Uji Kualitas Tali Serat Batang Pisang Barangan (Musa Acuminata)
Lampiran 1. Flow Chart Pelaksanaan Penelitian Mulai
Pemilihan batang pisang 1 m Pemotongan batang pisang
Pengambilan dan pencucian batang pisang Penghalusan/
Pembantingan (pengeluaran serat) penyikatan dan Penjemuran
Pemintalan tali 1.
Penyusunan serat 2. Pemintalan serat menjadi tali
Pemisahan tali serat non perlakuan dan perlakuan serta penimbangan NaOH 5% Perendaman (2 dan 4 jam)
Pengukuran diameter Pengujian tali serat: 1.
Diukur panjang awal 2. Dilakukan uji tarik 3. Diukur panjang tali setelah ditarik
Penghitungan parameter 1.
Tegangan Tarik 2. Regangan 3. Deformasi Lampira n
2. Perhitungan Tabel 13. Data perolehan uji tarik tali serat batang pisang barangan
2
= Regangan E = Elastisitas (N/m
2
) K = Kelenturan (%)
Tali 1 Tanpa NaOH (D = 3,61mm) A =
1
4 .
π. d
=
2
1
4 . 3,14 . (0,00361 m)
2
= 1,023 × 10
−5
m
2
σ = F A
) ε
= Tegangan Tarik (N/m
Perlakua n Berat (gr)
NaOH 4,5 2,60 80 10,67 200 0,53 x 10 -5 377,4 x 10 5 0,13 2903,1 x 10 5 13,34 NaOH
Ø Benda Uji (mm)
L mm ΔL (mm)
F maks (N) A (m 2 ) σ
(N/m 2 ) ε
E (N/m 2 ) % K Tanpa
NaOH 4,5 3,61 80 11,91 250 1,02 x 10 -5 244,4 x 10 5 0,15 1629,3 x 10 5 14,89 Tanpa
NaOH 4,5 2,78 80 17,67 200 0,61 x 10 -5 327,8 x 10 5 0,22 1490,3 x 10 5 22,09 Tanpa
5%2 jam 4,5 3,02 80 12,41 250 0,72 x 10 -5 347,2 x 10 5 0,16 2238,5 x 10 5 15,51 NaOH
) σ
5%2 jam 4,5 2,95 80 13,95 200 0,68 x 10 -5 294,1 x 10 5 0,17 1686,3 x 10 5 17,44 NaOH
5%2 jam 4,5 2,95 80 17,4 250 0,68 x 10 -5 367,6 x 10 5 0,22 1690,1 x 10 5 21,75 NaOH
5%4 jam 4,5 3,13 80 15,52 200 0,77 x 10 -5 259,7 x 10 5 0,19 1338,6 x 10 5 19,40 NaOH
5%4 jam 4,5 2,81 80 1791 250 0,62 x 10 -5 403,2 x 10 5 0,22 1832,7 x 10 5 22,39 NaOH
5%4 jam 4,5 2,98 80 13,64 250 0,69 x 10 -5 358,7 x 10 5 0,17 2110,0 x 10 5 17,06
Keterangan: Ø = Diameter tali (mm) L = Panjang Awal Tali (mm) ΔL
= Pertambahan Panjang (mm) F maks = Beban Maksimum (N) A = Luas Permukaan (m
2
= 250 N
5
2
= 244,4 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,01191 m =
0,08 m = 0,15
σ E =
ε
5
2
244,4 × 10 N/m =
0,15
5
2
= 1629,3 × 10 N/m Deformasi =
∆L T = 1,191 cm = 0,01191 m
L
T T P − L
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09191 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,1489 × 100 % = 14,89 %
Tali 2 Tanpa NaOH (D = 2,78 mm)
1
2 .
A = π. d
4
1
2
= . 3,14 . (0,00278 m)
4
2 −5
= 0,61 × 10 m F
σ = A 200 N
=
0,61 × 10 m
2 −5
5
2
= 327,86 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,01767 m =
0,08 m = 0,22
σ E =
ε
5
2
327,86 × 10 N/m =
0,22
5
2
= 1490,27 × 10 N/m Deformasi =
∆L T = 1,767 cm = 0,01767 m
L
T − L T P
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09767 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,22 × 100 % = 22 % Tali 3 Tanpa NaOH (D = 2,60 mm)
1
2 A = .
π. d
4
1
2
= . 3,14 (0,0026 m)
4
2 −5
= 0,53 × 10 m F
σ = A 200 N
=
2 −5
0,53 × 10 m
5
2
= 377,36 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,011 m =
0,08 m = 0,13
σ E =
ε
5
2
377,36 × 10 N/m =
0,13
5
2
= 2903,1 × 10 N/m Deformasi =
∆L T = 1,067 cm = 0,011 m
L
T − L T P
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09067 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,1334 × 100 % = 13,34 %
Tali 4 NaOH 5% 2 jam (D = 3,02 mm)
1
2 A = .
π. d
4
1
2
= . 3,14 (0,00302 m)
4
2 −5
= 0,72 × 10 m F
σ = A 250 N
=
0,72 × 10 m
2 −5
5
2
= 347,2 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,01241 m =
0,08 m = 0,1551
σ E =
ε
5
2
347,2 × 10 N/m =
0,1551
5
2
= 2238,5 × 10 N/m Deformasi =
∆L T = 1,241 cm = 0,01241 m
L
T − L T P
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09241 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,1551 × 100 % = 15,51 %
Tali 5 NaOH 5% 2 jam (D = 2,95 mm)
1
2 A = .
π. d
4
1
2
= . 3,14 (0,00295 m)
4
2 −5
= 0,68 × 10 m F
σ = A 200 N
=
0,68 × 10 m
2 −5
5
2
= 294,1 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,01395 m =
0,08 m = 0,1744
σ E =
ε
5
2
294,1 × 10 N/m =
0,1744
5
2
= 1686,35 × 10 N/m
Deformasi = ∆L T
= 1,395 cm = 0,01395 m
L
T T P − L
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09395 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,1744 × 100 % = 17,44 %
Tali 6 NaOH 5% 2 jam (D = 2,95 mm)
1
2 A = .
π. d
4
1
2
= . 3,14 (0,00295 m)
4
2 −5
= 0,68 × 10 m F
σ = A 250 N
=
0,68 × 10 m
2 −5
5
2
= 367,6 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,01740 m =
0,08 m = 0,2175
σ E =
ε
5
2
367,6 × 10 N/m =
0,2175
5
2
= 1690,1 × 10 N/m Deformasi =
∆L T = 1,740 cm = 0,0174 m
L
T − L T P
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,0974 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,2175 × 100 % = 21,75 %
Tali 7 NaOH 5% 4 jam (D = 3,13 mm)
1
2 A = .
π. d
4
1
2
= . 3,14 (0,00313 m)
4
2 −5
= 0,77 × 10 m F
σ = A 200 N
=
0,77 × 10 m
2 −5
5
2
= 259,7 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,01552 m =
= 0,194 σ
E = ε
5
2
259,7 × 10 N/m =
0,194
5
2
= 1338,6 × 10 N/m Deformasi =
T
∆L = 1,552 cm = 0,01552 m
L
T − L T P
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09552 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,194 × 100 % = 19,4 %
Tali 8 NaOH 5% 4 jam (D = 2,81 mm)
1
2 A = .
π. d
4
1
2
= . 3,14 (0,00281 m)
4
2 −5
= 0,62 × 10 m F
σ = A 250 N
=
0,62 × 10 m
2 −5
5
2
= 403,2 × 10 N/m
∆L T ε =
L
T
0,01791 m =
0,08 m = 0,22
σ E =
ε
5
2
403,2 × 10 N/m =
0,22
5
2
= 1832,7 × 10 N/m Deformasi =
∆L T = 1,791 cm = 0,01791 m
L
T − L T P
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09791 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,2239 × 100 % = 22,39 %
Tali 9 NaOH 5% 4 jam (D = 2,98 mm)
1
2 A = .
π. d
4
1
2
= . 3,14 (0,00298 m)
4
2 −5
= 0,69 × 10 m F
σ = A 250 N
=
2 −5
5
2
= 362,3 × 10 N/m ∆L T
ε = L
T
0,01364 m =
0,08 m = 0,17
σ E =
ε
5
2
362,3 × 10 N/m =
0,17
5
2
= 2131,2 × 10 N/m Deformasi =
T
∆L = 1,364 cm = 0,01364 m
L
T − L T P
% Kelenturan = × 100 % L
T
0,09364 m − 0,08 m
= × 100 % 0,08 m
= 0,1706 × 100 % = 17,06 %
- 5
- 5
- 5
- 5
- 5
- 5
- 5
- 5
- 5
336,3 x 10
358,7 x 10
5
403,2 x 10
5
4 Jam 259,7 x 10
5 NaOH 5%
5
1021 x 10
1009 x 10
5
367,6 x 10
5
294,1 x 10
5
2 Jam 347,2 x 10
5
5
316,5 x 10
5
5 Analisis Sidik Ragam Tegangan Tarik
331 x 10
5
367,6 x 10
5
341,6 x 10
5 Rataan 283,7 x 10
340,3 x 10
2980 x 10
5
1103 x 10
5
1025 x 10
5
5 Total 851,3 x 10
5 NaOH 5%
5
SK DB JK KT F Hitung F 0,05 F 0,01 Perlakuan 2 984,642 492,321 0,13 tn 5,1432528 10,9248 Galat 6 22705,321 3784,236 Total 8 23690,056 Ket : tn = tidak nyata
250 244,4 x 10
250 347,2 x 10
5 NaOH 5%2 jam 0,72 x 10
200 377,4 x 10
5 Tanpa NaOH 0,53 x 10
200 327,8 x 10
5 Tanpa NaOH 0,61 x 10
) Tanpa NaOH 1,02 x 10
200 294,1 x 10
2
) F maks (N) σ (N/m
2
Perlakuan A (m
) Data uji tegangan tarik tali serat batang pisang barangan
2
Lampiran 3. Data Tegangan Tarik Tali (N/m
5 NaOH 5%2 jam 0,68 x 10
5 NaOH 5%2 jam 0,68 x 10
949,6 x 10
I II III Tanpa
5
377,4 x 10
5
327,8 x 10
5
NaOH 244,4 x 10
Perlakuan Ulangan Total Rataan
250 367,6 x 10
5 Data Tegangan Tarik
250 358,7 x 10
5 NaOH 5%4 jam 0,69 x 10
250 403,2 x 10
5 NaOH 5%4 jam 0,62 x 10
200 259,7 x 10
5 NaOH 5%4 jam 0,77 x 10
- = nyata
- = sangat nyata
Perlakuan 2 0,001088889 0,000544 0,419 tn 5,1432528 10,9248 Galat 6 0,0078 0,0013 Total 8 0,008888889 Ket : tn = tidak nyata
NaOH 5%
Hitung F 0,05 F 0,01
Analisis Sidik Ragam Regangan SK DB JK KT F
Total 0,5 0,61 0,52 1,63 Rataan 0,16 0,20 0,17 0,17
4 Jam 0,19 0,22 0,17 0,58 0,19
NaOH 5%
2 Jam 0,16 0,17 0,22 0,55 0,18
NaOH 0,15 0,22 0,13 0,5 0,16
Lampiran 4. Data Regangan Tali Data uji regangan tali serat batang pisang barangan
I II III Tanpa
Data Regangan Perlakuan Ulangan Total Rataan
NaOH 5%2 jam 0,08 0,01241 0,16 NaOH 5%2 jam 0,08 0,01395 0,17 NaOH 5%2 jam 0,08 0,01740 0,22 NaOH 5%4 jam 0,08 0,01595 0,19 NaOH 5%4 jam 0,08 0,01791 0,22 NaOH 5%4 jam 0,08 0,01364 0,17
Tanpa NaOH 0,08 0,01191 0,15 Tanpa NaOH 0,08 0.01767 0,22 Tanpa NaOH 0,08 0,01067 0,13
LT (m) ΔLT (m) ε
Perlakuan
- = nyata
- = sangat nyata
Lampiran 5. Data Deformasi Data uji deformasi tali serat batang pisang barangan
Perlakuan LT (m) LTp ΔLT (m) Tanpa NaOH 0,08 0,09191 0,01191 Tanpa NaOH 0,08 0.09767 0.01767 Tanpa NaOH 0,08 0,09067 0,01067
NaOH 5%2 jam 0,08 0,09241 0,01241 NaOH 5%2 jam 0,08 0,09395 0,01395 NaOH 5%2 jam 0,08 0,09740 0,01740 NaOH 5%4 jam 0,08 0,09595 0,01595 NaOH 5%4 jam 0,08 0,09791 0,01791 NaOH 5%4 jam 0,08 0,09364 0,01364
Data deformasi Perlakuan Ulangan Total Rataan
I II III Tanpa
NaOH 0,01191 0,01767 0,01067 0,04025 0,0134
NaOH 5%
2 Jam 0,01241 0,01395 0,01740 0,04376 0,0145
NaOH 5%
4 Jam 0,01595 0,01791 0,01364 0,0475 0,0158
Total 0,04027 0,04953 0,04171 0,13151 Rataan 0,0134 0,0165 0,0139 0,0146
Analisis Sidik Ragam Deformasi SK DB JK KT F
Hitung F 0,05 F 0,01
Perlakuan 2 0,000008763 0,0000043816 0,525 tn 5,1432528 10,9248 Galat 6 0,000005010 0,00000835 Total 8 0,0017278 Ket : tn = tidak nyata
- = nyata
- = sangat nyata
SK DB JK KT F Hitung F 0,05 F 0,01 Perlakuan 2 91918,196 45959,098 0,16 tn 5,1432528 10,9248 Galat 6 1719887 286647,843 Total 8 1811805 Ket : tn = tidak nyata
5 Total 5205 x 10
5
1871 x 10
5 NaOH 5%
4 Jam 1338 x 10
5
1832 x 10
5
2110 x 10
5
5280 x 10
5
1760 x 10
5
5
5008 x 10
5
6703 x 10
5
16916 x 10
5 Rataan 1735 x 10
5
1669 x 10
5
2234 x 10
5
1879 x 10
5 Analisis Sidik Ragam Elastisitas
5614 x 10
1690 x 10
Lampiran 6. Data Elastisitas Data uji elastisitas tali serat batang pisang barangan
Perlakuan Ulangan Total Rataan
Perlakuan σ (N/m
2 ) ε E (N/m
2 )
Tanpa NaOH 0,08 0,09191 1629,3 x 10
5 Tanpa NaOH 0,08 0.09767 1490,3 x 10
5 Tanpa NaOH 0,08 0,09067 2903,1 x 10
5 NaOH 5%2 jam 0,08 0,09241 2238,5 x 10
5 NaOH 5%2 jam 0,08 0,09395 1686,3 x 10
5 NaOH 5%2 jam 0,08 0,09740 1690,1 x 10
5 NaOH 5%4 jam 0,08 0,09595 1338,6 x 10
5 NaOH 5%4 jam 0,08 0,09791 1832,7 x 10
5 NaOH 5%4 jam 0,08 0,09364 2110,0 x 10
5 Data Elastisitas
I II III Tanpa
5
NaOH 1629 x 10
5
1490 x 10
5
2903 x 10
5
6022 x 10
5
2007 x 10
5 NaOH 5%
2 Jam 2238 x 10
5
1686 x 10
- = nyata
- = sangat nyata
Lampiran 7. Data Kelenturan Data uji kelenturan tali serat batang pisang barangan
Perlakuan LT (m) ΔLT (m) % Kelenturan Tanpa NaOH 0,08 0,01191 14,89 Tanpa NaOH 0,08 0.01767 22,09 Tanpa NaOH 0,08 0,01067 13,34
NaOH 5%2 jam 0,08 0,01241 15,51 NaOH 5%2 jam 0,08 0,01395 17,44 NaOH 5%2 jam 0,08 0,01740 21,75 NaOH 5%4 jam 0,08 0,01595 19,40 NaOH 5%4 jam 0,08 0,01791 22,39 NaOH 5%4 jam 0,08 0,01364 17,06
Data Kelenturan Perlakuan Ulangan Total Rataan
I II III Tanpa
NaOH 14,89 22,09 13,34 50,32 16,77
NaOH 5%
2 Jam 15,51 17,44 21,75 54,7 18,23
NaOH 5%
4 Jam 19,40 22,39 17,06 58,85 19,62
Total 49,8 61,92 52,15 163,87 Rataan 16,6 20,64 17,38 18,21
Analisis Sidik Ragam Kelenturan SK DB JK KT F Hitung F 0,05 F 0,01
Perlakuan 2 12,30 6,065 0,465 tn 5,143252 10,9248 Galat 6 78,289 13,048
Total 8 90,419 Ket : tn = tidak nyata
- = nyata
- = sangat nyata
Lampiran 8. Dokumentasi Penelitian Gambar 11. Alat pemintal serat tampak atas Gambar 12. Alat pemintal serat tampak atas
Gambar 13. Alat pemintal serat tampak depan Gambar 14. Alat pemintal serat tampak samping Gambar 15. Pelepah Pisang Barangan Gambar 16. Serat Pelepah Pisang Barangan
Gambar 17. Tali Gambar 18. Tali Putus Gambar 19. Alat Pengukuran Gambar 20. Alat Uji Tarik
Gambar 21. Uji Tarik