RPP Bahasa Sunda Kelas 8 Semester 1

(1)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 4 x 40 Menit (2 x Pertemuan) A. Standar Kompetensi

Mampu menyimak, memahami dan menanggapi pembacaan berbagai wacana lirik (rumpaka) lagu, biografi dan pembacaan bahasan.

B. Kompetensi Dasar

Menyimak lirik (rumpaka) lagu-lagu kawih (dinyanyikan langsung atau rekaman) Indikator

• Dapat mengingat (hafal) rumpaka lagu yang diperdengarkan • Dapat memahami atau dapat menceritakan isi rumpaka kawih. • Dapat menanggapi berbagai aspek wacana rumpaka dalam diskusi. • Dapat menyanyikan lagu kawih sendiri atau bersama-sama

C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat memahami, menanggapi, dan menyanyikan rumpaka kawih. D. Materi Pokok

Kawih

E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Siswa menyimak lagu yang diperdengarkan dengan seksama  Menyanyikan lagu yang telah disimak secara sendiri-sendiri

maupun bersama-sama

 Bertanya jawab tentang topik lagu yang disimak  Bertanya jawab tentang isi lagu (diskusi)

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan isi lagu  Postes

 Siswa ditugaskan untuk menyanyikan lagu serta menelaah isinya

2 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi


(2)

 Pretes

Kegiatan Inti 60

 Siswa secara bersama-sama menyanyikan lagu yang telah dipelajari pada pertemuan sebelumnya.

 Menyanyikan kembali lagu yang telah dipelajari secara sendiri-sendiri

 Bertanya jawab tentang topik lagu yang disimak  Bertanya jawab tentang isi lagu (diskusi)

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan isi lagu  Postes

 Siswa ditugaskan untuk menyimak sebuah lagu serta menelaah isinya

G. Alat/ Bahan / Sumber  Naskah/rumpaka lagu  Kaset

 Buku pegangan  Tape recorder H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen JawabanKunci

Dapat mengingat (hafal) rumpaka lagu yang diperdengarkan

Lisan Uraian Cing sebutkeun rumpaka kawih

pada kahiji! Dinalampiran

Dapat memahami atau dapat menceritakan isi rumpaka kawih.

Lisan/Tu

lisan Uraian Naon eusi eta rumpaka kawihWajar Dikdas 9 taun? Kawajibansakabeh warga nagara sangkan diajar nepi ka tingkat SMP. Dapat menanggapi

berbagai aspek wacana rumpaka dalam diskusi.

Lisan/

Tulisan Uraian • Naon nu disebut kawih?Jentrekeun! • Tulis rupa-rupa kawih dumasar

kana eusina!

• Sebutkeun conto kawih nu eusina atikan!

• naon nu disebut kawih barudak? • Terangkeun eusi kawih!

Dina lampiran materi

Dapat menyanyikan lagu kawih sendiri atau bersama-sama

Lisan Uraian Cing haleuangkeun ku hidep eta

kawaih! Gumantungsiswa

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(3)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR KAWIH

WAJAR DIKDAS 9 TAUN Surupan: Sorog/Madenda Udagan mangsa rék datang

Raharja nanjung gumilang Pangeusi hirup walagri Mandiri wibawa nagri

Harepan tinemu bagja Waluya raharja bangsa Ngajawab tantangan jaman Dasarna ku pendidikan Reff: Wajar, wajar, wajar

Wajib belajar Wajar, wajar, wajar

Pendidikan dasar sembilan taun Wajar, wajar, wajar

Wajib belajar Wajar,wajar,wajar

Hayu urang gempung dilaksanakeun

KABEUNGHARAN KECAP

Raharja = ma mur, teu kurang sandang pangan Walagri = cageur, sehat sarta henteu tanpa daksa Nanjung = gede darajat, alus milik

Gumilang = cahayaan, herang, alus pisan, punjul ti batur Gempung = kumpul, kumpulan

Waluya = salamet

PEDARAN

Kawih atawa sok disebut ogé sekar tandak nyaéta rumpaka anu kauger ku embat/témpo, patokan-patokan boh pupuh atawa ugeran séjénna. Rumpaka Lagu-lagu kawih lolobana kauger ku jumlah padalisan, guru wilangan jeung guru lagu. Lobana jajaran atawa padalisan dina sapada lagu-lagu kawih diwangun ku opat padalisan. Guru wilangan diwangun ku dalapan engang. Sedengkeun guru laguna miboga pola anu tangtu saperti a-a-a-a, a-b-a-b, a-a-b-b. Ku kituna dina


(4)

nembangkeun lagu-lagu kawih bisa dipirig ku waditra saperti gamelan, kacapi, angklung jeung sajabana.

Ditilik tina eusina, kawih bisa digolongkeun saperti di handap :

1. Kawih perjoangan, eusina pikeun ngagedurkeun sumanget para pajoang dina nyanghareupan musuh.

Contona: Karatagan Pahlawan, 17 Agustus 1945, Angkatan Perang, Baju Héjo, Wangsit Siliwangi, Pahlawan Toha, Gedur Tékad Perjuangan jeung réa-réa deui.

2. Kawih Pupujian, eusina muji ka Allah, nembongkeun kaagungan Allah, do a, sholawat ka Nabi Muhamad.

Contona: Sholawat Nabi, Lebaran, Do a, Allah, jrrd. 3. Kawih silih asih, eusina nembrakeun rasa kaasih rumaja.

Contona: Anjeun, Kalangkang, Situ Paténgan, Talaga Remis, jrrd.

4. Kawih Atikan, eusina méré atikan sangkan tetep aya dina bebeneran, persatuan jeung kesatuan.

Contona: Sabilulungan, Rakgantang

5. Kawih nu eusina ngagambarkeun kaéndahan alam. Contona : Pasundan Eksiganda, Bandung

Aya oge nu disebut kakawihan, nyaéta lagu-lagu kawih nu sok ditembangkeun ku barudak bari arulin di buruan.

Kakawihan bisa digolongkeun kana dua golongan.

1. Kakawihan Murangkalih, Ieu kawih bisa dipirig ku waditra lantaran rumpakana kauger ku patokan.

Contona:Ucing diudag anjing, Arulin di buruan, Rasa Gumbira, Oray-orayan, jrrd.

2. Kakawihan Kaulinan Barudak, jarang dipirig ku waditra lantaran rumpakana teu kauger ku patokan. Tapi bisa dipirig ngan bebas wirahma.

Saméméh aya listrik kakawihan sok dihaleuangkeun ku barudak bari ulin di buruan dicaangan ku cahaya bulan purnama.

Contona: Bulantok, Paciwit-ciwit Lutung, Ngawihan Hujan, Ucing Hui, Ngala Papatong, jrrd.

MATERI PANGDEUDEUL ISTILAH KASENIAN

Dina pedaran aya kecap sekar tandak, kawih, rumpaka, pupuh jeung sajabana. Eta kecap kaasup kana istilah nu patali jeung kasenian. Istilah kasenian bisa dipasing-pasing saperti di handap.

1. Palaku seni : Sindén, alok, juru kawih, panjak/nayaga, jeung sajabana.

2. Alat (waditra) : kendang, rebab, saron, bonang, gambang, suling, kacapi, jeung sajabana.


(5)

3. Cara nabeuh : ditepak, dikését, ditiup, dipetik, dicaruk jeung sajabana. 4. Wangun seni : seni mamaos, seni degung, seni angklung, jeung sajabana. 5. Pangaweruh seni : anggit, wiletan, wirahma, jeung sajabana.

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

Jawab pananya di handap !

1. Saha nu diwajibkeun ku pamaréntah pikeun diajar 9 taun ?

_________________________________________________________________________ 2. Terangkeun, naon nu dimaksud wajar dikdas salapan taun téh !

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 3. Naon tujuan pamaréntah pangna ngawajibkeun diajar ka masarakatna ?

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 4. Saha baé nu wajib nyukséskeun program wajar dikdas 9 taun ?

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ __________________________________________________________________

5. Terangkeun maksud tina pada kadua kawih wajar Dikdas !

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

6. Naon balukarna lamun warga nagara Indonesia barodo ?

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ __________________________________________________________________

7. Naon kauntungan pikeun nagara lamun wargana palinter ?

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 8. Jieun kalimah tina kecap :

a. raharja

_________________________________________________________________________ b. walagri


(6)

_________________________________________________________________________ c. gempungan

_________________________________________________________________________ d. waluya

_________________________________________________________________________

Diskusikeun jeung babaturan, terangkeun maksudna, jieun kalimahna!

1. Sindén = __________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 2. kendang = __________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 3. angklung = __________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 4. wirahma = __________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 5. nayaga = __________________________________________________________ _________________________________________________________________________


(7)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 4 x40 Menit (2 x Pertemuan) A. Standar Kompetensi

Mampu membaca, memahami dan menanggapi berbagai wacana puisi sawer, cerita wawacan, sajak, dan karangan argumentasi

B. Kompetensi Dasar Pembacaan puisi Indikator

Dapat membaca sajak dengan lafal, tekanan, intonasi dan penjiwaan isi yang tepat.Dapat membaca sajak dengan penampilan dan improvisasi yang baik.

• Dapat menerangkan tentang teknik pembacaannya

Dapat memperbaiki atau menyempurnakan tentang teknik pembacaanny C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat membaca sajak dengan lafal, tekanan, intonasi, dan penjiwaan isi yang tepat. dengan penampilan dan improvisasi yang baik.

D. Materi Pokok Sajak

E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Secara bergantian siswa membacakan sebuah sajak  Bersama-sama menyimak sajak yang dibacakan  Bertanya jawab tentang topik yang dibaca  Bersama guru menemukan unsur-unsur sajak  Bertanya jawab tentang isi sajak

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan isi sajak  Postes

 Siswa ditugaskan untuk membuat sajak bebas

2 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi


(8)

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Secara seksama, siswa memperhatikan hasil evaluasi guru terhadap pembacaan sajak yang dilaksanakan siswa.  Bersama-sama menyimak kembali sajak yang dibacakan  Bertanya jawab tentang topik sajak baru yang dibaca  Bersama guru menemukan unsur-unsur sajak

 Bertanya jawab tentang isi sajak

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan isi sajak  Postes

 Siswa ditugaskan untuk membuat sajak bebas G. Alat/ Bahan / Sumber

 Naskah/rumpaka lagu  Kaset

 Buku pegangan  Tape recorder H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen Kunci

Jawaban Dapat membaca sajak

dengan lafal, tekanan, intonasi, dan penjiwaan isi yang tepat.

Lisan Unjuk

Kerja Bacakeun ku hidep eta sajakkalawan hade boh lafal, lentong jeung ekspresina luyu jeung eusi!

Gumantung siswa

Dapat membaca sajak dengan penampilan dan improvisasi yang baik.

Lisan Unjuk

Kerja Bacakeun ku hidep eta sajakkalawan hade, boh rengkak boh inprovisasina! Gumantung siswa Dapat menerangkan tentang teknik pembacaannya.

Lisan Uraian Terangkeun kumaha tehnik maca

sajak nu hade! Lafal, lentong,ekspresi jeung improvisasi kudu hade. Dapat memperbaiki atau menyempurnakan pembacaan sajak. Lisan Unjuk

Kerja Gumantung siswa Gumantungsiswa

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(9)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR Baca sajak di handap!

KA ROSULULLAH

Abdi ngarawu sampéan anjeun ya Rosulullah

Ngartos kana guna tatapakan anu ku anjeun dipasang Margi tanpa éta

Taya nu tiasa diwangun

Sagala tihang-tihang nu ku abdi baris diadegkeun Ditapakeun kana iman

Kana yakin ka Nu hiji

Sedeng salambar kalakay murag Aya dina panalingaan Anjeunna Sareng yakin

Anjeun téh piwarangana-Na Nu mitutur bari brukbrak

Sareng yakin ka bangsaning malaikat Nu geus nepangan ka anjeun

Mawa béja ti gaibna Sareng yakin

Kana kitab anu diturunkeun ka anjeun Dawuh tuduh ka nu puguh

Sareng yakin

Kana poé nu aya peuntaseun pati Pangayakan pangadilan

Sareng yakin kana takdir nu ngajadi Taya nu leupas tina aturan

Ya Rasulullah

Anjeun parantos ngaguratkeun saréat Jalan gedé lempeng kebat

Di dieu abdi lumampah Boh rubuh boh kiat


(10)

PEDARAN

Sajak nyaéta karya sastra wangun puisi. Tangtu baé cara macana bakal béda jeung cara maca carpon, dongéng, wawacan, atawa karangan wangun drama. Cara maca sajak kudu merhatikeun lafal (artikulasi), tekanan (anteb henteuna), intonasi (lentong) jeung ngajiwaan kana eusi sajak.

Sajaba ti éta, nu maca sajak kudu merhatikeun gaya jeung improvisasi anu hadé sarta mikanyaho kana téhnik maca sajak anu alus.

Saméméh maca sajak, nu maca kudu ngarti heula kana eusi sajak. Ieu téh kacida pentingna pikeun nangtukeun tur manggihkeun jiwa tina eusi sajak. Sangkan ngarti jeung bisa neuleuman eusina tangtu kudu nyaho kana harti kecap-kecapna, maksud ungkara kalimah jeung maksud tina unggal pada (bait).

Sajak anu eusina ngébréhkeun kaagungan Alloh bakal béda cara ngajiwaanana jeung sajak anu ngébréhkeun kaéndahan alam, kumaha campuhna perang, ngagedurkeun sumanget juang, ngébréhkeun rasa kaasih, kabungah atawa kasedih.

Sangkan leuwih jéntré, ieu di handap aya sababaraha conto sajak. Baca ku hidep dina jero haté !

Sajak 1

DI SAMPALAN Gusti

Anjeun parantos ngamparkeun lemah ripah Disulam daun kalapa dirurumbe daun jambé Ngemploh héjo, héjo lembok iuh gunung juuh cai Pigeusaneun anu hirup mibuatan nimat anjeun

Gusti

Amparan pasihan Anjeun éstu lega ngupluk ngaplak Estuning sagala nyampak

Kaasih anjeun cekap pikeun bekel rapih Ah tapi anjeun mah binangkit

Muka layar ngagelarkeun kaulinan pikiraneun

Anjeun masihan taman sampalan keur sato leuweung Uncal mencek lembu towong kakeueung

Gusti

Anjeun ngencarkeun maung lapar Sakali nekuk uncal jadi bangkar

Gusti

Di mahluk anu ku Anjeun dipunjulkeun kuparabotan pedang akal Tongtonan sampalan bet katingal

Anjeun nurunkeun kajununan kana haté jalma nu baranggawé Nu jarongjon teu opénan

Dina rungkun haté nu sapalih Anjeun ngencarkeun macan Nu ngadodoho bongohna embé

Gusti

Pangraksakeun napas anu parias Tina wadal anu gangas

Dangu jeritna ati anu dikepung maung


(11)

Sajak 2

SISI BALONG NGAGOLETAK Umurna sawelas taun kira-kira

Na tonggongna buntelan ku samping beureum Kopéahna buludru belél henteu cuplak

Kawas tibra sisi balong ngagolétak

Irungna, biwirna, ramo-ramona jeung dampal sukuna Geulang karét dina pigeulang leungeun kénca

Na sakuna aya patlot solobong awi Deukeut kuciat buku-bukuna pabalatak Umurna sawelas taun kira-kira

Awakna séhat parangi marahmay Calana sépé baju célé kotak-kotak Ngan lebah igana, deudeuh Bajuna rangsak

Taya nu nangenan kahalangan daun taleus Kawas ngimpi sisi balong, deudeuh

Bukuna dibungkus ku keretas endog beureum Tanah Air Kita, kepunyaan Tata kelas lima A Umurna sawelas taun kira-kira

Kawas tibra sisi balong ngagolétak

Teu kadéngéeun manuk sapu norowéco na régang tangkal haréndong Deukeut kuciat, deudeuh

Buku-bukuna pabalatak


(12)

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI 1

Jawab ku hidep kalawan bener !

1. Saha nu dimaksud Rosululloh dina pada kahiji éta sajak?

_________________________________________________________________________ 2. Jéntrékeun, naon nu dimaksud tatapakan dina éta sajak?

_________________________________________________________________________ 3. Saha nu dimaksud Anjeunna dina pada kadua dina éta sajak?

_________________________________________________________________________ 4. Naon nu dimaksud yakin kana poé peuntaseun pati ?

_________________________________________________________________________ 5. Saréat naon nu diguratkeun ku Rosululloh téh?

_________________________________________________________________________ UJI KOMPETENSI 2

Eusian soal ieu di handap !

1. Sabara taun umur éta budak téh?

_________________________________________________________________________ 2. Ceuk pamanggih hidep, kumaha kaayaan ékonomi éta budak?

_________________________________________________________________________ 3. Saha ngaran éta budak téh?

_________________________________________________________________________ 4. Kelas sabaraha sakolana?

_________________________________________________________________________ 5. Naon nu dimaksud ngagoletak, dina éta sajak?

_________________________________________________________________________ 6. Ceuk pamanggih hidep, kunaon éta budak bet ngagolétak sisi balong?

_________________________________________________________________________ 7. Kumaha kaayaan dangdanan éta budak nu ngagoletak?

_________________________________________________________________________ 8. Kumaha kaayaan paroman éta budak?

_________________________________________________________________________ 9. Naon sababna éta budak téh teu aya nu manggihan?

_________________________________________________________________________ 10. Tas ti mana kira-kira éta budak téh?


(13)

KABEUNGHARAN KECAP

Ngarawu = nyokot barang (beas, huut, jsbté) ku dua dampal leungeun Tatapakan = titincakan, patilasan

Kalakay = daun nu geus garing Régang = dahan leutik nu garing

Panalingaan = paningal, panyaksén, ditingali ku... Brukbrak = terus terang, teu sumput salindung Lumampah = leumpang ngajugjug hiji tempat Lemah ripah = bumi nu subur

Dirurumbé = dirarawisan, dihias ku rarawis Juuh = loba kaluar caina

Binangkit = loba kabisa, loba kadaék

Sampalan = tempat nu lega tur loba jukutna paranti sato baranghakan Bangkar = teu kamangpaatkeun

Kajununan = saregep kana gawé

Opénan = resep garah-geureuh, ngaheureuyan Ngencarkeun = ngaleupaskeun sato

Gangas = bengis Cuplak = coplok,

Belél = geus goréng rupana (baju)

Parangi = paroman, rupa beungeut, pasemon UJI KOMPETENSI 3

Jieun kalimah tina kecap-kecap ieu di handap! 1. Ngarawu

_________________________________________________________________________ 2. Brukbrak

_________________________________________________________________________ 3. Ngencarkeun

_________________________________________________________________________ 4. Belél

_________________________________________________________________________ 5. Kalakay

_________________________________________________________________________ Pilih salah sahiji tina sajak di luhur, ku hidep teuleuman eusina. Sanggeus paham, bacakeun di hareup !


(14)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 4 x 40 Menit (2 x Pertemuan) A. Standar Kompetensi

Mampu mengungkapkan pikiran, ssperasaan daan keinginan secara lisan dalam berwawancara, berdiskusi, menyampaikan informasi, menyampaikan laporan perjalanan, memandu acara, dan memandu diskusi

B. Kompetensi Dasar Memimpin diskusi Indikator

Dalam peragaan dapat menggunakan kalimat-kalimat yang efektif sebagai pembukaan.Dapat memilih dan mengucapkan kalimat-kalimat yang membangkitkan semangat peserta

untuk berperan serta dalam diskusi.

Dapat memilih dan mengucapkan kalimat-kalimat yang menahan semangat berlebihan peserta.

• Dapat memilih kalimat yang mengarahkan peserta untuk menarik kesimpulan yang sama. • Dapat menutup diskusi dengan kalimat santun dan menyenangkan.

C. Tujuan Pembelajaran

Siswa darat memimpin diskusi dengan baik. D. Materi Pokok

Memimpin diskusi E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Dengan cermat siswa menyimak penjelasan guru tentang tatacara memimpin diskusi

 Secara bergantian siswa melakukan memimpin diskusi  Bersama-sama menyimak penampilan temannya tentang

memimpin diskusi

 Dengan bimbingan guru, siswa memperbaiki / menyempurnakan dalam memimpin diskusi

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari  Postes


(15)

Pertemuan Kegiatan Waktu  Siswa ditugaskan untuk berani berbicara di depan orang lain

2 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Dengan cermat siswa menyimak penjelasan guru tentang tatacara memimpin diskusi

 Secara bergantian siswa melakukan memimpin diskusi  Bersama-sama menyimak penampilan temannya tentang

memimpin diskusi

 Dengan bimbingan guru, siswa memperbaiki / menyempurnakan dalam memimpin diskusi

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari  Postes

 Siswa ditugaskan untuk berani berbicara di depan orang lain G. Alat/ Bahan / Sumber

 Contoh Naskah sebagai pemimpin diskusi  Buku pegangan

H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen Kunci

Jawaban Dalam peragaan dapat

menggunakan kalimat-kalimat yang efektif sebagai pembukaan.

Lisan Uraian Cing ku hidep tepikeun bagian bubuka dina mingpin diskusi! Gunakeun kalimah anu efektif.

Gumantung siswa

Dapat memilih dan mengucapkan kalimat-kalimat yang

membangkitkan

semangat peserta untuk berperan serta dalam diskusi

Lisan/

tulisan Uraian Tepikeun ku hidep omongan nubisa ngahudangkeun sumanget parapamilon diskusi!

Gumantung siswa

Dapat memilih dan mengucapkan kalimat-kalimat yang menahan semangat berlebihan peserta.

Lisan/

tulisan Uraian Tepikeun ku hidep omongan nubisa ngawatesanan sumanget parapamilon diskusi nu

kaleuleuwihi!

Gumantung siswa

Dapat memilih kalimat yang mengarahkan peserta untuk menarik kesimpulan yang sama.

Lisan/

tulisan Uraian Tepikeun ku hidep omongan nubisa ngajak ka parapamilon diskusi sangkan bisa nyindekkeun hasil diskusi!

Gumantung siswa

Dapat menutup diskusi dengan kalimat santun dan menyenangkan.

Lisan/

tulisan Uraian Tepikeun ku hidep omongan nutupacara diskusi ku kalimah anu hade tur pikabungaheun!

Gumantung siswa


(16)

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(17)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR

Tengetan conto omongan panumbu catur dina diskusi anu loba pamilonna !

Assalamu alaikum wr.wb.

Bapa guru nu dipihormat, Sadérék panyatur nu dipihormat, teu kakantur sadaya pamilon nu dipihormat. Dina ieu kasempetan urang baris nyawalakeun hiji masalah anu kalintang pentingna enggoning miara, ngamumulé tur maké basa, sastra jeung seni Sunda. Tarékah naon nu kudu dipigawé ku urang salaku urang Sunda sangkan basa, sastra jeung seni Sunda henteu kalindih ku basa, sastra jeung seni deungeun.

Sangkan leuwih jéntréngeunaankumaha kondisi basa, sastra jeung seni Sunda mangsa ayeuna, urang sami regepkeun pedaran nudidugikeunku sadérék ....

Sabada ngaregepkeun éta pedaran disuhunkeun ka sadaya pamilon sangkan ngadugikeun pamadegan/usul, saran, kritikna.

Ka Saderek ... dipaparin kasempetan kanggo medarkeun masalah salami lima belas menit. Manggadihaturanan!

. . .

Kalintang jéntréna naon anu tos dipedar ku Sadérék .... Nanging masih kénéh seueur hal anu peryogi ku urang disawalakeun. Ku kituna ka pamilon disuhunkeun kanggo ngadugikeun saran, pamadegan, atanapi kritikna. Supados sadayana tiasa ngadugikeun, acara diskusi dibagi dua termin. Termin kahiji tiasa limaan anu ngadugikeun pamadeganana. Mangga saha baé anu badé ngadugikeun langkung ti payun?

. . .

Lima pamilon parantos ngadugikeun pamadegan, saran sareng kritikna. Ayeuna mangga ka panyatur, Sadérék ... kanggo ngadugikeun waleran!

Alhamdulillah acara diskusi dina ieu kasempetan kalintang ragotna. Ieu hal téh nawiskeun ageungna perhatosan pamilon kana kahirupan basa, sastra jeung seni Sunda. Sateuacan mungkas ieu acara mangga urang sami cindekkeun hasil tina ieu diskusi.

. . .

Rupina diskusi parantos réngsé. Urang kalintang bingahna tiasa ngadugikeun saran, kritik ogé pamadegan sanésna anu kalintang saéna kanggo narékahan sangkan basa, sastra jeung seni Sunda tetep hirup di tatar Sunda.

Tawis kabingah mangga urang sami tutup kungedalkeunhamdalah!

PEDARAN

Diskusi dina basa Sunda sok disebut sawala. Kagiatan dina diskusi biasana medar ngeunaan hiji perkara pikeun meunangkeun hiji kacindekan. Diskusi bisa dilaksanakeun dina kelompok anu


(18)

leutik bisa ogé dina kelompok anu gedé. Kagiatan diskusi dina kelompok anu leutik mah cukup aya panumbu catur wungkul. Sedengkeun diskusi dina kelompok anu gedé bisa lumangsung upama aya panyatur (nara sumber), pamilon (peserta) jeung panumbu catur ( moderator ).

Pancén panyatur nyaéta nepikeun atawa medar masalah nu keur disanghareupan. Ari pancén pamilon sajaba ti ngaregepkeun pedaran téh ogé bisa nanyakeun hal nu can kaharti atawa bisa méré saran jeung kritik kana pedaran panyatur. Sedengkeun pancén panumbu catur nyaéta ngatur lumangsungna diskusi, méré hancengan ka pamilon kalawan adil enggoning nepikeun pamadeganana, sarta bisa ngungkulan lamun aya pabéntar paham nu kaleuleuwihi, sangkan lumangsungna diskusi téh tertib tur lancar.

Hidep kudu bisa ngatur atawa mingpin diskusi (jadi panumbu catur). Aya sababaraha hal nu kudu diperhatikeun lamun hidep jadi panumbu catur, nyaéta:

1. kudu bisa milih kalimah anu éféktif;

2. kudu bisa ngahudangkeun sumanget pamilon sangkan daék nepikeun pamanggihna; 3. kudu bisa ngatur lumangsungna diskusi kalawan adil;

4. kudu bisa ngajak pamilon sangkan nyieun kacindekan hasil diskusi;

5. bisa ngagunakeun kalimah anu sopan tur hadé boh dina muka boh dina nutup diskusi.

Léngkah-léngkah mingpin diskusi diantarana:

1. Nepikeun bubuka, eusina méré gambaran singket ngeunaan masalah anu rék dipedar; 2. Méré kasempetan ka panyatur pikeun nepikeun atawa medar masalah;

3. Méré kasempetan ka pamilon sangkan nepikeun pamadegan, kritik, atawa pananya kalawan adil;

4. Méré kasempetan ka panyatur pikeun nepikeun jawaban; 5. Ngajak ka pamilon pikeun nyindekeun hasil diskusi; 6. Nepikeun panutup.

Conto omongan dina diskusi nu pamilonna saeutik ( 4 5 urang ) Assalamu alaikum Wr. Wb.

• Dulur-dulur, urang ayeuna kudu ngadiskusikeun masalah kumaha cara milih pangurus OSIS anyar sarta nangtukeun kritéria nu pantes pikeun milih calon ketua OSIS. Pangna kudu puguh kriteriana téh sangkan ketua OSIS nu bakal datang leuwih alus gawéna tur pinuh rasa tanggung jawab.

Cing kumaha ceuk pamanggih Rudi ?

• Tah, alus pisan éta pamanggih téh ! Tapi bisi aya pamanggih séjén nu leuwih alus ? • Enya, kuring satuju pisan kana éta usul, tapi asa aya kénéh hal nu kurang jelas. • Kumaha, pamadegan nu séjén deui, sugan aya nu rék ngalengkepan?


(19)

• Cing, kumaha ceuk pamanggih anjeun ? Ulah cicing baé atuh, sabab ieu téh masalah urang saréréa !

• Tina sababaraha usulan bieu, bisa dicindekkeun yén calon ketua OSIS téh ti kelas dua wungkul. Sarta kritériana aya sapuluh.

• Tah geus cindek kieu mah kari urang laksanakeun baé pikeun nyeléksi calon ketua OSIS téh. • Ayeuna mah urang tutup ieu diskusi ku ngucapkeun hamdalah!

Materi Pangdeudeul

Rarangken Barung ka-an, nga-keun, jeung di-keun

Dina conto diskusi nu kadua, aya sababaraha kecap nu make rarangken barung. Diantarana bae kecapkasempetan, ngadugikeun jeungdisuhunkeun,

Kecap kasempetan asalna tina kecap sempet+ rarangken barung ka-an,kecap ngadugikeun asalna tina kecapdugi+ rarangken barung nga- keun,kecapdisuhunkeunasalna tina kecap suhun + rarangken barung di-keun.

Rarangken barung nyaeta rarangken anu mangrupa gabungan tina dua rarangken atawa leuwih. Upamana bae barungna antara rarangken hareup jeung rarangken tukang; rarangken hareup jeung rarangken tengah; rarangken tengah jeung rarangken tukang; atawa rarangken hareup, rarangken tengahjeungrarangken tukang.

Conto kecap rundayan nu make rarangken barung (hareup jeung tukang) : kahujanan, ngedalkeun, kahirupan, jeung rea-rea deui.

Conto kecap rundayan nu make rarangken barung (hareup jeung tengah) : dibarawa, diparaksa jeung rea-rea deui.

Conto kecap rundayan nu make rarangken barung (tengah jeung tukang) : aralaan, kaluarkeun jeung rea-rea deui.

Conto kecap rundayan nu make rarangken barung (hareup, tengah jeung tukang) : dibarawaan, ditareangan, kaharujanan, jeung rea-rea deui.

Dina conto diskusi nu kadua, aya sababaraha kecap nu make rarangken barung. Diantarana bae kecapkasempetan, ngadugikeun jeungdisuhunkeun,

Kecap kasempetan asalna tina kecap sempet+ rarangken barung ka-an,kecap ngadugikeun asalna tina kecapdugi+ rarangken barung nga- keun,kecapdisuhunkeunasalna tina kecap suhun + rarangken barung di-keun.

Rarangken barung ka-an gunana pikeun ngawangun kecap kaayaan. Contona : kahujanan, kaanginan, kasempetan jeung rea-rea deui.

Rarangken barung nga-keun gunana pikeun ngawangun kecap pagawean. Contona : ngadugikeun, ngabudalkeun, ngaluarkeun jeung rea-rea deui.

Rarangken barung di-keun gunana pikeun ngawangun kecap pagawean. Contona : disawalakeun, dialungkeun, ditawarkeun jeung rea-rea deui.


(20)

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI 1

Diskusikeun masalah ieu di handap ku kelompok hidep! Anggota kelompokna cukup opat urang. Saurang jadi ketua, saurang jadi sekretaris, saurang jadi moderatos, saurang deui anggota.

1. Rencana kagiatan milih ketua kelas 2. Rencana ngayakeun kagiatan Isro Mi raj 3. Rencana kémping

Tuliskeun heula rarancang nu rék dicaritakeun ku masing-masing anggota kelompok

_____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________

UJI KOMPETENSI 2

Larapkeun rarangken barung ka-an, nga-keun atawa di-keun kana kecap ieu di handap! Tuluy jieun kalimahna!

1. panas robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 2. hujan robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 3. banjir robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 4. urug robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 5. tindih robah jadi ___________________________


(21)

6. luar robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 7. beja robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 8. datang robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 9. haja robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 10. budal robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 11. hudang robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 12. rasa robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 13. beubeut robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 14. poe robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ 15. huap robah jadi ___________________________

Kalimahna : ____________________________________________________________ UJI KOMPETENSI 3

Tuliskeun kecap sejenna nu make rarangken barung ka-an, nga-keun jeung di-keun! 1. _______________ asalna tina kecap ______________ + _____________

2. _______________ asalna tina kecap ______________ + _____________ 3. _______________ asalna tina kecap ______________ + _____________ 4. _______________ asalna tina kecap ______________ + _____________ 5. _______________ asalna tina kecap ______________ + _____________ 6. _______________ asalna tina kecap ______________ + _____________


(22)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 2 x Pertemuan A. Standar Kompetensi

Mampu mengungkapkan pikiran, ssperasaan daan keinginan secara lisan dalam berwawancara, berdiskusi, menyampaikan informasi, menyampaikan laporan perjalanan, memandu acara, dan memandu diskusi

B. Kompetensi Dasar Berdebat dalam diskusi Indikator

Dapat mengemukakan pendapat sendiri dengan tegas disertai argumennya.Dapat mengutarakan sanggahan, penolakan dengan disertai argumen yang kuat. • Dapat menunjukan kelemahan dan keunggulan pendapat-pendapat yang diajukan. • Dapat mengemukakan saran pemecahan /penyelesaian untuk pendapat yang berbeda. • Dapat berbicara dengan bahasa yang santun.

C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat mengemukakan pendapat, sanggahan, penolakan, kelemahan dan keunggulan pendapat-pendapat yang diajukan serta mengemukakan saran pemecahan /penyelesaian untuk pendapat yang berbeda dengan bahasa yang santun.

D. Materi Pokok Berdebat

E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 motivasi

Kegiatan Inti 60

 Dengan cermat siswa menyimak penjelasan guru tentang cara diskusi yang benar

 Dengan bimbingan guru siswa melaksanakan diskusi.

Penutup 10

Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari G. Alat/ Bahan / Sumber

 Kaset

 Buku pegangan  Tape recorder


(23)

H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen Kunci

Jawaban Dapat mengemukakan

pendapat sendiri dengan tegas disertai

argumennya.

Lisan Uraian Prak tepikeun ku hidep pamadegan kalawan tandes sarta kuatan ku alesan!

Gumantung siswa

Dapat mengutarakan sanggahan, penolakan dengan disertai argumen yang kuat

Lisan Uraian Prak tepikeun ku hidep omongan anu eusina nolak pamadegan batur kalawan didadasaran ku alesan anu kuat!

Gumantung siswa

Dapat menunjukan kelemahan dan

keunggulan pendapat-pendapat yang diajukan.

Lisan Uraian Prak tepikeun ku hidep tepikeun kaunggulan jeung kahengkeran pamadegan nu geus ditepikeun!

Gumantung siswa

Dapat mengemukakan saran pemecahan /penyelesaian untuk pendapat yang berbeda.

Lisan Uraian Prak tepikeun ku hidep pamadegan nu mangrupa saran pikeun

ngarengsekeun pamadegan nu beda!

Gumantung siswa

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(24)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR

PEDARAN

Samemehna urang geus medar ngeunaan kumaha carana jadi moderator atawa panumbu catur. Dina ieu kasempetan urang pedar heula kumaha cara diskusi anu alus.

Hidep tangtu apal keneh kana tujuan diskusi, nyaeta pikeun ngarengsekeun hiji pasualan kalawan babarengan.

Sababaraha hal nu kudu diperhatikeun lamun hidep keur diskusi, diantarana : 1. Tepikeun pamadegan kalawan tegas tur dibarengan ku alesan anu jelas. 2. Tepikeun kateupanuju kalawan sopan tur bere alesan nu gampang kaharti.

3. Tepikeun oge kauntungan jeung karugian tina hiji pamadegan nu ku hidep ditepikeun. 4. Tepikeun saran nu wijaksana lamun aya pamadegan anu beda.

5. Jauhan sipat hayang meunang sorangan atawaegois.

Dina diskusi anu saeutik pamilonna, bisa dilaksanakeun di mana bae anu sakirana pantes jeung genah. Upamana di mushola, di pipir sakola, di taman, atawa di rohangan OSIS. Lamun di kelas, bisa ku cara ngariung, dua meja dihijikeun.


(25)

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

Baca conto kagiatan diskusi ieu di handap, tuluy praktekeun ! Dadan : Assalamu alaikum Wr. Wb.

Dulur-dulur, urang ayeuna kudu ngadiskusikeun masalah kumaha cara milih pangurus OSIS anyar sarta nangtukeun kriteria nu pantes pikeun milih calon ketua OSIS. Pangna kudu puguh kriteriana teh sangkan ketua OSIS nu bakal datang leuwih alus gawena tur pinuh rasa tanggung jawab.

Cing kumaha ceuk pamanggih Rudi ?

Rudi : Ceuk kuring mah milih calon pangurus OSIS taun ayeuna ulah ku wakil ti kelas wungkul, sabab henteu ngawakilan aspirasi sakabeh siswa.

Dadan : Tah, alus pisan eta pamanggih teh ! Tapi bisi aya pamanggih sejen nu leuwih alus ? Tita : Numutkeun pamendak abdi mah usul Rudi teh sae, tapi kumaha carana?

Rudi : Gampang carana mah. Unggal siswa kelas dua sina ngadaftarkeun diri jadi calon pangurus OSIS.

Dadan : Enya, kuring satuju pisan kana eta usul, tapi asa aya keneh hal nu kurang jelas. Santi : Ke heula, kumaha upami siswa kelas dua teu aya nu daftar jadi calon pangurus ? Dadan : Kumaha, pamadegan nu sejen deui, sugan aya nu rek ngalengkepan?

Herdi : Enya, kumaha lamun arembungeun, nya? Ah.. gampang! Kumaha lamun milih calon teh dibagi tilu tahapan. Tahap kahiji, unggal kelas kudu milih calon nu lobana tilu urang. Tahap kadua, sakabeh calon sina kampanye boh ku cara nyieun tulisan dina mading boh ku cara pidato nepikeun program di hareupeun sakabeh siswa. Tahap katilu, sakabeh siswa ti kelas tujuh nepi ka kelas salapan sina milih sacara langsung.

Dadan : Cing, kumaha ceuk pamanggih anjeun ? Ulah cicing bae atuh, sabab ieu teh masalah urang sarerea !

Sueb : Cicing teh, keur mikir ieu teh. Kuring satuju kana pamanggih Herdi.

Dadan : Tina sababaraha usulan bieu, bisa dicindekkeun yen calon ketua OSIS teh ti kelas dua wungkul. Sarta carana saperti nu geus ditepikeun ku Herdi. Kumaha sarerea satuju ?

Sarerea : Satuju !

Dadan : Tah geus cindek kieu mah kari urang laksanakeun bae pikeun nyeleksi calon ketua OSIS teh !

Ayeuna mah urang tutup ieu diskusi ku ngucapkeun hamdalah! Alhamdulillahirobbil alamin!

UJI KOMPETENSI 2

Sabada hidep diajar kumaha cara diskusi, pek hidep nyieun kelompok lobana limaan. Tuluy diskusikeun masalah ieu di handap! Hasil tina diskusi kelompok, tepikeun dina diskusi kelas. Masalah nu kudu diskusikeun nyaeta rencana kemping dina raraga pelantikan anggota anyar.


(26)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 4 x 40 Menit (2 x Pertemuan) A. Standar Kompetensi

Mampu mengungkapkan pikiran, perasaan dan keinginan secara tertulis dalam bentuk menulis sisindiran, surat, esai, laporan dan guguritan.

B. Kompetensi Dasar Menulis sisindiran Indikator

Dapat menyimpulkan ciri-ciri bentuk dan isi sisindiran.

Dapat menulis sisindiran sesuai dengan persyaratan bentuknya. • Dapat menulis sisindiran sesuai dengan persyaratan isinya.

Dapat menulis sisindiran dengan pilihan kata yang baik dan santun.Dapat menggunakan gaya bahasa yang sesuai bagi puisi sisindiran C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat menulis sisindiran sesuai dengan persyaratan bentuk dan isi dengan pilihan kata yang baik dan santun serta menggunakan gaya bahasa yang sesuai bagi puisi sisindiran D. Materi Pokok

Sisindiran

E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1,2 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Siswa memperhatikan dengan seksama penjelasan guru tentang bentuk dan isi sisindiran serta cara penulisannya

 Bertanya jawab tentang sisindiran

 Dengan bimbingan guru, siswa menulis sisindiran

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari  Postes

G. Alat/ Bahan / Sumber

 Naskah/rumpaka sisindiran  Kaset


(27)

 Tape recorder H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen JawabanKunci

Dapat menulis sisindiran sesuai dengan persyaratan bentuknya.

Tulis Unjuk

Kerja Tulis ku hidep hiji sisindirankalawan bener! Gumantungsiswa

Dapat menulis sisindiran sesuai dengan persyaratan isinya.

Tulis Unjuk

Kerja Tulis ku hidep hiji sisindiran nueusina mangrupa piwuruk! Gumantungsiswa

Dapat menulis sisindiran dengan pilihan kata yang baik dan santun.

Tulis Unjuk

Kerja Tulis ku hidep hiji sisindirankalawan hade dina pilihan kecapna!

Gumantung siswa

Dapat menggunakan gaya bahasa yang sesuai bagi puisi sisindiran

Tulis Unjuk

Kerja Tulis ku hidep hiji sisindirankalawan bener kecap-kecap nu digunakeunana!

Gumantung siswa

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(28)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR

Tengetan conto sisindiran di handap ! Samemehngamparkeunkasur Samak heula ambeh rineh Samemehnyalahkeunbatur Ragap heula awak maneh

Panyingkiranjatitujuh Ngaliwatansasak beureum Pipikiran teuparuguh

Ngemutannu acuk beureum Sing getol nginum jajamu Nu gunanguatkeunurat Sing getol neangan elmu Nu gunadunyaaherat

Sanggeus hidep nengetan tilu pada karangan di luhur, kapanggih eta teh nu disebut sisindiran tea. Umumna sisindiran dibagi tilu, nyaeta paparikan, rarakitan jeung wawangsalan.

Paparikanasalna tina kecap parik (parek =Jawa) hartina deukeut. Maksudna mah kecap-kecap dina paparikan boga sora nu sarua utamana lebah sora vokal nu panungtung.

Rarakitanasalna tina kecap rakit, alat pikeun meuntas nu dijieun tina awi atawa kai anu dientep kalawan rapih. Puhuna rata atawa sarua. Dina rarakitan oge kitu, kecap-kecap nu aya diawal padalisan sarua.

Wawangsalan mah aya eusi nu kudu diteangan heula sarta ngan diwangun ku dua padalisan. Beda jeung paparikan atawa rarakitan.

Conto wawangsalan:

1. Kendang gede pakauman;

dag dig dug rasaning ati (wangsalna : bedug) 2. Belut sisit saba darat;

kapiraray siang wengi (wangsalna : oray)

Ditilik tina eusina, sisindiran ngawengkupiwuruk, silih asih, jeung sesebred / banyol. Titenan conto-contona!

1. piwuruk / papatah Mawa botol ka Cisaat Pipiti di sisi cai


(29)

Pasti dipiasih Gusti 2. silih asih

Tunggul awi meunang ngadek Dijual ka Panyingkiran

Lamun nyai enya daek Hayu urang pelesiran 3. sesebred/banyol

Cikur jangkung jahe koneng Lampuyang pamura beuteung Rarasaan jangkung koneng Sihoreng bureuteu hideung

Titenan conto sisindiran di handap ! Cimuncang ka Banjarsari

Kacamatan Panumbangan Yu batur urang ngahiji Ngeusian kamerdekaan

1 2 3 4 5 6 7 8 engang

1 Ci mun cang ka ban jar sa ri 8

2 Ka ca ma tan Pa num bang an 8

3 Yu ba tur u rang nga hi ji 8

4 ngeu si an ka mer de ka an 8

Conto sejenna.

1. Meser bubur ka Cihaur Jalanna mapay Cigowong Ka batur mah nitah jujur Soranganna purah bohong

2. Manuk piit jeung tikukur Disamberan ku japati Mun nu alit resep syukur Bakal diasih ku Gusti

3. Momotoran sisi jalan Ngaliwat ka sasak saat Lamun urang ngaku iman Ulah poho kana sholat 4. Ka Jakarta meuli senter

Meserna caket jalan tol Lamun urang hayang pinter Diajarna kudu getol

5. Lamun rek neangan batu Kudu nu warnana coklat Mun rek neangan minantu Kudu kanu rajin sholat

Cangkang


(30)

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI 1

Pek titenan deui sisindiran di luhur, tuluy eusian pananya ieu di handap ! 1. Pada kahiji diwangun ku ___________ padalisan (baris).

2. Tuliskeun bagian cangkang tina pada kahiji !

______________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

3. Tuliskeun bagian eusi tina pada kahiji !

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

4. Tulis kecap-kecap dina pada kahiji nu sora vokalna sarua (murwakanti)!

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

5. Jentrekeun, padalisan mana bae dina pada kahiji nu kecap-kecapna miboga sora nu padeukeut (murwakanti)?

______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ __________________________________________________________________

6. Nurutkeun hidep, sisindiran pada kahiji teh kaasup kana paparikan atawa rarakitan ? Jentrekeun alesanana!

______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

7. Ditilik tina eusina, pada ka sabaraha nu eusina piwuruk ?

______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

8. Sisindiran pada kasabaraha anu eusina silih asih ?

______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

9. Sisindiran nu mana nu kaasup kana wangun rarakitan ?

__________________________________________________________________________ 10. Tuliskeun kecap-kecap naon sarta padalisan sabaraha nu nuduhkeun wangun rarakitan ?

______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________


(31)

UJI KOMPETENSI 2

Lengkepan sisindiran ieu di handap ! 1. Saninten buah saninten

Dibantun ka parapatan

___________________________________________ Bilih aya kalepatan

1. Mawa botol ka Banjaran

___________________________________________ Mun getol ka pangaosan

___________________________________________

2. ___________________________________________ ___________________________________________ Elmu mah teu beurat ngagung

Teu cara dunya barana

3. Aya listrik di masigit Caangna ka pabrik kina

___________________________________________ ___________________________________________ 4. Abdi gaduh wadah hiji

___________________________________________ Abdi hoyong munggah haji

Hanjakal can gaduh bekel

5. Siki cau dikarungan

Boga sendal _____________________ Ari ___________________________ Bujal mah kamana-mana

6. Kukupu jangjangna __________________ Ngariung di luhur sumur

buru-buru geura _____________________ meungpeung ________________________ 7. ____________________________________


(32)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 2 x 40 Menit A. Standar Kompetensi

Mampu menyimak, memahami dan menanggapi pembacaan berbagai wacana lirik (rumpaka) lagu, biografi dan pembacaan bahasan.

B. Kompetensi Dasar Menyimak puisi sawer Indikator

Dapat menyimak teks sawer dengan baik

Dapat menyanyikan teks sawer dengan lagu yang lazim atau bermacam-macam lagu. • Dapat memahami isi teks

Dapat menceritakan isi teks sawer dalam parafrase • Dapat menyimpulkan tema wacana sawer.

C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat menyimak teks sawer, menyanyikan, memahami dan menceritakan isi teks sawer dalam parafrase dengan baik

D. Materi Pokok Sawer

E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Secara sungguh-sungguh siswa menyimak pembacaan puisi sawer

 Dengan bimbingan guru, siswa menyanyikan puisi sawer  Bersama-sama guru siswa menemukan ciri-ciri puisi sawer  Bertanya jawab tentang tema dan isi puisi sawer

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari  Postes

 Siswa ditugaskan untuk mencari contoh naskah puisi sawer pada koran, majalah atau menanyakan kepada seseorang serta menelaah isinya


(33)

G. Alat/ Bahan / Sumber  Naskah/rumpaka sawer  Buku pegangan

H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen JawabanKunci

Dapat menyimak teks

sawer dengan baik Preformance UnjukKerja Regepkeun sawer nudihaleuangkeun kalawan hade! Gumantungsiswa Dapat menyanyikan

teks sawer dengan lagu yang lazim atau bermacam-macam lagu.

Lisan Unjuk

Kerja Haleuangkeun sapada naskahsawer nu geus kacangkem ku hidep!

Gumantung siswa

Dapat memahami isi

teks Lisan Uraian 1. Sebutkeun jejer/pikiranutama eta sawer ! 2. Naon nu dimaksud sawer ? 3. Dimana biasana sawer sok

ditembangkeun? 4. Naon tujuan diayakeun

kagiatan nyawer ? 5. Saha nu sok biasa

nembangkeun sawer ?

Dina lampiran materi

Dapat menceritakan isi teks sawer dalam parafrase.

Lisan/

Tulisan Uraian Caritakeun deui eta eusi sawerdina wangun lancaran! Dinalampiran materi Dapat menyimpulkan

tema wacana sawer Lisan/Tulisan Uraian Naon kacindekan tina eusisawer nu ku hidep diregepkeun?

Dina lampiran materi

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(34)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR

Titenan conto sawer ieu di handap. Pek regepkeun kumaha nembangkeunana sarta turutan. Sawer Sunatan ( Kidung)

1. Baeu kasep nu kuatan 4. Ti ayeuna masing wekel hidep atos disepitan Nyiar kaweruh sing kekel Teu aya kamadorotan Sagala cabak parigih Bapa teh lain teu watir Elmu agama drigama Asep raheut nyeri nyengir pangjurungna ibu rama Ku asep meureun kapikir pacuan salah tarima

2. Ujang teh tos korban getih 5. Pangna ujang disepitan Jaga mah bet leuwih-leuwih hartina teh dituduhan Dimana manggih kasedih tuduhan ka hiji jalan Hate teh masing beresih rama teh nuduhkeun Islam Tinangtu loba nu asih ku ujang kudu kapaham Repeh-rapih silih asih sarta kudu dilampahan

3. Korban geutih teh ayeuna 6. Tah kitu kapalay sepuh Jaga mah korban ku harta Sakabeh oge pituduh Ulah sok kudu dipenta lain jalan henteu puguh Pakir miskin bagi rata tong was-was tong asa-asa Mangkade dibeda-beda nya nyembah ka Nu Kawasa Bisina jadi panggoda lakonan sabisa-bisa

PEDARAN

Sawer (nyawer) Sunda mangrupa bagian tina budaya Sunda nu diwariskeun sacara turun-tumurun. Dina kanyataanana sawer mangrupa adat kabiasaan nu dilaksanakeun dina rupa-rupa upacara. Saperti nyunatan, nurunkeun/ngayun, nikahkeun, ngistrenan jeung sajabana. Sawer teh asalna tina war, bar, wir, wer, ber, weur nu ngandung harti nyebar, sipat barang cai anu turun kalawan nyebar. Ku kituna nyawer teh patali jeung dua hal :

1. waktu nyawer, juru sawer nyebarkeun (ngawurkeun) rupa-rupa barang saperti beas, koneng, duit, peremen jeung sajabana.

2. nyawer sok dilaksanakeun di taweuran (tempat turunna cai hujan / panyaweran ).

Nyawer teh eusina mangrupa piwuruk pikeun anu disawer hususna, umumna mah pikeun nu araya.


(35)

1. Sawer panganten ( piwuruk ka panganten anyar ) 2. Sawer sunat ( piwuruk ka budak sunat )

3. Sawer orok ( umur 40 poe ) 4. Sawer ruatan

5. sawer ngistrenan ( ngalantik )

Nembangkeun sawer aya nu make lagu kidung, Cianjuran, pupuh jeung sajabana.

Tengetan conto sawer panganten di handap! Sawer Panganten ( Kidung )

1. Cunduk waktu numbuk dawuh 4. masing satia satuhu Nitih wanci nu mustari ka bojo jeung ka salaki Kiwari datang mangsana ulah rek aing-aingan Dugi ka wanci rarabi kudu sagala badami Nincak kana alam anyar hasil sapuk sauyunan Keur panganten jaler istri sangkan lulus laki-rabi

2. Bakal disapih ku sepuh 5. Kudu sumujud ka sepuh Diajar hirup mandiri Sumembah ka maha suci Kudu macakal duaan hade basa ka sasama Hirup teu cara sasari ka kadang ka kulawargi Kuma bapa kuma ema ulah luhur pamakanan Da puguh sepuh ngabanding sadayana oge sami 3. Mungguhing saratna hirup 6. Sakitu nu kapihatur

Enggoning urang rarabi ka panganten jaler istri Kudu silih pikaheman mugia anu kawasa Silih asih silih asah Gusti sifat rohman rohim Hirup kudu sauyunan salamina nangtayungan Sangkan lulus laki rabi lahir dumugi ka batin


(36)

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

Jawab pananya di handap !

1. Terangkeun, dumasar kana eusina naon nu dimaksud nyawer?

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

2. Naon sababna eta kagiatan teh disebut nyawer ?

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

3. Di mana biasana dilaksanakeun kagiatan nyawer teh ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

4. Barang naon bae nu sok diawurkeun ku juru sawer ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

5. Terangkeun maksud pada katilu dina sawer sunat !

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

6. Naon tujuan pangna budak lalaki disepitan ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

7. Urang kudu nungtut elmu, dijentrekeun dina pada sabaraha ? Tuliskeun !

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

8. Jentrekeun maksud tina pada kalmia !

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

9. Tuduhkeun, pupuh naon nu dipake dina sawer sunatan teh ?

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 10. Tuliskeun guru wilangan jeung guru lagu tina pada kagenep !

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________


(37)

UJI KOMPETENSI 2

1. Terangkeun, naon sababna panganten sok disawer ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

_________________________________________________________________________ 2. Sanggeus acara naon biasana panganten disawer ?

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 3. Terangkeun, naon ari saratna laki rabi ?

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 4. Sebutkeun sarat sangkan laki rabi lulus banglus !

_________________________________________________________________________ 5. Jentrekeun, eusi sawer pada kaopat!

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

6. Naon sababna dina rumah tangga teu weleh kudu badami ?

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

7. Kudu kumaha sangkan rumah tangga sakinah (ayem tengtrem)?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

8. Dina nyawer sok ngawurkeun beas, duit, koneng, terangkeun maksud tina eta siloka !

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

9. Sanajan geus laki rabi, kudu kumaha sikep urang ka indung jeung bapa ? Naon sababna pamadegan hidep kitu ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

10. Teangan ku hidep dalil anu nerangkeun ngeunaan nikah ! Tuliskeun jeung hartina.

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________


(38)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 2 x 40 Menit A. Standar Kompetensi

Mampu membaca, memahami dan menanggapi berbagai wacana puisi sawer, cerita wawacan, sajak, dan karangan argumentasi

B. Kompetensi Dasar

Membaca penggalan wawacan Indikator

Dapat membaca cerita wawacan dengan lafal, volume suara dan intonasi yang baik.Dapat menembangkan cerita wawacan dengan pupuh lagu rancag yang sudah lazim. • Dapat menanggapi berbagai aspek cerita wawacan.

Dapat menerangkan ciri-ciri wacana wawacan • Dapat menceritakan kembali isi penggalan cerita. C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat membaca cerita wawacan dengan lafal, volume suara dan intonasi yang baik dan menanggapi berbagai aspek cerita wawacan, serta dapat menceritakan kembali isi penggalan cerita.

D. Materi Pokok Wawacan

E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1 Pendahuluan 10

 Apersepsi  Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Dengan cermat siswa menyimak penjelasan guru tentang teknik membaca wawacan

 Secara bergantian siswa membaca penggalan wawacan dengan lagu yang baik

 Bersama-sama memperhatikan temannya yang sedang membaca wawacan

 Dengan bimbingan guru, siswa memperbaiki / menyempurnakan kesalahan dalam membaca wawacan

 Bertanya jawab tentang cirri-ciri wawacan

 Dengan bimbingan guru, siswa menelaah isi wawacan


(39)

 Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari  Siswa dimotivasi untuk berani membaca wawacan dengan baik

dan benar G. Alat/ Bahan / Sumber

 Naskah Wawacan  Kaset

 Buku pegangan H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen JawabanKunci

Dapat membaca cerita wawacan dengan lafal, volume suara dan intonasi yang baik.

Lisan Unjuk

Kerja Baca wawacan kalawan hade! Gumantungsiswa

Dapat menembangkan cerita wawacan dengan pupuh lagu rancag yang sudah lazim.

Lisan Unjuk

Kerja Tembangkeun wawacan dumasarkana pupuhna kalawan hade! Gumantungsiswa

Dapat menanggapi berbagai aspek cerita wawacan.

Lisan/

Tulisan Uraian 1. Naon nu disebut wawacan? 2. Naon bedana jeung

guguritan?

Dina lampiran materi

Dapat menerangkan

ciri-ciri wacana wawacan Lisan/Tulisan Uraian Tataan ciri-ciri wawacan! Dina lampiranmateri Dapat menceritakan

kembali isi penggalan cerita.

Lisan/

Tulisan Uraian Caritakeun eusi wawacan nu kuhidep dibaca ! Gumantungsiswa

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(40)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR

Mestakeun ciri Lingga Batu Marmer Tanda Peringetan KANJENG PANGERAN SUMEDANG

( KINANTI )

1. Di sasih April kacatur, tina nembe tanggal hiji, taun dua puluh dua, di dinya jadi mimiti, para menak paparentah, ka rahayat abdi-abdi.

2. Kudu pada sungguh-sungguh, ngatur lembur beberesih, pager dina sisi jalan, kudu beberesan deui, nu bobo ganti awina, sangkan alus sami necis.

3. Pagerna sami dikapur, marakbak bodas beresih, tungtung pager di luihurna, tutumbakan sina lancip, dipoles hideung sadaya, ku ter atuh jadi manis.

4. Dina unggal lawang lembur, kaca-kaca hiji-hiji, dipulas diperhiasan, katingalina raspati, wantu bade Tuan Besar, sumping ka Sumedang nagri.

5. Jalan-jalan ngemplong alus, keusik-keusikna carentik, cadas-cadasna ngagenyas, sasakna resik raspati, beresih setra lemburna, alus tingalieun Gusti.

6. Komo perhiasan ngempur, papaes di jero nagri, anu ngatur bijaksana, nampi dawuhan ti Gusti, ti Kanjeng Dalem Sumedang, ti Asisten kitu deui.

7. Raden Patih anu ngurus, Patih Sumedang nagari, Rahaden Soerjadihardja, papatih anu binangkit, prentahna endah jatnika, sabudi-budina manis.

8. Lemah lembut lentong alus, sabudi-budina pekik, alon lampah kasatrian, nandingan Patih Sencaki, di nagara Meralaya, bupatina Derewati.

9. Tabuh genep isuk-isuk, nembean srangenge bijil, urang desa geus sadia, jalma ti lembur barijil, pada ngais bebekelan, timbel pais lauk brenyit.

10. Kulub sampeu kulub cau, pais tipung bubuy hui, timbel pare ulen ketan, sambel oncomna sayagi, cabe cengekna ngarora, seupan sampeu seupan hui.

11. Ngajugjug ka alun-alun, aki nini geus narepi, lanjang bujang seseongan, ngariclik barudak leutik, geus darongkap ka nagara, rayat ti gunung ti sisi.

12. Nu mawi mios ti kampung, hayang uninga ka Gusti, ka nu agung Tuan Besar, sareng ka pra dalem sami, gegeden bade darongkap, ti Bandung jeung ti Batawi.

13. Bade muka ciri batu, tanda peringetan Gusti, tugu dina tengah lapang, alun-alun di nagari, emutan Kanjeng Pangeran, Dalem Sumedang Suargi.

14. Tanggal harita kaitung, dua puluh lima April, sarewu slapan ratusna, dua puluh dua warsi, pinuh nagara Sumedang, geus heurin usik ku jalmi.

15. Ti sagala distrik kampung, pada haroyong tingali, kana eta kahormatan, lingga anu jadi ciri, harita bade dibuka, anu sakalangkung manis.


(41)

PEDARAN

Wawacanteh hiji karangan panjang wangun puisi ugeran nu ditulis make patokan pupuh. Ana kitu naon bedana jeung guguritan. Wawacan mah diwangun ku sababaraha pupuh nu diluyukeun jeung eusi lalakon, sedengkeun guguritan mah sanajan loba atawa panjang ngan ditulis make hiji patokan pupuh.

Eusi wawacan lolobana nerangkeun ngeunaan kahirupan di karajaan Papajaran jeung Galuh Pakuan. Tapi saenyana asal karangan mangrupa lalakon sarta diwangun ku sababaraha pupuh kaasup wawacan.

Pupuh nu dipake patokan nulis wawacan upamana bae Kinanti, Sinom, Asmarandana, Magatru, Gambuh, Maskumambang, Durma, Dangdanggula, jeung sajabana.

Materi pangdeudeul Kecap Rajekan

Kecap rajekan nyaeta kecap nu dibalikan deui (ditulis / diucapkeun) dua kali atawa leuwih boh sabagian boh sagemblengna, boh robah sora vokalna boh henteu.

Kecap rajekan dibagi 3 : rajekan dwipurwa, dwilingga, trilingga.

1. Kecap rajekan dwipurwa nyaeta kecap anu dirajek dua kali engang nu mimiti. Contona: tutunjuk, cacakar, babadug, jeung sajabana.

2. Kecap rajekan dwilingga

3. Kecap rajekan trilingga, nyaeta kecap nu dibalikan deui tilu kali boh robah sora vokalna boh henteu. Contona : dar-der-dor, blag-blig-bug, nang-neng-nong, jeung sajabana.

Dina wawacan di luhur aya kecap paparentah, tutumbakan, sungguh-sungguh, kaca-kaca, jeung sajabana.

Kecappaparentah, tutumbakan, sungguh-sungguh, kaca-kaca, kaasup kecap rajekan. Pangna kitu, sabab dina eta kecap aya nu dibalikan deui atawa diucapkeun dua kali.

Kecappaparentahasalna tina kecapparentahnu dirajek engang nu mimiti, pon kitu kecap tutumbakanasalna tina kecap tumbaknu dirajek engang nu mimiti tapi binarung jeung rarangken tukang -an..

Kecap nu geus dirobah ku cara dirajek dua kali engang nu mimiti disebut kecap rajekan dwi dwipurwa.

Kecapkaca-kacaasalna tina kecapkacanu dirajek sagemblengna, pon kitu kecap sungguh-sungguhasalna tina kecapsungguh.

Kecap nu geus dirobah ku cara dirajek dua kali sagembengna disebut kecap rajekan dwi lingga. Rajekan dwilingga dibagi dua, nyaeta :

1. Dwilingga murni (dwimurni), sakur kecap nu dirajek dua kali sagemblengna bari teu robah sora vokalna. Contona : meja-meja, buku-buku, alat-alat, jeung sajabana.


(42)

2. Dwi lingga reka (dwireka), sakur kecap nu dibalikan deui dua kali sagemblengna bari robah sora vokalna. Contona : bulak-balik, tulang-taleng, tunggal-teunggeul, jeung sajabana.

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA UJI KOMPETENSI 1

Sanggeus maca wawcan Kanjeng Pangeran Sumedang, jawab pananya ieu di handap !

1. Nitenan waktu lumangsungna eta kajadian, bisa dicindekkeun yen harita aya dina jaman ___________________________________________________________________

2. Naon sababna sakabeh rahayat kudu beberesih ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

3. Saha nu bade sumping ka Nagri Sumedang teh ?

_________________________________________________________________________ 4. Saha jenengan patih Sumedang nu dibere pancen ngurus nagri Sumedang ? Kumaha sipatna

?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

5. Kumaha kaayaan rahayat dina poean sumpingna Tuan Besar ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

6. Naon tujuan rahayat pangna daratang ka alun-alun Sumedang ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

7. Naon tujuan parapangagung sarumping ka Nagri Sumedang !

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

8. Pikeun naon eta tugu teh diadegkeun ?

____________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

9. Sempalan wawacan di luhur teh diwangun ku sabaraha pada ?

_________________________________________________________________________ 10. Tuliskeun guru lagu jeung guru wilangan pupuh dina eta wawacan !

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________


(43)

UJI KOMPETENSI 2

Robah ku cara ngarajek make rajekan dwi purwa, dwireka atawa dwimurni, tuluy jieun kalimahna!

1. tunjuk jadi _____________________ (dwipurwa)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 2. ciwit jadi _____________________ (dwireka)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 3. kolot jadi _____________________ (dwipurwa)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 4. tulis jadi _____________________ (dwireka)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 5. bapa jadi _____________________ (dwimurni)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 6. alung jadi _____________________ (dwireka)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 7. tulung jadi _____________________ (dwipurwa)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 8. datang jadi _____________________ (dwimurni)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 9. teunggeul jadi _____________________ (dwireka)

Kalimahna : ______________________________________________________________ 10. buku jadi _____________________ (dwimurni)

Kalimahna : ______________________________________________________________ Teangan conto sejenna nu kaasup kana kecap rajekan dwipurwa, dwilingga, jeung trilingga, jieun kalimah !

11. _________ jadi _____________________

Kalimahna : ______________________________________________________________ 12. _________ jadi _____________________

Kalimahna : ______________________________________________________________ 13. _________ jadi _____________________

Kalimahna : ______________________________________________________________ 14. _________ jadi _____________________

Kalimahna : ______________________________________________________________ 15. _________ jadi _____________________

Kalimahna : ______________________________________________________________ 16. _________ jadi _____________________

Kalimahna : ______________________________________________________________ 17. _________ jadi _____________________

Kalimahna : ______________________________________________________________ 18. _________ jadi _____________________


(44)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 2 x 40 Menit A. Standar Kompetensi

Mampu mengungkapkan pikiran, perasaan dan keinginan secara tertulis dalam bentuk menulis sisindiran, surat, esai, laporan dan guguritan.

B. Kompetensi Dasar Menulis guguritan Indikator

Dapat menentukan tema guguritan.

Dapat mengembangkan ide dalam bentuk puisi dengan memperhatikan diksi, majas, dan kaidah guguritan.

• Dapat menulis guguritan dengan mengindahkan guru lagu, guru wilangan, dan watek pupuh dari pupuh yang digunakan.

C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat menulis guguritan dengan mengindahkan guru lagu, guru wilangan, dan watek pupuh dari pupuh yang digunakan.

D. Materi Pokok Guguritan

E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 Motivasi  Pretes

Kegiatan Inti 60

 Dengan cermat siswa menyimak penjelasan guru tentang aturan dan teknik menulis guguritan

 Dengan bimbingan guru siswa menulis guguritan yang disenangi oleh siswa

 Dengan bimbingan guru, siswa memperbaiki / menyempurnakan tulisannya

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari  Postes


(45)

G. Alat/ Bahan / Sumber

 Naskah/rumpaka Guguritan  Buku pegangan

H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen JawabanKunci

Dapat menentukan tema

guguritan. Tulis Uraian Naon tema guguritan nu ku hidepdibaca? Gumantungsiswa Dapat mengembangkan

ide dalam bentuk puisi dengan memperhatikan diksi, majas, dan kaidah guguritan.

Tulis Unjuk

Kerja Mekarkeun pikiran utama nu kuhidep dipilih, jadi hiji rumpaka guguritan anu bener!

Gumantung siswa

Dapat menulis guguritan dengan mengindahkan guru lagu, guru wilangan, dan watek pupuh dari pupuh yang digunakan.

Tulis Unjuk

Kerja Jieun hiji guguritan ngagunakeunpatokan Pupuh Sinom! Gumantungsiswa

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(46)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR

Tengetan conto guguritan ieu!

1. Di sasih April kacatur, patokanana : ( 8 u )

tina nembe tanggal hiji ( 8 i )

taun dua puluh dua ( 8 a )

di dinya jadi mimiti ( 8 i )

para menak paparentah ( 8 a )

ka rahayat abdi-abdi. ( 8 i )

2. Kudu sumujud ka sepuh ( 8 u )

Sumembah ka maha suci ( 8 i )

hade basa ka sasama ( 8 a )

ka kadang ka kulawargi ( 8 i )

ulah luhur pamakanan ( 8 a )

sadayana oge sami ( 8 i )

PEDARAN

Guguritan nyaeta karangan wangun puisi nu ditulis make patokan pupuh. Hidep pada terang yen pupuh teh aya 17. Tina jumlah tujuh belas dibagi dua, kahiji disebut sekar ageung; nu kadua disebut sekar alit.

Pangna digolongkeun kana sekar ageung sabab eta pupuh teh sering dipake pikeun nganggit lagu atawa tembang.

Dina pangajaran samemehna, hidep geus diajar ngeunaan sawer jeung wawacan. Tah dina sawer jeung wawacan di luhur teh mangrupa kumpulan guguritan. Guguritan nu dipake nyusun sawer jeung wawacan Pangeran Kornel nyaeta ngagunakeun pupuh Kinanti.

Hidep bisa nyieun guguritan ngagunakeun pupuh Kinanti saperti conto. Sangkan hasilna alus perhatikeun lengkah-lengkahna.

1. tangtukeun tema nu rek ditulis 2. tulis heula patokan pupuhna;

3. pilih kecap panungtung tuluy tuliskeun dina unggal jajaran 4. lengkepan unggal jajaran ku kecap anu merenah

5. talaah deui naha eta pupuh teh geus merenah atawa acan. Tema anu bisa dijieun pupuh upamana:

a. ngagambarkeun kaendahan alam b. nataan ngaran kekembangan c. nataan ngaran babaturan


(47)

d. nataan ngaran sasatoan e. nataan sipat manusa, jsb LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI

1. Prak hidep nyieun guguritan make patokan pupuh Kinanti. Eusina pilih tema nu disebutkeun di luhur.

_________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________


(1)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Nama Sekolah : ... Kelas/Semester : VIII/1

Alokasi Waktu : 2 x 40 Menit A. Standar Kompetensi

Mampu mengungkapkan pikiran, ssperasaan daan keinginan secara lisan dalam berwawancara, berdiskusi, menyampaikan informasi, menyampaikan laporan perjalanan, memandu acara, dan memandu diskusi

B. Kompetensi Dasar

Menyampaikan laporan perjalanan Indikator

Dapat menyusun kerangka laporan.

Dapat menyampaikan laporan perjalanan dengan bahasa yang komunikatif dan santun. • Dapat meyampaikan laporan dengan penampilan yang baik.

• Dapat menjawab pertanyaan-pertanyaan.

Dapat memperbaiki atau menyempurnakan laporan perjalanan C. Tujuan Pembelajaran

Siswa dapat menyampaikan laporan perjalanan dengan bahasa yang komunikatif dan santun serta dengan penampilan yang baik.

D. Materi Pokok Laporan Perjalanan E. Metode Pembelajaran

1. Pendekatan : Komunikatif, alamiah 2. Metode : Langsung

3. Teknik : Ceramah, Diskusi, Latihan, Pemberian Tugas F. Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Waktu

1 Pendahuluan 10

 Memeriksa kesiapan siswa  Apersepsi

 motivasi

Kegiatan Inti 60

 Dengan cermat siswa menyimak penjelasan guru tentang teknik menyampaikan laporan

 Siswa secara bergantian menyampaikan laporan perjalanan dengan bahasa yang baik

 Dengan bimbingan guru, siswa memperbaiki / menyempurnakan penyampaian laporan

Penutup 10

 Bersama guru, siswa menyimpulkan materi yang telah dipelajari  Postes


(2)

dengan baik dan benar G. Alat/ Bahan / Sumber

 Contoh Naskah Laporan Perjalanan  Buku pegangan

H. Penilaian

Indikator Teknik Bentuk Instrumen JawabanKunci

Dapat menyusun

kerangka laporan. Tulis UnjukKerja Jieun rangkay laporan kagiatannu geus dilaksanakeun ku hidep, tuluy mekarkeun jadi hiji laporan nu lengkep!

Gumantung siswa

Dapat menyampaikan laporan perjalanan dengan bahasa yang komunikatif dan santun.

Lisan Uraian Tepikeun laporan perjalanan hidep di hareupeun babaturan kalawan hade!

Gumantung siswa

Dapat meyampaikan laporan dengan penampilan yang baik. dapat menjawab pertanyaan-pertanyaan

Lisan Uraian Tepikeun laporan perjalanan hidep di hareupeun babaturan kalawan hade, sarta jawab sakur pananya nu ditepikeun ku babaturan! Gumantung siswa Dapat memperbaiki atau menyempurnakan laporan perjalanan.

Lisan/Tulisan Uraian Sampurnakeun deui laporan perjalanan hidep kalawan hade!

Gumantung siswa

Pameungpeuk, Juli 2012

Mengetahui Guru Mata Pelajaran,

Kepala Sekolah,

... ... NIP. ... ...


(3)

LAMPIRAN 1

BAHAN AJAR Laporan Perjalanan

PEDARAN

Unggal kagiatan nu geus dilaksanakeun leuwih alus upama dijieun laporanana. Eta lapaoran teh eusina mangrupa pertanggungjawaban kagiatan nu geus dilaksanakeun. Sukses henteuna hiji kagiatan bisa dititenan tina laporan.

Laporan kagiatan bisa ditepikeun sacara lisan atawa tinulis. Tapi sok sanajan laporan teh ditepikeunana sacara lisan, alusna mah ditulis heula sangkan eusi laporan lengkep.

Ditilik tina cara nyusunna, laporan kagiatan dibagi dua. Kahiji laporan kagiatan anu resmi atawa baku, nu kadua laporan kagiatan teu resmi atawa henteu baku.

Pangna disebut laporan anu resmi atawa baku, aya aturan husus dina nyusunna. Sedengkeun laporan anu teu resmi mah nu penting eusi laporan teh lengkep sarta ngaruntuy (sistematis). Hal nu ditulis dina aporan anu baku:

1. Bubuka, ngawengku : kasang tukang, dasar, tujuan, jeung ngaran kagiatan 2. Waktu jeung Tempat Kagiatan

3. Susunan Kagiatan 4. Anggaran Biaya 5. Susunan Panitia 6. Panutup

Dina nyusun laporan kagiatan perhatikeun hal ieu di handap ! 1. Susun heula rangka laporanana;

2. Mekarkeun jadi laporan anu lengkep;

3. Gunakeun kalimah-kalimah anu jelas tur gampang kaharti; 4. Tulis sakabeh kagiatan ti mimiti tatahar nepi ka lekasan.

Ku hidep oge perlu diperhatikeun, dina nepikeun laporan sacara lisan teh : 1. Gunakeun basa nu komunikatif tur hade;

2. Sikep kudu hade;

3. Dipahing pisan nepikeun laporan dibarung ku heureuy, sabab bisa ngurangan kapercayaan batur kana eusi laporan.

Kagiatan nu bisa dilaporkeun diantarana bae : a. Darmawisata

b. Kemping c. Studi Banding d. Studi Tour


(4)

Ieu di handap, conto rangka laporan kagiatan wisata. STUDI TOUR KA MUSIEUM GEOLOGI BANDUNG 1. Tatahar samemeh indit

2. Karumpul di sakola 3. Di perjalanan

4. Nepi ka Musieum Geolagi 5. Di jero Musieum Geologi

6. Kagiatan di jero Musieum Geologi 7. Mulang


(5)

LAMPIRAN 2

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI 1

Ayeuna Prak hidep nyieun laporan kagiatan piknik nu geus dilaksanakeun! Tulis heula rangka kagiatanana saperti conto di luhur !

Judul : _______________________________

Rangka Laporan :

_________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________

Pedaran Laporan Kagiatan

_________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________


(6)