KARAKTERISTIK TOKOH DINA NOVÈL PRASASTI NU NGANCIK NA ATI KARYA POPON SAADAH PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI SMA (TILIKAN PSIKOLOGI SASTRA).

No. 827/FPBS/0251/2015 KARAKTERISTIK TOKOH DINA NOVÈL

PRASASTI NU NGANCIK NA ATI KARYA POPON SAADAH PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI SMA

(TILIKAN PSIKOLOGI SASTRA)

diajukeun pikeun nyumponan salasahiji sarat ngahontal gelar Sarjana Pendidikan Bahasa Daerah

ku Deuis Santika NIM 1100492

DEPARTEMEN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH

FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA

UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA

2015

Karakteristik Tokoh dalam Novel

Prasasti nu Ngancik na Ati

Karya Popon Saadah

untuk Bahan Pembelajaran

Membaca di SMA

(Tinjauan Psikologi Sastra)

Oleh

Deuis Santika

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Sastra

© Deuis Santika 2015 Universitas Pendidikan Indonesia

Februari 2015

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

Skripsi ini tidak boleh diperbanyak seluruhya atau sebagian,

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

KARAKTERISTIK TOKOH DALAM NOVEL

PRASASTI NU NGANCIK NA ATI KARYA POPON SAADAH PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI SMA

(TILIKAN PSIKOLOGI SASTRA)1)

Deuis Santika2) ABSTRAK

Kasang tukang ieu panalungtikan ku sabab ayana daya irut panalungtik kana tokoh nu aya dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati karya Popon Saadah. Tujuan ieu panalungtikan nya éta pikeun ngaidentifikasi aspék kajiwaan kalayan tilikan psikologi sastra. Ieu panalungtikan ngagunakeun métode deskriptip kalayan pamarekan kualitatif. Sumber data nu digunakeun nyaéta analisis dokumén kalayan nyokot sampel ku cara slip data. Ngaliwatan ieu panalungtikan, unsur-unsur prosa dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati ngangkat téma kahirupan cinta Ieu panalungtikan ngagambarkeun yén penokohan dina ieu novel dipangaruhan ku proses psikologis. Proses méntal tokoh-tokohna bisa diteuleuman ngaliwatan tiori Sigmund Freud (id, ego, jeung superego) nu bisa ngagambarkeun pikiran jeung perasaan tokoh. Hasil interprétasi psikoanalisis kana tokoh-tokoh nu aya dina ieu novel miboga watek nu béda-béda. Karakter Rinéga nya éta teu bisa nangtukeun sikep, lumpat tina masalah, perhatian, jeung nurut. Karakter Prasasti nya éta kurang percaya diri, hésé dipikaharti, jeung optimis, sedengkeun Fauzan miboga karakter nu béréhan, ngukur sagala hal ku matéri, jeung sombong. Hasil tina ieu panalungtikan bisa dijadikeun alternatif pikeun pangajaran aprésiasi sastra di SMA. Ngaliwatan ieu panalungtikan, anggapan yén sastra téh mangrupa wujud tina kahirupan sosial masarakat geus bisa dibuktikeun.

1 _{Judul skripsi Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah}

2 _{Mahasiswa di bawah bimbingan Dr. Dedi Koswara, M.Hum., sebagai pembimbing I dan Dr.} Ruhaliah, M.Hum., Sebagai pembimbing II.

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Penelitian ini dilatarbelakangi oleh ketertarikan peneliti terhadap tokoh yang ada dalam novel Prasasti nu Ngancik na Ati karya Popon Saadah. Tujuan penelitian ini adalah untuk mengidentifikasi aspek kejiwaannya dengan tinjauan psikologi sastra. penelitian ini menggunakan metode deskriptif dengan pendekatan kualitatif. Sumber data yang digunakan adalah analisis dokumen dengan pengambilan sampel yang digunakan adalah slip data. Melalui penelitian ini, diketahui unsur-unsur prosa dalam novel Prasasti nu Ngancik na Ati dengan tema kehidupan cinta. Penelitian ini menunjukkan bahwa penokohan dalam novel ini dipengaruhi oleh proses psikologis. Aspek kejiwaan dalam novel ini dapat ditunjukkan dari karakter masing-masing tokohnya. Proses mental tokoh-tokohnya dapat dipahami melalui pendalaman teori Sigmund Freud (id, ego, dan super ego) yang dapat menggambarkan pikiran dan perasaan tokoh. Hasil interpretasi psikoanalisis terhadap tokoh yang ada dalam novel ini mempuyai watak yang berbeda-beda. Rinega bersifat tidak bisa menentukan sikap, lari dari masalah, perhatian, dan penurut. Prasasti bersifat kurang percaya diri, susah ditebak, dan optimis. Sedangkan Fauzan memiliki sifat royal, mengukur segala sesuatu dengan materi, dan sombong. Hasil dari penelitian ini bisa dijadikan alternatif untuk pembelajaran apresiasi sastra di tingkat SMA. Melalui penelitian ini maka anggapan bahwa sastra merupakan cerminan dari kehidupan sosial masyarakat dapat dibuktikan keberadaannya.

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

This research is conducted in regard with the interest of researcher to the characters in the novel Prasasti nu Ngancikna Ati created by Popon Saadah. The purpose of this research is to identify the mental aspect of the novel from literary psychology point of view. this research is use descriptive method with qualitative approach. The source of the data used is the analyzed document, and the samples are collected from slip data. This research has found the prose elements of the novel Prasasti nu Ngancikna Ati with the theme of love life. This research shows that the characterization of the characters is influenced by psychological processes. Through the analysis of the characteristics using the literary psychology approach, mental processes of the characteristics of each character can be understood and can provide a realistic effect. Mental aspects of this novel can be seen in the characteristics of each character. Mental processes of the

characters can be understood through the mastery of Sigmund Freud’s theory (id, ego, and super-ego) that can describe the thoughts and feelings of characters. The result of psychoanalytic interpretation towards the characters in this novel has different character. Rinega is not able to find a way to behave, tend to run away from problems, caring, and obedience. Prasasti is not confident, unpredictable, and optimistic. While Fauzan is royal, measure everything with wealth, and arrogant. The results of this research can be used as an alternative to literary appreciation learning at High School level. Through this research, the assumption

that literature is a reflection of the community’s social life can be proved. Keywords: Novel, character and characterization, psychoanalytic

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR EUSI PENGESAHAN

INSKRIPSI PERNYATAAN PANGJAJAP

TAWIS NUHUN ... i

ABSTRAK ... ii

DAPTAR EUSI ... iii

DAPTAR TABÉL ... vi

DAPTAR SINGGETAN ... vii

DAPTAR LAMPIRAN ... viii

BAB I BUBUKA 1.1 Kasang Tukang Panalungtikan ... 1

1.2 Rumusan Masalah Panalungtikan ... 3

1.3. Tujuan Panalungtikan ... 4

1.4 Mangpaat Panalungtikan ... 5

1.4.1 Mangpaat Téoritis ... 5

1.4.2 Mangpaat Praktis ... 5

1.5 Sistematika Tulisan ... 5

BAB II ULIKAN PUSTAKA 2.1 Novel ... 7

2.1.1 Wangenan Novel ... 7

2.1.2 Kamekaran Novel Sunda ... 7

2.1.3 Papasingan Novel ... 15

2.1.4 Unsur Prosa Robert Stanton ... 17

2.1.4.1 Fakta Carita ... 17

2.1.4.2 Tokoh jeung Penokohan ... 17

iv

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2.1.4.4 Latar ... 21

2.1.5 Téma ... 23

2.1.6 Sarana Carita ... 23

2.2 Psikologi Sastra ... 23

2.2.1 Teori Kapribadian Psikoanalisis ... 24

2.2.2 Struktur Kapribadian Sigmund Freud ... 25

2.2.3 Klasifikasi Émosi ... 27

2.3 Bahan Ajar ... 30

2.3.1 Kritéria Milih Bahan Ajar ... 30

2.3.2 Nyusun Bahan Pangajaran ... 31

2.3.3 Standar Kompeténsi Kompeténsi Dasar ... 32

2.4 Panalungtikan Saméméhna ... 32

2.5 Kalungguhan Tioritis Panalungtikan ... 34

BAB III MÉTODOLOGI PANALUNGTIKAN 3.1 Desain Panalungtikan ... 35

3.2 Data jeung Sumber Data ... 37

3.3 Ngumpulkeun Data ... 37

3.3.1 Instrumén Panalungtikan ... 37

3.3.2 Ptéhnik Ngumpulkeun Data ... 38

3.4. Analisis Data ... 38

3.5 Déskripsi Novel Prasasti nu Ngancik na Ati ... 39

3.6 Prosedur Panalungtikan ... 40

BAB IV HASIL JEUNG PEMBAHASAN 4.1 Analisis Unsur Prosa (téma jeung Fakta carita) Novel Prasasti nu Ngancik na Ati ... 42

4.1.1 Sinopsis Novel ... 42

4.1.2 Téma jeung Masalah ... 43

v

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4.1.3.1 Plot ... 47

4.1.2.2 Latar ... 48

4.1.3. 3 Tokoh jeung Penokohan ... 51

4.2 Analisis Konsép Émosi Tokoh-tokoh dina Novel Prasasti nu Ngancik na Ati .. 67

4.2.1 Rasa Salah ... 68

4.2.2 Rasa Salah nu Disidem ... 68

4.2.3 Ngahukum Diri Sorangan ... 69

4.2.4 Rasa Kaéra ... 70

4.2.5 Rasa Sedih ... 71

4.2.6 Rasa Ceuceub ... 72

4.2.7 Rasa Cinta ... 74

4.3 Interprétasi Psikoanalisis Kapribadian Sigmund Freud kana Tokoh jeung Penokohan dina Novel Prasasti nu Ngancik na Ati ... 76

4.4 Kacindekkan Analisis ... 88

4.5 Novel Prasasti nu Ngancik na Ati pikeun Bahan Pangajaran Maca di SMA ... 91

4.5.1 Conto Bahan Pangajaran Maca di SMA ... 92

BAB V PANUTUP 5.1 Kacindekan ... 96

5.2 Saran ... 98

DAPTAR PUSTAKA ... 99

LAMPIRAN-LAMPIRAN ... 98

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB I

BUBUKA

1.1Kasang Tukang Panalungtikan

Kagiatan kreatif nu dilakukeun ku sastrawan sanggeus nyaksian fenomena atawa kajadian di lingkungan sabudereunana disebut sastra. Kamekaran karya sastra geus kawilang maju. Ieu hal katitén dina hasil karya sastra anu geus diterbitkeun boh nu mangrupa prosa, puisi, essey, novel, atawa drama. Nurutkeun Iskandarwasid (2003, kc. 138), karya sastra téh mangrupa karya seni anu digelarkeunana ngagunakeun alat basa. Istilah sastra ogé bisa dihartikeun titiron atawa gambaran kahirupan tina imajinasi kana wangun struktur-struktur basa. Basa nu digunakeun dina novel miboga ma’na denotatif (nu sabenerna), nepi ka

ma’na dina tiap-tiap kalimah anu aya dina novel katempo pisan nyatana.

Minangka karya seni, sastra salawasna napak dina usaha ngolah unsur-unsur kaèndahan. Tina ngolah unsur-unsur kaéndahan, karya sastra nimbulkeun kasugemaan rasa, kasugemaan émosional, kasugemaan batiniah; awor antara efék basa (alatna, cangkangna) jeung eusina. Sakumaha nu geus ditétélakeun ku Tarigan (1993 kc.3), yén wilayah sastra ngawengku kaayaan manusa nu teu leupas tina pangaruh perasaan, pikiran, jeung pangaweruh.

Karya sastra lahir tina ungkapan atawa ekspresi nu nyangkaruk dina jiwa, tuluy diolah sacara jero ngaliwatan proses perenungan. Nilik kana wandana, karya sastra téh aya tilu rupa nya éta: puisi, prosa, jeung drama. Minangka salasahiji wanda prosa, novel mangrupa prosa rékaan (fiksi) nu naratip (ngawujud lalakon), umumna panjang sarta galur caritana panjang tur kompléks (ngarancabang) (Iskandarwassid, 2003, kc. 93). Novel nu hadé nya éta novel nu bisa mawa nu maca asup kana ruang imaginèr.

Salaku salasahiji wanda karya sastra, nurutkeun Sumardjo jeung Saini K.M. (dina Suci, 2013 kc. 1) prosa téh dibagi jadi tilu wanda, nya éta novel atawa roman, carita pondok, jeung novelét (novel pondok). Tiluanana miboga unsur fiksi anu sarua, nu béda ngan dina takeranana wungkul. Novel diwangun ku unsur

2

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

intrinsik jeung unsur ekstrinsik. Unsur intrinsik nya éta unsur-unsur formal anu nyangkaruk dina jero karya sastra nu ngawangun eusi carita. Unsur-unsurna nya éta téma, alur atawa plot, penokohan, jeung setting. Sedengkeun unsur ekstrinsik nya éta unsur anu aya disaluareun téks anu mangaruhan kana eusi carita. Éta unsur téh nya éta psikologi, sosiologi, filsafat, jeung biografi pangarang.

Pikeun ngaaprésiasi karya sastra loba pisan carana, teu saeutik disiplin élmu séjén di saluareun sastra nu ngaaprésiasi karya sastra. Salasahiji disiplin élmu anu mangaruhan kana karya sastra nya éta psikologi. Kahirupan hiji jalma bisa kapanggih dina novel ngaliwatan penokohan. Nalika maca karya sastra, boh novel, boh carpon atawa karya sastra lianna, dina enas-enasna miboga udagan pikeun ngararasakeun atawa ngalenyepan, ngaaprésiasi, jeung ngaévaluasi karya. Ieu hal écés pisan yén nu maca geus pasti langsung museur kana tokoh jeung penokohan nu aya dina karya sastra nu dibacana. Éta Para tokoh rékaan téh ngagambarkeun rupa-rupa watek jeung paripolah nu aya patalina jeung kejiwaan, pangalaman psikologis, atawa konflik-konflik anu karandapan ku manusa dina kahirupan nyata.

Analisis penokohan raket pisan jeung wangenan diri individu jeung kapribadianana. Kapribadian nu dipiboga ku para tokoh dina carita miboga daya irut pikeun ditalungtik. Luyu jeung pamadegan Harjana (dina Husna, 2012, kc.3), nu nétélakeun yén karya sastra dianggap salaku objék psikologi nu bisa dipikaharti, kalayan ngamangpaatkeun élmu psikologi nepi ka meunang gambaran paripolah tokoh luyu jeung nu diungkarakeun dina tiori psikologi. Aspék psikologi dina karya sastra ditalungtik tina kajadian-kajadian nu dialaman para tokohna ngaliwatan kalimah-kalimah nu diucapkeun ku tokoh, atawa tina deskripsi jeung narasi pangarang dina téks (Hudaya, 2012 kc.3). Ku kituna, novel bisa ditalungtik kalayan ngagunakeun tinjauan psikologi sastra. Éta hal bisa ditarima kusabab sastra jeung psikologi miboga hubungan nu sipatna teu langsung jeung fungsional.

Aya tilu aliran psikologi sastra nya éta psikoanalisis, behaviorisme, jeung humanistik. Dina ieu panalungtikan dilarapkeun psikoanalis (psikologi

3

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

kapribadian), lantaran ieu aliran dianggap mampuh neuleuman sagala pangalaman jeung kapribadian manusa kalayan gemet.

Objék dina ieu panalungtikan psikologi sastra nya éta novel Prasasti nu

Ngancik na Ati karya Popon Saadah. Ieu novel dijadikeun objék panalungtikan

lantaran ieu novel dilélér hadiah Samsoedi taun 2014, gambaran karakter tokohna kuat saupama diulik ku aliran psikoanalisis, jeung alesan panalungtik milih ieu novel dijadikeun objék panalungtikan téh sabab, nurutkeun panalungtik Popon Saadah mangrupa pangarang rancagé nu geus medalkeun novel nu ngangkat ngeunaan pasualan rumaja, nu kiwari novel rumaja téh langka ayana.

Popon Saadah téh salasahiji pangarang nu produktif dina nulis. Anjeunna lahir di Limbangan Garut, 13 Oktober 1966, kiwari netep di Cimahi. Mimiti nulis carpon jeung kolom dina Manglé taun 2001 nalika keur ngaréngsékeun kuliah S1 di jurusan Pendidikan Bahasa Daérah UPI Bandung. Carpon pinilihna dimuat

babarengan jeung pangarang séjén dina buku kumpulan carpon “Kanagan 2”

jeung “Lir Cahya Nyorot Eunteung”. Sajak-sajakna ogé dimuat babarengan jeung

karya panyajak lianna dina buku kumpulan sajak “Sajak Wanoja”.

Dina ulikan sastra Sunda, panalungtikan ngeunaan psikologi sastra kungsi dilaksanakeun di antarana nya éta “Kajian Psikologi Humanistik kana Novel Déng Karya Godi Suwarna pikeun Bahan Pangajaran Apresiasi Sastra di SMA”

(Hudaya, 2012), “Aspék Psikologis Carpon Sintung Kalapa Karya

Iskandarwassid” (Hapitasari, 2005), “Kajian Psikoanalisis dina Novel Tempat

Balabuh Karya Aam Amilia” (Perdiwan, 2006), “Tokoh dina Novel Pipisahan

Karya RAF (Kajian Psikologi Humanistik)” (Guntara, 2011), jeung (Dewiana,

2011) nya éta nu judulna “Analisis Trauma dan Dendam Hannibal Lecter dalam Novel Hannibal Rising Karya Thomas Harris”.

Éta panalungtikan di luhur béda ambahan jeung objék nu ditalungtikna. Ku kituna, sangkan bisa ngaguar kapribadian tokoh nu aya dina ieu novel kalayan teleb, ieu panalungtikan dijudulan “Karakteristik Tokoh dina Novel Prasasti nu

Ngancik na Ati Karya Popon Saadah pikeun Bahan Pangajaran Di SMA (Tilikan

4

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

1.2 Rumusan Masalah

Ieu panalungtikan téh museur kana ulikan karakteristik tokoh nu aya dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah pikeun bahan pangajaran maca di SMA (Psikologi sastra). Psikologi sastra nya éta widang élmu jiwa nu ngulik jeung neuleuman karya sastra salaku objékna (Hudaya, 2012 kc.9). Ambahan psikologi sastra dina ieu panalungtikan nya éta leuwih kana psikologi kapribadian, hususna ngagambarkeun karakteristik tokoh nu aya dina novel. Novel mangrupa prosa rékaan naratif nu bisa midangkeun rupa-rupa tokoh nu dideudeul ku latar carita nu kuat. Novel nu dijadikeun objek dina ieu panalungtikan nya éta novel Prasasti nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah, nu dipedalkeun ku Green Smart Books taun 2013. Hasil tina ieu panalungtikan téh disusun pikeun alternatif bahan pangajaran maca di SMA. Bahan pangajaran nya éta hal-hal nu bisa dijadikeun sumber diajar pikeun siswa nu miboga tujuan pangajaran. Bahan pangajaran nu dipatalikeun jeung ieu panalungtikan téh nya éta pangajaran novel di SMA kelas XI.

Sakumaha nu geus dipedar dina identifikasi masalah di luhur, di handap ieu anu dipedar dina ieu panalungtikan téh nya éta:

a. Kumaha téma jeung fakta carita (tokoh jeung penokohan, plot, tur latar) novel Prasasti nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah?

b. Kumaha karakteristik tokoh dumasar pamarekan psikoanalisis dina novel

Prasasti nu Ngancik na Ati karya Popon Saadah?

c. Kumaha larapna hasil ieu panalungtikan pikeun pangajaran maca di SMA?

1.3Tujuan Panalungtikan

Luyu jeung rumusan masalah di luhur, ieu panalungtikan téh miboga dua tujuan, nya éta tujuan umum jeung tujuan husus.Tujuan umum dina ieu panalungtikan nya éta pikeun ngeuyeuban panalungtikan sastra nu geus aya, jeung pikeun mikanyaho karakteristik tokoh nu aya dina novel salaku salasahiji kajian nu relevan dina kritik sastra.

5

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

1) Téma jeung fakta carita (tokoh jeung penokohan, plot, tur latar) novel

Prasasti nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah?

2) Karakteristik tokoh dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati ngaliwatan pamarekan psikoanalisis; jeung

3) Hasil psikoanalisis pikeun pangajaran maca di SMA

1.4 Mangpaat Panalungtikan

Unggal panalungtikan pasti miboga mangpaat boh keur diri pribadi panalungtikna atawa pikeun masarakat umum, utamana masarakat sastra. Mangpaat dina ieu panalungtikan téh dirumuskeun jadi dua, nya éta mangpaat teoritis, jeung mangpaat praktis.

1.4.1 Mangpaat Tioritis

Hasil ieu panalungtikan téh nya éta dimangpaatkeun pikeun referensi, nu bisa mekarkeun élmu pangaweruh, salaku bahan atawa sumber acuan pikeun panalungtikan ka hareupna, jeung pikeun alternatif dina ngaaprésiasi karya sastra.

1.4.2 Mangpaat Praktis

Ieu panalungtikan dipiharep bisa ngeuyeuban hasil panalungtikan sastra Sunda, tur jadi dokumentasi dina kamekaran sastra Sunda, sarta bisa ngeuyeuban pangaweruh panalungtik. Lian ti éta ogé, mangpaat praktis ieu panalungtikan téh nya éta bisa jadi bahan pangajaran basa Sunda di SMA hususna dina pangajaran aprésiasi sastra. Ku ayana déskripsi ngeunaan tokoh anu aya dina novel, dipiharep bahan ajarna bisa leuwih onjoy.

1.5 Sistematika Tulisan

Sistematika tulisan miboga fungsi pikeun méré gambaran ngeunaan léngkah-léngkah dina nalungtik hiji panalungtikan. Ku kituna, dina ieu panalungtikan dipedar ngeunaan hal-hal nu elementer jeung umum kalayan sistematika di handap.

6

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB I: Bubuka

Bab I mangrupa bubuka dina ieu karya tulis wangun skripsi, anu eusina kasang tukang panalungtikan, rumusan masalah, tujuan, jeung mangpaat nu aya patalina jeung jejer panalungtikan.

BAB II: Kajian Pustaka

Dina Bab 2 eusina ngeunaan tiori-tiori dasar nu ngarojong kana masalah panalungtikan, saperti wangenan novel, kamekaran novel, papasingan novel, unsur-unsur prosa, psikologi sastra, psikoanalisis Sigmund Freud, struktur kapribadian Sigmund Freud, klasifikasi emosi, jeung bahan ajar. Dina bab 2 ogé dipedar babandingan panalungtikan saacanna jeung panalungtikan nu rék dilaksanakeun.

BAB III: Métode Panalungtikan

Bab 3 eusina mangrupa pertélaan ngeunaan métode panalungtikan nu eusina nya éta: 1) desain panalungtikan; 2) métode panalungtikan; 3) wangenan operasional; 4) sumber data; 5) instrumén panalungtikan; jeung 6) téhnik panalungtikan.

BAB IV: Hasil Panalungtikan jeung Pembahasan

Bab 4 nya éta mangrupa hasil panalungtikan jeung pembahasan, eusina mangrupa data nu geus diolah, nu patali jeung masalah panalungtikan. Dina ieu panalungtikan, hal-hal anu dibahas tur dianalisis nya éta sakur hasil anu kapanggih ngeunaan gejala psikologi nu aya dina novel Prasasti nu Ngancik na

Ati karangan Popon Saadah.

BAB V: Kacindekan jeung Saran

Bab 5 medar kacindekan jeung saran, nu nétélakeun penafsiran panalungtik kana hasil analisis panalungtikan. Kacindekan dina ieu panalungtikan ditulis dumasar hasil analisis novel Prasasti nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah. Saran dina ieu bab disusun pikeun pihak-pihak anu patali jeung panalngtikan nu geus dicangking, saperti masarakat sastra, pangarang salaku pencipta karya sastra, ogé lembaga anu patali jeung kamekaran paélmuan sastra.

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB III

METODELOGI PANALUNGTIKAN

3.1 Desain Panalungtikan

Ieu panalungtikan ngagunakeun pamarekan psikologi sastra. Udagan milih pamarekan psikologi sastra, sabab karya sastra ngarekam gejala psikologi anu aya dina tiap tokoh jeung bisa diungkapkeun kalayan ngagunakeun tiori psikologi. Dunya fiksi nya éta bayangan dunya realita, nepi ka bisa dianalisis kapribadan jeung paripolah tokoh kalayan ngagunakeun tiori psikologi.

Anu dideskripsikeun dina ieu panalungtikan nya éta ngeunaan psikologi kapribadian tokoh (psikoanalisis) dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati karya Popon Saadah. Dina pedaran ieu téh fakta-fakta nu dijieun tafsiran didéskripsikeun, pikeun ngalengkepan jeung nafsirkeun deui eusi téks novel.

Ieu panalungtikan ngagunakeun metode deskriptif kalayan pamarekan

kualitatif. Nurutkeun Whintney dina Muda’im (2013, kc. 41), metode deskriptif

téh nya éta maluruh fakta kalayan interpretasi anu keuna. Tujuan tina ieu metode nya éta pikeun nyieun deskripsi sacara teleb jeung ngéntép seureuh. Métode déskriptif mangrupa hiji prosedur dina ngaréngsékeun masalah kalayan ngadéskripsikeun kapribadian tokoh dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati karya Popon Saadah. Sub variabel ieu panalungtikan nya éta struktural nu ngawengku téma, fakta carita (polot, latar, tokoh, jeung penokohan), sarta kapribadian tokoh dumasar pamarekan psikoanalisis.

Sangkan gampang dina ngawilah-wilah data, ayana desain panalungtikan diperlukeun pisan pikeun gambaran panalungtikan nu baris dilaksanakeun. Desain ieu panalungtikan diébréhkeun dina bagan ieu di handap.

36

3.1 Bagan Desain Panalungtikan

(Mudaim, 2013, kc.40)

Karakteristik Tokoh Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karangan Popon Saadah pikeun Bahan Pangajaran Maca di SMA (Tilikan Psikologi Sastra)

Téhnik Ngumpulkeun Data

Studi Pustaka

Sumber Data

Novel Prasasti nu

Ngancik na Ati

Instrumén Panalungtikan

Slip data

Ngolah Data

1. Tahap Déskriptif 2. Tahap Klasifikasi 3. Tahap Analisis 4. Tahap

Interpretasi 5. Tahap Evaluasi

HASIL

37

3.2 Data Jeung Sumber Data

Sumber data nya éta asal atawa sumber data. Sumber data dina panalungtikan téh bisa mangrupa sumber pustaka, saperti dokumén buku atawa sumber tinulis séjénna (Arikunto, 2010, kc.170).

Sumber data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta novel Prasasti nu

Ngancik na Ati karangan Popon Saadah, 113 kaca, nu dipedalkeun ku Green

Smart Book Publishing, taun 2013. Tina éta sumber data ditangtukeun sakabéh téks anu ngarojong déskripsina.

3.3 Ngumpulkeun Data

3.3.1 Instrumen Panalungtikan

Instrumén anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta slip data. Tujuan ngagunakeun slip data nya éta sangkan data anu kapanggih tina téks nu salaku sumber data, leuwih gampang diwilah-wilahna.

Tabél 3.1. Conto Slip Data Téma

1. No ... 2. Cutatan Carita ... 3. Kaca ...

Latar

1. No ... 2. Jenis latar ... 3. Cutatan carita ... 4. Kaca ... Tokoh & penokohan

1. No ... 2. Jenis tokoh ... 3. Nama tokoh ... 4. Watek ... 5. Cutatan carita ... 6. Kaca ...

Konsép émosi 1. No ... 2. Tokoh ... 3. Konsép émosi ... 4. Cutatan carita ... 5. Kaca ...

38

Psikoanalisis

1. No ... 2. Tokoh ... 3. Cutatan carita ... 4. Kaca ... 5. Karakter ... 6. Aspék psikoanalisis ...

3.4.2 Teknik Ngumpulkeun Data

Ngumpulkeun data dilakukeun sanggeus maca karya sastra kalayan gemet. Ngumpulkeun data miboga tujuan sangkan gampang nganalisis. Lian ti éta ogé, panalungtik bakal leuwih gampang tur akurat dina meunangkeun data. Data anu dikumpulkeun dina ieu panalungtikan, bisa dicangking ku cara niténan kapribadian tokoh ngaliwatan teks dialog antar tokoh atawa teks narasi nu aya dina novel. Sakabéh nu jadi pamikiran, dialog, sarta kutipan jeung ungkapan tokoh, jadi data nu utama.

3.4 Analisis Data

Dina nganalisis data, ieu panalungtikan ngagunakeun teknik analisis kalayan pamarekan psikologi. Teknik ieu tujuanana pikeun néangan jeung nangtukeun tokoh utama pikeun ngadeskripsikeun kapribadian tokohna, nepi ka bisa dipikanyaho naon anu mangaruhan kapribadian tokoh nu aya dina novel Prasasti

nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah.

Dina ieu panalungtikan, nu dianalisis nya éta kapribadian tokoh Rinéga, Prasasti, jeung Fauzan kalayan ngagunakeun tiori nu geus ditangtukeun. Hasil analisis data ieu dipiharep bisa ngaréngsékeun masalah nu diajeukeun.

39

3.6 Deskripsi Novel Prasasti Nu Ngancik Na Ati

Gambar 3.1 Novel Prasasti nu Ngancik na Ati

Novel Prasasti nu Ngancik na Ati mangrupa novel mimiti nu ditulis ku Popon Saadah. Ieu novel téh diterbitkeun ku Green Smart Book bulan April 2013 nu kandelna 113 kaca, tur ukuranana 20 cm jeung 14 cm téh. Dina ilustrasi jilid ieu novel aya kembang ermawar beureum nu ngagolér dina taneuh. Jilid ieu novel didominasi ku warna héjo tur warna tulisanna ngagunakeun warna beureum. Novel Prasasti nu Ngancik na Ati geus ngalaman dua kali dicitak, nya éta citakan nu kadua bulan Maret 2014, nu masih diterbitkeun ku Yayasan Pendidikan Insan Berbakti (YPIB) Green Smart Book. Beda jeung citakan mimiti, citakan novel nu kadua mah kandelna 120 kaca tur dina runtuyan caritana aya episode.

Novel hasil karancagéan Popon Saadah téh dilélér hadiah Samsudi 2014. Éta hal bisa katangen sabab dina sampul hareupna ditembrakkeun dina tulisan

“DILÉLÉR HADIAH SAMSUDI 2014”, anu perenahna di handapeun gambar

ermawar beureum nu ngagolér na taneuh. Tuluy di handapeun tulisan penghargaan, aya tulisan jenis novel dumasar umur nya éta novel rumaja.

Dina kaca 1, aya judul novel, tur aya tulisan wujud kadeudeuh pangarang ka anak-anakna kalayan luhur jeung handapna aya gambar amplop. Dina novel

40

Prasasti nu Ngancik na Ati ieu, perenahna dina kaca 5, aya pangbagéa ti

sababaraha inohong nya éta, pangbagéa ti Aan Merdeka Permana salaku pangarang novel Perang Bubat versi anyar, jeung Aan ogé mangrupa Pingpinan Rédaksi majalah Sunda Ujung Galuh, tuluy aya pangbagéa ti Prof. Dr. Iskandarwassid salaku sastrawan jeung dosén pascasarjana UPI, jeung hiji deui pangbagéa ti DR. Asep Salahudin salaku esais, dékan FSY IAILM, jeung dosén UIN Bandung.

Mimiti rék nincak kana carita, dina kaca 7 aya gambar écéng kalayan dua cingcin di luhurna tur dikurilingan ku dangdaunan. Carita ieu novel dina episode kahiji dijudulan “Miasih” dina kaca kaca 9 nepi ka kaca 33, episode kadua dijudulan “Honcéwang” nu perenahna aya dina kaca 34 nepi ka kaca 59, episode kaopat dijudulan “Ngolémbar” nu aya dina kaca 60 nepi ka kaca 74, jeung episode nu pamungkas nya éta dijudulan “Panceg” nu aya dina kaca 75 nepi ka kaca 119. Dina ieu novel, pangarang lain waé tapis dina ngulinkeun kecap, ngawangun dialog anu hirup, tapi ogé ngawarnaan ieu novel ku cara ngasupkeun basa daérah séjén nya éta basa batak toba. Ku kituna, sangkan nu maca babari dina ngahartikeun basa batak nu aya dina leunjeuran carita, satamatna carita, aya catetan nu mangrupa kamus leutik pikeun ngahartikeun basa batak nu aya dina carita. Dina jilid tukangna, aya sinopsis novel, foto, biografi pangarang, penerbit buku, jeung barcode buku.

3.7 Prosedur Panalungtikan

Prosedur panalungtikan nurutkeun Suyatna (dina Muda’im, 2013, kc. 47) nya éta mangrupa tarékah atawa cara anu kudu dilakonan kalayan ngagunakeun métode nu tangtu, anu satemenna bisa ngahontal tujuan dina hiji panalungtikan. Data anu ditalungtik nya éta novel Prasasti nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah. Sabada data kakumpul, tuluy dianalisis kalayan téhnik ieu di handap.

a. Tahap Déskriptif

Tahap déskriptif nya éta tahap ngadeskripsikeun jeung ngaidentifikasi data anu geus kakumpul, tuluy dipatalikeun jeung masalah nu rék ditalungtik. Dina ieu

41

panalungtikan, anu mimiti didéskripsikeun nya éta eusi novel Prasasti nu Ngancik

na Ati dina wangun sinopsis. b. Tahap Klasifikasi

Tahap klasifikasi nya éta ngawilah-wilah data nu geus didéskripsikeun dumasar kana masalah nu rék ditalungtik. Dina ieu panalungtikan anu engkéna baris dianalisis nya éta kapribadian tokoh nu aya dina novel Prasasti nu Ngancik

na Ati karangan Popon Saadah. c. Tahap Analisis

Tahap analisis nya éta tahap pikeun nganalisis dumasar data anu geus diklasifikasi. Dina ieu panalungtikan, novel Prasasti nu Ngancik na Ati dianalisis karaktér tokohna, nu engkéna jadi dadasar pikeun nganalisis unsur psikologina.

d. Tahap interpretasi

Tahap interpretasi nya éta tahap napsirkeun data nu geus dianalisis. Tujuan tahap interprétasi nya éta pikeun ngahontal pamahaman anu luyu jeung tujuan panalungtikan. Indikator-indikator anu baris ditapsirkeun dina ieu panalungtikan nya éta ngeunaan karaktér tokoh, konsép émosi, jeung psikoanalisis kapribadian Sigmun Freud

e. Tahap Èvaluasi

Tahap évaluasi nya éta tahap ngajén ulang kana hasil analisis data, sangkan data nu geus dianalisis téh kauji bebeneranana tur bisa dipertanggungjawabkeun.

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB V

KACINDEKKAN JEUNG SARAN

5.1 Kacindekkan

Dina enas-enasna novel bisa dianalisis kalayan ngagunakeun pamarekan psikologi, sabab dina sastra hususna novel euyeub ku unsur kajiwaan nu nyampak dina tokoh-tokohna. Kanyataan hirup hiji jalma bisa dipanggihan dina karya sastra nu diperankeun ku tokoh carita. Dina analisis unsur penokohan raket patalina jeung kapribadian individu para tokoh.

Téma dina ieu novel nya éta cinta. Cinta nu dicaritakeun dina ieu novel téh nya éta cinta nu hésé nu cinta anu hésé meunangkeun kapastian sabab dirbibingung ku dua nonoman anu béda kapribadian. Tokoh nu aya dina ieu novel nya éta, Rinéga, Prasasti, Fauzan, Mamah, Bapa, Mah Ani, Opung Boru, Indung Fauzan, Adina Fauzan, jeung Bapana Fauzan. Unggal tokoh dina ieu novel miboga karakter nu tangtu, nu méré warna kana kalumangsungan ieu carita. Kahirupan carita nu diébréhkeun ku pangaran kalayan ngagunakeun téhnik pelukisan tokoh sacara ékspositoris jeung sacara dramatik. Latar nu aya dina ieu novel ogé ngawengku latar waktu, latar tempat, jeung latar sosial. Latar tempat lumangsungna kajadian dina ieu novel nya éta kabagi jadi dua jenis, nya éta tempat general jeung tempat parsial. Tempat general nya éta tempat lumangsungna kajadian nu jadi saksi lalampahan kahirupan cinta antara Rinéga jeung Prasasti, nya éta di kota Bandung jeung Garut. Sedengkeun latar tempat parsial nya éta: (1) rohang tamu imah Rinéga,; (2) buruan imah Rinéga; (3) warnet tempat Rinéga sok ngerjakeun tugas kuliahna; (4) réstoran Lémbang ; (5) rumah sakit tempat Prasasti di rawat; jeung (6) imahna Fauzan.

Latar waktu dina ieu carita digambarkeun ku pangarang miboga dua pasifatan, aya nu sifatna absolut, aya ogé parsial nya éta poé Minggu, poé tadi, dua poé katukang, atawa dua minggu kamari. Sedengkeun waktu parsial nya éta hiji waktu, isukna, wanci sareureuh budak, wanci rumangsang, jeung wanci magrib kolot. Lian ti latar tempat jeung waktu, aya ogé latar sosial. Dina ieu novel kaayaan sosial nu ngalataran ieu carita ngawengku status sosial tokoh utama jeung

97

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

kahirupan asmara para tokoh utama. penokohan bisa katempo tina émosi masing-masing tokoh. Konsép nu kapanggih dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati mangrupa ébréhan tina kajadian nu lumangsung, nu mangaruhan kana paripolah tokoh. Konsép émosi nu nyampak dina diri tokoh-tokoh nu aya dina ieu novel téh nya éta, émosi rasa salah, rasa salah anu disidem, ngahukum diri sorangan, rasa kaéra, rasa sedih, rasa ceuceub, jeung rasa cinta.

Dina ieu novel ngungkarakeun ngeunaan dinamika jeung prosés kejiwaan tokoh-tokoh nu dipangaruhan ku faktor asmara. Analisis penokohan dina ieu novel bisa dicangking ngaliwatan gambaran prosés kejiwaan ti masing-masing tokoh nu dipangaruhan ku faktor luar jeung faktor jero (bawah sadar jeung sadar). Ngaliwatan analisis penokohan kalayan pamarekan psikologi sastra, prosés kejiwaan masing-masing tokoh bisa méré éfék réalistis dina ieu karya. Prosés kejiwaan tokoh-tokohna bisa pikanyaho ngaliwatan tiori Sigmund Freud (id, ego, jeung superego) nu bisa ngagambarkeun suasana jeung perasaan para tokoh. Ieu hal teu leupas tina kamampuh pangarang dina ngagambarkeun watek tokoh nu aya dina karyana.

Struktur kapribadian id, ego jeung superego katitén tina masing-masing tokoh anu aya dina ieu novel. Éta unsur kapribadian téh mangaruhan kana paripolah tokoh tur bisa némbongkeun karakter tokohna. Unggal paripolah nu dilakonan ku para tokoh téh mangrupa hasil tina pagedrugna id, ego, jeung superego, nu ahirna bakal nuyun kana naon anu dilakonan. Karakter tokoh dumasar pamarekan psikoanalisis katitén yén tokoh Rinéga nu salaku tokoh utama miboga sifat nu babari timburu, babari kabébénjokeun, lumpat tina masalah, sok nyiksa manéh, perhatian, jeung nurut. Ari Prasasti mah miboga karakter nu koloteun, kurang percaya diri, haré-haré, jeung teu nunda-nunda hal nu dianggap penting pikeun kahirupan ka hareupna. Sedengkeun tokoh Fauzan, sacara psikoanalisis miboga karakter nu beunghar, nembrak, sabar tur ngéléhan, bubudakeun, jeung sombong.

Dumasar hasil ieu panalungtikan, dicindekkeun yén novel Prasasti nu

Ngancik na Ati karya Popon Saadah bisa dijadikeun alternatif pikeun bahan

pangajaran di SMA, lantaran miboga kapunjulan ajén basa, kapunjulan ajén sastra, tur punjul dina kasusastraan Sunda. Ku ayana ieu novel dijadikeun bahan

98

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

pangajaran, bisa mantuan siswa pikeun ngaaktualisasi diri, boh tina tokoh nu positip ajénna, boh nu negatif ajénna, nu remen kapanggih dina kahirupan sapopoé.

5.2 Saran

Pikeun ngeuyeuban kasusastraan sakaligus dunya atikan, leuwih hadé upama panalungtikan sastra dipatalikeun jeung pangajaran. Ieu hal bisa mangaruhan kana minat diajar siswa kana kasusastraan hususna kasusastraan Sunda. Ieu panalungtikan téh disusun pikeun pihak-pihak nu patali jeung panalungtikan nu geus dicangking, saperti nu maca, pangarang, masarakat sastra, siswa jeung panalungtik séjénna. Patali jeung ieu pasualan, aya sawatara saran pikeun kamajuan dunya kasusastraan jeung dunya atikan, saperti anu ditétélakeun ieu di handap.

1. Pikeun nu maca, dipiharep bisa terus ngeuyeuban pangaweruh ngeunaan karya sastra kalayan méré ajén atawa kritik nu bisa mekarkeun kasusastraan Sunda

2. Leuwih alus upama hasil tina panalungtikan téh dilarapkeun langsung kana pangajaran, sangakan panalungtikan nu dilaksanakeun henteu ngan ukur jadi sarat wungkul, tapi sakumaha anu jadi tujuan nu hayang dihontal, nya éta bisa ngaronjatkeun dunya atikan jeung kasusastraan, utamana dina widang basa jeung sastra Sunda.

3. Pikeun pangarang dipiharep bisa terus ngaronjatkeun deui kamampuh dina ngahirupkeun tokoh jeung penokohan, sabab dina enas-enasna tokoh téh mangrupa unsur nu pangpentingna, tur nu ngahuripkeun carita.

4. Ieu panalungtikan dipiharep bisa dimangpaatkeun salaku alternatif bahan pangajaran tiori jeung aprésiasi sastra, nya éta: mantuan dina ngaronjatkeun kaparigelan basa, ngaronjatkeun pangaweruh ngeunaan budaya, mekarkeun cipta jeung rasa, jeung mantuan dina ngawangun karakter siswa.

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR PUSTAKA

Adi, S. 2011. Pengaruh Kepribadian Tokoh Ibu Terhadap Nayla dalam Novel Nayla

Karya Djenar Maesa Ayu. [Online]. Tersedia: lib.unnes.ac.id [20 Desember

2014]

Arikunto, S. 2010. Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta.

Danadibrata, R. A. 2006. Kamus Basa Sunda. Bandung: Kiblat.

Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. 1990. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka

Dewiana, R. 2011. Analisis Trauma dan Dendam Hannibal Lecter dalam Novel

Hannibal Rising Karya Thomas Harris. [Online]. Tersedia: eprints.undip.ac.id

[8 Desember 2014]

Diknas Jabar. 2007. Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar Mata Pelajaran

Bahasa dan Sastra Sunda. Bandung: Diknas Jabar

Djamarah, S & Zain A. 2007. Strategi Belajar Mengajar. Jakarta: Rineka Cipta. Feist, Jess dan Gregory J. Feist. 2010. Teori Kepribadian. Jakarta: Salemba

Humanika.

Hudaya, D. 2011. Kajian Psikologi Humanistik kana Novel Déng Karya Godi

Suwarna pikeun Bahan Pangajaran Aprésiasi Sastra di SMA. Bandung:

Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah.

Husna, S. 2012. Analisis Tokoh dalam Novel Pudarnya Pesona Cleopatra Karya

Habiburrahman El-Shirazy: Kajian Psikologi Sastra. [Online] Tersedia:

jurnal.unimed.ac.id [11 Desember 2014]

Iskandarwassid. 2003. Kamus Istilah Sastra. Bandung: Geger Sunten

Isnendes, R. 2010. Panyawangan Sastra Hand Out Teori Sastra. Bandung: Pendidikan Bahasa Daerah.

100

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Minderop, A. 2010. Psikologi Sastra: Karya Sastra, Metode, Teori, dan Contoh

Kasus. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia.

Nurgiyantoro, B. 2013. Teori Pengkajian Fiksi. Yogyakarta: Gajah Mada University Press.

Muda’im, Suci Sarifah. 2013. Novel Patepung di Bandung Karangan Taufik Faturrohman: Tilikan Psikologi Sastra. Bandung: Departemen Pendidikan

Bahasa Daerah.

Pradopo, Rachmat Djoko. 2013. Beberapa Teori Sastra, Metode Kritik, dan

Penerapannya. Yogyakarta: Penerbit Pelajar.

Ruhaliah. 2012. Sejarah Sastra Sunda. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Saadah, P. 2013. Prasasti nu Ngancik na Ati. Bandung: Green Smart Book

Syuropati, M A. 2011. 5 Teori Sastra Kontemporer & 13 Tokohnya. Yogyakarta. In Azna Book.

Tarigan, Henry Guntur. 2011. Dasar-dasar Psikosastra. Bandung: Angkasa. Wellek, Rene dan Austin Warren. 2014. Teori Kesusastraan. Jakarta: Gramedia.

41

panalungtikan, anu mimiti didéskripsikeun nya éta eusi novel Prasasti nu Ngancik na Ati dina wangun sinopsis.

b. Tahap Klasifikasi

Tahap klasifikasi nya éta ngawilah-wilah data nu geus didéskripsikeun dumasar kana masalah nu rék ditalungtik. Dina ieu panalungtikan anu engkéna baris dianalisis nya éta kapribadian tokoh nu aya dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati karangan Popon Saadah.

c. Tahap Analisis

Tahap analisis nya éta tahap pikeun nganalisis dumasar data anu geus diklasifikasi. Dina ieu panalungtikan, novel Prasasti nu Ngancik na Ati dianalisis karaktér tokohna, nu engkéna jadi dadasar pikeun nganalisis unsur psikologina.

d. Tahap interpretasi

Tahap interpretasi nya éta tahap napsirkeun data nu geus dianalisis. Tujuan tahap interprétasi nya éta pikeun ngahontal pamahaman anu luyu jeung tujuan panalungtikan. Indikator-indikator anu baris ditapsirkeun dina ieu panalungtikan nya éta ngeunaan karaktér tokoh, konsép émosi, jeung psikoanalisis kapribadian Sigmun Freud

e. Tahap Èvaluasi

Tahap évaluasi nya éta tahap ngajén ulang kana hasil analisis data, sangkan data nu geus dianalisis téh kauji bebeneranana tur bisa dipertanggungjawabkeun.

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB V

KACINDEKKAN JEUNG SARAN

5.1 Kacindekkan

Dina enas-enasna novel bisa dianalisis kalayan ngagunakeun pamarekan psikologi, sabab dina sastra hususna novel euyeub ku unsur kajiwaan nu nyampak dina tokoh-tokohna. Kanyataan hirup hiji jalma bisa dipanggihan dina karya sastra nu diperankeun ku tokoh carita. Dina analisis unsur penokohan raket patalina jeung kapribadian individu para tokoh.

Téma dina ieu novel nya éta cinta. Cinta nu dicaritakeun dina ieu novel téh nya éta cinta nu hésé nu cinta anu hésé meunangkeun kapastian sabab dirbibingung ku dua nonoman anu béda kapribadian. Tokoh nu aya dina ieu novel nya éta, Rinéga, Prasasti, Fauzan, Mamah, Bapa, Mah Ani, Opung Boru, Indung Fauzan, Adina Fauzan, jeung Bapana Fauzan. Unggal tokoh dina ieu novel miboga karakter nu tangtu, nu méré warna kana kalumangsungan ieu carita. Kahirupan carita nu diébréhkeun ku pangaran kalayan ngagunakeun téhnik pelukisan tokoh sacara ékspositoris jeung sacara dramatik. Latar nu aya dina ieu novel ogé ngawengku latar waktu, latar tempat, jeung latar sosial. Latar tempat lumangsungna kajadian dina ieu novel nya éta kabagi jadi dua jenis, nya éta tempat general jeung tempat parsial. Tempat general nya éta tempat lumangsungna kajadian nu jadi saksi lalampahan kahirupan cinta antara Rinéga jeung Prasasti, nya éta di kota Bandung jeung Garut. Sedengkeun latar tempat parsial nya éta: (1) rohang tamu imah Rinéga,; (2) buruan imah Rinéga; (3) warnet tempat Rinéga sok ngerjakeun tugas kuliahna; (4) réstoran Lémbang ; (5) rumah sakit tempat Prasasti di rawat; jeung (6) imahna Fauzan.

Latar waktu dina ieu carita digambarkeun ku pangarang miboga dua pasifatan, aya nu sifatna absolut, aya ogé parsial nya éta poé Minggu, poé tadi, dua poé katukang, atawa dua minggu kamari. Sedengkeun waktu parsial nya éta hiji waktu, isukna, wanci sareureuh budak, wanci rumangsang, jeung wanci magrib kolot. Lian ti latar tempat jeung waktu, aya ogé latar sosial. Dina ieu novel kaayaan sosial nu ngalataran ieu carita ngawengku status sosial tokoh utama jeung

97

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

kahirupan asmara para tokoh utama. penokohan bisa katempo tina émosi masing-masing tokoh. Konsép nu kapanggih dina novel Prasasti nu Ngancik na Ati mangrupa ébréhan tina kajadian nu lumangsung, nu mangaruhan kana paripolah tokoh. Konsép émosi nu nyampak dina diri tokoh-tokoh nu aya dina ieu novel téh nya éta, émosi rasa salah, rasa salah anu disidem, ngahukum diri sorangan, rasa kaéra, rasa sedih, rasa ceuceub, jeung rasa cinta.

Dina ieu novel ngungkarakeun ngeunaan dinamika jeung prosés kejiwaan tokoh-tokoh nu dipangaruhan ku faktor asmara. Analisis penokohan dina ieu novel bisa dicangking ngaliwatan gambaran prosés kejiwaan ti masing-masing tokoh nu dipangaruhan ku faktor luar jeung faktor jero (bawah sadar jeung sadar). Ngaliwatan analisis penokohan kalayan pamarekan psikologi sastra, prosés kejiwaan masing-masing tokoh bisa méré éfék réalistis dina ieu karya. Prosés kejiwaan tokoh-tokohna bisa pikanyaho ngaliwatan tiori Sigmund Freud (id, ego, jeung superego) nu bisa ngagambarkeun suasana jeung perasaan para tokoh. Ieu hal teu leupas tina kamampuh pangarang dina ngagambarkeun watek tokoh nu aya dina karyana.

Struktur kapribadian id, ego jeung superego katitén tina masing-masing tokoh anu aya dina ieu novel. Éta unsur kapribadian téh mangaruhan kana paripolah tokoh tur bisa némbongkeun karakter tokohna. Unggal paripolah nu dilakonan ku para tokoh téh mangrupa hasil tina pagedrugna id, ego, jeung superego, nu ahirna bakal nuyun kana naon anu dilakonan. Karakter tokoh dumasar pamarekan psikoanalisis katitén yén tokoh Rinéga nu salaku tokoh utama miboga sifat nu babari timburu, babari kabébénjokeun, lumpat tina masalah, sok nyiksa manéh, perhatian, jeung nurut. Ari Prasasti mah miboga karakter nu koloteun, kurang percaya diri, haré-haré, jeung teu nunda-nunda hal nu dianggap penting pikeun kahirupan ka hareupna. Sedengkeun tokoh Fauzan, sacara psikoanalisis miboga karakter nu beunghar, nembrak, sabar tur ngéléhan, bubudakeun, jeung sombong.

Dumasar hasil ieu panalungtikan, dicindekkeun yén novel Prasasti nu Ngancik na Ati karya Popon Saadah bisa dijadikeun alternatif pikeun bahan pangajaran di SMA, lantaran miboga kapunjulan ajén basa, kapunjulan ajén sastra, tur punjul dina kasusastraan Sunda. Ku ayana ieu novel dijadikeun bahan

98

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

pangajaran, bisa mantuan siswa pikeun ngaaktualisasi diri, boh tina tokoh nu positip ajénna, boh nu negatif ajénna, nu remen kapanggih dina kahirupan sapopoé.

5.2 Saran

Pikeun ngeuyeuban kasusastraan sakaligus dunya atikan, leuwih hadé upama panalungtikan sastra dipatalikeun jeung pangajaran. Ieu hal bisa mangaruhan kana minat diajar siswa kana kasusastraan hususna kasusastraan Sunda. Ieu panalungtikan téh disusun pikeun pihak-pihak nu patali jeung panalungtikan nu geus dicangking, saperti nu maca, pangarang, masarakat sastra, siswa jeung panalungtik séjénna. Patali jeung ieu pasualan, aya sawatara saran pikeun kamajuan dunya kasusastraan jeung dunya atikan, saperti anu ditétélakeun ieu di handap.

1. Pikeun nu maca, dipiharep bisa terus ngeuyeuban pangaweruh ngeunaan karya sastra kalayan méré ajén atawa kritik nu bisa mekarkeun kasusastraan Sunda

2. Leuwih alus upama hasil tina panalungtikan téh dilarapkeun langsung kana pangajaran, sangakan panalungtikan nu dilaksanakeun henteu ngan ukur jadi sarat wungkul, tapi sakumaha anu jadi tujuan nu hayang dihontal, nya éta bisa ngaronjatkeun dunya atikan jeung kasusastraan, utamana dina widang basa jeung sastra Sunda.

3. Pikeun pangarang dipiharep bisa terus ngaronjatkeun deui kamampuh dina ngahirupkeun tokoh jeung penokohan, sabab dina enas-enasna tokoh téh mangrupa unsur nu pangpentingna, tur nu ngahuripkeun carita.

4. Ieu panalungtikan dipiharep bisa dimangpaatkeun salaku alternatif bahan pangajaran tiori jeung aprésiasi sastra, nya éta: mantuan dina ngaronjatkeun kaparigelan basa, ngaronjatkeun pangaweruh ngeunaan budaya, mekarkeun cipta jeung rasa, jeung mantuan dina ngawangun karakter siswa.

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR PUSTAKA

Adi, S. 2011. Pengaruh Kepribadian Tokoh Ibu Terhadap Nayla dalam Novel Nayla Karya Djenar Maesa Ayu. [Online]. Tersedia: lib.unnes.ac.id [20 Desember 2014]

Arikunto, S. 2010. Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta.

Danadibrata, R. A. 2006. Kamus Basa Sunda. Bandung: Kiblat.

Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. 1990. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka

Dewiana, R. 2011. Analisis Trauma dan Dendam Hannibal Lecter dalam Novel Hannibal Rising Karya Thomas Harris. [Online]. Tersedia: eprints.undip.ac.id [8 Desember 2014]

Diknas Jabar. 2007. Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. Bandung: Diknas Jabar

Djamarah, S & Zain A. 2007. Strategi Belajar Mengajar. Jakarta: Rineka Cipta. Feist, Jess dan Gregory J. Feist. 2010. Teori Kepribadian. Jakarta: Salemba

Humanika.

Hudaya, D. 2011. Kajian Psikologi Humanistik kana Novel Déng Karya Godi Suwarna pikeun Bahan Pangajaran Aprésiasi Sastra di SMA. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah.

Husna, S. 2012. Analisis Tokoh dalam Novel Pudarnya Pesona Cleopatra Karya Habiburrahman El-Shirazy: Kajian Psikologi Sastra. [Online] Tersedia: jurnal.unimed.ac.id [11 Desember 2014]

Iskandarwassid. 2003. Kamus Istilah Sastra. Bandung: Geger Sunten

Isnendes, R. 2010. Panyawangan Sastra Hand Out Teori Sastra. Bandung: Pendidikan Bahasa Daerah.

100

Deuis Santika, 2014

Karakteristik Tokoh dalam Novel Prasasti nu Ngancik na Ati Karya Popon Saadahuntuk Bahan Pembelajaran Membaca di SMA (Tinjauan Psikologi Sastra)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Minderop, A. 2010. Psikologi Sastra: Karya Sastra, Metode, Teori, dan Contoh Kasus. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia.

Nurgiyantoro, B. 2013. Teori Pengkajian Fiksi. Yogyakarta: Gajah Mada University Press.

Muda’im, Suci Sarifah. 2013. Novel Patepung di Bandung Karangan Taufik

Faturrohman: Tilikan Psikologi Sastra. Bandung: Departemen Pendidikan Bahasa Daerah.

Pradopo, Rachmat Djoko. 2013. Beberapa Teori Sastra, Metode Kritik, dan Penerapannya. Yogyakarta: Penerbit Pelajar.

Ruhaliah. 2012. Sejarah Sastra Sunda. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Saadah, P. 2013. Prasasti nu Ngancik na Ati. Bandung: Green Smart Book

Syuropati, M A. 2011. 5 Teori Sastra Kontemporer & 13 Tokohnya. Yogyakarta. In Azna Book.

Tarigan, Henry Guntur. 2011. Dasar-dasar Psikosastra. Bandung: Angkasa. Wellek, Rene dan Austin Warren. 2014. Teori Kesusastraan. Jakarta: Gramedia.