Penyusunan Modul Pelatihan Berbasis Komp (1)

PENYUSUNAN MODUL
PELATIHAN BERBASIS KOMPETENSI
Irawan D Soedradjat

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

1

DASAR HUKUM

UU 13/2003- Ketenagakerjaan

2

PP No. 31/2006-Sistem Pelatihan Ketenagakerjaan

3

Pemenakertrans – No. 5 Tahun 2012 - SKKNI


4

Pemenakertrans – No. 8- Tahun 2012 Penetapan SKKNI

5

Pemenakertrans – No. 8 Tahuan 2014– PBK

6

Kep.Dirjen Bina Latas 181/Latas/XII/2013–Pedoman Penyusunan Modul PBK

7

Kep. Dirjen Bina Latas 185/Latas/XII/2013–Pedoman Penyusunan Program PBK

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan


Kep.Dirjen Bina Latas No.
181/Latas/XII/2013–
Pedoman Penyusunan Modul PBK





DASAR HUKUM
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

PENDAHULUAN
TATA CARA PENYUSUNAN MODUL PBK
SISTEMATIKA PENULISAN MODUL PBK
PENUTUP

Modul Pelatihan

Buku

Informasi

MODUL
Buku
Penilaian

UNSUR MODUL

Buku Kerja

Modul adalah uraian materi pelatihan yang
disusun berdasarkan unit kompetensi yang terdiri
dari BI, BK dan BP

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

SISTEMATIKA
RUANG LINGKUP


RUANG LINGKUP
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

PROSES

Modul Pelatihan

Praktisi

Instruktur

Pakar

Insdustri
• Komptensi Penyusunan Modul

PENYUSUN
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)


• Format/Proses
• Konten/Isi

Modul Pelatihan

PENETAPAN MODUL & REVISI
VALIDASI MATERI
VERIFIKASI
PENYEMPURNAAN MODUL
PEMBAHSAN DRAFT
PENYUSUNAN DRAFT
PERSIAPAN

PROSES PENYUSUNAN MODUL
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
• Huruf Tahoma 12 Uraian materi,
Minimal 8 Tabel dan Gambar, 20
Tulisan Cover, 12,13,12 Nama

Lembaga Baris, 1,2,3
• Ukuran Kertas A4
• Page Set Up – atas 2,29 cm,
bawah 1,27 cm,
kiri 2,54 cm, dan
kanan 1,78 cm
• batas halaman atau page border
• Penomoman : Bab- I, II
Judul uraian- 1.,2.
Sub Judul a.,b.
Sub sub Judul – 1),2)
Sub……. a), b)
Sub ….. (1), (2)
Sub ….. (a), (b)
Sub ….. bullet • -, • -,

FORMAT & TATA PENULISAN MODUL
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

• Judul Bab Huruf Besar Semua, Sub
awal Hurup besar kecuali kata
sambung
• Header : Dua Kolom
Kol -1 : Modul PBK
Kategori PBK
Kol -2 : Kode Modul
Kode Unit
• footer
: Dua Kolom
Kol -1 : Judul : ......
Nama Buku & Versi
Kol -2 : Halaman... aari...
• Spasi 1,5
• Gambar…. Jelas dibaca
• Pencantuman Gambar
Judul Gambar diatas
Tilisan dan Judul dibuat dua Baris

FORMAT & TATA PENULISAN MODUL

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

COVER

LAMPIRAN

SITEMATIKA
MODUL
ACUAN SKK
& SILABUS

SISTEMATIKA PENULISAN MODUL
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

KATA
PENGANTAR

DAFTAR ISI


Modul Pelatihan

Logo
Penyusun
Identitas
Lembaga

COVER

Gambar

COVER

Modul
PBK

Judul &
Kode UK


• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

Kata
Pemgantar
Pimpinan
Lembaga

KATA
PENGANTAR
Kata
PEnutup

COVER

Menjelaskan
Konten

Judul Modul


• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

KATA
PENGANTAR

LAMPIRAN

DAFTAR
ISI

DAFTAR ISI

ACUAN SKK
& SILABUS

DAFTAR ISI

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
ACUAN STANDAR
KOMPETESI KERJA

KEMAMPUAN YANG
HARUS DIMILIKI
SEBELUMNYA

SILABUS PBK

ACUAN SKK & SILABUS

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
ACUAN STANDAR
KOMPETESI KERJA

KEMAMPUAN YANG
HARUS DIMILIKI
SEBELUMNYA

SILABUS PBK

ACUAN SKK & SILABUS
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

A

K

SILABUS PBK

ACUAN SKK & SILABUS

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

Buku
Informasi

LAMPIRAN
Buku
Penilaian

LAMPIRAN
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Buku Kerja

Modul Pelatihan

BUKU INFORMASI
Referensi yang berisi informasi
tentang pengetahuan, keterampilan,
dan sikap kerja yang berkaitan dengan
unit kompetensi yang akan dipelajari
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
1

COVER
2

DAFTAR ISI
3 BAB I-PENDAHULUAN

BUKU
INFORMASI

4
5
6

BAB II – ELEMEN KOMPETENSI -1
BAB III – ELEMEN KOMPETENSI -2

DAFTAR PUSATAKA

DAFTAR ALAT & BAHAN
DAFTAR NAMA PENYUSUN
7

8

BUKU INFORMASI

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

LOGO INSTANSI PENYUSUSUN
BUKU INFORMASI
JUDUL & KODE UNIT
KOMPETENSI
NAMA DAN ALAMAT INSTANSI

UNSUR COVER MODUL
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
DAFTAR ISI
PENDAHULUAN
ELEMEN KOMPETENSI
DAFTAR PUSTAKA
DAFTAR PERALATAN MESIN & BAHAN
LAMPIRAN
DAFTAR PENYUSUN

DAFTAR ISI BUKU INFORMASI
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

Tujuan Umum
Tujuan Khusus

PENDAHULUAN
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

PENGATAHUAN
KETERAMPILAN

SIKAP KERJA

ELEMEN KOMPETENSI

B A B II dst.
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

Buku Informasi

• Aktif
• Efesien & Akurat
• Positif
• Berhubungan
• Top-Down Bottom Up

•Recency effect
•Primacy effect
•Self-reference effect
•Generation effect

Kognitif

Efek
Memori

Syarat
Penyusunan

Sequen
Materi

• Saling Berhubungan
Logis
• Positif – Fakta
• Induktif - Deduktif
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

•Time-sequencing
•Spatial-sequencing
•Cause-effect sequence
Anderson-Adaptive Control of Thought (ACT),

Modul Pelatihan

Buku
Referensi
Dasar UU

daftar
fustaka
Majalah/
Berita
Referensi
Lainya

DAFTAR.FUSTAKA
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

DAFTAR ALAT /MESIN
DAFTAR BAHAN

DAFTAR ALAT & BAHAN.
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

DAFTAR PENYUSUN
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

BUKU KERJA
panduan yang digunakan peserta untuk
melakukan pekerjaan, baik teori maupun
praktik yang berkaitan dengan unit
kompetensi yang akan dikerjakan dan
sekaligus merupakan media penilaian
untuk memantau kemajuan kompetensi
peserta dalam proses pembelajaran
sebagai penilaian formatif
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

COVER

BAB-II - EK

BAB-I- EK

UNSUR BUKU KERJA
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

BUKU
KERJA

PENJELASAN
UMUM

DAFTAR ISI

Modul Pelatihan

LOGO INSTANSI PENYUSUSUN
BUKU KERJA
JUDUL & KODE UNIT
KOMPETENSI
NAMA DAN ALAMAT INSTANSI

UNSUR COVER BUKU KERJA
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

ALASAN

TUJUAN

PENJELASAN UMUM

RUANG • Tugas
LINGKUP • KUK
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

PENJELASAN UMUM
DAFTAR ISI
BAB I TUGAS TEORI & PRAKTEK
BAB II CEK LIS TEORI & PRAKTEK

DAFTAR ISI
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

TEORI
TUGAS
PRAKTEK

BAB I- TUGAS TEORI & PRAKTEK
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

TEORI
TUGAS
PRAKTEK

BAB I- TUGAS TEORI & PRAKTEK
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

BAB II- CHECK LIST TUGAS
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

BUKU PENILAIAN
panduan penilaian yang digunakan oleh
pelatih untuk menilai penguasaan teori,
kemampuan kerja/praktik dan sikap kerja
peserta pelatihan pada akhir pelatihan
sebagai penilaian sumatif guna
menentukan peserta tersebut kompeten
atau belum kompeten terhadap unit
kompetensi tersebut.
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

Criterion
referenced
asessment

BUKU PENILAIAN
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Penentuan
Ketercapaian
kompetensi

FUNGSI

Modul Pelatihan

Persamaan

• MUK

Sifat

Sumber UK

PENILAIAN TEORI

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Metoda

• Mudah
• Sulit

• EK
• KUK
• Silabus (P)

• Multiple Choice
• Short Answer
• Essay
• Interview

Modul Pelatihan

LOGO INSTANSI PENYUSUSUN
BUKU PENILAIAN
JUDUL & KODE UNIT
KOMPETENSI
NAMA DAN ALAMAT INSTANSI

UNSUR COVER BUKU PENILAIAN
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

COVER

1

DAFTAR ISI

2

BUKU
PENILAIAN

3

4

BAB I - PENDAHULUAN

BAB II – UNIT KOMPETENSI

BUKU PENILAIAN

• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

DAFTAR ISI
BAB I
PENDAHULUAN
BAB II UNIT
KOMPETENSI
LAMPIRAN

DAFTAR ISI
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

Tujuan

PENDAHULUAN
Metoda

BAB I PENDAHULUAN
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

LEMBAR PNILAIAN
Petunjuk Umum
Metoda Penialian

CHEKLIST PENIALIAN TEORI

BAB II UNIT KOMPETNSI
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

BAB I PENILAIAN TEORI
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

BAB II PENILAIAN PRAKTEK
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

Waktu
Daftar Alat
EK

Daftar Bahan
KUK

IUK Keterampilan
Standar Kerja

Keterampilan

Instruksi Kerja
SUMBER

B. PENILAIAN PRAKTEK
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Dafter Cek Aktivitas

Modul Pelatihan

PENILAIAN PRAKTEK
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

PENILAIAN PRAKTEK
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

LEMBAR PENILAIAN SIKAP KERJA
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
A.Penangangan Pasca Panen ( Dyan Wjanarko)
1. NAK.TU.02.015.01
2. NAK.TU.02.019.01
3. NAK.TU.02.024.01
4. NAK.TU.02.047.01
5. NAK.TU.03.001.01

: Melakukan seleksi dan pengepakan DOC
: Menjaga kualitas produk untuk konsumen
: Mengirim unggas
: Mengelola hasil panenan daging dan telur unggas
: Mengumpulkan dan menangani telur konsumsi

B. Persiapan Dan Penanaman Tanaman Buah ( Endang Wijayanti)
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.

TAN.BH02.008.01
TAN.BH02.009.01
TAN.BH02.010.01
TAN.BH02.011.01
TAN.BH02.012.01
TAN.BH02.013.01
TAN.BH02.014.01

: Mempertahankan Viabilitas Bahan Tanam
: Menyiapkan Lokasi Pesemaian
: Melakukan Kegiatan Penyeliaan Pembibitan
: Melakukan Supervisi Pekerjaan Penanaman
: Melaksanakan Program Pembiakan Tanaman
: Melaksanakan Program Penanaman
: Mengelola Irigasi dan Sistem Penangannnya

PENUGASAN MODUL
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
C. Pemeliharaan Tanamn ( Maria Damayanti)
13.
14.
15.
16.
17.
18.

TAN.BJ02.006.01
TAN.BJ02.018.01
TAN.BJ02.008.01
TAN.BJ02.029.01
TAN.BJ02.038.01
TAN.BJ02.025.01

19. TAN.BJ02.026.01
20. TAN.BJ03.003.01
21. TAN.BJ02.027.01
22. TAN.BJ01.003.01
23. TAN.BJ02.028.01

: Memupuk Tanaman
: Mengelola Sistem Irigasi
: Memangkas Bentuk Dasar Tajuk
: Merencanakan Usaha Pengendalian Gulm
: Merencanakan Tindakan Preventif Pengendalian OPT
: Merencanakan Usaha Pengendalian Organisme Pengganggu
Tanaman
: Merencanakan Waktu Pengendalian Organisme Pengganggu
Tanaman
: Mengelola Wadah Bekas Bahan Kimia Berbahaya dan Sisa
Residu Pestisida
Menentukan Jenis Pestisida untuk pengendalian Organisme
Pengganggu Tanaman
: Memilih Bahan-bahan Kimia/Biologi
: Menentukan Dosis dan Kebutuhan Pestisida untuk
pengendalian OPT

PENUGASAN MODUL
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan
D. Pemotongan Karkas dan Pemilahan Daging (Ayu Andria)
24.NAK.BC02.004.01 : Membelah Karkas
25. NAK.BC02.005.01 : Memisahkan Daging sesuai dengan
Spesifikasinya
26. NAK.BC02.006.01 : Memilah Daging sesuai dengan Kegunaannya
27. NAK.BC02.007.01 : Mengemas Produk

PENUGASAN MODUL
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

UNSUR & FORMAT BAB-IV
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)

Modul Pelatihan

TERIMA
KASIH
Irawan D Soedradjat
Bandung Consulting Group
081322371627
Irawan_isy@yahoo.com
• Pusat Inkubasi Bisnis Usaha Kecil (Pinbuk)