I'ELUANG LIAN MOrll:I, I'OIZMA'I' US\JI,\N ]']..:NI:I.,I'I']AN Adv Rosa
MODEL FORMAT USULAN PENELlTlAN
---.--.- .---
-. . ... -. - - ..-
Disampaikan pada Lokakarya I'cnclitian dan I'cnyabdion Ick!larig sillji'ktil:
[JSLIILIII l)c~lcIitia~~
s c j 8 t ) ~ ~ i l ~l li ~d :z~~IkI ~ ~ I I C ; I I -I IL II )~ ~L II~IL. I LI I~ C I I ~ L I~I ~I i l i ~ i - ~ctik,
:il;~i
scliingg:~ li:~rt~stliliincl;~ri pcrlanynan pcnclilian;
ol~jchyi111g 11e11di1kditclcti
i111
!.:Ins
mcllgii~.aliLc.l>;~cl;~;ipahah
1)aik d:t~i h i ~ ~ . i ~Scl~:~l)
k.
cl:11:111i p c ~ ~ c l i t Ii I ;: ~~ I ~I ~~~ I
mcncobn iln~ukmcmaliami clan r n c n j c l : ~ s k a ~ i ~tlcngan
i ~ ~ : ~ mcricli~i ~ > r i n s i ~ ~ - ~ ~ r i t i s i ~ ~
serla Iinkekat oljck risetny;~.
Karc~in it11 dalnm pembilatnn usulan penclitian, sn~igntmcmlxrliatikn~i t'rth-torraktor ynng iiikemukaknn tadi. Rcrkenaan clcngan itu, makn du1an-r palxrrali ini
dianibil suntu contoh model l'orniat usulnn pcncliliali R U K K , scbiigni bcrikut:
Sudul petrelitial~padn
11~llli111
1~11elitii11l
~i
i ~ l ~ i l ~Siiligsi
i ~ ~ ~sebagai
yai
acuall
yang nienjadi pegangan ntau pedomali clidi~lnniproscs pencli~ian.
I
i
I
dimakstrdknn agar pcr~nnsalalinii yilng ingin diuli~kap pncla suatu
Iiii
pcnelitian, memiliki permasalalian yang jelas sesuni dcngan yang licndak
dicapai.
Nainuri begitu jttdul penelitian tidak sanin dcngsn ~nnsalnh, \valaul~un
~ncncakupmasalnli. Karcnn
it11
masalali p c l . l ~di,jc.liisknn
~
clari clin~inlisis
lcbih Innjut.
I ' C I I : I I ~ ~ ~ ~ I Ij:t\\li~l~
I~
I I C O ~ I . ~ I Ipc~iclilii~~r,
I~
l ~ d t ~ l i()ri1lls
~l~
mcmptlnyai
I
I
I
I I
I ) C I . ~ ~ I I I I>.;III!;
~I
kcpenlingan dcng:~n tlsulan 17cncliii;1n. i \ r i i i ~ y ; ~~ : I ~ I \ \ : I
or^^ s r i I
~ i i c ~ i l cI ~I iI I I l ~ ~)roscs
i
~lcllc~ilin~l.
Gar~.li:~1111 \II~:I L I S L I ~~~7Ic~~ l c ~ i lic~~c!iri
i ~ I ~ i i1;11.1I)L'IJcI'~I~>~I
(tiln): mnkn ~ ~ l l a n g g t ~ji\\vab
ng
~ ~ r o g m nI>insa
i
clisch~it scl)ngni
l.3ila i1st1It111
pc11cIiIit111b~1-11pati111,
l ~ i t [ ! i i ~I
OI'iIIIs
.
.
I ~ C ' I I ~ ~ I ~ I
i ~ ~ l d i t kLI;II;IIII
~ ~ ~ i 111crrriliI1
~
anggotn lim mcrnpi~nyr.~i
kcmnml>i~anbcr\larinsi, scsuni cI;\lam bicl:~ngn~,a
~ ) C I I ~ : I I ~ ; ~ I ~ S ~ S ,\;c~-ilikasi,
111nsi1ig-~~~asitig.
Scl~c~.ti~ ~ c n r b u ; ilrstl.illilcii,
~t
pcngklasi likasi dan scbagainyn.
Adcrt~i;lsalaIiatitndi. U c ~ ~ g n tlcli~ikin~i
n
tlinka ~~in(ci.i
pciiclilian,salnli
I
xalunyn
bisn
sqiil
h t ~ k i ~ crirt
i~
1lcngnt.1 mn>i~l;l~
2. ribst 1 x l i
I l : ~ l ~ l ~11~1tIi111
ii
~ ~ t l ~ I i I i i ~\ t I ~~, S I G
bct~littlsi
I ~
~
~ i ~ i k~~ gl . i ~~t iig kj.i\tlg
~\
IIICIII~CII
gnnibaran ritigkas - - inlisnrinyri sqja dan Ico~ii~~rchctir;iI'si~niI'ik;tri~i
!i(~nscl>it~iii
di~riusuli~ripctl~li[ii~tl
yatig diiijilkn~i.
I
r
k
usuli\n ~?c~icli[iilnm~-miiitt pcnyi!ji;~n. !
;I
!
1 i 1
I>~I;IL;II-IG
~ ~ ~ ~ ~ i i i ~I~
X I Ii C ~I I [l ~ i~ I \I I l~ ( ~1)i 1~ h~gl111:1ii11
~ i
l i i ~ ~ pi lc t i c l i ~ i di1li1111
i~~~ I I C I ~ \ \ ) ~ ~ ~ I ~ I I ~ [ I ~ I I ~ .
( c ) ~?c.rn:~kn:~:ln
kri~is;clan (
iI
1 mclotloloci
\;itis : I ~ ; I I I
I . I ~ ? ~ I I I ; ~~L1 1; 1I lIiIi L
linsil- liasil pcnclitian, kcsinipulnn scmi~iardnn cliskusi ilmiali maul>un
~iienclapatlanclnsnn hcrl>i.j:lk ynng Icl,ili kokoh
3.2. 1tt1;111g
1 ,illg~alns-batas ~>cnclitian.
~~~cliu~!it~l;
kcpclll:l
s~latilkcatlaan ynng iitlak bisa c l i l ~ i l ~ c l ; ~cliilnin
ri
~~cllclitian.
l:~t;~s:~~~
ynng scring dilinclr~pinicnynngkut tlu:~ linl :
) kctc~.l?nt;lsnni.tlnng
( :I
lingkup kajinn ynng tcrpnkscl dilnkuknli liilrcnn alnsnn
.
.
-
(Ian tckliik ~)cnclitianntnill?iln knr-cnn I;!k~or. !O;I:.I!!; :
1 1 1 1 1 1 I l l i l k l l l l i
~ C I > C K ; I > ~ ; I I !a112
I
l
l
;II;I?;;III
: I>
~~r'osctlurnl
) l I I I I ~ ; ~ I ~
I
I k ~ g i i ~1111
i~
IIICIII[I:I~
I)id:~lig ~ a 1 1 gclik:~-ji
. .
i 1 I i ~ t 1 cii[cI~il ; I ~ ; I S l ~ ~ ~ \ ~ l i i i i ~ ~ i
tcrclahulu yang di~clusuri,tilljailan atas I\cl~i~stak:!ali~limn!isi~clkan
:\gal'
. .
ri~lnk tcrjatli ilirl~likasi pc~ic'l~tln~i,
~nclninkn~iIchili rncli~al.i~llk c l ~ a ~ l n
I i ~ ~ I ~ i ~ nantarn
g a n liasil tinjoban kel)ilstrtknan cltl~gunkcrangka Iionscl,ii~al
yniig dikcmbangkan perlu dilxrlihntki~ndc~lgnlijclns.
4. lr\knn st~atu cnrn kcl-j;~ ynlig bcrsistc~ii gtltli1 ~iic~nudalika~l
dnla~ii
pclaksanaan penclilinn, unluk
rncnc1.i t:~rgct !:any
ditcliluk;~n. Dalani
mctodologi bcrisi [entang :
5.1. I'critlck:il;ir~ yiing
tlil):lliili
, dal:~rn usul;~npcnclitian . scsuai dclign11
judul usul l~erlclitia~i,irii di~liaksudkn~iagar ~ncmudnliknri dalnln
mcngnngkap ~~ermasnlalian.
5.2.Konsep (Ian tlcfinisi kcrj:~,mcmunt alur pikir dl111~ ~ c ~ i j c l ayarig
s;~n
diperlitkan apnbiln dipikirkn~iaknn mi~ncul~~crbcdanti
pcngcrlian alnil
kckurang-jclnsnn niaklin scantlai~lyaI~nlasa~i
it[[ ticlnk iiibcr-iknn.lsiiI:\l~
vnng 11ulu c l i l x r i hatnsnn ialnh is~ilnli- - ist~lall!,an:
~c~.~LI\)LIII~;~I-,
cic~ignnkonscp- konsc~?llokok ialah jik:: istil;~Iiit11 ~crkaitcrxt d c r ~ ~ : l , ~ i
I ~ ~ ~ I s ~FilIlg
I I ~ I i Il i~l ~ l l l i:1l;111 \ ~ ~ l ! ' ~~i>lC~I ~I L~ ' ~ I I I ; I I I .
l
l
~
i ki i t
d b c r i k ~ iI
I I ~ C II
I
l i l c l l ~ .Ilcli~iisi
kcria adnlnli ynng diclasnrkan atas sil>t-sil*i~lIiill \.nil2 diclcl'i~ii~iknn
yallg
dnpnt dir~niilli.Sccaril [idilk I a ~ i g s i ~ ~clcl'~riisi
lg
kcl:j;~ i t i t ;tkail
11icnnn.jukalnt pengaml~ilclal:~yang cocuk iligl~l>;~k;~ll.
( ~ o ~ idc'i'inisi
t~l~
kcria dari vnriabcl "fungsi talo Irnclisional" ialali scbng:~isiliibol ynng
mclil)i~ti struk~urkcliiasyarakatnn (SK), clio~iclmi (El, kcl,c~.cayn:~n
(KN), dnn kcschatn~i(KS), liliat In~nl>irnri
kcl.n~igknkor~scl,[t~nl.
pc~iclitian~iicstiscsuai dcngari obyck y a n s clitijt~,c o ~ ~ i onp::hil:l
ll
yang
Scdangknri tckrlik pcngi~llil)illa~r
rl;ltn
dnn k:!jian
S C S L I ~clcrlgnl~
I~
i~si~lnri
pcriclitinrl
yang aknn dilakirka~i, ini bisa
\vn\vaiicara, ~xrignnialo~itcrlibal
( . ~ ~ / o \ I)trll),
v
mclalili obscrvasi,
,/ill/
l ~ t r l . / i ~ . i l ~ t i rt lri~~ l i
sebngainya. Tctzrpi yang paling penting adalnli bnli~vnkcscmila teknik
I I C ~ ~ U I I I I tl:dn,
IU~
bisn mclijnring sccara i~iformnsibcrkcnii;~~~
cIc1ig;111
y;lns tli;!iil!i;~n.
usillan ~>c~lclilian
5.4. 'l'cknik 111l:llisis1):11:1, pcl~lilillalijellis an;~lisisdaln sallgal dilclllirknll
olch jcnis daln yans cliki~nil)i~lkali
clclig;~n icli~l)I~crol.icn~nsiIILICI~I
tu-juan yallg Iicndnk dicnpni pnd;~i~sulal~
~>cl~clitinll,
a tail hipotcsis
yang Iiclidak dittji.
~ . S . P ~ I . ~ I ~ S : ~ I R I(la11
I ; I I II , i ~ l l it x i
IP;it:l,
cl:~lnln l~al ini ynng mcsii
dikemuknknn ndalnh, antarn ~~crmnsnlahnnynns diiijit!;nn dcngan
~~embntasan
data Ilendaknya sink roll; scliingsa liasil ~ x ~ i c l i [ iIcbili
a~~
terrokus scsi~aidengall tiljuannya.
Penjclasa~i yalig ukurat tcrltallg karnklzristik pol~i~lasipenzlitian
sangat pcnling clilakukn~i,ini cli~nnksuclki~n
agar ~jumlnlisall~l>clcia11
cara ~~engambilann\.a
dul7at ditcntuknrl sccnr;i tcpnt. -l'i!juannya inla11
I,. dalsm arii
agar sampcl yang clipilih bcnar-licnar scl>rcsc~iia~i
nicnccrminknn kcndilan pol~ulasinynsccnrn ccr~iint.
5.7.l'cncut~;i11I);~cl-ilhI'crlcliti;tn, Ilcrlclal;ny:i scsrrai ilcngan korlilisi dnn
~>ermnsalalianyang ingin dikcmukakan dnlam nsulan pcnclitian. Olch
knrcna
it11
puiclitian
(Inln~i~i~sulnn ~ ~ c l ~ o l i t i n tlntuk
n:
nici~cntul;nii {lncrall
nics~i
I
~
I
~
I
kilrilktcristik
I I ~
i1a1.r s s i l i k : i .
I11i
6 . I l a n c a ~ ~ g a(llesign)
n
I'cncliti:~n
Dalam usulan pcnclilian ynng mcnyal.rgkul dcngan rsncangan (riesign)
penclitian, yaitu bcrisi tcntang opcrasion;~ll,cndcknla~iclan slrntcgi ya~lgakan
diambil untuk mempcroleh ja\\:aba~~
ntas ~>cr.lanya;~~~
pcnclitian clan ycncalx~ian
tujuan penelitian. Rancangarl periclitian hcritlak~~ya
nic~ijclnskansccara ririci
dan berurutan lahapan ~>cneliti:ln yang akan c1ilakuh;;ln d;in knitnn arita1.a
tahapnn satu dengnn lainnyn.
11iidimaksudkan
akan mcmudnliknn pcmaninilnn ~~cncliii
tlalam mcn~c\nluasi
~>cr.jalanaiiproses pcnclitian. sclniri it11 IiasiI akliir pc~icliiiniibisn clii~crkirnki~rl.
7.
. J ; l t l \ ~ ; \ l Iicgi;lt;~n
I'adn baginn ini dalnrn irsulail pcnclili;i~isuil;~li11isn clil>ci.Lirahar~.\ \ a L i r ~!.iiiis
.
,
~ I i b l ~ ~ ~ ~agar
I l k i !icg.ii~~i~ri
~~i
I?CI~CII\I~II>
cll11>i11 > ~ l ~ > i I ~L -i I ~ ~ I IX~I L ~ ~ I
\\~I!\~LII~!~I.
i ~ ~ l L \ ~ i yIi ~
\ ~ I I ~ ~ ~~ ~
; ~
I II III ~~LI CII I III >, L I ~ k
I ~c i i c l i ~ h ~ ) c ~ ~ ~ l i ~ y ~ ~ ~ ~ ~ ~
Kcct~t~licliscbal~ki~~i
pcncliti scperti
~ C I ~ C : I I nlniii.
~CI
bnik yang tlis~l)al~ki\n
olc.l~i ~ l ; ~ rit11
n 5c.ndii.i ; I I : I ~ I
b c ~ i c a ~yang
i : ~ disclxhk:~~l
nlcli ~ii:~llusia.
8.
Biayi~(I;III 1linci;lrl Bi;ly;~
Diaya yang dibuti~lilia~ih ~ ~ i t l ~ l i discsuaiknn
~iyt~
tlc~lgnn tillghat kcl~i~tiili:~ri
clalam proses penelitian di lal>ang;~n,ulch kzrren:~ill1 clalani i~snlnnpcnclitian
terdnpat 4 (enipat) koriil~onenbinyn, yaittr : ( a ) gaji/
i11>~1li,(
b ) balin~i:( c )
per-jalanan, dan ( d ) lain-lain.
I
l
1xr111:1salal1an
pembangnnan pacla masynrakal nsli-ll-adisional di Kcl,itlnua~iMcnta\\-ai Sumntcl-n
13arat, d a ~ Dayak
i
di Knli~ii:t~lta~i
D:II.;I~.
13:11.ili:~sil~x~igatn:~l:~n
I~cl>cmp:~
k1a11yatig
nicmcnulii
I ' L I I ~ L I S i b c r ~ ~bIc~i\a\\xi.
t
cli [ c ~ n i ~ k i ~~cj:\l:\-gc.j:~l:~
ti
>.:11jg s:~I~s:I[
dilc~i~ntis
daIi1111 I X I I ~ \ > ~ \ I ~ ~ L~ LI II M
I I I' I~\ I
[.t~.iil.
. I C I I I I ~ ~ ~ ; I ~ ~ ~i ~l iI ~I l uI I~\ L~I S > : I I ; I ~ ; \ \
>ill12
Iaynk.
I'cmhangunnn
ynng I ~ c r l : ~ l ~ g ssclniiin
i~~~g
i i ~ i
cfilnksa~~;lkai~
tli
I ' i ~ l n [ ~Sit~ci.[~[
hlc~itnwni I c \ v ~ ~ .j:l111r ; I I ; I S - ~ C ~ L I ~ I S L[i1111>;1
I~II~, IIICI~~~~\IISCI.
,1i1li11.
[ ~ I L ;\I;I\\~I!IIII
tiiasynraknt asli (trudisio~inl).Ko~idisi!';lng dc~niliian~~ictiiit~lculkari
gcjal;~-gc.j;~l:t
nntara lain : ( I )
iidak rlim:lnI;l:ttka~i~i>.ripcrnilglint talanan Iiitliip bl~clit!.;\
mnsyarakat asli- (tradisional) dalam pcrnbang~111:111
diantaranyi~ adalal~ Into
tradisional dengan b c r a g ~ i imotil'nyn t i ~ c r i ~ p " kI>aIirisa
i~i
rupa scbagai \\.nhi~~ia
kotnu~liknsi Icwnt
s
I
tn~lda-tn~lcl:~
gi\~lll>i~r
kcl~ercayaan, ckono~iii, kesehatnn,
tancla
kcnal
k
k~~\li~sy;\~aki~ti\~\,
kctcra~iipiIn~l,kcl)in\\;:~ian
seseorang (prot'esi) dan dckorasi tubuli; (2) dun sctcrusnya. .. ..
Kata kunci dalam ~~roblernalik
tcrscbi~l,adalah ~~etnbangi~nan
!;a~ig tlilcm:\tis,
:111tarak e k ~ ~ a s apcmcrintali
a~i
dc~ign~
~nasyarnknt
l
asli ([raclisiot~al).
I'roblemnlik ya~igclikcmukaka~i ~iicl~gga~iibat-knrr
tcrjatlir~yii " b c n t i ~ r a ~yarig
~"
begitu "dalisyat" , sehitigga ~nestidicarikali solusinyn. Untuk i t u solusi yang
diaiiggap tepat adalilli mengadaka11 rise[.
Untilk itu dalam riset Ian-jutan (t.113, RUlah
I I ~ I ; I ~ ; I I I Ii~i~cIisio~~;~l.
1111 11is;l diti~lj;li~
~ l ; ~ cI~cl.lx~g;~i
i
kc~iiiski~r:~~i
1):rda iii:rsy:~~~;~ki~t
..
aspek, tet:tpi bila jcli cli~la~ii
i~ic~iiilili
~ ~ ~ ~ o l ~ l ~c!i111
* i i i~ :L ~I L lI i~ kI ~i111g
I
.-si.cgc\ . l>isi~
clikc~iiuk:rki~~i
tclitarlg I i i i l ~ i ~ ~si~nbol
~ g n ~ i I W ~ ; I ~ ; I I i~.;tclisior~nl
I
;;III~ lxcl~iii~y
"l,jiiclii
simbol
Ijuek I'ali--l'ali, Isuck-Isilck Kini-Kil~i"art in!.;^ bisa tliasii~iisiC;;i~i
ICI.~C[?LI~
tidak ~iiemikirkan jnngka pa~!jar~g, ~ i ~ a k ir~iti~k
n
mcngkaji lebih Jaiill dal~at
dilakukan dengan riset la~i.jutanclcngan proclukn\~ascbag:li mc:clzl ).ang ~ i a ~ i t i l ~ ~ i t
bisa dibcrikan kepada iiistansi tcrk:~it scbagai !~cnga~iihilkc\~ijnkan dalo~il
iiicnangani kciniskinan mas!.araknt nclaynn.
Pcnntaan Seni Rakyat G:~mntScbagni Itlcl~titasI%u(IayaKota~ll;~(lya
I'adnl~g
Proposal risct di atas, intinyn [xrli!iil:~n
i r n l ~ i k riic~igirngl;a~,knna s p d
I~isloris,
fungsional, cstetis gainat dnn mei~ginvcnlarisasi i~nsur-unsur scni budayz di
Kotaiiiadya Padang yang dapat digunrikan sebagai pc~idi~kirng~ ~ ; n ~ c ~ n b a ~ ~ g a n
kesznian gnniat.
Utituk rncngu~igk;~pkn~l
1)crO;lgai ; I S I ) C ~)1;11igditcliti, risd
i ~ i i~ii~~~gglllli\knll
111~toda
se-j:~arali,metoda sqjarah lisan, metoda antropologi dengall ~nc~igguniikan
tcknik
observasi, \va\tlnncara, s l w v ball, l i ~ l lpu~licil~a~lt.
Gamat iiierupalian kcsenian >.n~igmcmiliki nkar Iiisloris >,i\ng cukul, kuat di
Kotamadyn Padang. Wnlat~l~un
nda stratu f'nkta yang nicnycbutknn bali\vcl gallint
berasal dari 111i1sikMclnyi~Deli. Ciamat bcrli~ngsiscbngni liibi~randnn tontc.rnan;
dillam bidilng scni tari ga~ii;ilincniiliki tigii raga111 gcrnk baki~,y a i t ~ ~
Mainang Pulau Kampai, Scrn~iil~ans
12: (fan Zapin > ~ \ nkc~iconyn
g
bcpusnt pilcln
gerak tangan dan kaki.
Gamat scbagai kcscriiali rncliiiliki aki~r1lislo1.i~yalig ku;\t. ho~lscpcsrctis dill1
cia11
ur~ltnnpcnyajian tci-tcn111\trlng. 1~cl.bctlatlc~~l=l.;~n
Iic.scliian l a i n ~,cl.luclilcst;~riLn~l
kcunbnngkan, I,aliknl~ c1:11,at cli.j:~clil;ari scl)ag:ri salnl~ s:~ttr idc~~tii;~s
t;oin~li;~cl;n
I'adang clalam bidang kcscnia~l.
Kcsenia~igamat tcrdiri dari scni n i ~ ~ s i scni
k , vokal, scni tali, clan scl~ila\\;i~k,,a112
bcntuk asli~iyascclcrhann nnmun cukil~>
I~crl~cli~ang
u u t u k clikc~iil,an$nn.
at
kcmnsaii galiiat sctxisai scni
Targct kliusus riscl ini ndalali ~ n c ~ n b t ~model
pertu~qukkan. .F-Iasil risct ini diharapkali clapat digunalinn
LIIILLI~ I I ~ C I I I ~ I C I ~ ~ L I ~
idcntitas scni budayn ~nasynrnkat Ilog.is-(;cosraI'is (nsl?ck
Iingkunga~~),mctoda
historis-arkcoI(,gis,
i
i
nnalisii;
strtiktiira!
(cciniotiha
l i ~ n g s i n ~ ~scrta
a l ) , rcknik-tcknik pclnasaralt kr)~n\)diripar.i\visn(n
I Iasil yang diharapkan sccara ckonoti~i al;nn dapat mcningLatkaii dc\.isn ncgara dnn
pcndapatan mtrsjlarakat hclcnipat. scrta Jiharaphi11.1d a p ~ t i 111cni1igLathaiipongctahua~r
il~iiiaiida11pc~igclaliua~r
Aga~riaisla111Ji I~ido~icbia.
UnluA itu Jalam risct lar~ju~an
(I-lH,RGKK.API {;iXGE clsl)). mahu iiin risci
dibuluhkan adalali dari bcrbagai Jisipli~i i i ~ i ~ uscsuai
,
clcnga~\ rnc.ludr\ ~isc'l yu~ig
dipergunalian dalatn riset itu sendiri.
Contoll-coiitol~di alas ~ n c r u p a k salah
; ~ ~ ~sntu bagiarl dari ltiat I y n ~ l l i s n I l pl.ol)os:~l
rjset Ian-jutan, yang bisa dimulai c1al-i rise1 penclaliuluan, t l e ~ i firall
g ~ ~dari
~ prodi~k
risetnyn.
D. Unsul- (Ian Bobot PcniI;~i:lnI
---.--.- .---
-. . ... -. - - ..-
Disampaikan pada Lokakarya I'cnclitian dan I'cnyabdion Ick!larig sillji'ktil:
[JSLIILIII l)c~lcIitia~~
s c j 8 t ) ~ ~ i l ~l li ~d :z~~IkI ~ ~ I I C ; I I -I IL II )~ ~L II~IL. I LI I~ C I I ~ L I~I ~I i l i ~ i - ~ctik,
:il;~i
scliingg:~ li:~rt~stliliincl;~ri pcrlanynan pcnclilian;
ol~jchyi111g 11e11di1kditclcti
i111
!.:Ins
mcllgii~.aliLc.l>;~cl;~;ipahah
1)aik d:t~i h i ~ ~ . i ~Scl~:~l)
k.
cl:11:111i p c ~ ~ c l i t Ii I ;: ~~ I ~I ~~~ I
mcncobn iln~ukmcmaliami clan r n c n j c l : ~ s k a ~ i ~tlcngan
i ~ ~ : ~ mcricli~i ~ > r i n s i ~ ~ - ~ ~ r i t i s i ~ ~
serla Iinkekat oljck risetny;~.
Karc~in it11 dalnm pembilatnn usulan penclitian, sn~igntmcmlxrliatikn~i t'rth-torraktor ynng iiikemukaknn tadi. Rcrkenaan clcngan itu, makn du1an-r palxrrali ini
dianibil suntu contoh model l'orniat usulnn pcncliliali R U K K , scbiigni bcrikut:
Sudul petrelitial~padn
11~llli111
1~11elitii11l
~i
i ~ l ~ i l ~Siiligsi
i ~ ~ ~sebagai
yai
acuall
yang nienjadi pegangan ntau pedomali clidi~lnniproscs pencli~ian.
I
i
I
dimakstrdknn agar pcr~nnsalalinii yilng ingin diuli~kap pncla suatu
Iiii
pcnelitian, memiliki permasalalian yang jelas sesuni dcngan yang licndak
dicapai.
Nainuri begitu jttdul penelitian tidak sanin dcngsn ~nnsalnh, \valaul~un
~ncncakupmasalnli. Karcnn
it11
masalali p c l . l ~di,jc.liisknn
~
clari clin~inlisis
lcbih Innjut.
I ' C I I : I I ~ ~ ~ ~ I Ij:t\\li~l~
I~
I I C O ~ I . ~ I Ipc~iclilii~~r,
I~
l ~ d t ~ l i()ri1lls
~l~
mcmptlnyai
I
I
I
I I
I ) C I . ~ ~ I I I I>.;III!;
~I
kcpenlingan dcng:~n tlsulan 17cncliii;1n. i \ r i i i ~ y ; ~~ : I ~ I \ \ : I
or^^ s r i I
~ i i c ~ i l cI ~I iI I I l ~ ~)roscs
i
~lcllc~ilin~l.
Gar~.li:~1111 \II~:I L I S L I ~~~7Ic~~ l c ~ i lic~~c!iri
i ~ I ~ i i1;11.1I)L'IJcI'~I~>~I
(tiln): mnkn ~ ~ l l a n g g t ~ji\\vab
ng
~ ~ r o g m nI>insa
i
clisch~it scl)ngni
l.3ila i1st1It111
pc11cIiIit111b~1-11pati111,
l ~ i t [ ! i i ~I
OI'iIIIs
.
.
I ~ C ' I I ~ ~ I ~ I
i ~ ~ l d i t kLI;II;IIII
~ ~ ~ i 111crrriliI1
~
anggotn lim mcrnpi~nyr.~i
kcmnml>i~anbcr\larinsi, scsuni cI;\lam bicl:~ngn~,a
~ ) C I I ~ : I I ~ ; ~ I ~ S ~ S ,\;c~-ilikasi,
111nsi1ig-~~~asitig.
Scl~c~.ti~ ~ c n r b u ; ilrstl.illilcii,
~t
pcngklasi likasi dan scbagainyn.
Adcrt~i;lsalaIiatitndi. U c ~ ~ g n tlcli~ikin~i
n
tlinka ~~in(ci.i
pciiclilian,salnli
I
xalunyn
bisn
sqiil
h t ~ k i ~ crirt
i~
1lcngnt.1 mn>i~l;l~
2. ribst 1 x l i
I l : ~ l ~ l ~11~1tIi111
ii
~ ~ t l ~ I i I i i ~\ t I ~~, S I G
bct~littlsi
I ~
~
~ i ~ i k~~ gl . i ~~t iig kj.i\tlg
~\
IIICIII~CII
gnnibaran ritigkas - - inlisnrinyri sqja dan Ico~ii~~rchctir;iI'si~niI'ik;tri~i
!i(~nscl>it~iii
di~riusuli~ripctl~li[ii~tl
yatig diiijilkn~i.
I
r
k
usuli\n ~?c~icli[iilnm~-miiitt pcnyi!ji;~n. !
;I
!
1 i 1
I>~I;IL;II-IG
~ ~ ~ ~ ~ i i i ~I~
X I Ii C ~I I [l ~ i~ I \I I l~ ( ~1)i 1~ h~gl111:1ii11
~ i
l i i ~ ~ pi lc t i c l i ~ i di1li1111
i~~~ I I C I ~ \ \ ) ~ ~ ~ I ~ I I ~ [ I ~ I I ~ .
( c ) ~?c.rn:~kn:~:ln
kri~is;clan (
iI
1 mclotloloci
\;itis : I ~ ; I I I
I . I ~ ? ~ I I I ; ~~L1 1; 1I lIiIi L
linsil- liasil pcnclitian, kcsinipulnn scmi~iardnn cliskusi ilmiali maul>un
~iienclapatlanclnsnn hcrl>i.j:lk ynng Icl,ili kokoh
3.2. 1tt1;111g
1 ,illg~alns-batas ~>cnclitian.
~~~cliu~!it~l;
kcpclll:l
s~latilkcatlaan ynng iitlak bisa c l i l ~ i l ~ c l ; ~cliilnin
ri
~~cllclitian.
l:~t;~s:~~~
ynng scring dilinclr~pinicnynngkut tlu:~ linl :
) kctc~.l?nt;lsnni.tlnng
( :I
lingkup kajinn ynng tcrpnkscl dilnkuknli liilrcnn alnsnn
.
.
-
(Ian tckliik ~)cnclitianntnill?iln knr-cnn I;!k~or. !O;I:.I!!; :
1 1 1 1 1 1 I l l i l k l l l l i
~ C I > C K ; I > ~ ; I I !a112
I
l
l
;II;I?;;III
: I>
~~r'osctlurnl
) l I I I I ~ ; ~ I ~
I
I k ~ g i i ~1111
i~
IIICIII[I:I~
I)id:~lig ~ a 1 1 gclik:~-ji
. .
i 1 I i ~ t 1 cii[cI~il ; I ~ ; I S l ~ ~ ~ \ ~ l i i i i ~ ~ i
tcrclahulu yang di~clusuri,tilljailan atas I\cl~i~stak:!ali~limn!isi~clkan
:\gal'
. .
ri~lnk tcrjatli ilirl~likasi pc~ic'l~tln~i,
~nclninkn~iIchili rncli~al.i~llk c l ~ a ~ l n
I i ~ ~ I ~ i ~ nantarn
g a n liasil tinjoban kel)ilstrtknan cltl~gunkcrangka Iionscl,ii~al
yniig dikcmbangkan perlu dilxrlihntki~ndc~lgnlijclns.
4. lr\knn st~atu cnrn kcl-j;~ ynlig bcrsistc~ii gtltli1 ~iic~nudalika~l
dnla~ii
pclaksanaan penclilinn, unluk
rncnc1.i t:~rgct !:any
ditcliluk;~n. Dalani
mctodologi bcrisi [entang :
5.1. I'critlck:il;ir~ yiing
tlil):lliili
, dal:~rn usul;~npcnclitian . scsuai dclign11
judul usul l~erlclitia~i,irii di~liaksudkn~iagar ~ncmudnliknri dalnln
mcngnngkap ~~ermasnlalian.
5.2.Konsep (Ian tlcfinisi kcrj:~,mcmunt alur pikir dl111~ ~ c ~ i j c l ayarig
s;~n
diperlitkan apnbiln dipikirkn~iaknn mi~ncul~~crbcdanti
pcngcrlian alnil
kckurang-jclnsnn niaklin scantlai~lyaI~nlasa~i
it[[ ticlnk iiibcr-iknn.lsiiI:\l~
vnng 11ulu c l i l x r i hatnsnn ialnh is~ilnli- - ist~lall!,an:
~c~.~LI\)LIII~;~I-,
cic~ignnkonscp- konsc~?llokok ialah jik:: istil;~Iiit11 ~crkaitcrxt d c r ~ ~ : l , ~ i
I ~ ~ ~ I s ~FilIlg
I I ~ I i Il i~l ~ l l l i:1l;111 \ ~ ~ l ! ' ~~i>lC~I ~I L~ ' ~ I I I ; I I I .
l
l
~
i ki i t
d b c r i k ~ iI
I I ~ C II
I
l i l c l l ~ .Ilcli~iisi
kcria adnlnli ynng diclasnrkan atas sil>t-sil*i~lIiill \.nil2 diclcl'i~ii~iknn
yallg
dnpnt dir~niilli.Sccaril [idilk I a ~ i g s i ~ ~clcl'~riisi
lg
kcl:j;~ i t i t ;tkail
11icnnn.jukalnt pengaml~ilclal:~yang cocuk iligl~l>;~k;~ll.
( ~ o ~ idc'i'inisi
t~l~
kcria dari vnriabcl "fungsi talo Irnclisional" ialali scbng:~isiliibol ynng
mclil)i~ti struk~urkcliiasyarakatnn (SK), clio~iclmi (El, kcl,c~.cayn:~n
(KN), dnn kcschatn~i(KS), liliat In~nl>irnri
kcl.n~igknkor~scl,[t~nl.
pc~iclitian~iicstiscsuai dcngari obyck y a n s clitijt~,c o ~ ~ i onp::hil:l
ll
yang
Scdangknri tckrlik pcngi~llil)illa~r
rl;ltn
dnn k:!jian
S C S L I ~clcrlgnl~
I~
i~si~lnri
pcriclitinrl
yang aknn dilakirka~i, ini bisa
\vn\vaiicara, ~xrignnialo~itcrlibal
( . ~ ~ / o \ I)trll),
v
mclalili obscrvasi,
,/ill/
l ~ t r l . / i ~ . i l ~ t i rt lri~~ l i
sebngainya. Tctzrpi yang paling penting adalnli bnli~vnkcscmila teknik
I I C ~ ~ U I I I I tl:dn,
IU~
bisn mclijnring sccara i~iformnsibcrkcnii;~~~
cIc1ig;111
y;lns tli;!iil!i;~n.
usillan ~>c~lclilian
5.4. 'l'cknik 111l:llisis1):11:1, pcl~lilillalijellis an;~lisisdaln sallgal dilclllirknll
olch jcnis daln yans cliki~nil)i~lkali
clclig;~n icli~l)I~crol.icn~nsiIILICI~I
tu-juan yallg Iicndnk dicnpni pnd;~i~sulal~
~>cl~clitinll,
a tail hipotcsis
yang Iiclidak dittji.
~ . S . P ~ I . ~ I ~ S : ~ I R I(la11
I ; I I II , i ~ l l it x i
IP;it:l,
cl:~lnln l~al ini ynng mcsii
dikemuknknn ndalnh, antarn ~~crmnsnlahnnynns diiijit!;nn dcngan
~~embntasan
data Ilendaknya sink roll; scliingsa liasil ~ x ~ i c l i [ iIcbili
a~~
terrokus scsi~aidengall tiljuannya.
Penjclasa~i yalig ukurat tcrltallg karnklzristik pol~i~lasipenzlitian
sangat pcnling clilakukn~i,ini cli~nnksuclki~n
agar ~jumlnlisall~l>clcia11
cara ~~engambilann\.a
dul7at ditcntuknrl sccnr;i tcpnt. -l'i!juannya inla11
I,. dalsm arii
agar sampcl yang clipilih bcnar-licnar scl>rcsc~iia~i
nicnccrminknn kcndilan pol~ulasinynsccnrn ccr~iint.
5.7.l'cncut~;i11I);~cl-ilhI'crlcliti;tn, Ilcrlclal;ny:i scsrrai ilcngan korlilisi dnn
~>ermnsalalianyang ingin dikcmukakan dnlam nsulan pcnclitian. Olch
knrcna
it11
puiclitian
(Inln~i~i~sulnn ~ ~ c l ~ o l i t i n tlntuk
n:
nici~cntul;nii {lncrall
nics~i
I
~
I
~
I
kilrilktcristik
I I ~
i1a1.r s s i l i k : i .
I11i
6 . I l a n c a ~ ~ g a(llesign)
n
I'cncliti:~n
Dalam usulan pcnclilian ynng mcnyal.rgkul dcngan rsncangan (riesign)
penclitian, yaitu bcrisi tcntang opcrasion;~ll,cndcknla~iclan slrntcgi ya~lgakan
diambil untuk mempcroleh ja\\:aba~~
ntas ~>cr.lanya;~~~
pcnclitian clan ycncalx~ian
tujuan penelitian. Rancangarl periclitian hcritlak~~ya
nic~ijclnskansccara ririci
dan berurutan lahapan ~>cneliti:ln yang akan c1ilakuh;;ln d;in knitnn arita1.a
tahapnn satu dengnn lainnyn.
11iidimaksudkan
akan mcmudnliknn pcmaninilnn ~~cncliii
tlalam mcn~c\nluasi
~>cr.jalanaiiproses pcnclitian. sclniri it11 IiasiI akliir pc~icliiiniibisn clii~crkirnki~rl.
7.
. J ; l t l \ ~ ; \ l Iicgi;lt;~n
I'adn baginn ini dalnrn irsulail pcnclili;i~isuil;~li11isn clil>ci.Lirahar~.\ \ a L i r ~!.iiiis
.
,
~ I i b l ~ ~ ~ ~agar
I l k i !icg.ii~~i~ri
~~i
I?CI~CII\I~II>
cll11>i11 > ~ l ~ > i I ~L -i I ~ ~ I IX~I L ~ ~ I
\\~I!\~LII~!~I.
i ~ ~ l L \ ~ i yIi ~
\ ~ I I ~ ~ ~~ ~
; ~
I II III ~~LI CII I III >, L I ~ k
I ~c i i c l i ~ h ~ ) c ~ ~ ~ l i ~ y ~ ~ ~ ~ ~ ~
Kcct~t~licliscbal~ki~~i
pcncliti scperti
~ C I ~ C : I I nlniii.
~CI
bnik yang tlis~l)al~ki\n
olc.l~i ~ l ; ~ rit11
n 5c.ndii.i ; I I : I ~ I
b c ~ i c a ~yang
i : ~ disclxhk:~~l
nlcli ~ii:~llusia.
8.
Biayi~(I;III 1linci;lrl Bi;ly;~
Diaya yang dibuti~lilia~ih ~ ~ i t l ~ l i discsuaiknn
~iyt~
tlc~lgnn tillghat kcl~i~tiili:~ri
clalam proses penelitian di lal>ang;~n,ulch kzrren:~ill1 clalani i~snlnnpcnclitian
terdnpat 4 (enipat) koriil~onenbinyn, yaittr : ( a ) gaji/
i11>~1li,(
b ) balin~i:( c )
per-jalanan, dan ( d ) lain-lain.
I
l
1xr111:1salal1an
pembangnnan pacla masynrakal nsli-ll-adisional di Kcl,itlnua~iMcnta\\-ai Sumntcl-n
13arat, d a ~ Dayak
i
di Knli~ii:t~lta~i
D:II.;I~.
13:11.ili:~sil~x~igatn:~l:~n
I~cl>cmp:~
k1a11yatig
nicmcnulii
I ' L I I ~ L I S i b c r ~ ~bIc~i\a\\xi.
t
cli [ c ~ n i ~ k i ~~cj:\l:\-gc.j:~l:~
ti
>.:11jg s:~I~s:I[
dilc~i~ntis
daIi1111 I X I I ~ \ > ~ \ I ~ ~ L~ LI II M
I I I' I~\ I
[.t~.iil.
. I C I I I I ~ ~ ~ ; I ~ ~ ~i ~l iI ~I l uI I~\ L~I S > : I I ; I ~ ; \ \
>ill12
Iaynk.
I'cmhangunnn
ynng I ~ c r l : ~ l ~ g ssclniiin
i~~~g
i i ~ i
cfilnksa~~;lkai~
tli
I ' i ~ l n [ ~Sit~ci.[~[
hlc~itnwni I c \ v ~ ~ .j:l111r ; I I ; I S - ~ C ~ L I ~ I S L[i1111>;1
I~II~, IIICI~~~~\IISCI.
,1i1li11.
[ ~ I L ;\I;I\\~I!IIII
tiiasynraknt asli (trudisio~inl).Ko~idisi!';lng dc~niliian~~ictiiit~lculkari
gcjal;~-gc.j;~l:t
nntara lain : ( I )
iidak rlim:lnI;l:ttka~i~i>.ripcrnilglint talanan Iiitliip bl~clit!.;\
mnsyarakat asli- (tradisional) dalam pcrnbang~111:111
diantaranyi~ adalal~ Into
tradisional dengan b c r a g ~ i imotil'nyn t i ~ c r i ~ p " kI>aIirisa
i~i
rupa scbagai \\.nhi~~ia
kotnu~liknsi Icwnt
s
I
tn~lda-tn~lcl:~
gi\~lll>i~r
kcl~ercayaan, ckono~iii, kesehatnn,
tancla
kcnal
k
k~~\li~sy;\~aki~ti\~\,
kctcra~iipiIn~l,kcl)in\\;:~ian
seseorang (prot'esi) dan dckorasi tubuli; (2) dun sctcrusnya. .. ..
Kata kunci dalam ~~roblernalik
tcrscbi~l,adalah ~~etnbangi~nan
!;a~ig tlilcm:\tis,
:111tarak e k ~ ~ a s apcmcrintali
a~i
dc~ign~
~nasyarnknt
l
asli ([raclisiot~al).
I'roblemnlik ya~igclikcmukaka~i ~iicl~gga~iibat-knrr
tcrjatlir~yii " b c n t i ~ r a ~yarig
~"
begitu "dalisyat" , sehitigga ~nestidicarikali solusinyn. Untuk i t u solusi yang
diaiiggap tepat adalilli mengadaka11 rise[.
Untilk itu dalam riset Ian-jutan (t.113, RUlah
I I ~ I ; I ~ ; I I I Ii~i~cIisio~~;~l.
1111 11is;l diti~lj;li~
~ l ; ~ cI~cl.lx~g;~i
i
kc~iiiski~r:~~i
1):rda iii:rsy:~~~;~ki~t
..
aspek, tet:tpi bila jcli cli~la~ii
i~ic~iiilili
~ ~ ~ ~ o l ~ l ~c!i111
* i i i~ :L ~I L lI i~ kI ~i111g
I
.-si.cgc\ . l>isi~
clikc~iiuk:rki~~i
tclitarlg I i i i l ~ i ~ ~si~nbol
~ g n ~ i I W ~ ; I ~ ; I I i~.;tclisior~nl
I
;;III~ lxcl~iii~y
"l,jiiclii
simbol
Ijuek I'ali--l'ali, Isuck-Isilck Kini-Kil~i"art in!.;^ bisa tliasii~iisiC;;i~i
ICI.~C[?LI~
tidak ~iiemikirkan jnngka pa~!jar~g, ~ i ~ a k ir~iti~k
n
mcngkaji lebih Jaiill dal~at
dilakukan dengan riset la~i.jutanclcngan proclukn\~ascbag:li mc:clzl ).ang ~ i a ~ i t i l ~ ~ i t
bisa dibcrikan kepada iiistansi tcrk:~it scbagai !~cnga~iihilkc\~ijnkan dalo~il
iiicnangani kciniskinan mas!.araknt nclaynn.
Pcnntaan Seni Rakyat G:~mntScbagni Itlcl~titasI%u(IayaKota~ll;~(lya
I'adnl~g
Proposal risct di atas, intinyn [xrli!iil:~n
i r n l ~ i k riic~igirngl;a~,knna s p d
I~isloris,
fungsional, cstetis gainat dnn mei~ginvcnlarisasi i~nsur-unsur scni budayz di
Kotaiiiadya Padang yang dapat digunrikan sebagai pc~idi~kirng~ ~ ; n ~ c ~ n b a ~ ~ g a n
kesznian gnniat.
Utituk rncngu~igk;~pkn~l
1)crO;lgai ; I S I ) C ~)1;11igditcliti, risd
i ~ i i~ii~~~gglllli\knll
111~toda
se-j:~arali,metoda sqjarah lisan, metoda antropologi dengall ~nc~igguniikan
tcknik
observasi, \va\tlnncara, s l w v ball, l i ~ l lpu~licil~a~lt.
Gamat iiierupalian kcsenian >.n~igmcmiliki nkar Iiisloris >,i\ng cukul, kuat di
Kotamadyn Padang. Wnlat~l~un
nda stratu f'nkta yang nicnycbutknn bali\vcl gallint
berasal dari 111i1sikMclnyi~Deli. Ciamat bcrli~ngsiscbngni liibi~randnn tontc.rnan;
dillam bidilng scni tari ga~ii;ilincniiliki tigii raga111 gcrnk baki~,y a i t ~ ~
Mainang Pulau Kampai, Scrn~iil~ans
12: (fan Zapin > ~ \ nkc~iconyn
g
bcpusnt pilcln
gerak tangan dan kaki.
Gamat scbagai kcscriiali rncliiiliki aki~r1lislo1.i~yalig ku;\t. ho~lscpcsrctis dill1
cia11
ur~ltnnpcnyajian tci-tcn111\trlng. 1~cl.bctlatlc~~l=l.;~n
Iic.scliian l a i n ~,cl.luclilcst;~riLn~l
kcunbnngkan, I,aliknl~ c1:11,at cli.j:~clil;ari scl)ag:ri salnl~ s:~ttr idc~~tii;~s
t;oin~li;~cl;n
I'adang clalam bidang kcscnia~l.
Kcsenia~igamat tcrdiri dari scni n i ~ ~ s i scni
k , vokal, scni tali, clan scl~ila\\;i~k,,a112
bcntuk asli~iyascclcrhann nnmun cukil~>
I~crl~cli~ang
u u t u k clikc~iil,an$nn.
at
kcmnsaii galiiat sctxisai scni
Targct kliusus riscl ini ndalali ~ n c ~ n b t ~model
pertu~qukkan. .F-Iasil risct ini diharapkali clapat digunalinn
LIIILLI~ I I ~ C I I I ~ I C I ~ ~ L I ~
idcntitas scni budayn ~nasynrnkat Ilog.is-(;cosraI'is (nsl?ck
Iingkunga~~),mctoda
historis-arkcoI(,gis,
i
i
nnalisii;
strtiktiira!
(cciniotiha
l i ~ n g s i n ~ ~scrta
a l ) , rcknik-tcknik pclnasaralt kr)~n\)diripar.i\visn(n
I Iasil yang diharapkan sccara ckonoti~i al;nn dapat mcningLatkaii dc\.isn ncgara dnn
pcndapatan mtrsjlarakat hclcnipat. scrta Jiharaphi11.1d a p ~ t i 111cni1igLathaiipongctahua~r
il~iiiaiida11pc~igclaliua~r
Aga~riaisla111Ji I~ido~icbia.
UnluA itu Jalam risct lar~ju~an
(I-lH,RGKK.API {;iXGE clsl)). mahu iiin risci
dibuluhkan adalali dari bcrbagai Jisipli~i i i ~ i ~ uscsuai
,
clcnga~\ rnc.ludr\ ~isc'l yu~ig
dipergunalian dalatn riset itu sendiri.
Contoll-coiitol~di alas ~ n c r u p a k salah
; ~ ~ ~sntu bagiarl dari ltiat I y n ~ l l i s n I l pl.ol)os:~l
rjset Ian-jutan, yang bisa dimulai c1al-i rise1 penclaliuluan, t l e ~ i firall
g ~ ~dari
~ prodi~k
risetnyn.
D. Unsul- (Ian Bobot PcniI;~i:lnI