Semantik Bahasa Melayu Dialek Tanjung Balai

Lampiran I

1. Leksem
A. Bagian Rumah
1. Atap

:atap

2. Balai adat

:pandopo

3. Bawah rumah

:kolong

4. Dapur

:dapur

5. Dinding bambu


:dinding bambu

6. Dinding batu

:dinding batu

7. Dinding kayu

:dinding kayu

8. Jendela

:tingkap

9. Kamar

:bilik

10. Kakus


:kamar mandi

11. Lantai

:lante

12. Loteng/pagu

:loteng

13. Pagar

:pagar

14. Pintu

:pintu

15. Ruangan


:ruangan

16. Rumah

:rumah

17. Serambi

:sarambi

18. Tangga

:tanggo

19. Tempat tidur besi

:tompat tidur bosi

20. Tempat tidur kayu


:tompat tidur kayu

21. Tiang

:tiang

22. Ventilasi udara/Lobang angin

:lubang angin

B. Alat
1. Ayakan beras/tepung

:pangayak boras

2. Baskom

:baskom


3. Besi

:bosi

58

Universitas Sumatera Utara

4. Cangkir

:cawan

5. Cangkul

:cangkul

6. Dorongan

:dorongan


7. Ember

:ember

8. Galah

:galah

9. Gelas

:golas

10. Gayung

:gayung

11. Gergaji

:gargaji


12. Golok

:parang

13. Handuk

:anduk

14. Jarum jahit

:jarum jait

15. Jarum penyirat jala

:jarum panjait jalo

16. Kaleng

:kaleng


17. Kapak

:kapak

18. Kawat

:kawat

19. Keranjang

:karanjang

20. Kompor

:kompor

21. Kuali

:kuali


22. Kunci

:kunci

23. Kursi

:kursi

24. Lampu

:lampu

25. Lilin

:lilin

26. Meja

:meja


27. Palu

:martel

28. Paku

:paku

29. Peniti

:kancing paniti

30. Piring

:ayan

31. Pisau

:piso


32. Pompa

:pumpa

33. Rantang

:rantang

34. Sabit

:sabit

35. Sapu ijuk

:sapu ijuk

59

Universitas Sumatera Utara

36. Sapu lidi

:sapu lidi

37. Saringan teh

:saringan teh

38. Sendok garpu

:sudu garpu

39. Sendok gulai

:sudu gule

40. Sendok makan

:sudu makan

41. Sendok penggoreng

:sudu panggoreng

42. Senter

:senter

43. Setrika

:gosokan

44. Sisir

:sikat

45. Talam

:talam

46. Tali

:tali

47. Teko

:ceret

48. Tempat api

:tompat api

49. Tempat basuh

:mangkuk

50. Tempat beras

:tompat boras

51. Tombak

:tombak

52. Tong

:tong

53. Tikar

:tikar

54. Tudung saji

:sange

C. Bagian Tubuh
1. Alis

:alis

2. Air liur/ludah

:aer ludah

3. Badan

:badan

4. Bahu

:pundak

5. Betis

:botis

6. Bibir

:bibir

7. Bokong

:punggung

8. Bola mata

:biji mato

9. Bulu

:bulu

10. Bulu ketiak

:bulu katiak

11. Bulu mata

:bulu mato

60

Universitas Sumatera Utara

12. Bulu binatang

:bulu binatang

13. Cakar

:cakar

14. Dada

:dado

15. Daging

:daging

16. Dagu

:daguk

17. Dahi

:koning

18. Darah

:darah

19. Dubur

:lubang pantat

20. Ekor

:ikur

21. Empedu

:empedu

22. Garis pada telapak tangan

:garis tangan

23. Geraham

:garaham

24. Gigi

:gigi

25. Gigi rusak yang berwarna hitam

:gigi busuk

26. Gigi taring

:gigi saing

27. Gigi yang bertumpuk tumbuhnya

:gigi balapis

28. Gigi yang menonjol keluar

:gigi boneng

29. Ginjal

:ginjal

30. Gusi

:gusi

31. Hati

:hati

32. Ibu jari

:ibu jari

33. Insang

:insang

34. Jakun

:buah jakun

35. Jambang

:jambang

36. Janggut

:jenggot

37. Jantung

:jantung

38. Jari kaki

:jari kaki

39. Jari kelingking

:jari kalingking

40. Jari manis

:jari manis

41. Jari telunjuk

:jari talunjuk

42. Jari tengah

:jari tongah

43. Kaki

:kaki

61

Universitas Sumatera Utara

44. Kelopak mata

:kalopak mato

45. Kepala

:kapalo

46. Keringat

:karingat

47. Kerongkongan

:karongkongan

48. Kemaluan laki-laki

:totong

49. Kemaluan perempuan

:cepet

50. Ketiak

:katiak

51. Kuku

:kuku

52. Kulit

:kulit

53. Kumis

:misai

54. Lambung

:lambung

55. Leher

:leher

56. Lengan

:longan

57. Lesung pipi

:losung pipi

58. Lidah

:lidah

59. Lutut

:lutut

60. Manusia/orang

:manusio

61. Mata

:mato

62. Mata kaki

:mato kaki

63. Mata susu/puting

:pintil tetek

64. Mulut

:mulut

65. Otak

:utak

66. Otot

:otot

67. Paha

:paho

68. Panggul

:pinggul

69. Paruh

:paruh

70. Paru-paru

:paru-paru

71. Payudara

:tetek

72. Pergelangan kaki

:pagolangan kaki

73. Pergelangan tangan

:pagolangan tangan

74. Perut

:porut

75. Pinggang

:pinggang

62

Universitas Sumatera Utara

76. Pipi

:pipi

77. Punggung

:punggung

78. Punggung kaki

:punggung kaki

79. Pusar

:pusat

80. Rahim

:rahim

81. Rambut

:rambut

82. Rambut lurus

:rambut lurus

83. Rambut ikal

:rambut kariting

84. Rusuk

:rusuk

85. Sayap

:sayap

86. Sengat

:songat

87. Siku

:siku

88. Sirip ikan

:sirip ikan

89. Tahi lalat

:taik lalat

90. Tangan

:tangan

91. Tanda lahir

:tando lahir

92. Tanduk

:tanduk

93. Taring

:taring

94. Telapak kaki

:tapak kaki

95. Telapak tangan

:tapak tangan

96. Telinga

:talingo

97. Telur

:tolur

98. Tempurung lutut

:tampurung lutut

99. Tengkuk

:tongkuk

100. Tulang

:tulang

101. Tumit

:tumit

102. Ubun-ubun

:ubun-ubun

103. Usus

:usus

104. Wajah

:muko

D. Binatang
1. Angsa

:angso

63

Universitas Sumatera Utara

2. Anjing

:anjing

3. Ayam

:ayam

4. Babi

:babi

5. Badak

:badak

6. Bangau

:bango

7. Bekicot

:keong

8. Belalang

:balalang

9. Belatung

:balatung

10. Belut

:bolut

11. Berudu

:kacebong

12. Biawak

:biawak

13. Buaya

:buayo

14. Bunglon

:bunglon

15. Burung hantu

:burung hantu

16. Cacing

:cacing

17. Capung

:capung

18. Cicak

:cocak

19. Cumi – cumi

:cumi-cumi

20. Domba

:domba

21. Elang

:olang

22. Gajah

:gajah

23. Harimau

:harimo

24. Ikan gurami

:ikan gurami

25. Ikan pari

:ikan pari

26. Itik

:itik

27. Jangkrik

:jangkrik

28. Kadal

:kadal

29. Kaki seribu

:kaki saribu

30. Kalajengking

:kalajongking

31. Kambing

:kambing

32. Kancil

:kancil

33. Katak

:katak

64

Universitas Sumatera Utara

34. Kecoa

:kacoak

35. Keledai

:keledai

36. Kelelawar

:kalilawar

37. Kelinci

:kalinci

38. Keong

:keong

39. Kepiting

:kapiting

40. kepompong

:kapompong

41. Kerang

:korang

42. Kerbau

:karobo

43. Kerabang telur

:sarang tolur

44. Kijang

:kijang

45. Kucing

:kucing

46. Kuda

:kudo

47. Kunang – kunang

:kunang-kunang

48. Kupu – kupu

:kupu-kupu

49. Kura – kura

:kuro-kuro

50. Kutu beras

:kutu boras

51. Kutu rambut

:kutu rambut

52. Laba – laba

:laba-laba

53. Labi – labi

:labi-labi

54. Lalat

:lalat

55. Landak

:landak

56. Laron

:laron

57. Lebah

:lobah

58. Lintah

:lintah

59. Lipan

:lipan

60. Lutung

:lutung

61. Macan

:macan

62. Merak

:burung merak

63. Monyet

:monyet

64. Musang

:musang

65. Nyamuk

:nyamuk

65

Universitas Sumatera Utara

66. Penyu

:penyu

67. Rayap

:rayap

68. Rusa

:ruso

69. Sapi

:sapi

70. Semut

:somut

71. Semut hitam

:somut itam

72. Semut merah

:somut api

73. Singa

:singa

74. Siput

:ciput

75. Tikus

:tikus

76. Tupai

:tupe

77. Udang

:udang

78. Ular

:ular

79. Ulat

:ulat

E. Tumbuhan dan Bagiannya
1. Akar

:akar

2. Alang-alang

:alang-alang

3. Anggur

:anggur

4. Aren/enau

:kolang-kaling

5. Asam jawa

:asam jawo

6. Bambu

:buluh

7. Batang

:batang

8. Bawang merah

:bawang merah

9. Bawang putih

:bawang putih

10. Bayam

:bayam

11. Belimbing

:balimbing

12. Benih

:bonih

13. Biji

:bijik

14. Buah

:buah

15. Buncis

:buncis

16. Bunga

:bungo

66

Universitas Sumatera Utara

17. Bunga kol

:bungo kol

18. Bunga pepaya

:bungo botik

19. Cabai hijau

:cabe ijo

20. Cabai kecil

:cabe kocik

21. Cabai merah

:cabe merah

22. Cabang

:cabang

23. Cempedak

:campodak

24. Cempoka/rimbang

:rimbang

25. Cengkeh

:congkeh

26. Delima

:dalimo

27. Daun

:daun

28. Daun bawang

:daun bawang

29. Daun pepaya

:daun papaya

30. Daun singkong

:daun ubi

31. Duku

:duku

32. Durian

:durian

33. Gambas

:gambas

34. Genjer

:genjer

35. Getah

:gotah

36. Jagung

:jagung

37. Jahe

:jahe

38. Jamur

:jamur/cindawan

39. Jantung pisang

:jantung pisang

40. Jengkol

:jengkol

41. Jeruk

:joruk

42. Jeruk nipis

:joruk nipis

43. Jeruk purut

:joruk purut

44. Jipang

:jipang

45. Kacang panjang

:kacang panjang

46. Kangkung

:kangkung

47. Kayu

:kayu

48. Kedondong

:kadondong

67

Universitas Sumatera Utara

49. Kelapa

:kalapo

50. Kentang

:kentang

51. Kol

:kol

52. Kulit kayu

:kulit kayu

53. Kundur

:kundur

54. Kunyit

:kunyit

55. Kurma

:kurma

56. Labu

:labu

57. Lada

:lado

58. Langsat

:langsat

59. Lengkuas

:langkuas

60. Mangga

:manggo

61. Manggis

:manggis

62. Melinjo

:malinjo

63. Mengkudu

:mangkudu

64. Mentimun

:timun

65. Nangka

:nangko

66. Nenas

:nonas

67. Padi

:padi

68. Pakis

:pakis

69. Pala

:palo

70. Pare

:paria

71. Pepaya

:botik

72. Petai

:pote

73. Pinang

:pinang

74. Pisang

:pisang

75. Pohon

:pokok

76. Rambe

:rambe

77. Rambutan

:rambutan

78. Ranting

:ranting

79. Rebung/anak bambu

:robung

80. Rotan

:rotan

68

Universitas Sumatera Utara

81. Ruas

:ruas

82. Rumput

:rumput

83. Sawi manis

:sawi manis

84. Sawi pahit

:sawi pait

85. Sawi putih

:sawi putih

86. Semangka

:mendikai/samangka

87. Serai

:sore

88. Singkong

:ubi

89. Sirsak

:sirsak

90. Sukun

:sukun

91. Talas

:ubi talas

92. Tauge

:toge

93. Tebu

:tobu

94. Terong

:terong

95. Tomat

:tomat

96. Tunas

:tunas/kacambah

97. Ubi jalar

:ubi jalar

98. Wortel

:wortel

F. Makanan dan Minuman
1. Agar – agar

:agar-agar

2. Arak

:tuak

3. Barai

:bare

4. Belacan

:balacan

5. Beras

:boras

6. Bubur kacang

:bubur kacang

7. Bubur

:bubur

8. Cendol

:cendol

9. Es kelapa muda

:es kalapo mudo

10. Dendeng

:dendeng

11. Dodol

:dodol

12. Gado-gado

:gado-gado

69

Universitas Sumatera Utara

13. Gandum

:gandum

14. Gula

:gulo

15. Gulai

:gule

16. Garam

:garam

17. Ikan asin

:ikan asin

18. Jejemput

:jomput-jomput

19. Kacang kedelai

:kacang kedele

20. Kacang – kacangan

:kacang-kacangan

21. Kerupuk kulit

:karupuk kulit

22. Ketupat

:katupat

23. Kue bohong

:kueh bohong

24. Kerak

:korak

25. Keripik

:karipik

26. Kembang Loyang

:kombang loyang

27. Kolak

:kolak

28. Kopi

:kopi

29. Kue apam

:apam

30. Kue bohong

:kueh bohong

31. Kue sayur

:kueh sayur

32. Lemang

:lomang

33. Lepat

:lopat

34. Lupis

:lupis

35. Madu

:madu

36. Martabak

:martabak

37. Molen

:molen

38. Nasi lemak

:nasik lomak

39. Nasi goreng

:nasik goreng

40. Nasi kuning

:nasik kuning

41. Nasi manis

:nasik manis

42. Nira

:nira

43. Onde-onde

:onde-onde

44. Putu bambu

:putu bambu

70

Universitas Sumatera Utara

45. Pecal

:pocal

46. Pisang goreng

:pisang goreng

47. Panaram

:panaram

48. Puding

:puding

49. Panggang pulut

:panggang pulut

50. Remis

:remis

51. Rendang

:rondang

52. Rujak

:rujak

53. Sagu

:sagu

54. Sambal

:sambal

55. Sate

:sate

56. Serabi

:sarabe

57. Sup

:sop

58. Teh

:teh

59. Tahu

:tahu

60. Tempe

:tempe

61. Tahu isi

:tahu isi

62. Tapai ubi

:tape ubi

63. Tapai pulut

:tape pulut

64. Telur asin

:tolur asin

G. Istilah Kekerabatan
1. Beliau

:baliou

2. Dia

:dio

3. Engkau

:kau

4. Kami

:kami

5. Kamu

:kamu

6. Kita

:kito

7. Laki-laki

:laki-laki

8. Mereka

:orang tu

9. Perempuan

:parampuan

10. Saya

:aku

71

Universitas Sumatera Utara

11. Anak

:anak

12. Anak kandung

:anak kandung

13. Anak tiri

:anak tiri

14. Anak laki-laki

:anak laki-laki

15. Anak perempuan

:anak parampuan

16. Anak sulung

:anak sulung

17. Anak bungsu

:anak bungsu

18. Ayah

:ayah

19. Ibu

:omak

20. Suami

:laki

21. Istri

:bini

22. Kakak laki-laki

:abang

23. Kakak perempuan

:kakak

24. Adik laki-laki

:adek laki-laki

25. Adik perempuan

:adek parampuan

26. Abang dari ayah

:uwak

27. Abang dari ibu

:uwak

28. Kakak dari ayah

:uwak

29. Kakak dari ibu

:uwak

30. Adik laki-laki dari ayah

:incek

31. Adik perempuan dari ibu

:unde

32. Menantu

:manantu

33. Menantu laki-laki

:manantu laki-laki

34. Menantu perempuan

:manantu parampuan

35. Ayah dari orang tua

:atok

36. Ibu dari orang tua

:nenek

37. Ayah dari kakek/nenek

:onyang

38. Ibu dari kakek/nenek

:onyang

39. Kakek dari kakek/nenek

:buyut

40. Anak dari anak

:cucu

41. Anak dari cucu

:piut

42. Cucu dari cucu

:piut

72

Universitas Sumatera Utara

43. Suami/istri dari anak

:minantu

44. Orang tua dari suami/istri

:mintuo

45. Orang tua suami/istri dari anak

:besan

46. Suami/istri dari saudara suami

:pambayan

47. Suami/istri dari saudara istri

:pambayan

48. Anak dari saudara-saudara

:kamanakan

H. Jabatan dan Pekerjaan
1. Arsitek

:arsitek/ahli bangunan

2. Bajak laut

:parompak

3. Bidan

:bidan

4. Budayawan

:budayawan

5. Buruh

:kuli

6. Dokter

:dokter

7. Dosen

:dosen

8. Dukun bayi

:dukun bayi

9. Nelayan

:nalayan

10. Penceramah

:pancaramah

11. Penghulu

:pangulu

12. Petani

:patani

13. Guru

:guru

14. Imam

:imam

15. Juragan

:tekong

16. Kepala desa

:kapala desa

17. Kepala adat

:pamangku adat

18. Kuli

:kuli

19. Mandor

:mandor

20. Pedagang

:padagang

21. Pelaut

:palaut

22. Pelukis

:palukis

23. Pegawai pabrik

:pagawe pabrik/kuli pabrik

24. Pegawai pemerintah

:pagawe pamarintah

73

Universitas Sumatera Utara

25. Pelayan

:palayan

26. Pembajak

:pambajak

27. Pembantu rumah tangga

:pambantu

28. Pemulung

:panekap

29. Penari

:panari

30. Penerjemah

:penerjemah

31. Pengamen

:pangamen

32. Pengarang

:pangarang

33. Pengemis

:pengemis

34. Pengrajin

:pangrajin

35. Pengukir

:pangukir

36. Pengusaha

:pangusaho

37. Penjaga Masjid

:nazir

38. Penjelajah

:panjalajah

39. Penjual

:panjual

40. Penulis

:panulis

41. Panyair

:panyair

42. Penyanyi

:panyanyi

43. Perampok

:parampok/pancuri

44. Perawat

:parawat

45. Pesulap

:panyulap

46. Polisi

:polisi

47. Rentenir

:lintah darat

48. Sastrawan

:sastrawan

49. Seniman

:seniman

50. Supir

:supir

51. Tengkulak

:tangkulak

52. Tukang antar Koran

:tukang antar koran

53. Tukang batu

:tukang batu

54. Tukang bengkel

:tukang bengkel

55. Tukang cukur

:tukang pangkas

56. Tukang gali kubur

:panggali kubur

74

Universitas Sumatera Utara

57. Tukang kayu

:tukang kayu

58. Tukang las

:tukang las

59. Tukang parkir

:tukang parkir

60. Tukang pos

:tukang pos

61. Tukang roti

:tukang roti

62. Tukang sampah

:tukang sampah

63. Tukang sapu

:tukang sapu

64. Tukang sepatu

:tukang sapatu

65. Tukang tenun

:tukang jait

66. Wirausaha

:wirausaha

I. Kata Bilangan
1. Nol

:nol

2. Satu

:satu

3. Dua

:duo

4. Tiga

:tigo

5. Empat

:ompat

6. Lima

:limo

7. Enam

:onam

8. Tujuh

:tujuh

9. Delapan

:lapan

10. Sembilan

:sambilan

11. Sepuluh

:sapuluh

12. Sebelas

:sabolas

13. Dua belas

:duo bolas

14. Tujuh belas

:tujuh bolas

15. Dua puluh

:duo puluh

16. Dua puluh tiga

:duo puluh tigo

17. Dua puluh lima

:duo puluh limo

18. Seratus

:saratus

19. Seribu

:saribu

20. Satu juta

:sajuta

75

Universitas Sumatera Utara

21. Enam ratus tujuh puluh lima ribu

:onam ratus tujuh puluh limo ribu

22. Dua ratus tiga puluh juta

:duo ratus tigo puluh juta

J. Ukuran
1. Banyak

:banyak

2. Besar

:togap

3. Dangkal

:dengker

4. Dua ons

:duo on

5. Kecil

:kocik

6. Lebar

:lebar

7. Luas

:luas

8. Panjang

:panjang

9. Pendek

:pendek

10. Rendah

:rondah

11. Sedikit

:sadikit/sakutil

12. Semua

:samuo

13. Setengah

:satongah

14. Seperempat

:saparompat

15. Satu gram

:satu gram

16. Sekilo

:sakilo

17. Sedepa

:sedepa

18. Sejengkal

:sajongkal

19. Sehasta

:sahasta

20. Sebagian

:sabagian

21. Sempit

:sompit

22. Tinggi

:tinggi

23. Terakhir

:tarahir/pancirit

K. Penunjuk Tempat dan Arah
1. Barat

:barat

2. Di sini

:di sini

3. Di sana

:di sana

76

Universitas Sumatera Utara

4. Di situ

:di situ

5. Di sudut

:di sudut

6. Di samping

:di samping

7. Di bawah

:di bawah

8. Di atas

:di atas

9. Di dalam

:di dalam

10. Di luar

:di luar

11. Hulu

:hulu

12. Hilir

:hilir

13. Ini

:ini

14. Itu

:nun

15. Kemari

:kamari

16. Ke sana

:kasana

17. Ke sini

:kasini

18. Keluar

:kaluar

19. Kanan

:kanan

20. Kiri

:kiri

21. Selatan

:salatan

22. Timur

:timur

23. Utara

:utara

L. Kata Tanya dan Kata Penghubung
1. Apa

:apo

2. Atau

:atau

3. Bagaimana

:macamano

4. Berapa

:barapo

5. Dan

:dan

6. Daripada

:daripado

7. Dengan

:dongan

8. Darimana

:darimano

9. Dimana

:dimano

10. Karena

:karono

77

Universitas Sumatera Utara

11. Ketika

:ketika

12. Kemana

:kamano

13. Kapan

:bilo

14. Kenapa

:kanapo

15. Mengapa

:mangapo

16. Maupun

:maupun

17. Meskipun

:maskipun

18. Sedangkan

:sodangkan

19. Sambil

:sambil

20. Serta

:sakalian

21. Siapa

:siapo

22. Sama

:samo

23. Tetapi

:tapi

24. Yang

:nang

M. Sifat dan Keadaan
1. Angkuh

:sombong

2. Bagus

:elok

3. Baik

:baek

4. Basah

:basah

5. Berani

:barani

6. Bersih

:borsih

7. Bijaksana

:bijaksana

8. Bodoh

:obo

9. Bohong

:bongak

10. Boros

:boros

11. Buruk

:buruk

12. Cantik

:cantik

13. Dekat

:dokat

14. Diam

:diam

15. Dingin

:sojuk

16. Gemuk

:gomuk

78

Universitas Sumatera Utara

17. Gelap

:golap

18. Gila

:gilo

19. Halus

:halus

20. Hangat

:hangat

21. Jangkung

:jangkung

22. Jauh

:jauh

23. Jernih

:jornih

24. Jujur

:jujur

25. Kasar

:kasar

26. Keras

:koras

27. Kering

:koring

28. Keruh

:koruh

29. Kikir

:tamak

30. Kosong

:kosong

31. Kotor

:kotor

32. Kurus

:kurus

33. Lapar

:lapar

34. Lemah

:lomah

35. Lembut

:lombut

36. Lupa

:lupo

37. Malas

:malas

38. Malu

:malu

39. Marah

:marah

40. Mudah

:gampang

41. Nakal

:nakal

42. Panas

:panas

43. Penuh

:ponuh

44. Ramah

:ramah

45. Ramai

:rame

46. Rajin

:rajin

47. Rakus

:congok

48. Sabar

:sabar

79

Universitas Sumatera Utara

49. Sedih

:sodih

50. Sejuk

:sojuk

51. Senang

:sonang

52. Sombong

:sombong

53. Sopan

:sopan

54. Sunyi

:sunyi

55. Susah

:susah

56. Tajam

:tajam

57. Takut

:takut

58. Tebal

:tobal

59. Tenang

:tonang

60. Terang

:torang

61. Tipis

:tipis

62. Tumpul

:tumpul

N. Warna
1. Abu – abu

:abu-abu

2. Biru

:biru

3. Hijau

:ijo

4. Hitam

:itam

5. Kuning

:kuning

6. Merah

:merah

7. Putih

:putih

O. Alam
1. Angin

:angin

2. Awan

:awan

3. Asap

:asap

4. Api

:api

5. Air

:aer

6. Bara api

:baro api

80

Universitas Sumatera Utara

7. Batu

:batu

8. Bintang

:bintang

9. Bulan

:bulan

10. Bukit

:bukit

11. Danau

:danau

12. Debu

:dobu

13. Darat

:darat

14. Embun

:ombun

15. Gema

:goma

16. Gempa

:gompo

17. Gerhana

:garhana

18. Guntur

:guntur

19. Gunung

:gunung

20. Hujan

:ujan

21. Hutan

:utan

22. Jalan lebar

:jalan lebar

23. Jalan sempit

:jalan sompit

24. Kabut

:kabut

25. Kerikil

:karikil

26. Kilat

:kilat

27. Ladang

:ladang

28. Laut

:laut

29. Lembah

:lombah

30. Lumpur

:lumpur

31. Matahari

:matahari

32. Mendung

:mondung

33. Pantai

:pante

34. Pasir

:pasir

35. Pelangi

:palangi

36. Perigi/sumur

:parigi

37. Petir

:potir

38. Rawa

:rawa

81

Universitas Sumatera Utara

39. Sungai

:sunge

40. Tanah

:tanah

41. Tebing

:tobing

P. Pakaian dan Perhiasan
1. Alas kaki

:alas kaki

2. Anting

:karabu

3. Cincin

:cincin

4. Cucuk sanggul

:cucuk sanggul

5. Gelang

:golang

6. Inai

:ine

7. Kalung

:kalung

8. Kebaya

:kabayak

9. Kopiah

:lobe

10. Pakaian harian untuk anak-anak

:pakean budak-budak

11. Pakaian harian untuk orang dewasa

:pakean orang bosar

12. Pakaian resmi untuk laki-laki

:pakean laki-laki

13. Pakaian resmi untuk perempuan

:pakean parampuan

14. Pakaian adat istiadat untuk laki-laki

:pakean salayar

15. Pakaian adat istiadat untuk perempuan:pakean salayar
16. Pakaian pengantin untuk laki-laki

:pakean salayar

17. Pakaian pengantin untuk perempuan

:pakean salayar

18. Pakaian Pembesar agama

:jubah

19. Pakaian Lebaran

:baju toluk balango

20. Pakaian Shalat jum’at

:pakean solat

21. Selendang

:salendang

22. Setagen

:setagen

23. Sapu tangan

:sapu tangan

Q. Kehidupan Desa dan Masyarakat
1. Arisan

:arisan

2. Juru tulis

:panulis

82

Universitas Sumatera Utara

3. Kenduri

:kanduri

4. Khitanan

:sunatan

5. Melahirkan

:malahirkan

6. Mengandung

:mangandung

7. Mengubur

:mangubur

8. Meninggal

:maninggal

9. Menuju bulan

:manuju bulan

10. Ronda malam

:jago malam

11. Tahlilan

:tahlilan

12. Upacara 40 hari

:sadokah 40 hari

13. Upacara 100 hari

:sadokah 100 hari

14. Upacara turun tanah

:acara turun tanah

R. Penyakit dan Obat
1. Asma

:sosak

2. Batuk

:batuk

3. Bengkak di leher

:gondok

4. Bengkak

:bongkak

5. Bisu

:bisu

6. Buta

:buto

7. Cacar

:cacar

8. Buta

:buto

9. Demam

:domam

10. Diare

:mencret

11. Flu

:pilek

12. Kesemutan

:kobas

13. Kudis

:kudis

14. Kurap

:kurap

15. Panu

:panu

16. Rabun

:rabun

17. Sakit

:sakit

18. Sakit kepala

:poning kapalo

83

Universitas Sumatera Utara

19. Sakit perut

:sakit porut

20. Sakit gigi

:sakit gigi

21. Sakit mata

:sakit mato

22. Sawan

:sawan

23. Sembuh

:sehat

24. Tuli

:pokak

S. Aktivitas
1. Aduk

:kaco

2. Ambil

:ambek

3. Bangun

:bangun

4. Belah

:bolah

5. Berbaring

:golek

6. Berdiri

:badiri

7. Berenang

:baronang

8. Beri

:kasi

9. Berkelai(kata)

:tongkar mulut

10. Berkelahi (tangan)

:batumbuk

11. Bermain

:bamaen

12. Bersiul

:basiul

13. Bertemu

:bajumpo

14. Bongkar

:bungkar

15. Buang

:buang/campak

16. Cium

:cium

17. Cubit

:piuh

18. Cuci

:cuci

19. Dengar

:dongar

20. Dorong

:dorong

21. Duduk

:duduk

22. Gali

:gali

23. Ganti

:tukar

24. Garuk

:garuk

84

Universitas Sumatera Utara

25. Geser

:geser

26. Gigit

:gigit

27. Gosok gigi

:gosok gigi

28. Hisap

:isap

29. Hitung

:itung

30. Ikat

:ikat

31. Jahit

:jait

32. Jalan

:jalan

33. Jemur

:jomur

34. Kepal

:kopal

35. Lari

:lari

36. Lempar

:lutar

37. Lihat

:tengok

38. Lipat

:lipat

39. Lompat

:lumpat

40. Makan

:makan

41. Mandi

:mandi

42. Mati

:mati

43. Membawa

:mambawak

44. Menghitung

:mangitung

45. Merangkak

:marangkak

46. Minum

:minum

47. Pakai

:pakek

48. Panggil

:panggil

49. Peras

:poras

50. Petik

:potik

51. Pukul

:pukul

52. Putar

:putar

53. Potong

:potong

54. Raba

:rabo

55. Remas

:ramas

56. Sambung

:sambung

85

Universitas Sumatera Utara

57. Seduh

:siram aer panas

58. Sembunyi

:suruk

59. Sendawa

:terap

60. Sepak

:sipak

61. Tahu

:tahu

62. Tarik

:tarek

63. Tekan

:tokan

64. Telan

:tolan

65. Tendang

:tunjang

66. Terbang

:tarobang

67. Terkam

:torkam

68. Tertawa

:golak

69. Tidur

:tidur

70. Tikam

:tikam

71. Tiup

:tiup

72. Tusuk

:cucuk

T. Periode Waktu
1. Fajar

:subuh

2. Malam

:malam

3. Pagi

:pagi

4. Hari ini

:ari ni

5. Dini hari

:pagi buto

6. Nanti malam

:karang malam

7. Kemarin

:samalam

8. Kemarin dulu

:duo ari nang lalu

9. Akan datang

:kamukak ni

10. Akhir tahun

:air taun

11. Besok

:besok

12. Besok pagi

:besok pagi

13. Lusa

:luso

14. Dahulu

:dulu

86

Universitas Sumatera Utara

15. Dahulu kala

:dulunyo

16. Kerap kali

:saban/dor/ombal

17. Minggu depan

:minggu mukak

18. Siang

:siang

19. Sore

:potang

20. Subuh

:subuh

21. Senja

:sonjo

22. Sehari semalam

:samalam suntuk

23. Setengah tahun

:satongah taun

24. Sekarang

:sakarang

25. Sebentar

:sakojap

26. Seabad

:saratus taun

27. Sejam

:sajam

28. Semenit

:semenit

29. Sedetik

:sedetik

30. Sehari

:sahari

31. Tahun

:taun

32. Tengah hari

:tongah ari

33. Tengah malam

:tongah malam

34. Terbit matahari

:manginak fajar

35. Bulan

:bulan

36. Minggu

:minggu

37. Musim hujan

:musim ujan

38. Musim panas

:musim panas

39. Masa ke ladang

:

U. Nama Hari
1.

Senin

:senin

2.

Selasa

:salasa

3.

Rabu

:rabu

4.

Kamis

:kamis

5.

Jum’at

:juma’at

87

Universitas Sumatera Utara

6.

Sabtu

:sabtu

7.

Minggu

:minggu

V. Alat transportasi
1.

Ambulan

:ambulan

2.

Bis

:bus

3.

Dokar/kereta kuda

:kareto kudo

4.

Helikopter

:helikopter

5.

Kapal

:kapal

6.

Kapal peri

:kapal peri

7.

Kapal selam

:kapal solam

8.

Kereta api

:kareto api

9.

Mobil

:mobil

10. Pemadam kebakaran

:pamadam kabakaran

11. Perahu karet

:perahu karet

12. Perahu lesung

:perahu lesung

13. Pesawat

:pasawat

14. Sepeda

:lereng

15. Sepeda motor

:kareto

16. Truk

:truk

2.

Morfologi
Afiksasi :

1. Hujan

:ujan

2. Kehujanan

:kaujanan

3. Menghujani

:mangujani

4. Pancing

:pancing

5. Memancing

:mamancing

6. Pemancingan

:pamancingan

7. Terpancing

:tapancing

8. Pemancing

:pamancing

88

Universitas Sumatera Utara

9. Asap

:asap

10. Asapi

:asapi

11. Berasap

:barasap

12. Pengasapan

:pangasapan

13. Terasapi

:tarasapi

14. Obat

:ubat

15. Berobat

:barubat

16. Mengobati

:mangubati

17. Diobati

:diubati

18. Pengobat

:pangubat

19. Jawab

:jawab

20. Menjawab

:manjawab

21. Terjawab

:tajawab

22. Jawaban

:jawaban

23. Putar

:putar

24. Memutar

:mamutar

25. Pemutar

:pamutar

26. Lempar

:lutar

27. Lemparkan

:lutarkan

28. Melempar

:malempar

29. Terlempar

:talempar

30. Lempari

:lutari

31. Pelempar

:palutar

32. Baik

:baek

33. Berbaikan

:barelokan

34. Kebaikan

:kabaekan

35. Terbaik

:tarelok

36. Sebaiknya

:saeloknyo

37. Diperbaiki

:dibolo

38. Perbaikan

:pamboloan

39. Panas

:panas

40. Kepanasan

:kapanasan

89

Universitas Sumatera Utara

41. Terpanas

:tapanas

42. Memanaskan

:mamanaskan

43. Sepi

:sunyi

44. Kesepian

:kasunyian

45. Sukar

:payah

46. Tersukar

:tapayah

47. Kesukaran

:kapayahan

48. Habis

:abis

49. Habiskan

:abiskan

50. Kehabisan

:kahabisan

51. Sehabis

:sahabis

52. Penghabisan

:pangabisan

53. Terhabisi

:tahabisi

54. Ikat

:ikat

55. Seikat

:saikat

56. Ikati

:ikati

57. Mengikat

:mangikat

58. Mengikati

:mangikati

59. Terikat

:tarikat

60. Ikatkan

:ikatkan

61. Mengikatkan

:mangikatkan

62. Jalan

:jalan

63. Sejalan

:sajalan

64. Berjalan

:bajalan

65. Menjalankan

:manjalankan

66. Perjalanan

:pajalanan

67. Dekat

:dokat

68. Mendekat

:mandokat

69. Mendekatkan

:mandokatkan

70. Berdekatan

:badokatan

71. Pendekatan

:pandokatan

72. Kedekatan

:kadokatan

90

Universitas Sumatera Utara

73. Jual

:jual

74. Penjual

:panjual

75. Penjualan

:panjualan

76. Berjualan

:bajualan

77. Jualan

:jualan

78. Telunjuk

:talunjuk

79. Gerigi

:garigi

80. Kemuning

:kemuning

81. Telangkai

:talangke

82. Gelembung

:galombung

83. Gemetar

:galotar

84. Gemilang

:gamilang

85. Pelatuk

:palatuk

Reduplikasi :
86. Murid-murid

:murid-murid

87. Jalan-jalan

:jalan-jalan

88. Lari-lari

:lari-lari

89. Sepeda-sepeda

:lereng-lereng

90. Bunga-bunga

:bungo-bungo

91. Kursi-kursi

:kursi-kursi

92. Guru-guru

:guru-guru

93. Orang-orang

:orang-orang

94. Rumah-rumah

:rumah-rumah

95. Piring-piring

:piring-piring

96. Kayu-kayu

:kayu-kayu

97. Tetamu

:tatamu

98. Leluhur

:laluhur

99. sayur-sayuran

:sayur-sayuran

100. orang-orangan

:orang-orangan

101. Buah-buahan

:buah-buahan

102. Minum-minuman

:minum-minuman

91

Universitas Sumatera Utara

103. Gerak-gerik

:gorak-gorik

104. Sayur-mayur

:sayur-mayur

105. Lauk-pauk

:lauk-pauk

106. Warna-warni

:warna-warni

Komposisi (kata majemuk)
107. Penuh sesak

:batimbun

108. Basah kuyup

:basah kuyup

109. Putih telur

:putih telur

110. Kain sarung

:kain sarung

111. Anak pungut

:anak ambekan

112. Orang tua

:orang tuo

113. Warga negara

:warga negara

114. Anak dara

:anak daro

115. Perahu layar

:sampan

116. Angkat kaki

:hambus

117. Pilih kasih

:baranak mato

118. Pecah belah

:pocah bolah

3. Sintaksis
Frasa
1. Petani jujur

: patani jujur

2. Sudah baik

: udah elok

3. Pendek sekali

: pendek botul

4. Semakin cantik

: makin cantik

5. Tidak jauh

: tak jauh

6. Buang saja

: buang sajo

7. Terlalu lebar

: talalu lebar

8. Minuman ini enak

: minuman ni enak

9. Membeli atau menanam

: mamboli ato mananam

92

Universitas Sumatera Utara

10. Kerbau saya di atas gunung

: karobo ku diatas gunung

11. Orang desa

: orang desa

12. Hujan lebat

: ujan lobat

13. Minyak lampu

: minyak lampu

14. Dodol pulut

: dodol pulut

15. Bersih dan teratur

: borsih dan taratur

16. Nakal dan berani

: nakal dan barani

17. Pintar serta jujur

: pintar sakalian jujur

18. Cepat dan tangkas

: copat dan topat

19. Berilmu dan beriman

: barilmu dan bariman

20. Kampung tempat tinggalnaya

: kampung tompat tinggalnyo

21. Pak haji pamannya

: pak aji inceknyo

22. Pondok tempat mengaji

: surou

23. Di ladang

: di ladang

24. Di dalam perahu

: di dalam sampan

25. Dari pasar

: dari pasar

26. Di atas jendela

: di atas tingkap

27. Mempunyai cita-cita

: mampunyoi cito-cito

28. Memasak nasi

: mamasak nasik

29. Mendayung sepeda

: mandayung lereng

30. Mengisap rokok

: mangisap rokok

31. Menolak bala

: manulak balo

32. Beratapkan rumbia

: baratap rumbio

33. Menumbuk tepung

: manumbuk topung

34. Seminggu yang lalu.

: saminggu nang lewat

35. Sebentar dia datang

: sakojap dio datang

36. Badan orang itu sangat besar

: badan orang tu bosar

37. Muka mereka pucat-pucat

: muko orang tu pucat-pucat

38. Dia teman akrab saya

: dio kawan karib ku

93

Universitas Sumatera Utara

Klausa
1. Dia memukul saya dengan kayu

:dio mamukul ku pake kayu

2. Anaknya sudah lama tidak mau makan

:anaknyo udah lamo tak ondak
makan

3. Orang itu bukan tetangga saya

:orang tu bukan jiran ku

4. Kami belum berangkat

: kami bolum pogi

5. Petani mengerjakan sawahnya dengan tekun

: patani mangarojokan
ladangnyodengan rajin

6. Dia hanya menuntun sepedanya

:dio cuman mambawak
lerengnyo

7. Anak-anak sedang bermain di teras belakang

:budak-budak tongah bamaen di
teras balakang

8. Pemuda dan gadis itu saling berpandangan

:anak lajang samo anak daro tu
basitengokan

Kalimat
1. Pergi dari sini!

: hambus dari sini!

2. Silahkan masuk!

: masuk-masuk!

3. Ayo kita bermain sepak bola!

: ayok kito maen bola!

4. Angkat tangan tinggi-tinggi!

: angkat tangan tinggi-tinggi!

5. Bekerjalah besok dengan kami!

: bakarojolah besok samo kami!

6. Bawalah kami besok dengan sampan!

: bawaklah kami besok naek
sampan!

7. Datanglah engkau ke rumahku!

: datanglah kau karumahku!

8. Pergi sekarang dengan dia!

: pogi sakarang samo dio!

9. Ikan itu dipancingnya di sungai!

: ikan tu dipancingnyo di sunge!

10. Hujan tidak turun!

:ujan tak ondak turun!

11. Minum susu dahulu!

:minum susu dulu!

12. Neneknya bukan dukun!

:neneknyo bukan dukun

13. Kami bukan pencuri!

:kami bukan pancuri!

14. Jangan ambil uang ini!

:jangan ambek duit ni!

94

Universitas Sumatera Utara

15. Baik benar orang ini!

:baik botul orang ni!

16. Asamkah jeruk ini?

:masam joruk ni?

17. Anak itu dimana?

:budak tu dimano?

18. Anak-anak sudah bangun?

:budak-budak udah bangun?

19. Besok pagi dia tidak datang ke sini?

:besok pagi dio tak datang
kasini?

20. Bencikah kamu melihat saya?

:bonci kau manengok aku?

95

Universitas Sumatera Utara

Lampiran 2

Data Informan 1
Nama

: NURAINUN

Tempat, tanggal lahir

: Tanjung Balai, 30 Mei 1955

Umur

: 61 Tahun

Pekerjaan

: Ibu Rumah Tangga

Pendidikan terakhir

: PGAP (Setingkat SMP)

Nama suami

: Alm. Amirsyah

Pekerjaan suami

: Karyawan PTPN

96

Universitas Sumatera Utara

Data Informan 2
Nama

: SOFYAN LIZA S.H.

Tempat, tanggal lahir

: Tanjung Balai, 17 Desember 1956

Umur

: 59 Tahun

Pekerjaan

: Pensiunan PNS

Pendidikan terakhir

: Strata 1

Nama istri

: Mariati S.Pd

Pekerjaan istri

: PNS

97

Universitas Sumatera Utara

98

Universitas Sumatera Utara