ddri barutiaE mu&
memDorbxiki sifar

kimir Llltisol

li

iun!

Pari

daprr

yritu pH hnah KlK.

dar (:orsdnik hen8alamlpeningkalan pada raklEf 300 ppm mrsidg-

nasing sebesrr 0.12, 3,c2

'nc/ll)0

fihi

ALJd

rdp.

bahai

g drn 0.99 %. senr

msnsalami pcnu.umn €hesar 0.:13 mc/100 3 dibrndirs

lrumat ljniuk Prc6cdi4 0cmb.im brhai hu,na! dari brrlbrtu mudi
(&,ri,rr,'r,s) ncicaltmi neningkrkn p a rakaEn 8l)0 ppn scbcsar
22.16

pp'n PeDbcrian puplk

P Cadx

ralre

Prc6.dia scbctr2.i0 pp'n dibaidins pupult

2

50

%juea n,eiingkartan

P 25

%

Pcmb.riatr batun humar dari tiatuban muJ! lsrbbnuntinL\'J dapi
nempcrbaiki kadar harr I' Jar produksi ranaman jrguns {Zr,/fr

L.) Lrkisol l:niuns l'ati. pala rakann bahan hlmai 300 ppn kadlr

h . n L'b.r' I i k1 4o" (o!.

J'n ten'naJ'nr" inr.mdi"g

sebe$r 0.10% dai 25.6r g/por Pcmbcri.n pupuk P 50 % drpar
neningkalkan k darhara Pdan hcrrr
1,3,1

L

biiiK

gpot dibrdin! pcdb.rian IiL|Uk

Pemhe an lakdr.tr bahai humat Ja.i

(z,,uryr L)

yairu

sch.i.

bahan htrmar dar DUptrk

% dan

brt'bar.

'nudr

(\rrrr,nr,/\)

f+ult l' 50 %

dr|ar

I 'rl

4,61 g dan 13.,!0 g/Por dibrnding laipa

l'50 %.

5 2

Lr'rlk

lr.il

| 2i%

It00 ppm yatr! dik.mbinrsik.n dcn3ai

'00bro.

1,1% sebeer

SaEn

mrniigkarkon keslbunn Llllnol Ta',juns

I'aii Jisd.nkaf

Ahmad. F 1930 Ddsdr.la:ar ilh"
f cnlcidalian Persutua Tin$i

rzn,r. lad.ng P.olek

Peningk.ran dai

AhFrd. F. 1933. Fffect of cli! minsnls and cla]-humic rcid complexes on
dil.bility d firation ol phospharcs. lDisnasi ddtor] Ceorgir.
ljnivc6l!) ol(ieorgi. 221 P
Anndd,lt tqSg tul.n\il.stttatuh tahah 'l.h/r lkani: gthuhE 3\L0
Ptrer ltnclilia0 Lri ivenih ,4ddals llal9 22

PndanE.

o4rnilt HxL
191'197 Di dalan: Pengelola!n S.wah Ilukarn Baru Menuniang
S{asn,badr Pdeai dan Pmgmm Tnnsmigasi di Prdane. Prcriding
Simposium; Faktrltas Petunirn Univcdihs liloekti Padang llalnan

F

Al,mad.

1990 Am.lionsilaw,lr bukdxi barudeogan ptrpukal.m

ua.nib.N.200t. rludid.ya tana'naniaguns hlbr/nueoh.bmiro bloe.Dlae co4

Bradt NC. drn Weir, R.Ii. 1999. Tht ,8t E dntl Prapdit:,/ \.ift TN.llth
Jiiitun Prntice llall Uppo Saddle River. N.r Jc$y 831P

N

1932. Pcd8aruh n€mbcri.n pupuk hLjru dan k.pur pada lrnah
P.nTolik Mcrah Kunins rcrhddap kclc6edim fosfor dan p.oJuksi
Enaman j.sutrs (z?z
[Dnetusi Dokror] Bosor rakuilas
P.screriana. lPB. 27 I hal

lrkifr,

t'5 L)

lla[im. N., NyakDa M.Y.. Lubis, A M. Nugroho, SC. l)iha. M,4, Hotrg(i B
and Bailey Ir.ll. 19a6. DL\at lasat ilnr tuhdh lrmPun! U.iveEibs
I{adiowiseno, S.2003

/,xr,d

lakarb Akad.mi Prcsindo

236

hrl

Irrvlin, 1., llea!,n. I D., f isdale. s.L. and Nehon. w L
Jdili?t dn int.o.l"dio n, n lrnd nr.haqen.nt
Ilall. Lrpper Saddb Rnea Nc* Jctut 199 n
kctu.unai besi (Fc) dcn8ai asm humd
produkrifids tllriel vaig bartr
drn pcn3cloLm ak trtrruk
'neningkrrkan
Padang
l'jrugmh
Doktor llmtr ilfru P.dlnian
disanabkan. tDi$6i1.
173
hal.
r.nnebn lLmuT.n.h.

Ilewlymri 2l]l]7 Lrpala

pctrgeDdalian

M 1997 hrctu i.n .J eil nihtt't\ \| h tutut
SSS,4 SpeciaL Plblislion Ntrnh€r 17 s'il
d
nll
nni.he:
ot:1t

rruang. P.N4 Jan Sclrtriglr.

Scicrce Smicll ofAmeric4lnc s20

P