Sejarah Perkembangan Tulisan Jawi di Mal

‫‪1.0‬‬

‫فنداهولوان‬

‫ديواس كيني توليسن جاوي سماكين لما سماكين دفيغضيركن‪.‬‬
‫جنارسي منناس كيننني تينندق لضانني مغنننالي توليسننن يننغ فرنننه‬
‫منجننادي توليسننن راسننمي دتننانه مليننو سننواتو كتيننك داهولننو‪.‬‬
‫منوروت ديغ خو ميغ دان روسفا هاشم )‪ (28:2006‬كنندودوقن‬
‫توليسن جاوي داهولننوث ترضاننامبر جلننس دغننن فنربيتننن تينندق‬
‫كورغ داري ‪ 400‬بننواه اخبننار دان مجلننه دالننم توليسننن جنناوي‪،‬‬
‫خونتننوهث سننفرتي جنناوي فرانقننن )‪،(1876‬نن بينتننغ تيمننور )‬
‫‪ ،(1900‬دان اخبار اوتوسن مليو)‪ .(2006-1939‬ماله كبنناثقن‬
‫سرجان دان فضاواي ايغضنريس فند كنورون ك‪ 19-‬ترماسنوق‬
‫ار‪.‬او‪ .‬وينتينند دان سننتنفورد ريفلننس فنننداي توليسننن جنناوي‪.‬‬
‫)ايبيد‪(30:.‬‬
‫سننجاره فركمبنناغن جنناوي برمننول سننأيريغ دغننن سننجاره‬
‫كداتغن إسلما كأسيا تغضارا‪ .‬منننوروت امننت جوهنناري معيننن )‬
‫‪:1996‬نن ‪ ،(16-15‬كداتغن إسلما كأسيا تغضارا مول دكسن فنند‬
‫تنناهون ‪ 55‬هجننرة برسننماءن تنناهون ‪ 674‬مسننيحي دسننوماترا‪.‬‬
‫كموديان دقنندح فنند تنناهون ‪ 290‬هجننرة‪ ،‬دان دفهننغ فنند تنناهون‬
‫‪ 419‬هجرة‪ .‬حنال يننغ دميكيننان مننوروت بليناو دبوقنتيكن دغنن‬

‫فنمننوان بنناتو نيسننن برتوليسننن جنناوي سننفرتي يننغ دجومفنناءي‬
‫دفكن‪ ،‬فهغ يغ برتاريخ ‪ 14‬ربيع الول ‪ 419‬هجرة‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫والوفون برداسركن فنموان ترسبوت منونجوقكن كداتغن‬
‫إسلما كأسيا تغضارا اداله فد تاريخ يغ لبيه اول‪ ،‬نامون منوروت‬
‫خاتتن مركو فولننو دان ابننن بطوطننة اضانناما إسننلما هنناث بهننارو‬
‫بركمبغ دغن فست فنند اخيننر ابنند ك‪ 12-‬سهيغضننا ابنند ك‪.15-‬‬
‫)ايبيد‪(16:.‬‬
‫دغن كداتغن إسلما اين‪ ،‬بوكن سهاج اضااما دان كفرخاياءن‬
‫مشاركت دكفولوان مليو بروبه‪ ،‬تتافى اسفيق ‪ ٢‬كبوداينناءن يننغ‬
‫لءين جوضاننا تننوروت بروبننه‪ .‬بهنناس مليننو يننغ منجننادي ميننديوما‬
‫فثمفاين دان فغاجرن اضااما إسلما دكاياكن دغن اصطلح بهاس‬
‫عرب سفرتي الله‪ ،‬ملئاكة‪ ،‬كتاب‪ ،‬رسول‪ ،‬دان سباضاايث‪ .‬دغن‬
‫دميكيان‪ ،‬بهاس مليو منروكا ساتو اليرن بهارو يغ برصفات لبيه‬
‫سنناءينتيفيق‪ ،‬لوجيننق دان راسننيونل سننفرتي يننغ دتكنكننن اوليننه‬
‫اجننارن إسننلما دسننمفيغ اليننرن لما يننغ خننندروغ كفنند اسننتتيق‪،‬‬
‫رومنتيق دان خيالن سفرتي يغ ترسننرله دالننم دوغيننغ‪ ،‬حكننايت‪،‬‬
‫دان فنتون مليو لما‪) .‬هاشم حاج موسى‪(7:1999،‬‬

‫اوليه يغ دميكيان‪ ،‬دالم سواسان يغ بهننارو ايننن فغضننوناءن‬
‫توليسن فغاروه اينديا اتاو رنخوغ سوده تيدق فركننتيس لضانني‪.‬‬
‫مك توليسن مليو حروف عرب اتاو لبيه دكنالي دغننن توليسننن‬
‫جاوي مول مغضنتيكن فرانن توليسننن رنخننوغ سباضانناي واهننان‬
‫فثبننارن علمننو‪ ،‬اضانناما إسننلما‪ ،‬فغمبنناغن بهنناس دان فنيغضننين‬
‫كبوداياءن مليو‪).‬امت جوهاري معين‪(1996 ،‬‬
‫‪2‬‬

‫‪2.0‬‬

‫سجاره فركمباغن توليسن جاوي دمليسيا‬

‫ناما جاوي براصل درفد فركاتاءن بهنناس عننرب "جنناوه"‪ .‬افننابيل‬
‫كات ترسبوت دجاديكن كات ادجكتيف مننك فركاتنناءن "جنناوه"‬
‫تادي برتوكر منجادي "جاوي"‪ .‬فركاتاءن ترسنبوت بركمنوغكينن‬
‫براصنل درفنند فركاتنناءن "جاؤادويفنا" مرجنوع كفنند ننناما باضانني‬
‫دائاره اسيا تغضارا فد زمان فوربا‪.‬‬
‫اوليننه ايننت‪ ،‬فركاتنناءن جنناوه اتنناو جنناوي مروجننوع كفنند‬
‫سلوروه رومفننون بغسننا مليننو تينندق كيرالننه مريكننا ايننت اورغ‬
‫مليو‪ ،‬خمفا‪ ،‬فطاني‪ ،‬اخيننه‪ ،‬جنناوا‪ ،‬مينغكابنناو‪ ،‬بوضاننيس‪ ،‬بنجننر‪،‬‬

‫دان سباضاايث‪).‬ايبيد‪(17:.‬‬
‫حال اين دبوقتيكن دغن فارا علماء دري اسننيا تغضننارا يننغ‬
‫ملتقكن لقب "الجنناوي" دهوجننوغ ننناما مريكننا والوفننون مريكننا‬
‫براصل دري سوكو بغسا يغ بربيذا‪ ،‬خونتوهث سفرتي شيخ عبد‬
‫الراؤف الفنسورى الجاوى‪ ،‬شيخ عبد الصمد الفلمبانى الجاوى‪،‬‬
‫شيخ داود الفطانى الجاوى‪ ،‬دان لين ‪ ٢‬لضاي‪) .‬ايبيد‪(17:.‬‬

‫‪3‬‬

‫سبلوما وجودث سيستم ايجاءن جاوي يغ دسمفورناكن‬
‫برداسركن بوكو "فدومن ايجنناءن جنناوي يننغ دسننمفورناكن" يننغ‬
‫دتربيتكن اوليه ديننوان بهنناس دان فوسننتاك فنند تنناهون ‪،1986‬‬
‫فركمبنناغن توليسننن جنناوي دمليسننيا سننخارا عمننومث بننوليهله‬
‫دبهاضايكن كفد امفت بهاضاين يغ اوتاما اياءيت ‪:‬‬
‫ا( سيستم ايجاءن جاوي كلسيك‬
‫ب( سيستم ايجاءن فاكتن‬
‫ج( سيستم ايجاءن زعبا‬
‫د( سيستم ايجاءن ديان‬
‫‪2.1‬‬


‫سيستم ايجاءن جاوي كلسيك‬

‫منوروت امت جوهاري معين)‪ (41-31 :1996‬توليسن ‪ ٢‬جاوي‬
‫دالم مانوسننكريف ‪ ٢‬مليننو لما هيغضننا كفنند توليسننن جنناوي يننغ‬
‫دخننف بنناتو اتنناو دختننق مغيكننوت قاعنندة مننودن سننكارغ ايننن‬
‫ممفرليهتكن كفد دوا فغاروه اوتاما اياءيت‪:‬‬
‫ا( فغاروه عرب‬
‫ب( فغاروه مليو‬

‫ايجاءن فغاروه عرب‬
‫‪4‬‬

‫ايجاءن فغاروه عرب دافت دفخهكن كفد دوا تاهف دغننن تنناهف‬
‫فرتاما اينناله ايجنناءن يننغ مغضننوناكن تننندا بنناريس باضانني مغيجننا‬
‫فركاتاءن مليو اصلي اتنناو فركاتنناءن بهنناس عننرب يننغ دفينجننم‪.‬‬
‫خونتوه ايجاءن تاهف فرتاما اين اداله سفرتي بريكوت‪:‬‬
‫م ك‬
‫ك‬
‫ك‬


‫ج ك‬
‫ك‬
‫ج‬

‫م‬
‫ب كل ت م‬

‫ت‬
‫اج ت‬

‫د جيك‬

‫اك ت‬
‫ك‬

‫ماناكال سيستم ايجاءن جنناوي فغنناروه عننرب تنناهف كنندوا‬
‫فول اداله دغن مغضوضاوركن تندا باريس فد تنناهف يننغ فرتنناما‪.‬‬
‫دغن كات لءين‪ ،‬ايجنناءن باضانني كننات ‪ ٢‬ترسننبوت ماسننيه سنناما‬
‫تتافي يغ بربيذا اينناله تينندق ممفوثنناءي تننندا بنناريس‪ .‬خونتننوهث‬
‫اداله سفرتي بريكوت‪:‬‬

‫مك‬

‫جك‬

‫بلم‬

‫ات‬

‫دي‬

‫اك‬

‫ايجاءن فغاروه مليو‬
‫سيستم ايجاءن فغاروه مليو جوضاا ممفوثاءي دوا تاهف اينناءيت‬
‫تاهف فرتاما دغن منمبهكن حروف ؤوكل فد سوكو كات فرتنناما‬
‫سهاج‪ .‬خونتوهث اداله سفرتي بريكوت‪:‬‬
‫اين‬

‫ايت‬


‫كوت‬

‫كيت‬

‫ضاون‬

‫كات‬
‫ايجاءن فغاروه مليو تاهف كدوا فول دتوليس دغن دلتقكن‬
‫حروف ؤوكل فد سوكو كات فرتاما دان كدوا )كباثقن فركاتنناءن‬

‫‪5‬‬

‫مليننو ممفوثنناءي دوا سننوكو كننات(‪ .‬خونتننوهث ادالننه سننفرتي‬
‫بريكوت‪:‬‬
‫كوتا‬

‫ضاونا‬

‫لضاو‬


‫لضاي‬

‫سول‬

‫ضايضي‬
‫‪2.2‬‬

‫سيستم ايجاءن فاكتن‬

‫سيستم ايجاءن فاكتن اداله برداسركن "فننندوان باضانني هجنناءن‬
‫ف‪.‬بم‪.‬ف‪.‬ب‪ .‬دراج" يغ دضاوناكن سخارا راسننمي اوليننه فنناكتن‬
‫بهاس مليننو فرسننورتن بوكننو دراج جننوهر )ف‪.‬بننم‪.‬ف‪.‬ب‪.‬دراج‬
‫جوهر( دان كراجاءن جوهر‪.‬‬
‫فد مولث فندوان ايجاءن اين دسوسون اوليه ميجر داتوق‬
‫حاج محمد سننعيد سننليمان سننبلوما دبنناوا كفرسننيداغن فنناكتن‪.‬‬
‫سننتله دبينخغكننن دغننن زيننن العابنندين أحمنند اتنناو زعبننا باضانني‬
‫ممستيكن كتفتنث دان دفيكيركن ليننق‪ ،‬مننك فننندوان ايننن تلننه‬
‫دتربيتكن اوليه فاكتن فد تاهون ‪).1937‬ايبيد‪(72:.‬‬
‫دالم سيسننتم ايجنناءن فنناكتن دترغكننن فنندومن فغضننوناءن‬
‫حروف ؤوكل ا‪ ،‬و‪ ،‬دان ي‪ .‬خونتوهث حروف اليننف اكننن دتمبننه‬

‫فد كات داسر يغ‬

‫ممفوثاءي ايمبوهن اخيرن‪.‬‬

‫خونتوهث اداله سفرتي بريكوت‪:‬‬

‫‪6‬‬

‫راج‬

‫راجاكن‬

‫فد‬

‫فداث‬

‫اتاو دفيندهكن كدودوقن اليف‪:‬‬
‫مات‬

‫متاث‬


‫كات‬

‫كتاث‬

‫مالغ‬

‫كملغن‬

‫اتاو دتمبه اليف جيك وجود ايمبوهن اخيرن‪:‬‬

‫‪2.3‬‬

‫ليهت‬

‫كليهاتن‬

‫تمبة‬

‫تمباتن‬


‫سيستم ايجاءن زعبا‬

‫زعبا تله مغومفولكن فركاتاءن ‪ ٢‬مليو سجق تاهون ‪ 1918‬دغن‬
‫توجوان موجودكن ساتو دفتر مليو دالم توليسن جنناوي بسننرتا‬
‫فادنن ايجاءن روميث‪ ،‬ستروسث برخيتا‪-‬خيتننا مثوسننون سننبواه‬
‫قاموس مليو يغ لغكف‪ .‬نامون سهيغضا بلياو منيغضل دنيا فنند‬
‫تاهون ‪ ،1973‬خيتننا‪-‬خيتنناث ايننت هنناث ترخافنناي سباهاضاننيانث‬
‫سننهاج افننابيل بوكننو دفننتر ايجنناءن مليننو جنناوي‪-‬رومنني سننيف‬
‫دسوسون فنند تنناهون ‪ 1938‬دان دتربيتكننن فنند تنناهون ‪.1949‬‬
‫)ايبيد‪(79:.‬‬

‫‪7‬‬

‫منوروت هاشننم حنناج موسننى )‪:1999‬نن ‪ (209-208‬دالننم‬
‫فغضوناءن حروف ؤوكل‪ ،‬زعبننا منتفكننن بهنناوا جيننك دوا سننوكو‬
‫كات تربوكا دغن بنوثي ؤوكننل كا‪َ+‬كا‪ ،‬هننندقله دتننوليس اليننف فند‬
‫سوكو كات فرتاما سهاج‪ .‬خونتوهث اداله سفرتي بريكوت‪:‬‬
‫كات‬

‫لب‬

‫كاي‬

‫لما‬

‫فاف‬

‫لضا‬
‫والوباضاايمانافون‪ ،‬جيك فد سوكو كات كدوا دأخيري دغن‬
‫حروف د‪ ،‬ر‪ ،‬ل‪ ،‬و‪ ،‬غ هندقله دتوليس اليف فد كدوا‪-‬دوا سننوكو‬
‫كات ترسبوت‪ .‬خونتوهث اداله سفرتي بريكوت‪:‬‬
‫غاغا‬
‫‪2.4‬‬

‫بال‬

‫دارا‬

‫دادا‬

‫باوا‬

‫بارا‬

‫سيستم ايجاءن ديان‬

‫سيستم ايجاءن ديان مننول دكونسننفكن فنند تنناهون ‪ 1970‬دالننم‬
‫مجله ديان بيلغن ‪ 30‬دغن مغموكاكن ايجاءن جاوي برداسركن‬
‫فونوتيك تتافي دالم بنتوق يغ سدرهان دغن بننبراف فغخننوالين‪.‬‬
‫)امت جوهاري معين‪(89-88 :1996 ،‬‬

‫فغخوالين ترسبوت اياله دغن دككلكننن بننبراف ايجنناءن لما‬
‫يغ تله سنباتي‪ .‬خونتنوه فركاتناءن ‪ ٢‬ي غ دككلكنن ادالنه سنفرتي‬
‫بريكوت‪:‬‬

‫‪8‬‬

‫كفد‬

‫دي‬

‫سفرت‬

‫دري‬

‫ايت‬

‫اين‬
‫نننامون فنند تنناهون ‪ 1973‬دالننم مجلننه ديننان بيلغننن ‪،57‬‬
‫ايسيث بربيذا درفنند كونسننف يننغ دفركنلكننن فنند تنناهون ‪1970‬‬
‫دغن مغوبه سموا فركاتاءن ترماسوق خونتوه ‪ ٢‬فركاتاءن دأتس‬
‫دغن ايجاءن فونوتيك‪) .‬ايبيد‪(89:.‬‬
‫خونتوه ايجاءن دالم سيستم ايجاءن بهارو دالم مجله ديننان‬
‫ترسبوت دافت دروموسكن سفرتي بريكوت‪:‬‬
‫اضااما‬

‫مانا‬

‫سايا‬

‫جيكا‬

‫ايني‬

‫ماتي‬
‫كات اولغ يغ برايمبوهن اولن دان اخيرن دبننري تننندا اغكننا‬
‫دوا )‪ (٢‬فد هوجوغ فركاتاءن‪ .‬خونتوه فركاتاءن ‪ ٢‬ترسبوت ادالننه‬
‫سفرتي بريكوت‪:‬‬
‫بركجران ‪٢‬‬

‫برفانسن ‪٢‬‬

‫برفوكولن ‪٢‬‬

‫نامون دالم بوكو "جنناوي اونتننوق مكتننب فرضاننوروان" يننغ‬
‫دتربيتكن فد تاهون ‪ 1985‬اياءيت لبيه كورغ ‪ 12‬تاهون سننلفس‬
‫سيسننتم ايجنناءن ديننان دفركنلكننن‪ ،‬ايجنناءن كننات برضاننندا يننغ‬
‫ممفوثاءي ايمبوهن اولن دان اخيرن دتوليس سفرتي بريكوت‪:‬‬
‫كميره ‪٢‬هن‬

‫برفوكول ‪٢‬لن‬

‫‪9‬‬

‫بركجر ‪٢‬ان‬

‫)محمد سابودين تمسير‪(59:1985،‬‬
‫‪3.0‬‬

‫فنوتوف‬

‫برداسركن كتراغن دأتس‪ ،‬تربوقتيله بهنناوا توليسننن جنناوي تلننه‬
‫مغننالمي سننجاره فركمبنناغن يننغ فنجننغ برمننول فنند ابنند ك‪3-‬‬
‫هجننرة‪/‬ك‪ 10-‬مسننيحي‪ .‬فغنناروه توليسننن جنناوي ايننن بضننيتو‬
‫ممبكس دالم بهاس دان كبوداياءن مليو‪ ،‬سهيغضا بغسا ‪ ٢‬اسيغ‬
‫يغ داتغ كتانه مليننو دان ايغيننن ممفلجننري بهنناس دان سسننترا‬
‫مليو ترفقسا ممفلجري دان مغواساءي توليسن جنناوي ترلننبيه‬
‫داهولو‪).‬امت جوهاري معين‪(124:1996 ،‬‬
‫نامون دميكين‪ ،‬سلفس نضنارا مرديكننا فنند تناهون ‪،1957‬‬
‫كمروسوتن فغضوناءن توليسن جاوي تله مثببكن فنربيتن بوكننو‬
‫دان مجله دالم توليسن جنناوي سننماكين بركننورغ دري سننماس‬
‫كسماس‪ .‬جيك دتينجاو دري سضي فرنياضااءن‪ ،‬فاسرن اونتننوق‬
‫بنناهن دالننم توليسننن رومنني لننبيه ملننواس بربنننديغ بنناهن دالننم‬
‫توليسن جاوي‪ .‬اين منمبهكننن لضانني كمننورمن توليسننن جنناوي‬
‫دالننم مشنناركت مليسننيا‪).‬ديننغ خننو ميننغ دان روسننفا هاشننم‪،‬‬
‫‪(31:2006‬‬
‫حال يغ دميكين جيك تيدق دأتاسي‪ ،‬بوليه مثببكن كروضاين‬
‫يغ بسر كفد نضارا دان جوضاا بغسننا كننران حاصننل ‪ ٢‬كبوداينناءن‬
‫مليننو دالننم فلباضانناي بينندغ سننفرتي كسوسسننتراءن‪ ،‬اوننندغ ‪،٢‬‬
‫كسنين‪ ،‬فروباتن‪ ،‬كأضااماءن‪ ،‬فلسافه‪ ،‬دان سباضاايث يغ ماسيه‬
‫‪10‬‬

‫لضاي دالم بنتوق توليسن جاوي اكن موسنه بضيتو سهاج جيننك‬
‫تياد لضاي اورغ مليو يغ فنننداي ممبنناخ جنناوي‪).‬امننت جوهنناري‬
‫معين‪(125:1996،‬‬
‫تمباهن فول‪ ،‬دبيمبنناغي جنراسنني اكننن داتننغ بركمننوغكينن‬
‫تيدق لضاي اكن دافننت ممبنناخ القننرءان‪ .‬فركننارا يننغ سنندميكين‬
‫تينندق مسننتحيل اكننن برلكننو كننران هوبننوغن يننغ رافننت انتننارا‬
‫توليسن القرءان دغن توليسن جاوي‪.‬‬
‫اوليننه يننغ دميكيننن‪ ،‬سننموا فيهننق سننمادا كراجنناءن‪ ،‬فيهننق‬
‫سواستا‪ ،‬عننالم علمنناء‪ ،‬مشنناركت دان اورغ فرسننأورغن فرلننو‬
‫مماينكن فرانن ماسيغ ‪ ٢‬دالم ممرتابتكن كمبالي توليسن جاوي‬
‫دالم كهيدوفن مشاركت‪ .‬كسوغضوهن كراجاءن مللوءي فرانننن‬
‫كمنترين فنديديقن مليسيا سفرتي يننغ دألهننامكن اوليننه فننردان‬
‫منننتري مليسننيا يننغ ك‪ ،5-‬تننون عبنند اللننه أحمنند بننداوي دغننن‬
‫ممفركنلكن فروضارما جاوي‪ ،‬القرءان‪ ،‬دان اساس فننرضا عيننن‬
‫)ج‪-‬قنناف( فرلننوله دتروسننكن دان دفركاسنناكن لضانني‪ .‬اوسننها‬
‫كراجاءن نضري كلنتن جوضاا واجننر دفننوجي كننران ملقسنناناكن‬
‫فراتننورن يننغ مننواجبكن فننافن تننندا دان اعلن فرلننو دسننرتاكن‬
‫برساما دغن توليسن جاوي‪.‬‬
‫والوفون دميكين‪ ،‬بنناثق لضانني اوسننها يننغ فرلننو دلكننوكن‬
‫ممندغكن توليسن جاوي يغ فرلو سنتياس برساءيغ هيبننت دغننن‬
‫توليسن رومي‪.‬‬
‫‪11‬‬

‫رجوعن‬
‫‪(1‬‬

‫بوكو‬

‫امت جوهاري معين‪.1996 ،‬نن فرنخاغن بهاس‪:‬سننجاره اكسننارا‬
‫جاوي‪ .‬كوال لومفور‪:‬ديوان بهاس دان فوستاك‪.‬‬

‫محمننند سنننابودين تمسنننير‪.1985 ،‬ننن جننناوي اونتنننوق مكتنننب‬
‫فرضاوروان‪ .‬فتاليغ جاي‪:‬فنربيت فجر بقتي س‪.‬ب‪.‬‬
‫هاشم حاج موسى‪.1999 ،‬نن سجاره فركمباغن توليسن جنناوي‪.‬‬
‫كوال لومفور‪:‬ديوان بهاس دان فوستاك‪.‬‬
‫‪ (2‬جورنل‬

‫ديغ خو ميغ دان روسفا هشم‪.2006 ،‬نن ناسننب توليسننن جنناوي‬
‫دالم فميكير ‪:45‬جولي‪-‬سبتمبر ‪ ،2006‬كوال لومفور‪ :‬اوتوسننن‬
‫كريا س‪.‬ب‪.‬‬
‫‪(3‬‬

‫لمن ويب‬

‫‪http://ms.wikipedia.org/wiki/Zainal_Abidin_Ahmad‬‬

‫دأكسس فد ‪ 2015/2/21‬جم ‪ 10.51‬مالم‬

‫‪12‬‬