BAB V - Isolasi Dan Identifikasi Senyawa Golongan Flavonoida Dari Rambut Jagung (Maydis Stigma) Repository - UNAIR REPOSITORY

  d is im p u lk a n h a l - h a l s e b a g a i b e r i k u t : 1 . D a r i M a yd is s tig m a d a p a t d i i s o l a s i s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a d a la m b e n tu k g l i k o s i d a . 2 . I d e n t i f i k a s i d en ga n s p e k t r o f o t o m e t e r lem b a yu n g u l t r a ya n g b e r d a s a r k a n m etod e p e r g e s e r a n p a n ja n g g e lo m b a n g maksimum m en u n ju kka n b a h w a s e n y a w a . h a s il i s o l a s i m er u - p a k a n s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n d en ga n gu gu s OH p a d a a - tom C n om er 5» 3 ' da n 4 - ', s ed a n g k a n s en ya w a h a s i l h i ­ d r o l i s a m eru p a k a n s en ya w a - g o lo n g a n f l a v o n d en ga n gu gu s OH p a d a a t o m C n om er 5, 7 , 3 ' d a n 4 ' . 3 . I k a ta n g l i k o s i d a . t e r j a d i p a d a atom G n om er 7.

  • 71
ka n :

  • P e n e l i t i a n e f e k f a r m a k o l o g i da n t o k s i s i t a s , b a ik te r h a d a p M a yd is . s tig m a s e b a g a i o b a t t r a d i s i o n a l maupun f l a v o n o i d a h a s i l i s o l a s i , k h u s u s n ya s e h u - b u n ga n d en g a n k h a s ia tn y a s e b a g a i p e lu r u h a i r s e n i .

  72 RING KASAN T e la h d ila k u k a n p e n e l i t i a n te r h a d a p M a yd is s tig m a ya n g d ia m b il d a r i d a e r a h S u r a b a ya (J a w a T im u r ) .

  P e n e l i t i a n ya n g d il a k u k a n m eru p a ka n i s o l a s i s e n y a ­ wa g o lo n g a n f l a v o n o i d a d a r i M a yd is s tig m a .

  I s o l a s i s en ya w a g o l o n g a n f l a v o n o i d a d ila k u k a n s e - * s u a i d en g a n m etod e CHARAUX - P A R IS . M u la - m u la s e r b u k b a h a n d i e k s t r a k s i d en ga n m e ta n o l. S e l a n - j u t n y a e k s tr a k m e ta n o l d i e k s t r a k s i k oco k s e c a r a b e r t u r u t - t u r u t d en ga n e t e r , e t i l a s e t a t d a n n - b u ta n o l .

  K e t i g a f a s e h a s i l e k s t r a k s i k o c o k t e r s e b u t d iu a p ­ k a n s a m p a i k e r i n g . Kem u d ia n d i t e s k r o m a t o g r a f i l a p i s a n t i p i s u n tu k m e n d e te k s i a d a n ya s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a . F a s e d ia m ya n g d ig u n a k a n a d a la h l a p i s a n t i p i s s e l u l o s a

  F 2 5 4 ’ f a s e g e r a k n - b u ta n o l - asam a s e t a t - a i r ( 4 : 1 : 5 ) dan asam a s e t a t - a i r ( 1 5 * 8 5 ) . U n tu k pena mpa k n o d a d ig u n a k a n s i t r a t - b o r a t d a la m m e ta n o l*

  H a s i l ya n g d i p e r o l e h a d a la h s e b a g a i b e r i k u t : ■?tfa s e e t e r d a n f a s e n - b u ta n o l : n e g a t i f ;

  • f a s e e t i l a s e t a t : p o s i t i f , n o d a b e r w a r n a k u n in g te r a n g d en g a n h a r g a R f 0 , 7 0 .

  U n tu k p r o s e s p em u r n ia n f a s o e t i l a s e t a t d ig u n a k a n c a r a k r o m a t o g r a f i k o lo m . F a s e d ia m ya n g d ig u n a k a n a d a la h m i k r o k r i s t a l s e l u l o s a d en ga n f a s e g e r a k m e ta n o l. ' Pen a m - p u n ga n e l u a t d ila k u k a n u n tu k s e t i a p 5ml da n d i p e r o l e h 126

  

73

  74

  f r a k s i . - F r a k s i - f r a k s i d en ga n n o d a dan h a r g a R f ya n g saroa d ik u m p u lk a n m en ^ a d i s a tu , k em u d ia n d iu a p k a n s a m p a i k e r i n g . U n tu k i d e n t i f i k a s i s en ya w a g o l o n g a n f l a v o n o i d a s e l a n o u tn y a d ig u n a k a n f r a k s i k e 9 - F r a k s i k e 9 t e r s e b u t b e r u p a e k s tr a k p a d a t k u n in g k e c o k l a t a n , t i d a k d a p a t d i k r i s t a l i s a s i k a n .

  U n tu k m e n g e ta h u i s e n ya w a a g l i k o n d a n g u l a p a d a g l i ­ k o s i d a f l a v o n o i d a d ila k u k a n h i d r o l i s a d en g a n asam k l o r i d a

  2JN

  o I d e n t i f i k a s i s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a d ila k u k a n d en g a n r e a k s i W i l s t a t e r , k r o m a t o g r a f i l a p i s a n t i p i s dan s p e k t r o f o t o m e t r i lem b a yu n g u l t r a .

  B a ik s eb elu m maupun s es u d a h d i h i d r o l i s a , f l a v o n o i d a h a s i l i s o l a s i d en g a n p e r e a k s i W i l s t a t e r m em b er ik a n w a r n a m era h ya n g d a p a t d i t a r i k d en ga n ii- b u ta n o l .

  Tes k r o m a t o g r a f i l a p i s a n t i p i s d en g a n f a s e g e r a k n - b u ta n o l - asam a s e t a t - a i r ( 4 ‘: 1 : 5 ) te r h a d a p f l a v o n o i d a - h a s i l i s o l a s i s eb elu m d i h i d r o l i s a m e n g h a s ilk a n n o d a k u n in g t e r a n g d en ga n h a r g a R f 0 , 8 2 , s ed a n g k a n s es u d a h d i h i d r o l i s a m e n g h a s ilk a n n o d a k u n in g t e r a n g d en ga n h a r g a B f 0 , 8 6 . D e­ n ga n f a s e g e r a k asam a s e t a t - a i r ( 3 0 : 7 0 ) , s eb elu m d i h i ­ d r o l i s a m e n g h a s ilk a n n o d a k u n in g t e r a n g d en g a n h a r g a R f

  , 8 6 , s ed a n g k a n s es u d a h d i h i d r o l i s a m e n g h a s ilk a n n o d a k u — n in g te r a n g d en g a n h a r g a R f 0 , 5 3 .

  I d e n t i f i k a s i s e c a r a s p e k t r o f o t o m e t r i lem b a yu n g u l ­ t r a m en u n ju kka n h a s i l s e b a g a i b e r i k u t ;

  • F l a v o n o id a h a s i l i s o l a s i te r m a s u k g o l o n g a n f l a v o n .

  75

  • S eb elu m d i h i d r o l i s a , g u g u s - g u g u s OH t e r d a p a t p a d a atom

  C n om er 5 ,

  3 1 d a n 4 ' .

  • S es u d a h d i h i d r o l i s a , g u g u s - g u g u s OH t e r d a p a t p a d a atom C n om er 7 , 3 1 dan 4 ' .
  • Ik a ta n g l i k o s i d a t e r j a d i p a d a atom C n om er 7 .

  DAFTAR PUSTAKA

  1 . D i r e k t o r a t J e n d e r a l P en g a w a s a n O b a t da n M a ka n a n . 1985- Upay-a Pemb a n gu n a n d i B id s n g P a r m a s i s e b a g a i b a g ia n d a ­ r i Pemb a ngu na n d i B id a n g K e s e h a ta n .

  2 . D ep a r tem en K e s e h a ta n R e p u b lik I n d o n e s ia . 1 9 8 $ . Taman O b a t K e l u a r g a . I n d o n e s ia . 3 . Van S t e e n i s , C . G . G . J . 1975* F l o r a u n tu k s e k o l a h d i I n ­ d o n e s i a ; P r a d n y a P a r a m ita : J a k a r ta , h a l , 1 12 . 4 0 D ep a r tem en K e s e h a ta n R e p u b lik I n d o n e s ia . 1 9 8 5 . Tanaman

  O b a t I n d o n e s i a . J i l i d I , I I . J a k a r ta , h a l . 2 6, 1 0 3 , 6 6 , 1 4 6 . 5- W i c h t l , M. 1 9 8 4 . T e e d r o g e n : B in H a ndb u ch f u r A p o th e k e r u nd A r z t e ; W is s e n s c h a f t l i c h e V e r l a g s g e s e l l s c h a f t :

  S t u t t g a r t , p p . 2 2 3 - 2 2 4 .

  6 . H e g n a u e r , R .' 1 9 8 6 . C h em ota xon om ie d e r P f l a n z e n . B and 7 ; B ir k h a u s e r V e r l a g : B a s e l , p . 6 2 4 .

  7- C e s k a , 0 . and E . D . S t y l e s . 1 9 8 4 . F l a v o n o id s fr o m Z ea mays p o l l e n . P h y to c h e m is t r y . 2 3 , No 8 , p p . 1 8 2 2 - 1 8 2 3 . 8 . A v ia d o , D . M . , K r a n ts and C a r r ' s . 1 9 6 9 . P h a r m a c o lo g ic

  P r i n c i p l e s o f M e d ic in a l P r a c t i c e - 8 th e d i t i o n ; Th e W il l ia m s & W il k in s Company / B a l t i m o r e , p p . 8 6 9 - 8 7 1 , 9 5 2 .

  9 . C la u s , E . P . , V . E . T y l e r and L . R . B r a d y . 1 9 7 3 . P h a r m a cog ­ n o s y . 6 e d i t i o n ; L e a & F e b i g e r : P h i l a d e l p h i a , p p .

  1 2 0 - 1 2 1 , 1 4 3 - 1 4 5 .

  76

  77

  • fc h 1 0 . T r e a s e , G .E . a nd W .C . E va n s . 1 9 7 8 . P h a r m a c o g n o s y. 11 e d i t i o n ; B a i l l i e r e T i n d a l l : L on d on , p p . 4 0 1 - 4 0 4 .

  1 1 . H e d i R o s m ia ti da n S . W a r d h in i B P . 1 9 8 0 . V ita m in . In : F a r m a k o lo g i d a n T e r a p i . E d i s i I I . B a g ia n F a r m a k o lo g i F a k u l ta s K e d o k te r a n U n i v e r s i t a s I n d o n e s ia , h a l . 5 98 .

  1 2 . F o n g , H . H . S . e t . s i . P h y to c h e m ic a l S c r e e n in g . C o l l e g e o f P h a r m a cy, U n i v e r s i t y o f I l l i o n i s a t th e M e d ic a l C e n tr e : C h ic a g o , p p . 5 5 - 6 0 . 1 5 . B a c k e r , C . A . a nd B . C . B a k h u ize n tzan d en B r in k . 1 ^ 6 8 . {

  F l o r a o f J a v a . V olu m e I I I ; W o l t e r s - N o o r d h o f f N . V . : G r o n in g e n The N e th e r l a n d s , p p 6 2 4 - 6 2 5 . 1 4 . G o d d ij n , W .A . 1 9 4 8 . P h a r r o a c o g n o s ie , A c h ts te d r u k ; J .

  B . W o l t e r s 1 U it g e v e r s m a a ts c h a p p ij N . V . : G r o n in g e n , p p . 2 4 8 - 2 4 9 . 1 5 . M a n ito , P . 1 9 8 1 . B i o s y n t h e s i s o f N a tu r a l P r o d u c t . E l ­ l i s H ow ood L i m i t e d : E n g la n d , p p „ 4 0 0 - 4 2 7 .

  1 6 . Ik a n , R . 1969* N a tu r a l P r o d u c ts : A L a b o r a t o r y G u id e .

  A c a d em ic P r e s s : L on d on , p p . 1 - 2 2 . 1 7 . P e d r o s a , C . 1 9 7 8 . P h y to c h e m ic a l M i c r o b i o l o g y and P h a r ­ m a c o l o g i c a l S c r e e n in g o f M e d ic in a l P l a n t s . A c ta M a n i- l a n a ; GMS P u b l i s h i n g C o. : M a n ila , p p 0 1 3 - 1 6 . 1 8 . S t a h l , E . 1 9 6 9 . T h in L a y e r C h r o m a to g r a p h y : A L a b o r a - , t o r y H a n d - b o o k . S econ d e d i t i o n ; S p r i n g e r - V e r i a g : B e r ­ l i n , H e i d e l b e r g , New Y o r k , p p . 6 8 7 - 6 9 9 . 19- P e a c h , K. and T r a c e y . 1 97 5 - M od er n e M eth od en d e r

  P l a n z e a n a l y s e . D r i t t e r b a n d ; S p r i n g e r - V e r i a g ; B e r l i n

  78 p p . 4-50—4 9 8 .

  2 0 . H a r b o r n e , J . 3 . 1 9 7 3 . P h y to c h e m ic a l M e th o d s ; Chapman and H i l l : L o n d o n ; Top p a n C ompany L i m i t e d ; T ok yo , p p . 5 3 - 5 8 . 2 1 . H a r b o r n e , J . B . and T . S w a in . 1 9 6 9 . P e r s p e c t i v e s i n

  P h y to c h e m is tr y , A c a d e m ic P r e s s : L on d on and New Y o r k , p p . 1 - 4 5 . 2 2 . W in d h o lz, M. e t . a l . 1 9 8 3 . Th e M erck I n d e x : An e n c y­ c l o p e d i a o f C h e m ic a ls , D r u g s , a nd B i o l o g i c a l s . T en th

  E d i t i o n ; M erck & C o . , I n c , Ra h w a y, N . J . , U SA, p . 58?* 2 3 . N o o r I f a n s y a h . 1 9 8 2 . R e c h e r c h e s P h y to c h im iq u e e t P h a r - m a c o lo q u e s s u r l e s P r i n c i p e s a c t i f s d e V e g e ta u x u t i l i ­ s e s comme a n t ih y p e r te n s e u r s en m e d ic in e t r a d i t i n e l l e . T h e s i s . U n i v e r s i t a s P a u l S a b a t i e r , T o u lo u s e : F r a n c e . 2 4 . R e y n o l d s , J . E . F . and Anne B * P r a s a d . 1 9 8 2 . M a r t i n d a l e . :

  Th e E x t r a P h a r m a c o p o e ia . T w e n t y - e ig h t E d i t i o n ; The P h a r m a c e u tic a l P r e s s : L o n d o n , p . 1667- 2 5 . T y l e r , V . E . , L . B r a d y and J . E . R o b b e r s . 1 9 7 6 . Pha r, m a c o g n o s y. 7th e d i t i o n ; L e a a nd F e b i g e r : P h i l a d e l p h i a , P . 9 7 .

  2 6 . M a b r y, T . J . , K . R . Markham and M .B . Th om a s . 1 9 7 0 . The S y s te m a tic I d e n t i f i c a t i o n o f F l a v o n o i d s ; S p r i n g e r - V e r — l a g : New Y o r k , H e i d e l b e r g , B e r l i n .

  2 7 . H o r w i t t , B . N . 1 9 7 4 . C h r o m a to g r a p h y. I n : C l i n i c a l C he­ m is tr y ^ P r i n c i p l e s & T e c h n ic s B i o s c i e n ce L a b o r a t o r i e s . 2 8 . Z a in u d d in , Mu hamad. 1 9 8 2 . K r o m a to g r a f i L a p is a n T i p i s .

  79 d i s u s u n d a la m r a n g k a k u r s u s i n s t r u m e n t a l ^ b a gi a n F a r - r a a s i , F a k u l t a s K e d o k t e r a n U n a i r : S u r a b a y a .

2 9 . D e p a r t e r a e n K e s e h a t a n R e p u b l i k I n d o n e s i a , 19 7 9 . F a r m a -

k o p e I n d o n e s i a . E d i s i I I I . J a k a r t a , h a l . 7 7 2 - 7 7 3 ,

  7 8 0 - 7 8 5 . 3 0 , V o g e l , A . I . 19 7 1* A T e x t - B o o k o f P r a c t i c a l O r g a n i c

C h e m i s t r y i n c l u d i n g Q u a l i t a t i v e O r g a n i c A n a l y s i s .

  T h i r d E d i t i o n ; E n g l i s h l a n g u a g e b o o k s o c i e t y a n d Lon gm a n g r o u p L i m i t e d , p p . 4 5 3 - 4 5 4 ,

  v ■ \ K * Fb.w klvA.*'

  'UNIVERbHAS AlRLANOOA | S U R A B A Y A

  DAFTAR GAl 'BAR halaman

  G amb ar 1 . S p e k tr o g r a m d a r i A ........................... * ............ ....... 56 a . S p e k tr a MeOH ............................................... ....... 56 b . S p e k tr a NaOKe ............................................. ....... 56

  G amb ar 2 . S p e k tr o g r a m d a r i A ......................................... ....... 57 c . S p e k tr a NaOAc ............................................. ....... 57 d . S p e k tr a NaOAc g- H^BC^ ........................... ........ 57

  G amb ar 3 . S p e k tr o g r a m d a r i A ......................................... ....... 58 e . S p e k tr a A l C l ^ ............................................. ....... 58 f . S p e k tr a A l C l ^ & HC1 ................................. ....... 58

  G amb ar 4 . S p e k tr o g r a m d a r i B . . . . a ............................... ....... 59 a . S p e k tr a M e O H ............................................... ....... 59 b . S p e k tr a NaOMe ............................................. ....... 59

  G amb ar 5 . S p e k tr o g r a m d a r i B ......................................... ....... 6CV_ c . S p e k tr a NaOAc * . . . „ ................................... ....... 60 d . S p e k tr a NaOAc & H^BO^ ............................. ....... 60

  G amb ar 6 . S p e k tr o g r a m d a r i 3 ......................................... ....... 61 e „ S p e k tr a A l C l ^ ....................................................61 f . S p e k tr a A l C l j & HO I ................................. ....... 61

  G ambar 7* Kr om a togr a m d a r i A d a n 3 ............................. ....... 62 G amb ar 8 . K r om a tog ra m d a r i A d a n 3 ......................... 63

  v i i i

  PHiNDAHULUAN D ewas a i n i ta m p a k s em a k in b er k em b a n g n ya p e n g o b a t­ an t r a d i s i o n a l d a la m d u n ia p e n g o b a ta n . P erk em b a n ga n t e r ­ s e b u t t e r l i h a t d a r i s em a k in m e n in g k a tn ya ju m la h o b a t t r a ­ d i s i o n a l ya n g b e r e d a r d a la m p e r d a g a n g a n , s e r t a s em a k in b a n ya k n ya u s a h a ya n g d ila k u k a n u n tu k m en in g k a tk a n mu tu s e r t a p r o d u k s i o b a t- o b a t t r a d i s i o n a l . P e n g o b a ta n t r a d i s i o n a l d ik em b a n g k a n u n tu k i k u t b e r p e r a n s e r t a d a la m m en u n ja n g pemb a n gu n a n d i b id a n g k e s e h a t a n , d i- mana i n g i n d iw u ju d k a n p e la y a n a n k e s e h a ta n ya n g m e r a t a , b a - i k u n tu k m a s ya r a k a t d i k o t a - k o t a b e s a r , d i d e s a maupun d i d a e r a h - d a e r a h t e r p e n c i l . ( 1 , 2 )

  B e r b i c a r a m en g en a i p e n g o b a ta n t r a d i s i o n a l p a d a u - mumnya, s e b e n a r n y a b u k a n la h m eru p a ka n h a l ya n g b a r u , t e t a - p i , s u d a h d ik e n a l s e j a k m a n u s ia a d a . ( 2 ) D i n e g a r a k ita p u n , h a l i n i m eru p a ka n k e b ia s a a n ya n g tu r u n tem u ru n d a r i n en ek m oya n g.

  P e n g o b a ta n t r a d i s i o n a l umumnya d itu j u k a n u n tu k p en c eg a h a n maupun p en yem b u h a n te r h a d a p s u a tu p e n y a k it . K eu n tu n ga n d a r i p en gg u n a a n o b a t t r a d i s i o n a l a d a la h b a h a n ya n g d ib u tu h k a n mudah d id a p a t, d a p a t d ib u a t a ta u d ir a m u s e n d i r i s e r t a h a r g a n y a m u ra h .

  D ala m u p a ya m en in g k a tk a n p e r a n s e r t a p e n g o b a ta n t r a d i s i o n a l s e r t a g u n a m e n g g a li p o t e n s i da n p em a n fa a ta n s u m b er d a ya a la m u n tu k k e s e h a ta n , d ir a s a k a n p e r l u d i l a k u -

  2

  ka n p e n e l i t i a n te r h a d a p k a n d u n ga n k im ia ya n g t e r d a p a t d a - la m tu mb u han o b a t* T e l a h b a n ya k p e n e l i t i a n te r h a d a p ka n d u n ga n k im ia tu mb u h - tu mb u han ya n g d id u g a b e r k h a s i a t u n tu k p e n g o b a ta n , b a ik d ila k u k a n d i d a la m maupun d i l u a r n e g e r i . h a l i n i u n tu k m em p er k ira k a n ka n d u n ga n ya n g manakah ya n g b e r k h a s i a t s e - b a g a im a n a ya n g d im a k s u d . D ih a r a p k a n d en g a n p e n e l i t i a n - p e - n e l i t i a n t e r s e b u t , s e ta p a k d em i s e ta p a k p o t e n s i tu mb u han o b a t d a p a t d iu n g k a p k a n . D en ga n d e m ik ia n a ka n mema nta pka n p er a n a n tu mb u han o b a t d a la m u p a y a - u p a ya m e n in g k a tk a n k e ­ s e h a ta n . ( 2 )

  Z e a mays L . a ta u ya n g l e b i h d i k e n a l d en g a n s e b u t - an ja g u n g m eru p a ka n tu mb u han ya n g ta k a s in g b a g i m a s y a r a - k a t I n d o n e s ia .

  Tumbuhan t e r s e b u t b a n ya k d ita n a m d i d a e r a h - d a e r a h d i I n d o n e s ia s e b a g a i s a l a h s a tu m a ta p e n c a h a r ia n p en d u d u k s eh u b u n ga n d en g a n b a n ya k n ya fa e d a h ya n g d i m i l i k i o l e h tu mb u han t e r s e b u t . ( 3 )

  Bu ah ya n g s u d a h ma sa k d a p a t d im a k a n , b a h k a n o l e h s e k e lo m - p ok m a s ya r a k a t t e r t e n t u d i j a d i k a n makanan p o k o k . T o n g k o l ya n g m a s ih muda d im a k a n s e b a g a i s a y u r a n , l a l a p , a c a r dan l a i n - l a i n , s ed a n g ya n g s e te n g a h ma s a k d a p a t d i ­ makan s e t e l a h d ir e b u s a ta u d ib a k a r .

  D a r i b u a h n ya j u g a d a p a t d ib u a t te p u n g a ta u d ia m b il m in ya k n y a ya n g d il a p o r k a n men ga n d u n g s e d i k i t k o l e s t e r o l , s e h i n g - g a d a p a t d ig u n a k a n s e b a g a i m in ya k g o r e n g u n tu k p e n d e r i t a

  3 h i p e r k o l e s t e r o l .

  Daun p e l in d u n g to n g k o l ya n g k e r i n g d a p a t d ip a k a i s e b a g a i d a u n r o k o k , s ed a n g k a n dau n d a n b a ta n g ya n g t i d a k t e r l a l u tu a d a p a t d i j a d i k a n makanan t e r n a k .

  S e l a i n b a g ia n - b a g ia n ya n g t e r s e b u t d i a ta s , te r d a p a t s a tu b a g ia n l a i n ya n g b ia s a n y a t i d a k b e r g u n a da n d ib u a n g b e g i - tu s a j a , y a i t u ra ra b u t ja g u n g d en g a n nama s i m p l i s i a H a y d is s tig m a . T e r n y a ta b a g ia n in ip u n mempu nya i fa e d a h , o l e h n e - n ek m oya n g k i t a d ip a k a i u n tu k p e n g o b a ta n s e b a g a i p e lu r u h a i r s e n i . ( 4 ) B u kan h a n ya d i n e g a r a k i t a d ig u n a k a n s e b a g a i p e lu r u h a i r s e n i , d i n e g a r a l a i n j u g a d ig u n a k a n d en ga n k h a s i a t ya n g s a m a . ( 5 )

  M a yd is s tig m a men ga n d u n g s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n d a n b e b e r a p a s e n ya w a ya n g l a i n , m is a l n y a g a l a k ta n , x i l a n , d e k s t r o s a d a n l a i n - l a i n . ( 4 )

  P e n e l i t i a n te r d a h u l u ya n g p er a a h d ila k u k a n t e r h a - d a p j e n i s tu mb u han t e r s e b u t m e la p o r k a n b a h w a M a yd is s t i g ­ ma men ga n d u n g s e n ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a , y a i t u m a ys in d a n m a ys in 3 ' - m e t i l e t e r ya n g m eru p a ka n tu r u n a n l u t e o l i n .

  ( 6 )

  S e l a i n te r h a d a p ra m b u t ja g u n g , <juga p er n a h d i l a - ku ka n p e n e l i t i a n te r h a d a p s e r b u k s a r in y a , ya n g menga ndu ng b e b e r a p a g l i k o s i d a f l a v o n o l d a r i q u e r c e t i n , is o r h a m n e tin d a n k a e m p f e r o l . ( 7 )

  D alam d u n ia p e n g o b a ta n , b e b e r a p a s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a d il a p o r k a n mempu nya i k h a s ia t m e n g u r a n g i k e r a -

  4 p u h a n k a p i l e r d a r a h da n men u ru n ka n p e r m e a b i l i t a s k a p i l e r .

  ( 8 , 9 , 1 0 , 1 1 ) S e l a i n i t u , t e r c a t a t p u l a s e b a g a i p e lu r u h a i r s e n i , a n t i - s p a s m o d ik , a n t i f u n g i , a n t i h e p a t o t o k s i k , s i t o t o k s i k dan a n t i v i r u s . ( 1 0 , 1 2 )

  M e l ih a t b a n ya k n ya k h a s i a t s en ya w a g o lo n g £ n f l a v o ­ n o id a d a la m d u n ia p e n g o b a ta n , tim b u l l a h k e in g in a n u n tu k m e n g is o l a s i s e n ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a ya n g te r d a p a t d a ­ la m M a yd is s tig m a ya n g d ig u n a k a n s e b a g a i p e lu r u h a i r s e n i .

  D en ga n d e m ik ia n p e n e l i t i a n i n i b e r tu j u a n u n tu k m e n g is o l a s i d a n m e n g i d e n t i f i k a s i s en ya w a g o lo n g a n f l a v o ­ n o id a ya n g t e r d a p a t p a d a M a yd is s tig m a .

  A k h ir n y a , d ih a r a p k a n p e n e l i t i a n t e r s e b u t d a p a t m em b er ik a n s u mb a n ga n ya n g b e r g u n a b a g i p er k em b a n ga n d u n ia p e n g o b a ta n , k h u s u s n ya p e n g o b a ta n t r a d i s i o n a l .

  1 . 1 . K l a s i f i k a s i N e n u r u t B a c k e r tu mb u han t e r s e b u t mempu nya i k l a s i f i k a s i s e b a g a i b e r i k u t : ( 1 3 )

  D i v i s i Ana k d i v i s i

  K e l a s B a n g s a

  Su ku M a r ga

  J e n is Nama d a e r a h ,:

  S p e r m a to p h yta A n g io s p er m a e M o n o c o ty le d o n e a e P o a l e s Po a cea e

  Z ea Z e a mays L .

  • I n d o n e s ia
  • S u m a ter a
  • Jaw a

  O a gu n g, e y a k o , j a g o n g , ja u n g , ja g u n g , j a g u l , j a g o n g , j a g u n g , Q s n g g e l, Q h a gh u n g, b h u n - te b h u n . 1 . 2 . M o r f o l o g i tu mb u han ( 3 , 1 4 )

  Tumb uhan t e r s e b u t m eru p a ka n .h erb a ya n g t i n g g i n y a b e r k i s a r a n ta r a 0 , 6 - 3 m. B a ta n g n ya b e r i s i d a n mempu nya i n od u s da n i n t e r n o - diu m ya n g j e l a s . D au n te r m a s u k da u n t u n g g a l , b e r b e n tu k p i t a , t u -

  5

  6

  l a n g d a u n n ya s e j a j a r , h a n ya t e r d i r i d a r i u p ih dan h e l a i a n d a u n , mempu nya i l i g u l e . B u n ga m eru p a ka n b u n g a m a jem u k, u n is e k s u a l , m on oe- s i s . B u n ga j e n t a n b e r b e n tu k b u l i r ya n g ter k u m p u l p a d a u ju n g b a ta n g , s e d a n g k a n b u n g a b e t i n a b e r b e n ­ tu k t o n g k o l ya n g b e r s e l u d a n g b u n g a , t e r d a p a t d i k e t i a k d a u n .

  Buah m eru p a ka n b u a h k a r i o p s i s (b u a h p a d i ) , ya n g ma sa k b e r w a r n a k u n in g a ta u u n g u . P a n ja n g t o n g k o l ya n g ma sa k 8 - 2 0 cm. 1 . 3 . A s a l tu mb u han d a n ' tern-pat tu mb u h ( 3 , 1 4 ) Tu mb u han t e r s e b u t b e r a s a l d a r i A m e r ik a .

  D ita n a m p a d a d a er a h d en g a n k e t i n g g i e n 1 - 2000 m d i a ta s p erm u ka a n a i r l a u t . 1 . 4 . Ka n d u n ga n k im ia

  Ka n d u n ga n k im ia ya n g t e r d a p a t p a d a tu mb u h­ an t e r s e b u t , i a l a h :

  • p a d a M a yd is s tig m a : g a l a k ta n , x i l a n , d e k s t r o - s a , s a p o n in , z a t p a t i , f l a v o n , h a r s a , m in ya k l e ~ mak, z a t p a h i t , a l a n t o i n , p e n to s a n ( 4 ) , m a ys in d a n m a ys in 3 ' - m e t i l e t e r ( 6 ) ,
  • p a d a s e r b u k s a r i : g l i k o s i d a f l a v o n o l d a r i q u e r c e t i n , is o r h a m n e tin

  7

  d s n k a e m p fe r o l ( 7 ) * : g u l a , z e a k s a n tin , p r o t e ­ p a d a b i j i i n , asam r a a ize n ik , asam h e k s a fo s fo i? ( 4 ) .

  2o Tin .ia u a n te n ta n g s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a F l a v o n o id a a d a la h s u a tu p ig m en ya n g te r d a p a t p a d a tu mb u h - tu mb u h a n d a n m eru p a k a n s en ya w a p o l i f e n o l i k ya n g mempu nya i 1 5 b u ah atom C ya n g memb entu k 2 c i n c i n b e n ze n ya n g s a l i n g b er h u b u n g a n d en ga n a d a n ya r a n t a i l i n i e r 5, atom C. S t r u k t u m y a d ig a m b a r k a n s e b a g a i b e r i k u t : ( 1 2 , 1 5 , 1 6 ) D a p a t j u g a d is e b u t s i s t i m C ^ - C ^ - C ,- .

  6 ^ 3

  6 B e r d a s a r k a n a ta s l e t a k t e r i k a t n y a c i n c i n A dan

  B p a d a r a n t a i l i n i e r 3 a tom C, d i p e r o l e h s t r u k t u r d a - s a r s e b a g a i b e r i k u t : ( 1 5 ) a . F l a v o n o id a 1 , 3 - d i a r i l p r o p a n a

  8

  b . I s o f l a v o n o i d a 1 , 2 - d i a r i l p r o p a n a

  • d i a r i l p r o p a n a 1 , 1

  I s t i l a h f l a v o n o i d a b e r a s a l d a r i k elo m p ok s e n y a ­ wa ya n g p a l i n g umura d a r i g o lo n g a n t e r s e b u t y a i t u f l a ­ v o n d en ga n s t r u k t u r s e b a g a i b e r i k u t : ( 1 5 ) /

  i

  P a d a umumnya s t r u k t u r s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a me­ n ga n d u n g i n t i b e n z o p ir o n a ta u k r o m o n . ( 1 7 , 1 8 )

  • b e n z o p ir o n a ta u krom on

  2 B e r d a s a r k a n t i n g k a t o k s id a s in y a d i k e n a l b e b e r a p a s t r u k t u r . Ya n g m en g a la m i t i n g k a t o k s i d a s i te r h a d a p c i n ­ c i n C p a l i n g r en d a h a d a la h f l a v a n ya n g d ip a n d a n g s e b a -

  9 g a i s t r u k t u r ind.u k d a r i s e n ya w a - s e n ya w a f l a v o n o i d a .

  ( 1 5 , 1 8 , 1 9 ) f l a v an S en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a t e r d a p a t p a d a tu m b u h - tu m - b u h a n , b a i k d a la m b e n tu k b e b a s maupun d a la m b en tu k g l i k o s i d a . D ala m b e n tu k g l i k o s i d a l e b i h b a n ya k d ite m u - k a n p a d a b u n g a , b u a h da n d a u n , s ed a n g k a n d a la m b e n tu k b eb a s t e r d a p a t p a d a j a r i n g a n k a y u . ( 1 2 , 1 9 , 2 0 ) 2 . 1 . P em b a g ia n g o lo n g a n f l a v o n o i d a

  F l a v o n o id a d a p a t d ig o l o n g k a n m e n ja d i b e b e ­ r a p a g o l o n g a n s e b a g a i b e r i k u t : ( 1 2 , 1 6 , 1 7 , 2 1 ) a . F l a v o n

  10

  d . I s o f l a v o n e . D i h i d r o f l a v o n o l

  tm K a lk o n

  g . A u ron h . A n t o s ia n in i a L e u k o a n to s ia n in G u gu s h i d r o k s i b ia s a n y a d ite m u k a n p a d a p o s i s i 5 d a n 7 p a d a c i n c i n A, s ed a n g k a n p a d a c i n c i n B umumnya

  11

  te r d a p a t gu gu s h i d r o k s i a ta u a l k o k s i p a d a p o s i s i 4 ' a - ta u 3 ' d a n 4 ' . ( 1 6 , 1 7 ) 2 . 2 . S i f a t f i s i k a - k i m i a - K e l a r u ta n .

  P a d a umumnya semu a s en ya w a g o lo n g a n f l a ­ v o n o id a , b a ik d a la m b e n tu k b eb a s maupun b e n tu k g l i k o s i d a d a p a t l a r u t d a la m m e ta n o l dan e t a n o l ( 19 , 2 0 , 2 2 ) . W a la u p u n d e m ik ia n , b e r d a s a r k a n k e la r u ta n n y a d a la m b e b e r a p a pe larut d en ga n k e p o l a r a n ya n g m e n in g k a t, s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a d a p a t d ik e lo m p o k k a n m e n ja d i : ( 1 9 , 2 3 )

  • f l a v o n o i d a d a la m b e n tu k b eb a s ya n g b a n ya k men ga n d u n g gu gu s m e t i l mudah l a r u t d a la m e t e r ,
  • h i d r o k s i - f l a v o n , - f l a v a n o n , - i s o f l a v o n d a n f l a v o n o i d a b e n tu k O - g l i k o s i d a l a r u t d a la m e - ti3? a s e t a
  • f l a v o n o i d a b e n tu k C - g l i k o s i d a dan a n t o s ia n in l a r u t d a la m n - b u ta n o l .

  2 . 3 * K h a s ia t s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a B e b e r a p a s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a d i l a p o r - ka n mempu nya i k h a s ia t menu ru nka n p e r m e a b i l i t a s k a ­ p i l e r d a n m e m p er b a ik i k er a p u h a n k a p i l e r s e r t a men- c e g a h p e r d a r a h a n k a p i l e r .

  S en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a t e r s e b u t d is e b u t v i t a ­ m in P ( p e r m e a b i l i t y f a c t o r ) . ( 8 , 9 , 1 0 , 1 1 , 1 2 , 2 4 , 2 5 )

  12 P e n g o b a ta n te r h a d a p h ew a n - h ew a n ya n g m e n d e r ita

  k ek u r a n g a n v it a m in akan l e b i h e f e k t i f d en g a n p r e p a - r a t v it a m in C ya n g b elu m d im u r n ik a n d a r ip a d a v ita m in C m u r n i. T e r n y a ta ya n g te r k a n d u n g d a la m p r e p a r a t v i ­ ta m in C ya n g b elu m d im u r n ik a n t e r s e b u t a d a la h v i t a ­ m in P . J a d i s e l a i n mempu nya i k h a s ia t s e p e r t i d i s e - b u tk a n d i a t a s , v ita m in P j u g a mempu nya i p en ga ru h te r h a d a p k eg u n a a n v it a m in C d a la m p e n g o b ta n . ( 8 )

  D is e b u tk a n p u la s u a tu s en ya w a g o l o n g a n f l a v o ­ n o id a , S r i o d y c t i o l , d ig u n a k a n d a la m p e n g o b a ta n s u a ­ tu p e n y a k it ya n g d is e b u t M e n i e r e ' s d i s e a s e .

  S e l a i n k h a s i a t - k h a s i a t d i a t a s , s en ya w a g o l o n g ­ an f l a v o n o i d a j u g a d il a p o r k a n mempu nya i k h a s ia t s e b a ­ g a i b e r i k u t : p e lu r u h a i r s e n i , a n tis p a s m o d ik , a n t i ­ f u n g i , a n t i p e r a d a n g a n , a n t i v i r u s d a n u n tu k p e n c e - g a h a n p i l e k . Ya n g t e r a k h i r d il a p o r k a n a d a la h a k t i v i i . t a s s i t o t o k s i k d a r i f l a v o n o i d a . ( 1 0 , 1 1 , 1 2 , 2 5 ) 3 . I s o l a s i s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a

  3 . 1 . I s o l a s i d en ga n m etod e CHARAUX - P A R IS ( 2 3 ) S er b u k b a h a n d i e k s t r a k s i d en g a n m e ta n o l, k em u d ia n e k s tr a k d iu a p k a n d a n d id a p a tk a n e k s tr a k k e n t a l . E k s tr a k k e n t a l ya n g d i p e r o l e h d ita m b a h d e ­ n g a n a i r p a n a s d a la m ju m la h ya n g s a m a , s e h in g g a d i - d a p a t e k s t r a k a i r ya n g e n c e r . S e t e l a h d i n g i n , e k s ­ t r a k a i r t e r s e b u t d ita m b a h d en g a n e t e r d a n d i l a k u -

  ‘ M K

  i 1 • . ' * V k a n e k s t r a k s i k o c o k d a la n s u a tu c o r o n g p is a h .

  S e l a n j u tn y a f a s e e t e r d ip is a h k a n d a r i f a s e a i r da n f a s e e t e r ya n g d id a p a t d iu a p k a n , s e h in g g a d i ­ p e r o l e h e k s tr a k e t e r ya n g k e r i n g . Kem u n gkin a n d a - la m e k s tr a k e t e r t e r s e b u t d id a p a tk a n f l a v o n o i d a d a la m b e n tu k b eb a s ya n g b a n ya k menga ndu ng gu gu s m e t i l .

  S ed a n g k a n p a d a f a s e a i r d a r i h a s i l p em is a h a n d i - ta m b a h ka n e t i l a s e t a t d a n d ila k u k a n e k s t r a k s i k o ­ c o k . Kem u d ia n f a s e e t i l a s e t a t d ip is a h k a n d a r i f a s e a i r . F a s e e t i l a s e t a t d iu a p k a n s a m p a i k e r i n g . Kem u n gk in a n d a la m e k s tr a k e t i l a s e t a t te r s e b u t d id a p a tk a n f l a v o n o i d a d a la m b en tu k h i d r o k s i - f l a ­ v o n , - f l a v a n o n , - i s o f l a v o n dan O - g l i k o s i d a . Kem u d ia n p a d a f a s e a i r d ita m b a h k a n l a g i p e l a r u t n - b u ta n o l d,an d ila k u k a n e k s t r a k s i k o c o k . S e te l a h d ila k u k a n e k s t r a k s i k o c o k , k ed u a f a s e d ip is a h k a n . F a s e n - b u ta n o l d iu a p k a n s e h in g g a d id a p a tk a n e k s ­ t r a k k e r i n g . Kem u n gkin a n d a la m e k s tr a k t e r s e b u t t e r d a p a t f l a v o n o i d a d a la in b en tu k g l i k o s i d a , b a ik O - g l i k o s i d a maupun C - g l i k o s i d a , d a n a n to s ia n in , b e n tu k a g l i k o n maupun g l i k o s i d a .

  M etod e i n i s a n g a t b a ik d ig u n a k a n u n tu k m e n g is o l a s i f l a v o n o i d a d a r i e k s tr a k tu mb u han, k a - r e n a d a p a t m em is a h ka n s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n o ­ i d a ya n g a d a s e s u a i d en g a n k e l a r u ta n n y a .

  3 . 2 . I s o l a s i d en g a n - p e la r u t e i r ( 1 9 ) I s o l a s i f l a v o n o i d a d en ga n p e l a r u t a i r me- r u p a k a n c a r a urnum u n tu k n e n g i s o l a s i g l i k o s i d a f l a v o n o i d a d a r i d a u n , b u n ga da n b u a h . E k s t r a k s i d en ga n a i r a ta u d en ga n a i r p a n a s d a r i e k s tr a k k e n t a l a l k o h o l d a r i tu mb u han s e g a r d a p a t r a en g h ila n g k a n k l o r o f i l , lem a k d a n l i l i n . E k s tr a k a i r ya n g e n c e r d i e k s t r a k s i d en ga n e t i l a s e t a t a - ta u n - b u t a n o l . K r i s t a l g l i k o s i d a f l a v o n o i d a ya n g d i i n g i n k a n k a d a n g - k a d a n g d a p a t tim b u l s e c a r a la n g s u n g p a d a f a s e e t i l a s e t a t a ta u n - b u ta n o l s e - l a h d ip e k a tk a n .

  4 . I d e n t i f i k a s i s en ya w a g o l o n g a n f l a v o n o i d a 4 . 1 . R e a k s i w a r n a ( 1 2 , 1 7 ) T e r d a p a t b e b e r a p a r e a k s i w a rn a ya n g d a p a t d ig u n a k a n u n tu k m en u n ju kka n a d a n ya f l a v o n o i d a . a . W i l s t a t e r ( 1 2 , 1 9 )

  R e a k s i w a r n a i n i d ig u n a k a n u n tu k menu n- ju k k a n b e b e r a p a g o lo n g a n f l a v o n o i d a , y a i t u s e ­ n ya w a g o lo n g a n f l a v o n o i d a ya n g m e m il ik i i n t i ^T- b e n z o p ir o n . F l a v o n o i d a deng- an asam k l o r i d a p e k a t da n s e d i - k i t s e r b u k m a gn es iu m a ka n m em b er ik a n w a r n a . Ad a p u n w a r n a ya n g d i h a s i l k a n d en g a n p e r e a k s i W i l s t a t e r t e r s e b u t a d a la h s e b a g a i b e r i k u t : J in g g a - m e r a h u n tu k f l a v o n , m era h —m era h tu a u n -

  14

  15

  tu k f l a v o n o l d s n m era h - m era h k r im s o n u n tu k f l a v a n o n .

  K a d a n g - k a d a n g r e a k s i' i n i m em b erik a n w a r n a h i j a u a ta u b i r u , ya n g m en u n ju kka n a d a n ya f l a v o n o i d a d a la m b e n tu k b eb a s a ta u g l i k o s i d a ya n g l a i n , b . B a te S m ith and M e t c l a f e

  R e a k s i w a r n a i n i d ig u n a k a n u n tu k menu n- ju k k a n a d a n ya s en ya w a l e u k o a n to s ia n in d en ga n te r b e n tu k n y a w a r n a m ers li te r a n g a ta u u n gu , s e~ t e l a h d ita m b a h asam k l o r i d a p e k a t d a n d ip a n a s - k a n . 4 . 2 . H i d r o l i s a f l a v o n o i d a

  U n tu k m e n g eta h u i s en ya w a a g l i k o n d a n g u l a ya n g t e r d a p a t d a la m g l i k o s i d a f l a v o n o i d a d ila k u k a n h i d r o l i s a d en ga n asam a ta u d en ga n en s im . U n tu k h i d r o l i s a d en ga n asam umumnya. d ig u n a k a n a - sam s u l f a t 2N a ta u asam k l o r i d a 2N d a n d ip a n a s k a n b e b e r a p a m e n it, s ed a n g k a n u n tu k h i d r o l i s a d en ga n en s im d ig u n a k a n en s im / ^ - g lu k o s id a s a , ^ > - g l u k o r o n i^ . ; d a s a d a n a n t o s i a n a s a . ( 1 9 , 2 0 , 2 6 ) P a d a umumnya gu gu s g u l a ya n g t e r i k a t p a d a a g l ik o n ya n g s e r i n g d iju m p a i a d a la h : g l u k o s a , rh a m n os a d a n g a l a k t o s a , s ed a n g k a n gu gu s g u l a ya n g l a i n ya n g m u n gkin t e r i k a t p a d a a g l ik o n a d a la h : a r a b i - n o s a d a n x y l o s a , k a d a n g - k a d a n g j u g a d iju m p a i g l u - k o r o n i d a . ( 1 0 , 1 5 )

  16

  4 . 3 . K r o m a t o g r a f i l a p i s a n t i p i s ( 2 6 , 2 7 , 2 8 ) K r o m a t o g r a f i l a p i s a n t i p i s a d a la h s u a tu c a r a ya n g d ig u n a k a n u n tu k m em is a h ka n komponen ca mp u ra n z a t d a r i k om p on en - kom p on en ya n g l a i n , d e - n ga n c a r a m elew a tk a n ca mp u ra n t e r s e b u t r a e l a l u i s i s t i m d u a f a s e y a i t u f a s e d ia m d a n f a s e g e r a k . D en ga n c a r a i n i h a s i l ya n g d i p e r o l e h cu ku p memu- a s ka iio

  P r i n s i p k r o m a t o g r a f i l a p i s a n t i p i s t e r s e b u t b e r d a s a r k a n s i f a t a d s o r p s i, p a r t i s i a ta u p e r t u k a r - an i o n . Ya n g b a n ya k d ig u n a k a n a d a la h k r o m a to g r a f i l a p i s a n t i p i s b e r d a s a r k a n s i f a t a d s o r p s i d a n p a r t i ­ s i .

  P a d a k r o m a t o g r a f i a d s o r p s i m eka n is m e t e r - j a d i n y a p em is a h a n d a p a t d ite r a n g k a n s e b a g a i b e r i - k u t :

  B i l a s u a tu ca m p u ra n z a t d i t o t o l k a n p a d a lem p en g f a s e d ia m , s emu a z a t a ka n d i a d s o r p s i . K a - r e n a k e k u a ta n a d s o r p s i a n ta r a m o le k u l m a s in g - m a - s i n g z a t d en g a n f a s e d ia m b e r b e d a - b e d a , maka b i ­ l a k em u d ia n d il e w a tk a n c a ir a n p e n g e l u s i ( e l u e n ) , m o le k u l z a t ya n g d i a d s o r p s i p a l i n g lem a h o l e h f a ­ s e d ia m a ka n t e r e l u s i l e b i h d a h u lu s e h in g g a akan raemb entu k n od a ya n g p a l i n g a t a s . N od a i n i k em u d i­ an d i i k u t i o l e h n o d a - n o d a l a i n ya n g d i a d s o r p s i l e b i h k u a t o l e h f a s e d ia m .

  17 S ed a n g k a n p s d a k r o m a t o g r a f i p a r t i s i

  m eka n is m e t e r j a d i n y a p em is a h a n d a p a t d i t e - r a n g k a n s e b a g a i b e r i k u t : Kom p on en - kom p on en ca mp u ra n ya n g d i - p is a h k a n d i d i s t r i b u s i k a n d i a n ta r a d u a ma - cam f a s e c a i r ya n g s a l i n g t i d a k ca mpu r a ta u h a n ya ca m p u r s e b a g ia n . F a s e c a i r ya n g s a tu b e r p e r a n s e b a g a i f a s e c a i r d ia m ya n g t e r i - k a t p a d a f a s e p a d a t ya n g d i s e b u t a d s o r b e n , s ed a n g k a n f a s e c a i r ya n g l a i n b e r p e r a n s e ­ b a g a i f a s e c a i r ya n g m e n g a l i r . ( 2 7 )

  U n tu k m en u n ju kka n a d a n ya komponen z a t d a p a t d ig u n a k a n s i n a r lein b a yu n g u l t r a a ta u p e r e a k s i ya n g l a i n s e b a g a i penampa k n o d a .

  D a r i k r o m a tog r a m ya n g d i p e r o l e h d a ­

  '

  p a t d ik e t a h u i w a r n a d a n h a r g a R f m a s in g - m a - s i n g komponen z a t .

  R f a d a la h p e r b a n d in g a n j a r a k ya n g d item p u h o l e h z a t d en ga n j a r a k ya n g d item p u h o l e h f a s e g e r a k .

  J a r a k ya n g d item p u h o l e h z a t R f = -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - :________________ ____ _

  J a r a k ya n g d ite m p u h o l e h f a s e g e r a k T i a p - t i a p z a t memp u n ya i h a r g a R f ya n g t e r - te n tu .

  18 U n tu k i d e n t i f i k a s i s e n ya w a g o lo n g a n

  f l a v o n o i d a d en ga n k r o m a t o g r a f i l a p is a n t i ­ p i s , b ia s a n y a d ig u n a k a n f a s e d iem p o l i a m i - d a a t a u s e l u l o s a .

  S ed a n g k a n f a s e g e r a k ya n g d ig u n a k a n a d a la h n - b u ta n o l - asam a s e t a t - a i r ( 4 : 1 : 5 ) a ta u assm a s e t a t - a i r ( 3 0 : 1 0 0 ) . D en ga n pena mpa k n o d a s i t r a t - b o r a t d a l am m e ta n o l , h a s i l p o s i t i f umumnya b e r u p a n o d a k u n in g . S ed a n g k a n d en ga n p en a m p a k n od a s i - n a r lem b a yu n g u l t r a , h a s i l p o s i t i f d a p a t b e r u p a n od a k u n in g , u ngu a ta u c o k l a t . ( 2 6 ) 4 . 4 . D en ga n s p e k t r o f o t o m e t e r lem b a yu n g u l t r a

  ( 2 1 , 2 6 , 2 9 ) I d e n t i f i k a s i s en ya w a g o lo n g a n f l a v o ­ n o id a d a p a t d ila k u k a n d en ga n m en ga m a ti p a n ^ j a n g g elo m b a n g maksimum s e r t a p e r g e s e r a n n y a k a r e n a pena mb a ha n p e r e a k s i - p e r e a k s i t e r t e n - tu p a d a s p e k t r o f o t o m e t e r lem b a yu n g u l t r a . 4 . 4 . 1 . I d e n t i f i k a s i s en ya w a g o lo n g a n f l a v o n da n f l g v o n o l a . D alam m e ta n o l t> .a .

  S e c a r a umum s p e k t r a lem b a yu n g u l t r a ya n g d i h a s i l k a n o l e h f l a v o n

  19

  d a n f l a v o h o l d a la m . m e ta n o l p . a * m en u n ju kka n 2 p u n ca k a b s o r p s i, y a i t u p a d a p i t a a b s o r p s i I d en ga n p a n J a n g g e lo m b a n g maksimum 300 - 380 nm da n p i t a a b s o r p s i I I d e - _ n ga n p a n d a n g g e lo m b a n g maksimum 2 4 0 - 2 8 0 nm. P i t a a b s o r p s i I b er h u b u n ga n d e ­ n ga n a b s o r p s i o l e h c i n c i n 3 , s e - d a n gk a n p i t a a b s o r p s i I I d en ga n a b s o r p s i o l e h c i n c i n A. U ntu k' memb edakan f l a v o n d a r i f l a - . v o n o l d i l i h a t d a r i p i t a a b s o r p s i

  I , d im a n a u n tu k f l a v o n umumnya t e r l e t a k p a d a p a n ja n g g elo m b a n g maksimum a n ta r a 3 0 4 - 5 5 0 run dan u n tu k f l a v o n o l a n ta r a 3 5 2 - 3 8 5 nm. bo Z a t d a la m m e ta n o l p . a » d ita m b a h d en g a n KaOH p a d a t