Makna Simbolis Seren Taun Cigugur.
Pikiran Rakyat
o
2
4
3
18
o
OPeb
M akna
5
6
21
20
19
o
Selasa
OApr
Mar
o
Rabu
Kamis
•
0 Sabtu
Jumat
8
9
10 11
23 24 25
7
0 Minggu
12 13
14 15 16
27
28 29 30 31
S
22
WVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
OMei
S im b o lis S e re n T a u n C ig u g u r
m e le g e n d a
O le h
Y U N I M O G O T -P R A H O R O
ASYARAKAT
M
kan
m a je m u k
yang
b e ra n e k a
ra g a m
kang
d o n e s ia
In -
m e ru p a m a sy a ra k a t
s o s ia l
b e ra sa l
la ta r
y a n g m e m b e rik a n
s ik a p w e la s
a s ih
d a la m
yang
m e lim p a h
y a n g d ila k s a n a k a n
suku
p e rh itu n g a n
sem uanya
d im a k n a i s e b a g a i ra n g k a ia n
22
b a h w a b e ra g a m
b ila n g a n
b u d a y a d i In -
d u a p u lu h
n u n ju k k a n
h a s il k a r-
y a c ip ta , ra s a , d a n k a rs a
h a ti,
ber kekayaan
sum sum ,
bangsa
em pedu,
usus,
k u lit,
ra m b u t,
In d o n e s ia .
S u k u S u n d a m e ru p a k a n
yang m e-
s ifa t w u ju d m a -
20
n u s ia , y a n g te rd iri a ta s d a ra h ,
m a-
n u s ia y a n g te la h m e n ja d i s u m budaya
(m e n u ru t
ta h u n S u n d a ), b u -
k a n la h ta n p a m a k n a . B ila n g a n
k e p a d a b u d a y a s p i-
m e ru p a k a n
k e b e r-
s e tia p ta n g -
R ayagung
22
ritu a l. T id a k d a p a t d irn u n g k iri
d o n e s ia
pangan
bagi
P u n c a k U p a c a ra S e re n T a u n
b e la -
dan
b e rp u n c a k
b e n tu k
h id u p m a n u s ia .
gal
yang
se-
k e su b u ra n
b a n g s a , a d a t is tia d a t, b a h a s a ,
agam a,
m a sy a ra k a t
P asundan,
b a g a i p e rla m b a n g
la n g s u n g a n
d a ri
budaya,
d a la m
a g ra ris d i ta ta r
tu la n g ,
b u lu ,
d a g in g ,
kuku,
u ra t,
o ta k ,
mamaras,
su-
n e n y a n g d ite rim a p a d a ta h u n
k u k e d u a te rb e s a r d i p u la u J a -
y a n g a k a n b e rla lu , s e rta m e m -
le m a k ,
la m b u n g ,
g in ja l,
dan
w a , m e m ilik i
o h o n b e rk a h
ja n tu n g
y a n g m e m b e n tu k
s a tu
k e u n ik a n
te ris tik y a n g te c e rm in
budayaan
k a ra -
d a ri k e -
y a n g m e re k a
m ilik i
a n -N y a
d a n p e rlin d u n g -
u n tu k
ta h u n
yang
k e s a tu a n
jirin
(n u ra n i),
dan pengakuan
d a ta n g .
d a ri s e g i a g a m a , b a h a s a , m a ta
c a ra
S e re n
p e n c a h a ria n , k e s e n ia n , d a n s e -
te rle ta k
b a g a in y a . P a d a d a s a rn y a , s e lu -
b o l-s im b o l y a n g m e re k a
ru h k e h id u p a n
p a ik a n . M u la i d a ri a ra k -a ra k -
yang
an pem buka
a d ik o d ra ti
tu ju k a n
u n tu k m e m e lih a ra
s e im b a n g a n
s e im b a n g a n
ke-
a la m s e m e s ta . K e s p iritu a l
d ip e rta -
ngan
c a ra
T aun
d i C ig u g u r
p a d a m a k n a d a ri s im -
nutu,
sam -
a c a ra sa m p a i d e -
puncaknya,
(a k u )
sebagai
m e n ta ra
jisim
(ra g a ),
d iri
m a n u s ia .
b ila n g a n
Se-
dua m eng-
a c u p a d a s ik a p d a s a r k e s a tu a n
sudah
m e n ja d i
d a ri
hukum
s e g a la
unsur
up a-
a la m y a n g d ic ip ta k a n b e rp a s a -
a k tiv i-
n g a n . M is a ln y a s ia n g d a n m a -
y a itu
k e s e lu ru h a n
lim p a ,
U pa-
akan
s u k u S u n d a d i-
K e u n ik a n
p a ru -p a ru ,
de-
la m , s u k a d a n d u k a , s e d ih d a n
a c a ra a d a t, s e d a n g k a n k e s e im -
n g a n b e rb a g a i s im b o l d a n p e -
b a h a g ia , ju g a p ria d a n w a n ita .
bangan
san yang penuh
hankan
m e la lu i
u p a c a ra -u p -
s o s ia l d ip e rta h a n k a n
d e n g a n s ik a p y a n g to le ra n a ta u
le b ih m e n g u ta m a k a n
ra m a n
k e te n te -
d a n k e h a rm o n is a n
da-
la m b e rm a s y a ra k a t.
. B a g i m a sy a ra k a t
C ig u g u r,
u p a c a ra
sa ra t
di
U p a c a ra
S e re n T a u n m e ru p a k a n
s a la h
d a ri u p a c a ra
adat
S e b a g a im a n a d itu tu rk a n
s e la k u
sepuh
a d a t C ig u -
m a sy a ra k a t
o b je k
k e h id u p a n
n ik a s i
sum ber bahan
m e ru p a k a n
u ta m a
m asya-
sebagai
d ig u -
p e rla m b a n g
D e w i P o h a c i (D e w i S ri) y a n g
s is -
a d a s e b e lu m n y a . A ja ra n -a ja ra n
pedom an
nakan
Y a n g M a h a E s a a ta s h a s il p a -
d ik it b a n y a k m e m e n g a ru h i
P a d i d im a k n a i s e b a g a i s u m b e r
yang
a ja ra n
te rn tra d is i b u d a y a y a n g te la h
te rs e b u t
pan
T uhan
se-
b e rb a g a i
a g a m a k e w ila y a h C ig u g u r s e -
u ta m a d a la m ritu s S e re n T a u n .
ra k a t C ig u g u r. P a d iju g a
kepada
B a-
p a k D ja tik u s u m a h
y a n g d im a k n a i s e b a g a i u n g k a syukur
M asuknya
m akna.
g u r, " p a d i" m e ru p a k a n
a g ra ris
K u n in g a n ,
s a tu b e n tu k
ta s p e s e rta
kan
m e n ja d i
p a ra p e s e rta
u n tu k
dan
n o rm a ,
d a la m
s e la n ju tn y a
kom u-
m e n y e m p u rn a -
m e m p e rk u a t
k e b ia s a a n ,
m a sy a ra k a t
K o n s e p s i te n ta n g
dan
n ila i,
adat
C ig u g u r.
in te g ra s i n i-
Kliping Humas Unpad 2010
r
la i-n ila i
Sunda
agam a
d a la m
h a ri-h a ri
b e ru p a
a ta u p u n
adat
k e h id u p a n
se-
m a s y a ra k a t C ig u g u r,
c a ra
dan
c iri
o ra n g
S u n d a in i m e n g a n d u n g
b a g a im a n a
m akna
in d iv id u
sebagai
m in
c iri u ta m a
o ra n g
d a la m h u b u n g a n
s y a ra k a ta n
Sunda
s o s ia l k e m a -
yang
s e n a n tia s a
m engedepankan
hubungan
y a n g h a rm o n is , s e rta tid a k m e m e n tin g k a n
d iri s e n d iri. R a n g -
m a n u s ia c ip ta a n T u h a n m e rn -
k a ia n U p a c a ra S e re n T a u n m e -
p e rla k u k a n
m a n u s ia
la in d a n
m u n c u lk a n
lin g k u n g a n
s e k ita r
dengan
m e n g h a rg a in y a
sebagai sesam a c ip ta a n T u h a n .
K e u n ik a n
T aun
U p a c a ra
d i C ig u g u r
yang
da
in i b u k a n
hanya
k e y a k in a n
d i d a la m
g a i k e b e ra g a m a n
Sun-
d ib a n g u n
te rle ta k
u n tu k
p e rs a tu a n .
b e rin te ra k s i,
ju g a
baw akan,
w a rg a
g a m m a sy a ra k a t
n u s a n ta ra
U p a c a ra
di
m e m e ria h k a n
S e re n T a u n d i C ig u -
N ovem ber 2010.
P ro s e s k o m u n ik a s i s o s ia l a n -
ta rk e lo m p o k
lib a tk a n
d i C ig u g u r m e -
p ro se s-p ro se s
y a n g b e ra n e k a ra g a m ,
s o s ia l
yang pa-
d a a k h irn y a
tu ru t
u n su r-u n su r
d in a m is d a ri d iri
d a n m a s y a ra k a t.
a n ta rw a rg a
m enyusun
K o m u n ik a s i
y a n g b e rla n g s u n g
d i a n ta ra
a la m , m a n u s ia ,
2010,
" N g a tik
Buw ana,
d in , N g a r a w a t
N gabdi
k e b e ra g a m a n
s a n ta ra "
sep
s e ja la n
B h in n e k a
yang
p e rb e d a a n
dan
k e h id u p a n
gunung
te rtin g g i
di kaki
di Jaw a
d a la m
m e m e lih a ra
m a m a n u s ia
B a-
c e rm in
b e rs ik a p
hubungan
dengan
sesa-
d i m a n a p u n k ita
b e r a d a .* * *
Penulis,
d a n m e ru p a k a n s u a tu tin d a k a n
P rogram
b e rs a m a d i a n ta ra m e re k a .
n ik a s i
te c e r-
Sem oga
m e n ja d i
y a n g h a rm o n is
te rs e b u t,
Ik a
m e n g h a rg a i
m a sy a ra k a t
re k a s e h a ri-h a ri,
D a ri u ra ia n
kon-
su k u , ra s, a g a m a ,
y a n g m e w a rn a i k e h id u p a n m e -
te rja d i
dengan
a n ta rg o lo n g a n .
dan
yang
ada,
T unggal
s e n a n tia s a
k ita b e rs a m a
s i d a ri in te ra k s i
da-
yang
C ig u g u r la k s a n a " m in ia tu r n u -
s y a ra k a t d i C ig u g u r te la h m e m -
a n ta rw a rg a d i C ig u g u r d a p a t
d ilih a t s e b a g a i s u a tu k o n s tru k -
Sang-
M e lih a t k e h a rm o n is a n
la m
b e n tu k
K o m u n ik a s i
ka
h y a n g ."
ra t in i d a p a t
te rs e n d iri
dan
T u h a n , s e s u a i t e m a S e r e n T a u n BA
d a la m a k tiv ita s k e s e h a ria n m a w a ja h n y a
h a ru s
y a n g b e re la s i s e c a ra h a rm o n is
g u r, y a n g ta h u n in i d ig e la r 2 4 29
s a lin g
d a ri b e ra -
a d a t y a n g te -
y a n g b ia s a n y a tu ru t
u n tu k
m a n u s ia
s e n a n tia s a
m e n ja lin s im b io s is m u tu a lis m e
pada
ta p h id u p d a n b e rk e m b a n g
h a d ir
te m p a t
ke-
ta m p a k
b e rsa m a a n
m e n g g a la n g
D a la m lin g k u n g a n
h id u p
te ta p i
b u k a n u n tu k
sa ra t
p a d a m a k n a d a ri s im b o l-s im m e re k a
dan
w a k tu (a la m ) te rh a m p a r b e rb a -
bol
yang
o ra n g
ru a n g
d ih a n c u rk a n , m e la in k a n d ig u n a k a n s e b a g a i d a s a r y a n g m e s ti
S e re n
dengan seni dan budaya
Sunda,
m a h a s is w a
S tu d i
Ilm u
U n iv e r s ita s
ran B andung.
S -3
Komu-
P a d ja d ja -
o
2
4
3
18
o
OPeb
M akna
5
6
21
20
19
o
Selasa
OApr
Mar
o
Rabu
Kamis
•
0 Sabtu
Jumat
8
9
10 11
23 24 25
7
0 Minggu
12 13
14 15 16
27
28 29 30 31
S
22
WVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
OMei
S im b o lis S e re n T a u n C ig u g u r
m e le g e n d a
O le h
Y U N I M O G O T -P R A H O R O
ASYARAKAT
M
kan
m a je m u k
yang
b e ra n e k a
ra g a m
kang
d o n e s ia
In -
m e ru p a m a sy a ra k a t
s o s ia l
b e ra sa l
la ta r
y a n g m e m b e rik a n
s ik a p w e la s
a s ih
d a la m
yang
m e lim p a h
y a n g d ila k s a n a k a n
suku
p e rh itu n g a n
sem uanya
d im a k n a i s e b a g a i ra n g k a ia n
22
b a h w a b e ra g a m
b ila n g a n
b u d a y a d i In -
d u a p u lu h
n u n ju k k a n
h a s il k a r-
y a c ip ta , ra s a , d a n k a rs a
h a ti,
ber kekayaan
sum sum ,
bangsa
em pedu,
usus,
k u lit,
ra m b u t,
In d o n e s ia .
S u k u S u n d a m e ru p a k a n
yang m e-
s ifa t w u ju d m a -
20
n u s ia , y a n g te rd iri a ta s d a ra h ,
m a-
n u s ia y a n g te la h m e n ja d i s u m budaya
(m e n u ru t
ta h u n S u n d a ), b u -
k a n la h ta n p a m a k n a . B ila n g a n
k e p a d a b u d a y a s p i-
m e ru p a k a n
k e b e r-
s e tia p ta n g -
R ayagung
22
ritu a l. T id a k d a p a t d irn u n g k iri
d o n e s ia
pangan
bagi
P u n c a k U p a c a ra S e re n T a u n
b e la -
dan
b e rp u n c a k
b e n tu k
h id u p m a n u s ia .
gal
yang
se-
k e su b u ra n
b a n g s a , a d a t is tia d a t, b a h a s a ,
agam a,
m a sy a ra k a t
P asundan,
b a g a i p e rla m b a n g
la n g s u n g a n
d a ri
budaya,
d a la m
a g ra ris d i ta ta r
tu la n g ,
b u lu ,
d a g in g ,
kuku,
u ra t,
o ta k ,
mamaras,
su-
n e n y a n g d ite rim a p a d a ta h u n
k u k e d u a te rb e s a r d i p u la u J a -
y a n g a k a n b e rla lu , s e rta m e m -
le m a k ,
la m b u n g ,
g in ja l,
dan
w a , m e m ilik i
o h o n b e rk a h
ja n tu n g
y a n g m e m b e n tu k
s a tu
k e u n ik a n
te ris tik y a n g te c e rm in
budayaan
k a ra -
d a ri k e -
y a n g m e re k a
m ilik i
a n -N y a
d a n p e rlin d u n g -
u n tu k
ta h u n
yang
k e s a tu a n
jirin
(n u ra n i),
dan pengakuan
d a ta n g .
d a ri s e g i a g a m a , b a h a s a , m a ta
c a ra
S e re n
p e n c a h a ria n , k e s e n ia n , d a n s e -
te rle ta k
b a g a in y a . P a d a d a s a rn y a , s e lu -
b o l-s im b o l y a n g m e re k a
ru h k e h id u p a n
p a ik a n . M u la i d a ri a ra k -a ra k -
yang
an pem buka
a d ik o d ra ti
tu ju k a n
u n tu k m e m e lih a ra
s e im b a n g a n
s e im b a n g a n
ke-
a la m s e m e s ta . K e s p iritu a l
d ip e rta -
ngan
c a ra
T aun
d i C ig u g u r
p a d a m a k n a d a ri s im -
nutu,
sam -
a c a ra sa m p a i d e -
puncaknya,
(a k u )
sebagai
m e n ta ra
jisim
(ra g a ),
d iri
m a n u s ia .
b ila n g a n
Se-
dua m eng-
a c u p a d a s ik a p d a s a r k e s a tu a n
sudah
m e n ja d i
d a ri
hukum
s e g a la
unsur
up a-
a la m y a n g d ic ip ta k a n b e rp a s a -
a k tiv i-
n g a n . M is a ln y a s ia n g d a n m a -
y a itu
k e s e lu ru h a n
lim p a ,
U pa-
akan
s u k u S u n d a d i-
K e u n ik a n
p a ru -p a ru ,
de-
la m , s u k a d a n d u k a , s e d ih d a n
a c a ra a d a t, s e d a n g k a n k e s e im -
n g a n b e rb a g a i s im b o l d a n p e -
b a h a g ia , ju g a p ria d a n w a n ita .
bangan
san yang penuh
hankan
m e la lu i
u p a c a ra -u p -
s o s ia l d ip e rta h a n k a n
d e n g a n s ik a p y a n g to le ra n a ta u
le b ih m e n g u ta m a k a n
ra m a n
k e te n te -
d a n k e h a rm o n is a n
da-
la m b e rm a s y a ra k a t.
. B a g i m a sy a ra k a t
C ig u g u r,
u p a c a ra
sa ra t
di
U p a c a ra
S e re n T a u n m e ru p a k a n
s a la h
d a ri u p a c a ra
adat
S e b a g a im a n a d itu tu rk a n
s e la k u
sepuh
a d a t C ig u -
m a sy a ra k a t
o b je k
k e h id u p a n
n ik a s i
sum ber bahan
m e ru p a k a n
u ta m a
m asya-
sebagai
d ig u -
p e rla m b a n g
D e w i P o h a c i (D e w i S ri) y a n g
s is -
a d a s e b e lu m n y a . A ja ra n -a ja ra n
pedom an
nakan
Y a n g M a h a E s a a ta s h a s il p a -
d ik it b a n y a k m e m e n g a ru h i
P a d i d im a k n a i s e b a g a i s u m b e r
yang
a ja ra n
te rn tra d is i b u d a y a y a n g te la h
te rs e b u t
pan
T uhan
se-
b e rb a g a i
a g a m a k e w ila y a h C ig u g u r s e -
u ta m a d a la m ritu s S e re n T a u n .
ra k a t C ig u g u r. P a d iju g a
kepada
B a-
p a k D ja tik u s u m a h
y a n g d im a k n a i s e b a g a i u n g k a syukur
M asuknya
m akna.
g u r, " p a d i" m e ru p a k a n
a g ra ris
K u n in g a n ,
s a tu b e n tu k
ta s p e s e rta
kan
m e n ja d i
p a ra p e s e rta
u n tu k
dan
n o rm a ,
d a la m
s e la n ju tn y a
kom u-
m e n y e m p u rn a -
m e m p e rk u a t
k e b ia s a a n ,
m a sy a ra k a t
K o n s e p s i te n ta n g
dan
n ila i,
adat
C ig u g u r.
in te g ra s i n i-
Kliping Humas Unpad 2010
r
la i-n ila i
Sunda
agam a
d a la m
h a ri-h a ri
b e ru p a
a ta u p u n
adat
k e h id u p a n
se-
m a s y a ra k a t C ig u g u r,
c a ra
dan
c iri
o ra n g
S u n d a in i m e n g a n d u n g
b a g a im a n a
m akna
in d iv id u
sebagai
m in
c iri u ta m a
o ra n g
d a la m h u b u n g a n
s y a ra k a ta n
Sunda
s o s ia l k e m a -
yang
s e n a n tia s a
m engedepankan
hubungan
y a n g h a rm o n is , s e rta tid a k m e m e n tin g k a n
d iri s e n d iri. R a n g -
m a n u s ia c ip ta a n T u h a n m e rn -
k a ia n U p a c a ra S e re n T a u n m e -
p e rla k u k a n
m a n u s ia
la in d a n
m u n c u lk a n
lin g k u n g a n
s e k ita r
dengan
m e n g h a rg a in y a
sebagai sesam a c ip ta a n T u h a n .
K e u n ik a n
T aun
U p a c a ra
d i C ig u g u r
yang
da
in i b u k a n
hanya
k e y a k in a n
d i d a la m
g a i k e b e ra g a m a n
Sun-
d ib a n g u n
te rle ta k
u n tu k
p e rs a tu a n .
b e rin te ra k s i,
ju g a
baw akan,
w a rg a
g a m m a sy a ra k a t
n u s a n ta ra
U p a c a ra
di
m e m e ria h k a n
S e re n T a u n d i C ig u -
N ovem ber 2010.
P ro s e s k o m u n ik a s i s o s ia l a n -
ta rk e lo m p o k
lib a tk a n
d i C ig u g u r m e -
p ro se s-p ro se s
y a n g b e ra n e k a ra g a m ,
s o s ia l
yang pa-
d a a k h irn y a
tu ru t
u n su r-u n su r
d in a m is d a ri d iri
d a n m a s y a ra k a t.
a n ta rw a rg a
m enyusun
K o m u n ik a s i
y a n g b e rla n g s u n g
d i a n ta ra
a la m , m a n u s ia ,
2010,
" N g a tik
Buw ana,
d in , N g a r a w a t
N gabdi
k e b e ra g a m a n
s a n ta ra "
sep
s e ja la n
B h in n e k a
yang
p e rb e d a a n
dan
k e h id u p a n
gunung
te rtin g g i
di kaki
di Jaw a
d a la m
m e m e lih a ra
m a m a n u s ia
B a-
c e rm in
b e rs ik a p
hubungan
dengan
sesa-
d i m a n a p u n k ita
b e r a d a .* * *
Penulis,
d a n m e ru p a k a n s u a tu tin d a k a n
P rogram
b e rs a m a d i a n ta ra m e re k a .
n ik a s i
te c e r-
Sem oga
m e n ja d i
y a n g h a rm o n is
te rs e b u t,
Ik a
m e n g h a rg a i
m a sy a ra k a t
re k a s e h a ri-h a ri,
D a ri u ra ia n
kon-
su k u , ra s, a g a m a ,
y a n g m e w a rn a i k e h id u p a n m e -
te rja d i
dengan
a n ta rg o lo n g a n .
dan
yang
ada,
T unggal
s e n a n tia s a
k ita b e rs a m a
s i d a ri in te ra k s i
da-
yang
C ig u g u r la k s a n a " m in ia tu r n u -
s y a ra k a t d i C ig u g u r te la h m e m -
a n ta rw a rg a d i C ig u g u r d a p a t
d ilih a t s e b a g a i s u a tu k o n s tru k -
Sang-
M e lih a t k e h a rm o n is a n
la m
b e n tu k
K o m u n ik a s i
ka
h y a n g ."
ra t in i d a p a t
te rs e n d iri
dan
T u h a n , s e s u a i t e m a S e r e n T a u n BA
d a la m a k tiv ita s k e s e h a ria n m a w a ja h n y a
h a ru s
y a n g b e re la s i s e c a ra h a rm o n is
g u r, y a n g ta h u n in i d ig e la r 2 4 29
s a lin g
d a ri b e ra -
a d a t y a n g te -
y a n g b ia s a n y a tu ru t
u n tu k
m a n u s ia
s e n a n tia s a
m e n ja lin s im b io s is m u tu a lis m e
pada
ta p h id u p d a n b e rk e m b a n g
h a d ir
te m p a t
ke-
ta m p a k
b e rsa m a a n
m e n g g a la n g
D a la m lin g k u n g a n
h id u p
te ta p i
b u k a n u n tu k
sa ra t
p a d a m a k n a d a ri s im b o l-s im m e re k a
dan
w a k tu (a la m ) te rh a m p a r b e rb a -
bol
yang
o ra n g
ru a n g
d ih a n c u rk a n , m e la in k a n d ig u n a k a n s e b a g a i d a s a r y a n g m e s ti
S e re n
dengan seni dan budaya
Sunda,
m a h a s is w a
S tu d i
Ilm u
U n iv e r s ita s
ran B andung.
S -3
Komu-
P a d ja d ja -