PERILAKU HARIAN KUAU RAJA (Argusianus argus Linnaeus, 1766) DI TAMAN MARGA SATWA DAN BUDAYA KINANTAN BUKITTINGGI SUMATERA BARAT.
PERILAKU I{ARI^N KUAU
R
AJA (AryBia"us
ary6 LiaMcu,1166) Dt
TAMAN MARCA SATWA DAN BUDAYA KINAMAN BTIKITTII\CCI
S(RIISI SARJAI{A BIOLOCT
OLEH
RIANI IERINA
JURUSAN BIOLOGI
TAKIII,TAS MATEMATIKA DAN TLMU PENGDTAIIUAN AI,AM
UNIWRSITAS ANDAIAS
ABSTRAK
't
P€neline tenrang Pdilalo Hiri Kuau Raja (,r/szv,,Ll ,r/eH JinnaeG. I 766) di
Tme M ea Sa1*a .Ln Budaya Kimtan Bukittinggi S@lcd B&t lchrr
dilal*m pada buls Jui 2010. Penssar.n dilallta selana l0 hri d68e lotd
watru konl,( p€nEmat dengd hcw obiek peneliris selama 100 jato Mcloda
ydg disu$ta .itm pdelilid ini adalan mdoila suney doss telnit sde
@pling di ledde (uu Raja ddi pDral 0700-1600 WIB IIsiI Fnelitiu
m€nunjuiltr banwa penlara ndi Kuu Raja lerdin d'j sefrbild aki!i6, )aitu
bergeal sbmyal 38.88%, pada jmlon da 41,06% pad. btLin4 is[nnd eboyat
10,7El. pana jmtan d 31,74% pada b.ti.a , m€nelisit sb yat 21.48% pad.
jdlan ds 17,17 plda b€ti!4 be.sm ebmyal 2,19% pada jantan dan 0.26% pada
b€tiM. matan sebdyal5.01% sadaidlan dd 9,05% nada b€dnA .irun *bmyal
0,22% psda b€lina frmgMp sebmyak 0,59% padajmlzn dm 0,08% pa! bdina.
nengedbmgke eyop sebdy2! 0,660l. pada je&n, du deleks ebmytl 0.39qlo
Dada j tan dd 0,22% pala b€li@ Attivita KBU F€j& di p!ro8luru
nenunujukka kesm d& perH@ de.ee di alm.
Buus,rs's,n
a',ra
(Kuau R.ja)nenpakanburung)anBmemirili
bulu
eyrp
dan ekor yang nanjang densm bnda menyerupai
mau Prdajanrin bulu ekund.r
slap ensat panj g dan dekomtir dcnsM
pola beMma kelatrinear senl
p&da
hih
(Holmeq I 990). Scdsel€n
scdorh0na
l!np! binrik nenyc
Dada
bdina bulu sekunder pada eyat p.ndck dln
pai mall (Ben ond Edward. I 975 )
Di alao. Kuau Raja diremui hidup p3da temuk .n anah di rebpat rcrpcncil
dolm hulan
pada
durffi
rendah dan d@mn beri'ukir pada ketinggian 500 m arau
Iebih CM&lc dan vmus, lt33). Msnuflr MrcKinnon. KaEn
Raja unun
+litrukir
di
huh l.iner
dahmn renda! dan
do Bs
(1192) Ku.tr
hub b€ks
kbanson
h. Di habilatnya, butuie janlan meDiliki
selus 5 8 m: ebagti da ddsy.. ,^s iri bcbds ddri
yane kering smpai kelinggie 1200
doeDh
ieribi terendin
dad. mdtidan mtinspqhon yds jotuh (sm'lhics, I960).
Kuau Raja bie_dikdrli dari su.mnya yang nyad4 dan khai SnaE Kuau
R.ja mcledak-ledal dengd .ada
nedyebrbkan spcsics ini
dihri .adt
bunn8 ini berukunn b€sar Sum
c
da b€rbunyi ku-wau
,
r{al inillh
Kuau R4a. Pe.ambanan kae Raj!
d&orcnais
ditel@kd deng jsl8 l5 30deiiktbub ka.
.l.bih panjans Golmeq 1990). Menunt smylhies (1960), burung jantan
bc6usB
ke6 drn
dikftnalan
nyaing untuk menc
burun8 janbn hidup
Kuau Raj. hanya
kcmampuan
h€rlri taig
i
akan
rdmd ahu paengannyo. Hal ini
solilcr
bie Grbdt
sangat
yang
baiL
pada
jaral pendeL nmun nrcnrilili
Kemampuan
rmpat kerilta menghindei musuh ahu mencdi
ini
posgti
dil
sr
ukan untuk h€rpinddh
kawir {Sibley, 2001).
selain dcn8d bqlari Kuau Rrja juea dapar heDindah rcmpat dcnsan nctotrrxr
Burung Kuou Rnja merupakan
tuna idmtihs d.eah sum.lch
rr
Bdar
(Kepulusn Mcnreri Dalom Negcri Nomor4B Tanun 1939). Di r,doncsj4 blrmg ini
dilindunei oleh PP No. 7 dtu 3 Th. I 999. ScdeEkan mentrrr jUCN Rcd Lis!, heran
ini diEolo0gks ebag-ai hews mcndcknti
lemm
d
{Birdtitc ldcndio.at, 2009) Hrt ini
rrcantum dalm Appcndi!
dikarcnal pei.mpila
lI
Kuau Raja
CTTES
yeg meneik
d
drrdh
Sumotcm,
buruna
iri p.rlu diles&rikan drn dijaga kcbchd,anya.
Fnah (Nerr
Raja reldh ditakukrn di
Bud.ya Ktnanho Bukirin8si SumateF Baiar.
yea
ada
di
Sumatem
reatcned t)
,1, t992)
Lok6i ini rlrtelak di
Brht dm rnua di
L,ntrk nu,
Tamu Marga saNa dd
Cubadak Bungkuk Bukininggi Sumarem Banr dan metupakar
binatans
h
p.nyebahnnya lerbabs pad3
Kalinanb!, dan Mataysi! (Mac(innon dr
(onsnrsi er siru Kuou
't
arss Bukit
eru sruny! kcbun
rndonesitr (yutius, 2OO9). Di
demh konseflasi ini Kuru Raia dikandangkm bcnada 16 ckor Batar lambi
(St4?t'petia bitorqnlo). t.tat ini dip€rkiEkd nengangAU ahiviB Kuu R0j0
)Mg ,ula h'duodi .m|€r
Sebelumnya
bi
Erpencrl.
pt.eliliu
nalang $d.n p€mah
d
isnlang tingkan l.ku burunS Ga|ifomes di kebun
ilakukan oleh Annnsj an
(
r
93
6) redtrdap Ayam
Hul!.
|ii,u
(Gu.4r rd4a). Hasil p€neliti Anrinsjah (t936) ncnceDut€k n bahla di kcbun
binal1ne
Aym Huhn
b€.isliDnrt daripada
Hijeu kumng
b.nkivibs
pcnelida! ienbng ringkah latunya di
attif karetu buruis te^ebur lcbih banrak
Khusus Kuau Raja
'ca
lonsesNi
b.tM
Fmah dilokuk
bahkon dah di tapaigan
seat
sedikn. Ilnluk itu, p.rlu dilaklkan penAmahn terhr&p rEilaku hari& burung
XLau
Ra.ddilnal V4d sd\.
oan
ALJIi \iroiDlB t.i TAi
Oiripcnclirian ya"g relalr dilrtukd lshadip pcrihkn
h
R$
irn K'dn
di Taman Marga SaNa Jdn Btrd.]a Kinantai Bukininegi Su rxletu
dapat
L
(,1
.rrflr)
Il$ . malr
di!mbil kesimDUhn scbagai bDrikur:
Akirnas bbinyak Kuau
Raja
janbn adalai
akr
vila\ ber8enk
viii!
iR.l13%
(ianian)dfl11.06% (bcrina), kcrnud:an diikuri olch artivibs i$inha! 30,79%.
limirn) Jrn ll.747o (belins), ak'vnas 'ncnclisik 2l.rl8% lian6n)dan 17,17%
(lEtina), dan aktiviras makai 5.01% (anran) d'n e,05% (bctm) Akrivihs
lainny. yang rclatilr€ndah ditlukan rlch
Ku
Rria adr dh rlitivius bersurr
yriltr 2.19% (jmhn) d0i 0.26% (berina). aktivltas meneenba gkan eyap 0.66%
(ja
dn),
.rri!irns
niensuap 0,59% (imlan) dtu 0,09% (bctina), altivitas
0,22% (bcri.a) dan akrivids der'ekasl 0,rr%
kiirirtrs qoninik
2.
d$ sckn'al
tidak
Cd4 dri
rcrin.ti slama
miruh
0.22% lli.rin:4
pcngamar.n.
Aktivitd KLru Rajr paling Lma irhh r[iivibs isrirrhxr vrirtr.10,43,; lrrnlin)
dar 41.93% {betina), k.mudian diikuti.lch rltivibs bergc.ak ]1.69%, (jantan)
d&
12,41% (belina). akriviras mcid
isik
17.53o/o
(iutan) dan
drn i*rivitrs makdn 6,,1r% (janlan) dai t,2% (bclinr)
16.2a% {hc(im),
Akivir$ l0iniya yuE
rcl.tlfscbcntardilakukan oleh KL'du Raia adllah akivnas bctsuan rairu 2,06%
(jantan) drn 0.26% (b.tin.), .krivitas ncn8cnbangke say.p l.l5%
ikiivids me'guap 0.06% (janEn) d.n
0.01%
iranb).
(betii.). xkivnas hintrfr
(berina) tlan xkrivil.s dDlakasi0,03%(imkn) dm 0,02%
(hdin4
0,21%
NtnM.l-
Obvnatiotul
1973-
Itdj
oJ
Eeha,iol: sdnpting Methorlt
Unir6lt!
Arinnsjah, D. 1986- Studi Pdilak! Aym Huan llijau do Ken""gln'"
Peneclolmnya Di Tum Nsional Sslud. .lawe TimuFRE. ,,/e/D
Balwan National Park.2(l):4 5-
Bc'! rr. tud C.D. Ddwrd. 1975- A Fiel.l Guide To lhc Rit.b oJ:tnnth
willim Collis Sons ed Co Lld Clsgov CEal Britain.
BirdliL lntedaioml. 2009.
Bidlife.ore.
20
Mdt
Specias
2010.
la.tsheel: ,4r8zn?,ar
' rnt
isj.t.
mgt, htp://w,
Cdpbell, N.A., B.R Jmq dm G.M. Lw€nca 2004. ,4irldgr. Fiisi V lilid
E ldgga. Jrlarla
Delacout, !.1941-
Bit6 oIMalayi,.
Tnc
MeMills Comp y.Nw
3
York.
Dcl Hoyo, t. A. EUio! dd J Stg t^1. r99a. Eahlb@k ofThe Bn^ ofThe Wo rl
Vol. 2. New Wdld l,uttua to GtiruJn'l lynx Edicions B@don4
ed
R.E. MilLt.20A3. zon and wild
Saundeu An Inprinl et Ehevid. Pbjladelpie
Fowlcr. M.E
AniMl Me.licinc. FAisi
5.
Hemow. J.B. 1989- Suatu TDjaua Tefiadap Kanekmsmd J€nis BU A dan
Petrenya di Hur Linduns Bukit Sochdto, K.limerrn tinu. M?d,
Konse as i. 2(2): 19-32.
Hotmes,D \99o. The Bn^ ofsutunerd and KalinMran. O\fotd U.ivcEity Prc$.
lsladd. S. Setlainenn, Aned4 ds R H. lmd 2009. Pensmh Kepodaun
(mdae t€rhada! Perlunbuld dr Pqjlalu Aym W@ns-Teacma
DM. JITY. I4(l):
KetutM
19 24.
Med€n Dalm Negen- 1949. PedaM
Fatna D@tuh. Norct
44.
Lehnet, P.N. 1919- Hunlbaok of
lwtawn
ldenritas Flora
de
!.k{raEtholqi.al M.thod. Cllnad STIM PGs Ncw
R
AJA (AryBia"us
ary6 LiaMcu,1166) Dt
TAMAN MARCA SATWA DAN BUDAYA KINAMAN BTIKITTII\CCI
S(RIISI SARJAI{A BIOLOCT
OLEH
RIANI IERINA
JURUSAN BIOLOGI
TAKIII,TAS MATEMATIKA DAN TLMU PENGDTAIIUAN AI,AM
UNIWRSITAS ANDAIAS
ABSTRAK
't
P€neline tenrang Pdilalo Hiri Kuau Raja (,r/szv,,Ll ,r/eH JinnaeG. I 766) di
Tme M ea Sa1*a .Ln Budaya Kimtan Bukittinggi S@lcd B&t lchrr
dilal*m pada buls Jui 2010. Penssar.n dilallta selana l0 hri d68e lotd
watru konl,( p€nEmat dengd hcw obiek peneliris selama 100 jato Mcloda
ydg disu$ta .itm pdelilid ini adalan mdoila suney doss telnit sde
@pling di ledde (uu Raja ddi pDral 0700-1600 WIB IIsiI Fnelitiu
m€nunjuiltr banwa penlara ndi Kuu Raja lerdin d'j sefrbild aki!i6, )aitu
bergeal sbmyal 38.88%, pada jmlon da 41,06% pad. btLin4 is[nnd eboyat
10,7El. pana jmtan d 31,74% pada b.ti.a , m€nelisit sb yat 21.48% pad.
jdlan ds 17,17 plda b€ti!4 be.sm ebmyal 2,19% pada jantan dan 0.26% pada
b€tiM. matan sebdyal5.01% sadaidlan dd 9,05% nada b€dnA .irun *bmyal
0,22% psda b€lina frmgMp sebmyak 0,59% padajmlzn dm 0,08% pa! bdina.
nengedbmgke eyop sebdy2! 0,660l. pada je&n, du deleks ebmytl 0.39qlo
Dada j tan dd 0,22% pala b€li@ Attivita KBU F€j& di p!ro8luru
nenunujukka kesm d& perH@ de.ee di alm.
Buus,rs's,n
a',ra
(Kuau R.ja)nenpakanburung)anBmemirili
bulu
eyrp
dan ekor yang nanjang densm bnda menyerupai
mau Prdajanrin bulu ekund.r
slap ensat panj g dan dekomtir dcnsM
pola beMma kelatrinear senl
p&da
hih
(Holmeq I 990). Scdsel€n
scdorh0na
l!np! binrik nenyc
Dada
bdina bulu sekunder pada eyat p.ndck dln
pai mall (Ben ond Edward. I 975 )
Di alao. Kuau Raja diremui hidup p3da temuk .n anah di rebpat rcrpcncil
dolm hulan
pada
durffi
rendah dan d@mn beri'ukir pada ketinggian 500 m arau
Iebih CM&lc dan vmus, lt33). Msnuflr MrcKinnon. KaEn
Raja unun
+litrukir
di
huh l.iner
dahmn renda! dan
do Bs
(1192) Ku.tr
hub b€ks
kbanson
h. Di habilatnya, butuie janlan meDiliki
selus 5 8 m: ebagti da ddsy.. ,^s iri bcbds ddri
yane kering smpai kelinggie 1200
doeDh
ieribi terendin
dad. mdtidan mtinspqhon yds jotuh (sm'lhics, I960).
Kuau Raja bie_dikdrli dari su.mnya yang nyad4 dan khai SnaE Kuau
R.ja mcledak-ledal dengd .ada
nedyebrbkan spcsics ini
dihri .adt
bunn8 ini berukunn b€sar Sum
c
da b€rbunyi ku-wau
,
r{al inillh
Kuau R4a. Pe.ambanan kae Raj!
d&orcnais
ditel@kd deng jsl8 l5 30deiiktbub ka.
.l.bih panjans Golmeq 1990). Menunt smylhies (1960), burung jantan
bc6usB
ke6 drn
dikftnalan
nyaing untuk menc
burun8 janbn hidup
Kuau Raj. hanya
kcmampuan
h€rlri taig
i
akan
rdmd ahu paengannyo. Hal ini
solilcr
bie Grbdt
sangat
yang
baiL
pada
jaral pendeL nmun nrcnrilili
Kemampuan
rmpat kerilta menghindei musuh ahu mencdi
ini
posgti
dil
sr
ukan untuk h€rpinddh
kawir {Sibley, 2001).
selain dcn8d bqlari Kuau Rrja juea dapar heDindah rcmpat dcnsan nctotrrxr
Burung Kuou Rnja merupakan
tuna idmtihs d.eah sum.lch
rr
Bdar
(Kepulusn Mcnreri Dalom Negcri Nomor4B Tanun 1939). Di r,doncsj4 blrmg ini
dilindunei oleh PP No. 7 dtu 3 Th. I 999. ScdeEkan mentrrr jUCN Rcd Lis!, heran
ini diEolo0gks ebag-ai hews mcndcknti
lemm
d
{Birdtitc ldcndio.at, 2009) Hrt ini
rrcantum dalm Appcndi!
dikarcnal pei.mpila
lI
Kuau Raja
CTTES
yeg meneik
d
drrdh
Sumotcm,
buruna
iri p.rlu diles&rikan drn dijaga kcbchd,anya.
Fnah (Nerr
Raja reldh ditakukrn di
Bud.ya Ktnanho Bukirin8si SumateF Baiar.
yea
ada
di
Sumatem
reatcned t)
,1, t992)
Lok6i ini rlrtelak di
Brht dm rnua di
L,ntrk nu,
Tamu Marga saNa dd
Cubadak Bungkuk Bukininggi Sumarem Banr dan metupakar
binatans
h
p.nyebahnnya lerbabs pad3
Kalinanb!, dan Mataysi! (Mac(innon dr
(onsnrsi er siru Kuou
't
arss Bukit
eru sruny! kcbun
rndonesitr (yutius, 2OO9). Di
demh konseflasi ini Kuru Raia dikandangkm bcnada 16 ckor Batar lambi
(St4?t'petia bitorqnlo). t.tat ini dip€rkiEkd nengangAU ahiviB Kuu R0j0
)Mg ,ula h'duodi .m|€r
Sebelumnya
bi
Erpencrl.
pt.eliliu
nalang $d.n p€mah
d
isnlang tingkan l.ku burunS Ga|ifomes di kebun
ilakukan oleh Annnsj an
(
r
93
6) redtrdap Ayam
Hul!.
|ii,u
(Gu.4r rd4a). Hasil p€neliti Anrinsjah (t936) ncnceDut€k n bahla di kcbun
binal1ne
Aym Huhn
b€.isliDnrt daripada
Hijeu kumng
b.nkivibs
pcnelida! ienbng ringkah latunya di
attif karetu buruis te^ebur lcbih banrak
Khusus Kuau Raja
'ca
lonsesNi
b.tM
Fmah dilokuk
bahkon dah di tapaigan
seat
sedikn. Ilnluk itu, p.rlu dilaklkan penAmahn terhr&p rEilaku hari& burung
XLau
Ra.ddilnal V4d sd\.
oan
ALJIi \iroiDlB t.i TAi
Oiripcnclirian ya"g relalr dilrtukd lshadip pcrihkn
h
R$
irn K'dn
di Taman Marga SaNa Jdn Btrd.]a Kinantai Bukininegi Su rxletu
dapat
L
(,1
.rrflr)
Il$ . malr
di!mbil kesimDUhn scbagai bDrikur:
Akirnas bbinyak Kuau
Raja
janbn adalai
akr
vila\ ber8enk
viii!
iR.l13%
(ianian)dfl11.06% (bcrina), kcrnud:an diikuri olch artivibs i$inha! 30,79%.
limirn) Jrn ll.747o (belins), ak'vnas 'ncnclisik 2l.rl8% lian6n)dan 17,17%
(lEtina), dan aktiviras makai 5.01% (anran) d'n e,05% (bctm) Akrivihs
lainny. yang rclatilr€ndah ditlukan rlch
Ku
Rria adr dh rlitivius bersurr
yriltr 2.19% (jmhn) d0i 0.26% (berina). aktivltas meneenba gkan eyap 0.66%
(ja
dn),
.rri!irns
niensuap 0,59% (imlan) dtu 0,09% (bctina), altivitas
0,22% (bcri.a) dan akrivids der'ekasl 0,rr%
kiirirtrs qoninik
2.
d$ sckn'al
tidak
Cd4 dri
rcrin.ti slama
miruh
0.22% lli.rin:4
pcngamar.n.
Aktivitd KLru Rajr paling Lma irhh r[iivibs isrirrhxr vrirtr.10,43,; lrrnlin)
dar 41.93% {betina), k.mudian diikuti.lch rltivibs bergc.ak ]1.69%, (jantan)
d&
12,41% (belina). akriviras mcid
isik
17.53o/o
(iutan) dan
drn i*rivitrs makdn 6,,1r% (janlan) dai t,2% (bclinr)
16.2a% {hc(im),
Akivir$ l0iniya yuE
rcl.tlfscbcntardilakukan oleh KL'du Raia adllah akivnas bctsuan rairu 2,06%
(jantan) drn 0.26% (b.tin.), .krivitas ncn8cnbangke say.p l.l5%
ikiivids me'guap 0.06% (janEn) d.n
0.01%
iranb).
(betii.). xkivnas hintrfr
(berina) tlan xkrivil.s dDlakasi0,03%(imkn) dm 0,02%
(hdin4
0,21%
NtnM.l-
Obvnatiotul
1973-
Itdj
oJ
Eeha,iol: sdnpting Methorlt
Unir6lt!
Arinnsjah, D. 1986- Studi Pdilak! Aym Huan llijau do Ken""gln'"
Peneclolmnya Di Tum Nsional Sslud. .lawe TimuFRE. ,,/e/D
Balwan National Park.2(l):4 5-
Bc'! rr. tud C.D. Ddwrd. 1975- A Fiel.l Guide To lhc Rit.b oJ:tnnth
willim Collis Sons ed Co Lld Clsgov CEal Britain.
BirdliL lntedaioml. 2009.
Bidlife.ore.
20
Mdt
Specias
2010.
la.tsheel: ,4r8zn?,ar
' rnt
isj.t.
mgt, htp://w,
Cdpbell, N.A., B.R Jmq dm G.M. Lw€nca 2004. ,4irldgr. Fiisi V lilid
E ldgga. Jrlarla
Delacout, !.1941-
Bit6 oIMalayi,.
Tnc
MeMills Comp y.Nw
3
York.
Dcl Hoyo, t. A. EUio! dd J Stg t^1. r99a. Eahlb@k ofThe Bn^ ofThe Wo rl
Vol. 2. New Wdld l,uttua to GtiruJn'l lynx Edicions B@don4
ed
R.E. MilLt.20A3. zon and wild
Saundeu An Inprinl et Ehevid. Pbjladelpie
Fowlcr. M.E
AniMl Me.licinc. FAisi
5.
Hemow. J.B. 1989- Suatu TDjaua Tefiadap Kanekmsmd J€nis BU A dan
Petrenya di Hur Linduns Bukit Sochdto, K.limerrn tinu. M?d,
Konse as i. 2(2): 19-32.
Hotmes,D \99o. The Bn^ ofsutunerd and KalinMran. O\fotd U.ivcEity Prc$.
lsladd. S. Setlainenn, Aned4 ds R H. lmd 2009. Pensmh Kepodaun
(mdae t€rhada! Perlunbuld dr Pqjlalu Aym W@ns-Teacma
DM. JITY. I4(l):
KetutM
19 24.
Med€n Dalm Negen- 1949. PedaM
Fatna D@tuh. Norct
44.
Lehnet, P.N. 1919- Hunlbaok of
lwtawn
ldenritas Flora
de
!.k{raEtholqi.al M.thod. Cllnad STIM PGs Ncw