HUBUNGAN PRESTASI BELAJAR NlLAl TEMPAT DENGAN PRESTASI BELAJAR OPERAS1 BILANGAN CACAH SlSWA KELAS IV SD NEGERI KODYA PADANG

LAPORAN PENELITIAN

HUBUNGAN PRESTASI BELAJAR NlLAl TEMPAT
DENGAN PRESTASI BELAJAR OPERAS1 BILANGAN CACAH
SlSWA KELAS IV SD NEGERI KODYA PADANG

.. .

. _ 2 _6- -- - -5 -- 9 9

-

.-

,

s

H :

.


-

rC/
Oleh

07 /C 199

: 312. '704 4

Drs. MURSAL DALAIS, S.Pd
(Ketua Tin1 Peneliti)

Penelitian ini dibiayai Oleh :
Dana Rutin IKIP Padang Taliun Anggaran 199811999
Surat perjanjian kerja No. 48lK12.2/KU/Rutin/l998
Tanggal 20 J r ~ l i1998

INSTITUT KEGUKUAN DAN ILMU PENDlDlKAN PADANG
1999


'
h
t::Q)

ABSTRAX
f.li l a i

t.empat. menpunyai. p e r a n a n pen t.i.ng

nperasi

d ~a ml

bi.1-.ngan cacah, p e n g u a s a a n n i 1 a . i t e m p a t s e r i n p ; d i a b a i k a n o l e h
gilrl:

d i . ~ ; e ' K oah
l d a s a r . IJnt.uk. i t u p e r l u d i a d a k a n p e n e l i t i a n .


Ya.ng m e n j a d i m a s a l a h da.lam p e n e l i t i a n i n i a d a l a h a p a k a h
n d a h u b u n g a n p o s i t i f a n t a r a h a s i l b e l a j a r n i l a i t,empat d e n g a n
h a s i l b e l a j a r o p e r a s i b i l a n g a n c a c a h s i s w a k e l a s IV S D

Kodya

Padang.
T u j u a n P e n e l - i t i a n i n i adal-nfi u r r t u k m e r t d a p a t k a n i n f o r m a si

hasil

belajar

k~ilzngan cacah
I

r.empat

n i l a i tenpa-t dan


hasil

belajar

s e r t a n e l i t ~ a th u b u n g a n h a s i l

operasi

belajar

nilai

d e n g a n h a s i l b e l a j a r o p e r a s i b i l a n g a r t cac8.h k e l a s

I'v'

3 3 Kodya P a d a n g .

Hipotesis pada p e n e l i t i a n t n i adalah terdapat
yang


korelasi

p o s i t i f yang b e r a r t i a n t a r a h a s i i b e l a j a r r i i i a i

tempat

derrgan h a s i . 1 h e l a j a r b i l a n g a n cacah k e l a s I V S D Kodya P a d a n b .
Tahirrr

P o p u l a s i p e n e l i t i a n i n i a d a . l a h s i s w a . kelas I V SD

a j a r a n 1.998/1.999 d i K o d y s P a d a n g y a n g b e r j n n i l a h 433 S D .
S a m p e l p e n e l i t i a n i n i a d a l a h 10%p o p u l a s i s e s u s i d e n g a n
proporsinya.
Tnstru~aen p e n e l - i t i a n a d a l a h t e s yang

disusun

sendiri


o l e h p e n e l i t i b e r d a s a r k a n GBPP y a n g b e r l s k u s e k a r a n g .

IJSi

coba

tes d i l a k u k a n p a d a k e l a s I V S D

IS

Be3.ai:ang

T a n s i yang t i d a k termasuk s e b a g a i s a n p e l .
IJntuir m e n d a p a t k a n d a t a d i b e r i k a n t e s k e p a d a 3 3 SD k e l a s

IV yang menjsdi sampel.
A n a l i s a d a t a d i l a k u k a n d e n g a n rumus p r o d u k momert.

Eari


h a s i l a n a l i s a d a t a d i p e r o l e h h a s i l s e b a g a i b e r i k u t : Recamata-n
I

1'adang Rarat r = 0,72, Padang T i m u r r = 0,97,

r = 0,52,

Padang

Sel~tan

= 0,71, K o t o T a n g a h r = 0,62,
K . u r a n j i r = 0,59, P a u h r = 0 , 8 8 , Luhuk

P a d a n g Utara r

Nane-

r = 0,69,

Begnl u n g r = 0,51, L u b u k K i l a n g a n r = 0,68, d a n B u n g u s T l Kabung
r = 0 , 5 2 . S e h i n g g a r r a t a - r a t a Kodya P a d a n g = 0,67.

gn10

Dari

harga

r = 0.67

tersebut terdapat

tkubungan

yang

operasi b i l a n g a n cacah di. Kcldya Padang pacia taraf kepercayaarr
95%


ynng

maka h i p o t e s i s d i t e r i m a . I n i b e r a . r t i .

terdapat

korel.asi

posj.t.i.f y a n g h e r a r t i a r r t a r a h a s i . 1 b e l a j a r n j ~ l a i . tempat.

dengan

basil b e l a . i a r o p e r a s i t i l a n g a n cacati d i k e 1 . a ~ 'fV

Kodya Padang .

SD

Kegiatan penelitian merupakan bagian dari danna pergunran t i e di samping
pendidikan dan pengabdian kepada masyardsat. Kegiatan pcntlitian ini harus dilalisanakan

oleh IE;IP Paclang yang dikejakan oleh staf akademikanya dalam rangka meningkatkan
mutu pendidikan, melalui peningkatan mutu staf akadenrik, baik gcbagai dosen maupun
peneliti.
Ke$at;ut penelitian mendukung pengembangan ilmu serta teraparmya Dalam ha1
ini, Lernbaga Penelitian IKIP Prtdasg berusaha mendorung h e n untuk melakxkan
penelitian sebagai bagian yang tidak tffpisahkan dari kegiatan mengajarrrya, baik yang
secara langsung dibiayai oleh dana IKIP Padang maupun dana dari sumba lain yang
relevan mu bekerja sama dengan instansi tabit. Oleh k a r e itu,
~ perdngkatan mutu
tmag akademik pencliti dan hasil penelitiannya dilakukan s
d dcngan tingkatan serta
kewenangan akademik penebti.

Iiami menyambut gembira usaha yang clhhdan penex untuk menjawab berbagai
pennasalahan pendidikm, baik yang M a t intcraksi bcbagai faktor yang mcmpcngarulu
praktek kqendichkaa, penguasaan materi bidang studi, ataupun proses pengajaran dalam
ktlas yang sdah satunya muncul d a h kajian ini Hasil pcnclitian scpcrti ini jclas
menambah wawasan dan pemahmm kita tentang proses p e n d i h . Walaupun hasil
penelitian ini mungkin masih menunjukkan beberapa kelemahan, namun eaya yakin
hasifnya dapat d ~ a k asebagzi

i
b a g h daai upaya
m a pendidikm pada
umumnya. &mi mengharapkan di masa yang akan &tang semakin banyak penelitian yang
hasihya dapat hgsung diterapkan da!am pakgkatan dan pengembangan teori clan
praktek k e p e n d i b .
'

Hail penelitian hitelah ditelaah oleh tkn pereiu usul dan laporan penelitian
Lembagrr Yenefitian IKlP P a w y q ditakukan secara "blind revkwingg'. Ktmudian
untuk tujuan diseminasi, hasil penelitian ini telah disemiaarlcanyang meliatkan
dosm'tenaga peneliti IKlP Padang sesuai dengan fdcukas peneLiti. Mudah-mudahan
pmeli.tiau ini bermanfaat bagi pengembangan ilmu paih umumnya, dan pemgkatan m W
staf akadcmik MIP Padang.
Pada kesempatan irri kami ingin mengucapkan terima kasih kepada berbagai pihak
y q mmbantu terhksanmya pmelitian hi,terutama kepada pimpinan lembaga teibit
yang menjadi objck pcnclith, rcspondcn yarg mcnjadi sampcl pcnetitian, tim pcrcviu
Lembaga Penelitim dan dosen senior pada setiap faMtas di h&mgan KIP Pay;ing
mcnjadi pcmbahas utama dalarn scminar pcnclitian. S m khusus kami mcnyarnpaikan
tmima kasih kepada Rektor MIP Padmg yang telah b t r k m mernberi bantuan pendamn
b 4 penelitian ini. Kitmi yakin tanpa dedikasi dan kerjasama yang terjalin selama hi,

penelitkin ini tidak a h clapat diselesakm sebjgaimana yang diharapkan dan m o g a
kerjasama yang baik ini akan
lebih baik lagi di masa yang rrken datgng.

L 7,
-\
, --*-

iii

DAFTAR I S 1
Hal
ADSTRAK

.................................................

J

RD,'i'A PEtlGANTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

iii

DfiFTAR IST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

iv

DAFTAR TAGEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vi

BAR

I

PENDAH8LUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A

.

Latar R e i a k a n g M a s a l a h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.

*
3

............................

4

...............................

4

C . Tujuan P e n e l i t i a n

E. Hipotesis

....................................

F . Manfaat P e n e l i t i a n

BAR

...........................

K A J T A N PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A . Kajian T e o r i t i k ..............................
R . Rekangka Pemikian ............................

RAB

1

...........................

R . Pembatasan Masalah

O . A n g g a p a n Dasar

1

HETODE DAN PROSEDUR PENEI.ITIAN
A. Jenis Penelitian

..................

.............................

B . P o p u l a s i d a n Sampel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C . I n s t r u m e n P e n e l i t i a n .........................

D . P r o s e s P e n g u m p u l a n Data ......................
E . T e k n i k A n a l i s a Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5
5

BAR

TV

HASXC PENET. TTTAN

................................

P, . Diskripsi. Data ...............................
0 . Penbahasan

BAB

V

...................................

KESIMPULAN DAN S A R A N . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A . Eesinpulan

R . Saran-Saran

....................................
...................................

23
23
63

64
64

64

DAF'rAR FllSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

LAMPTRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67

Hal

I A n I. i s i s

But ir

Soa I 1 1 n t 1 1 k 'res N i l ~ l i'I'empat.

d n n I l p e r a s i r l i l a n g a n Car:ah
2 "nisi-Kisi

........................

S o a l N i l n i 'renpa.t. d a n O p e r a s i

Ui l a n g a n C ~ r : a h p a d s Hat-.a p e l a i a r s n H a t e m a t i k a

C E I U I I T Kelas T V S D

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 S l r o r t.es t i i l a i itempat d a n operasi b i l a n g a n

cac:3h d i K e c a m a t a n P a d a n g B a r a t
4 S k o r t.es n i J a i

cnca.h d

j

. . . . . . . . . . . . . .

tenpat dan o p e r a s i b i l a n g a n

Keca.matar1 Paclang T i m u r

..................

?) S k r ~ r t e s r 1 i 7 a i tempat darx n p e r a s i b i . I s r n g a n

cacsll r i i K e c a i n a t s n Pada.ng S e : l s t a n

...............

6 S k f ~ rties n i 7 a i tempat cia11 o p e r a s i b i l a n g a n

car:ah d i Reca.ma t a n Padang IJ t a r a

..............-...

7 S k n r I : e s n i l a i tenpat dali o p e r a s i b i l a n g a n

cacah d i Kecama t a n Koto ' I : a n g ~ h . . . . . . . . . . . . . . . .

8 S k o r t.es rri 1 a i t e m p a t ria11 operasi b i l a n g a n
cnc8.h d i Reeamal;an N a n g g a l o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I)

Sltor t.es n i l . a i t e m p a t dart o p e r a s i b i 3 . a n g a n

c ~ c a l rdj. Keearna t a n Kur8n.j i

......................

10 S k o r 1;es n i J a i t e m p a t d a n o p e r a s i bilancan

c a c a l l d i K e c a m a t a r ~ E'auh

.........................

1 1 S k n r t e s r l i l a i ternpal; d a n o p e r a s i b i l n n g n n

c a c a t ~d i Kecnmatarr Lubrrk R e g a ' l u n g . . . . . . . . . . . . . . .

BAB I
PEHDBHULUfM

5 . L a t a r Belakang Hasalah

Sejak

p e l i t a pertama s a m p a i s e k a r a n g

telah

banyak

upaya pemerintah k i t a dalam meningkatkan k u a l i t a s p e n d i d i kan.

Upaya-upaya

pemerintah

dalam

rangka

k u a l i t a s pendidikan i t u a n t a r a l a i n adanya

peningkatan
penyempurnaan-

p e n y e m p u r n a a n k u r i k u l u m y a i t u d a r i k u r i k u l u m 1968
kurikululn
1984.

d a r i k ~ l r i k u l u l n 1975

1975,

d a r i k u r i k u l u m 3.975

dan

Selan,jutnya

ada

p u l a program

menjadi

menjadi

men j a d i

kurikulum
1994.

kurikulum

pelatihan/penataran

guru-

guru, perbaikan s a r a n a dan p r a sarana, peningkatan jenjang
pendidikan
PGSD,
atau

S-I.
SD

peningkatan
D-I1

SGPLB

g u r u SD d a r i t a m a t a n SPG m e n j a d i tamatan
j e n j a n g p e n d i d i k a n g u r u SMP

menjadi D-111,

g u r u SLB yang

( s e t i n g k a t d e n g a n SHTA) s e k a r a n g

D-11

D-I

dari

biasanya

tamatan

menjadi

tamatan

Dengan d e n i k i a n d i a d a k a n l a h p r o g r a m p e n y e t a r a a n
setara

D-I1

dan penyetaraan guru

SHP

setara

guru

D-111.

Kemudian a d a l a g i p r o g r a m p e n d i d i k a n l a n j u t a n ada y a n g

di

dalam n e g e r i dan a d a p u l a yang d i l u a r n e g e r i . S e l a n j u t n y a
ada

pula

p r o y e k pengembangan

kualitas

pendid ikan

d i s e b u t PEQIP y a n g j u g a b e r t u j u a n p e n i n g k a t a n mutu

yang
pendi-

d i k a n t e r u t a m a d a l a m p r o s e s b e l a j a r m e n g a j a r (PBU) .

Untuk

sekolah

dalan

kegiatan

menengah

pada umumnya

sanggar-sanggar

PKB,

guru-guru
serta

( t u g a s ) bel.a.iar k e p a d a s e b a g i a n g u r u .

d i l - a ti h

diberikannya
terutama

izin

guru-guru

y r i t ~ g t e m p a t. m e n g a . j a r n y a

deka.t; d e r ~ g a n I K I P a t . ~ ~
FR
]IP

N i i a i 1:ernpnt. clan o p e r a s i b i :Langrrn c n c a h arla.l.all s.,:iat:n
p o k t s k b n h a s a n y a n g d i p e l a - j a r i p a d a cawu T k e ' L ~ sC
IT s e k o l a h

N i J n i I:en~pa!-.memp11nj7aj p e r a l l a n p e n 1 ; i n g d a l a m opera-

rlasnr
si

b i l a n g a n c a c s h , s i s w a . y a n g k u r a n g memahami n i l a i . t e n p a t .

k

t

mengalami

Penguasaan
fsekol a h

n i l a j tampat s e r i n b d i a b a i k a n

oleh

~ a ~ a h .

gni-11-gurt~

riasnr . FIR 1 i n i t ~ e r l i h a ts e w a k t u p e n e 1 . i t i m e l a k i ~ k a n

kunjongan
I'ariarrg

bi l angan

k e s l l l i t a ~ ida1.an1 o p e r a s i

SD 0 1 B a n d a r B u a t ,

ke

I3esi

.

ST) 1 4 R.oto

S D 02

tlj lalang

SD

Indarung,

Lublik

Recamatan

di

06

R . i l a n g a n Korlya P ~ d a n gp a d a t a n g g a l t i November 1938

dai8.n

r ~ l l e kmemhi.rnbinfi
~
m ~ . h ~ s i s wPGSD
~ ~ . P e u y e t a r a a n seksi 2 5 yang

rnelakukan p r a l r t i k Pengalaman Lapangan d i sana.. D i

samping

'

i I;II

~enGama1;arr p e n e l it.i

penyei:,arsan

seksi

pada

26 da.n 27 semester J a n u a r i

~ a n g me1 a h n i r a n s i . 1 ~ 1 1
n 3s i car8 menga j a r l r a n

matx

pada

s a . i a.

k e m ~ ~i raln

sep~rk
i

gian

.

men.jeIa8kan

n j.1 a i

.langsung masuk k e 0 p e r s a . i

penguasaan

rlilai

1998

cacah

bina.

Pada

.~;epint.~~

tempat

tr i l a n g a n

penjuu~1.a.han. p e n g u r a ~ i g a n , p e r k a . l i a n
Sedangkan

Juni

bi1.angan

k u l i a h matematika I yang p e n e l i t i

llnrrll~ll7a m a h a s i s v a

?GSD

mahasiswa-mahasi-swa

tempat

dan

cacsh
pemba-

nerupakan

prs

s ~ 7 n r a t .nn1;iik o p e r a s i h i . 1 a n g a n c a c n h .

Cara

guru

mengasjar

seperti

ini

kurang

s e h i . n g g a s i s w a b a n y a k merigal anli k e s u l it a n d a l . a m
kan

operasi

b i l a r ~ g a nc a c a h , n k h i r n y a h a s i l

efektif ,
mengerja-

belajar

dan

n11.r1:!1 p e r r d i d i knrr nreltjnri i a1enlirlln . Meri~irut S o e d j . j a r t o ( 1981)
bntlwa

dunin

p e n d i d i k a n a t n u sekol n . h - s e k o l a h

sudalr

sejak

3
1 nan

I a i r i

has iI

l . f t ~ ti . ~ r k gs

lye I a;jnr

i J

1 etl

dnnya v a r iasj

t.i.11gkat;

p a r;9 s i . 5 ~a1;fi11
~

pent~apaia~)
T e r d a p a I;

p e 1.a.j~
r

k ~ r : e r r r l r : ~ ~ n g nm11t;11
n
11ac:i1 t j ~ sal . i a r r e n d a h yang

a

ci i n i

-

I i k i o l e h k e b a n y a k a n s i . s u a acia Lalt m e r u p a k a n i n d i l i ~ h o ry a n g
u ~ e ~ r ! l n , i u k B a r l r e n d a l ~ n y a r a t a - - r a t . a u ~ u t .h~n s i l .

yang

belajar

c1icapa.i o l e h s i s w a
(1979)

Z ; ~ ! l a n ; i n l : ~ ~ yI'i~ ~ro.

melakukan

sturli

tentang

S e k i i i xii

p e n g l l a s a n n k o r t s e p p e c a h a n s i s w a - s j ~ s w a k e l a s IV-'41

(SIS! d i Kodya l l j l l n 6 P a n d a n g . I)ia

Ilasnr

konsep

pengllasaan
Sktir

a

-

r

m e n y a t ~ k a n bahva

p e c a h a n si swa t e r s e b l l t .

rlr~l:uk k e l a s

I Y seki t a r

masi h

47. 14%,

renrjah
keias

V

s e k i - t a r 4 9 , 3 9 X , d a n 1 i e l . a ~VT s e k i t a r 5 5 , 7 ! 5 % .

Sebabai

bahwa

mengemukaan

j i I r a rIi 1.ihat.

tambahan.

p e n d i d ik.an

mu ti]

media

t idak

'Iang

ma.ssa

hanya

rendah

r:endrung utll-.uk m e n u r u n . 537 a l l s a t u i n r l i k ~ t o r p a n g

I.f:i;npi.

lic:sa.r

a

d ~i r

i a Lah l u n s i h r e n d a h n y x n i l a i EBTANAS (NEU)

il i g u r r a k a n

f;;iswn,

1t

-

1

.

1

dalam

studi.

bidan6

nfiternal; i k n a t a u IPA (Daka Kandept-likbud Kodya P a d a n g
A . i n r a n 199F;/1997

rik

rlan

1997/1998!.

I l n t u k j.tu p e n e l i t.i

u n t . ~ l k me~l.iha.t-h u b l i n g a n hasi I

t l ~ r ~ Q nh~ai s i 1

.

r

nj

iai

Tah~ln
t.erl:a-

1;ernpat

I,elari;.ir o p e r a s i 1,ilangan c a c n h s i s w a k e l a s I V

SD Ncgeri d j. Kodya Pa.dang

R. Peabatasan H a s a l a h
Nilni
aria la11

pos i

t:empat. Y R r ) f i c i i n r a k s ~ l d l : a t i c l a l n m p e u e l i t i a n
s i s e b u a h angka menyal;akan

n i la iny8.

ini

Sf?h8g3j

p r ~ r ~ gl,nipnka~r.
cl

i n i rlnpal: d i n y n h a k a n s e b a g n i

irie

h e r i hilt. :

s a l : ~ ~r a t.uf;an, clan zep11111t1rat.115an d i s e l l l l t

(1 I

satu

r i h u a n dnii s e t e r ~ l s n y a
Yarlg f l imaksurl c ~ p e r a s i 11i langarr c a o a h aria1 a h kel-.eran-

i l fir; berlli t t l ~ l gciengan m e l a k ~ ~ k apn e n . i t ~ n l a h ~ np,e n e n r a n g f i n ,

p

C

l u j u s n Penelitian

Sestlai
i t

i,

m 3 . h

d e i ~ g a npem\)al;asrln masal a h

tujuan p e n e i i t ian i n i ialah

da3 am
link11k

yelie1 i t

i.an

~ ~ e n d a t:kan
pa

i ~te~i::enaj.
:

i

{I ~ ' C S Y Q ~ S

I

l l ~ s1i be-I n.ialb

11 i

1 a i 1:empat I r e ? a s I V S D Kodya Padang .

2 . flasil belayjar operasi

bilangan cacah siswa k e l a s I V

SD

Rocis~a P a d a n d , (-la11
3

Ilr1k111: m e 1 i . 1 1 ~ 1 ; t ~ u l , t ~ n g a nh a s i l beiajar n i l . a i
t t g s n

tempat.

fie-

h a s i 1 b e La.ja.r o p e r a s i h i l a n g a n c a c 8 h p a i l 8 k e 1 3 : ;

TV

S1) 1-1 i Rr;d ya l ' n r l a ~ i g

D . Anggapan D a s a r

S e t ) a g a i arlgfiapsn r l a s a r d a l a m p e n s 1 i t i a n i n i

I . Sub pokak

& ) H ~ I R . C ; R I In

ialah:

i l a j tempat. d a n o p e r a s j h i langart (:a-

r:aI~ uter11pal~n11
t)et)erapa

sllh

p ( ~ k o l c~ ) R I I R S ~ I ~d a 1 a m

s l , u d i Hntenatika d i k e l a s T V S D .

t) irJang

..

p e n . j ~ l mLahan,

dan

perka.1. i a n ,

pet1gllrangaI,,

pelobnginr)

h i l a r ~ g a n c:ar;nl~ (tal.am l ) i r l a i ~ gst.!idi. m a t e m a t i k a d i
TV

R

sn.

Hlpntesis
(la l a m

IIi~nf:c:..:i s

rl

p e n e 1 i t.i ~n

'l'erdapa t

adalali r

i t i i

y a n g p o s i t i f yang tiera.rt,i ~ n t ~ i - nh a . 3

lcorelasi

befa,jar

tenpat. c l e n g ~ i n h a s i 1 h e l a j a r c i p e r z s j h i i a n g a i i

i lni

d i k e - I8s T V K o ~ i y a Padang

F

l