Hubungan Antara Luas Uat Daging Mata Rusuk Dengan Bobot Karkas Pada Sapi Peranakan Ongole, Sapi Bali Dan Kerbau

D
/
/:

(

((T
I
,

HQセッO@

OOt

HUBUNGAN ANTARA
LUAS URAT CAGING MATA RUSUK DENGAN BOBOT KARKAS
PADA SAPI PERANAKAN ONGOLE. SAPI BALI DAN KERBAU

KARYA IL:\1IAH
SUWARNO


FAKULTAS PETERNAKAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1980

\

.... sebuah persembahan

sebagai r8sa
terim8 kasihku lzepada ayah bunda
serta. .a(}inta

HUBUNG.iti'1 II.NTARA
I,UAS URAT DAGIFG r·jIiTA HJ8UE
PADA SAPI PERANAKAN

DOBOT EARI' .1S
dセ|ngaf@

SAPI BALI DAN

onguセL@

IillRGAU

01eh

S

U iV

a r n

0

D. 13 304

Karya I1miah in:L te1ah
diperiks8 dan disetujui

---


1

(_Dr. Eddie Gurpadi
Pembimbing utsma

(Ir. Sudjana
.
......-.., n。エウセ[ゥI@
Pembimbing
-

-

-..

..

Anggota


--)

(

Tpnggal

II

Karya Ilmiah ini telah dis;idangkan dihadapan sLlatu komisi ujian
セゥウ。ョ@

pada tanggal

4

J u 1 i

1 9 8 0

"


Ketua Seksi Pendidlkan Sarjana
Fakultas Peternakan
Institut Pertan;l.an Bogor

I/!tJQ «'I ) Ir. HarLln Naj;ib )

RING":t,SAN

HUBlmGAF ANTARA
LUAS URAT DAGING MATi, h,J;:,UK djセnga@
BOBOT KARI{AS
PADA SAPI PEHANAKAN O)';'GOl,E? SAPI BALI DAN IillRBAU

Penelitian untuk mengetahui hubungan antara lUas u rat daging mata rusuk dengan bobot karkas, pada Sapi Peranakan Ongole, Sapi Bali dan Kerbau, telah dilakukan
di
RPH (Rum'lh Potong Hewan) wilayah Kota Madya Bogor, dari
tanggal 14 Januari sampai tanggal 15 Februari 1980.
Tujuan dari penelitian ini adalah untuk mengetahui
hubungan luas urat daging m8tR rusuk dengan bobot karkas.

Luas urat daging mata rusuk yeng diamati/diukur ysitu urat daging antar8 tulang rU'luk lee 9 dan tulang rusuk
lee
10 dan bobot karkas yang diukur adalah bobot karkas segar
(Hot Carcass j'Jeight).
Banyaknya karkas yang diukur adalah 125 buah karkas
sapi dan kerbau, dengan perincian : 25 buah karkas Sa pi
Peranskan Ongole jant8n 9 2" ',uah ksrkas Sapi Peranaksn
Ongole betin8, 25 buah kar':"
[-lapi Bali jant;an, 25 buah
kark8S Kerbau jantan d8n 25 buah karkas Kerbau betina.
Sapi dan kerbau yan::; diteliti berasal dari daerah di luar
Bogor, snt:3ra 18in dari Bojonegoro. Madilm, 1'egal, Peka longan dan dari daerah sekitar Jakarta-Bogor. Ksrkas dipot.ang membujur melalui tul"ng punggung menjadi 2 bsgian
kiri dan kanan. Tiap-tiopuagiEll1 dipotong lllel intang di
antara tulang rusuk ke 9 d8n ke 10 menjadi perempat bagian karkas. Karkas ditimbang d81am satuan kilogram dan lu
as urat daging nJ;ot8 rusuk (',iukur dalam satuan ウ・ョエゥュイセ@
kwadrat dengan menggunakan plastic grid.
Data diolah dengan analise regresi dan korelasi se derhan8 menurut Jerome (1957), Snedecor & Cochran (1962)
Sokal &. Rohlf (1969), l'lusa (.lan Nasution (1973) dan steel
& Torrie (1960,1976).
Persamaan regresi yang 」ャゥ、セ|ー。エ@

unエオャセ@
tiep jenis kelamin clan jenis/bangsa ternak sebagai be
rikut :
'1. Sapi peranakan Ongole j.-'ntDn
Y セ@
5.45 + 2.90 X
2. Sapi Pe.ranakan Ongole betina
Y = 11.66 + 3.10 X
3. Sapi Bali jantan
: Y = 50.97 -:- 2.02 X
4. Kerbau jantan
Y = 26.83 + 2.83 X
5. Kerbau betina
Y =-13.78 + 3.85 X
dimana Y menyatakan bobot kaI'kas dan X menyatakan luas urat daging mata rusuk.

Koefisien korelasi antera luas urat dsging m,,'t(1 ru auk dangI'm bobot karkFlB オョエャセ@
Sapi Peran81cSl1 Ongole jan,tan, Sapi Peranakan Ongola betina, Sepi Bali jal1t,m, k・イセ@
bau j'mtan dan Kerbau betina ュHQウゥョァセ。b@
: 0.90, 0.96,

L
0.82, 0.8 " dan 0.87.

K A R Y A

o

II,r1IAH

L B H

suGLlセno@

FAKULTAS

PETERNAKAN

INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1 9 8 0


:WAS URAT DAGING MATA RUSUK DENGAN BOBOT KARKAS
PADA SAPI PERANllKAN Ol-lGOLE, SAPI BAJJI DAN

KARYA

KERBAU

ILNIAH

Suatu Karya Ilmiah yang dibuat untul, memenuhi
sebagian dari sY8rat-syarat untllil: memperoleh
gelar SarjFlna Peternakan pada Falmltas
Petarnakan, Institut Pertanian Bogor

01 ',)h

SUllarno
Ambarawa, Jal'la Tengah

Penasehat Utama

Dr, Eddie Gurnadi
Dosen
Ilmu Produksi Ternak Sapi Dag::'ng Dan Kerja

FAKULTAS

PETERNAKAN

INSTITUT PERTANIAH BOGOR
'1 980

Bismillahirrohmanirrohim, segala puji dan syulmr penulis pilnj8tkan kehadirat Tuh:m Yang 1'1aha Esa, karena dengan rahmatNyalah akhirnya penulis dapat menyelesaikan p!,:
nulisan I

"

Q

i)i:.}-"CU
dLセH「@


Q

0

"

0

D

6

Nセ@

ョャッセ@

ッᄋMセqBGL@



n dap8t mempengcl,:,uhi

De..セIッ「エ@

s u"·
ャオNセ@

rat daging mElt!' rusuk dFm bobot kf'rkp.s, k"rena jenis kel.§!,

tor-f"ktor L3in y:mc m8mpews.,ruhi lues u1'8t cl8gi.ng mElta
rusuk clan bobot karlws ialah ban3sa te1'nek, maur ternak
dan mebnal1 (Y 01,.111:'; ,8t aJ,., 1978; Bowl in@,

.E'!, s},.,

1971::

j

Ferrel et 81.,1978; Peacock et al.,1979 dan Le Van et al.,
_,

1979).

Lセ@

セ@

",-,

"""''''_'

....

セ⦅N@

'--F'-"

2

Tujlwn pOJ:l.ol i-ciiln ini
pnt8rQ
[セXイ@

lU{lf-i ur[-lt 」ャGセゥョeZ@

\L、Nセ@

:',:1::-(;,'":1

l"h, untuk nlcmcIJ):'i Imbun:j8n
J:'U!3U1;: den()\'lD IJO;Jot ャ|Z{NイォセヲS@

pC"'d,3 snpi d,f"'ln lr.ei"bnu, ,S(:rt ....

kirRkp.1l1 produksi
、fQセ[ゥョF@

ャ」N_lGォーセ[I@

QZXャョuH_[lゥセ@

dnI'i
「・NQWL\Zェセゥ@

ujNZイャ[セ@

S.f!.,

'Tlemper'-4

ejonir:-; dSD.

Luas ur8t d8ging milt", r'_Euk (m, ;Lo"ngiss}ll!ll.§. ZエM]ィPiGRNセ@
et [lNャZGQ「ッᆪセAI@

dapat diukur Jcm[;:)n memakai alat plonimeter,

plastic grid berti tik, plEl sb c t:;rid bel"kolom (\Jilson N・セA@
a1. ,1963a, 1963b; Riley

dAn 818t ultrElsonik (Field

.sL., 1965; Heyer N・セエ@
Hiller Nセエ@

."'.1. ,1966,1968

et

.§.1., ,1966,
N・セ@

§L, 1965 d8n Hil.ey

dan Hiller,197o')

1967; Zobrisky et

.§.! .§.1.' ,196 8).

511. (1968) dan I-Tiller (1970) men;Y8t8ken ])8hwa di

antClr!'l metode pengulmrCln ter,sebut tidak terd8pat perbedaan yang berarti da18m till::;kf't lceteli tiEll1nya.
Field .8____1;. UQセN@

(1966,1967) menyat81wn, terdapat hubung-

kan bahwa lUas ur8t
bot hidup.

、XR[ゥョセ@

-

mats rusulr dipen[-';!'lruhi
oleh bo
.

'-'

1!l8kin ber8t bobot

mC'kin bes8r lu8s u ".
ャQゥ」セオーL@

rat dJ".

1962)

9

0.07
0.23

0.39""
HM
0.59
0.58""
0.63""

0.29"
LセNPV@

0.Le3""

-.27"

,·,29"

PNUIセh@

0,53" ..

Lセ@

, 50 ""

·-.12

O. 7LI'" " 0.52"1'1
0.60"1<
O. T;;H"

0.73"" 0.73"1<

j811g 1:Flrl>;:8S

0.75''''

-Dobot l;:arkas

セ@
イセMGU[@

pk

d8ging k8rk3S tE'npa lemak,
= bobot lep.rkas,

r-12; L ",l(hir ", rusuk lee 5; rusuk lee 12
dan lumbm.' terElLhir.
セ@
ppnjRng k,qrkas

Padil tabel 2. diat2s Cole ei:;,

13.1.. (1962)

meny"tilkElU ba,e

rat dpging mElt", rusuk denl9'JIl Dobot lwrkas dan dse;ing karkas tclUPR lemf'k dfm antarq bobot karli:p.s deng8n dpging ka.r.

bel lem.nk punggung memplLnyr::i hubungFlD ypnS
ーッウゥエMZBセ@

dengan

jpng (ypitu bpngsa sapi 'cipe perah) memililci lem2k pung -,
gung y8ng lebih seclikito

r·1A.TEHI DArT I'mh'

Pene1itian di1,kuk.".n eli

dipotons umur,mY:J berasa1
、ーjセゥ@

}Iセ@

pnNELITIAN

I,>:1

(Rum2h Potong Eel-mn

)

d:oerRh Boj one2,oro, ['c,diun,

hui ole11 pemi1iL.

Bali umumnya
ウ・ュオォセ@

un-cuk SApi Y"O"

"LltnUflln;:78

sedDllc."

rusulc Rn-GprA rusuk ke 9 cl;on l:;" '10 dF.ll} bobot k8rkP3 seger.
kセイォr[ZI@

dipotong membujur me121ui tulsn,z

em"9"t bpC-::iPD kprk,'=Is'j
ウ・ィゥョNセᄋP@

clAcing
ュHjエセQ@

menj8di
ーuャQァ[セ@

イオウャセ@

tcrpo-cong

Penimbpngsll dilpkukpn oleh petugAs/pegAwei RPIL

[エイー」ゥョァセG@

」ャ・ョァセ@

pl,-=1stic r;ricl (,qlpt pengu!xur

sptupn terkecil 1 cm 2
tik mewslcili lU8,SAl1 セゥ@

エゥrセ@

lU88,

clengan

kotAl:: persegi atBu setipp ti -cm2 ).

Ilnstik grid 、ゥャ・エウォ\Zセョ@

nurut J8I'Ome ('-1957) '} f;nedecor i\ Oochr-;n1 (1952)

dis--

'J

So'.,-:?l

&

Rohlf (196'1), r'IU,SA dpn NClsuti')ll (1973) cl"m steel 8, 'rorrie

(1960,

セQYWVIN@

HASIL DAN

met" rusuk pad q s"pi dnn kerb8u,

tinggi pulp bo ウ・ュBjNセゥョ@

b F1 han/p'?rtumbuhcm seti8p komponan

tubuh tarnak, skan
ー。、セ@

mengskibatlmn bobot kark8s S,]w:o};in bert"mbpho
TABlEl)

3

. . rャ|Ntセウ@
rャセt|G@

siゥカイーancセ@

セZBG@

0A1(U

Jn
ant8rp
Lu.'>s.. _._uイL、セ@ .. , ._....._. .J),off,il1[S Nat? Rusulc den;;:;8n Bo
x...---.....-_____
...
セ⦅G@

L

E.5?t

kセIMpasNャ_ᄋ@

_L.- Hn..uk pRO." S""pi.. P.O. betin8.

_.

MNセ@

DPlging

15
Dari h8Sil perhitun;;Fln regresi dr'll korelasi yang diュLGQセゥョ@

dFlpstkrm (G8mbl'lr 2.), dFl1)f't disimpu1k8n bl)hv/R

besar

1u88 urat dFlginp; rnl'tn rusul'1 m.'11dn tinggi bobot ォNセイfャs@
Seti8p perbedFlFln 1 cm2 lw's ur"t dagin3 ュfャエNセ@
rusul:
nimbulk,m perbeda.qn dRlniil bobot
HiLl i tersebut?

me·-

sebosFlr 3.10 kg.
ォセイャGウ@

berbed8 dengpn n1.1" i yr'1n['; di tenイョ・ウャセゥーオ@

tukFln oleh NL8H') (N"tionFll l.ive Stock Ilncl 1\1ec>t DOFlrd,1969)
2
ging fliFlt", rusuk 1 cm , ak"'n tetapi hubungE1l1nyn
p08itip.

SRm""SAlTIR

Perbednl'ln tcrsebut rnungkin disebFlbbm k,'ren8

Besarny" koefisien lwrel'lsi (r) Flntnrr lUlls l..'.rl'lt dl'l,"

HublLlJ."l'ln
c1l1tl'rp
Lul'ls UrFlt
D8r:rin'"
lVfFltp
dene;Fln
Bo
セ@
セ⦅@
NセG⦅Ba@
セ⦅N@
t;l ..... BセM@
.... _ ......-..-. ..Rusulc
セ@ .... _
.. __ "-'
........ ⦅セ@
........ _ .....................

............................ ....

.................

• • &.

_

0 - '" ..............

. _...

pot _KprkasE.::"..d.!.:.J38Pi jセ⦅|ANGZョエ・@

,"'"

P",dFl Sl'pi Bpli j""nt",n, pengFlmatan dil"kuhm p,qd'1
bUFlh k"rkFlS.

25

Umur rFltFl ..·rptn 5.18 f. 1.03 tFlhun (dcngan ki

I'erS8m.0F1.n g!.1ris regresi lUl-cuk mengetFthui hu

v
,-. 2 .ッセ@ : : "

Hセ@

",pmb ar 3)
• d eng8n Y
セ@

b a b O'v•

luFls urpt dl'lging met" rusuk (crn 2 ).

(kg) d'1n X

セ@

16
270+
24·0210
180
150セMbot@

KARK1.S
(ICG ).-

'120

y .. 50.97 + 2.02 X

90 ..
60
I

30,"
0

I

jセMN@

10

NMセ@

20

30

4·0

50

LUAS URlc'l' TiJ.S J}:G

イᄋlセN[|@

60

'70

30

RU8UK

HcイNセRI@

90

'100
•..• セM

Regresi Bobot 1';"r1:8S dengnl1 I,u',s Urst D8gine:;
110tl1 Rusuk pC'," .. セーゥ@
Bill i JI'·nt."'L
D0ri hFlsil perhitun;3;an resresi d"l1 korel!'1si 3T '1ng di-

luns urFd; d06ing lTIRt8
Setiap perbedClpn 1 cm

ElPkin tinggi bobo'c
イオウセHGQ@

2

luas urF't

、。セ[ゥョァ@

kr:U7kBSo

lTI!'1t" rusuk menim'"

Ini tersebut meslcipun berbeclf' dengFln nil",i ypng clitentu -

Y"'itu sebesF'r 5.57 kg

ァゥョセN@

ID!:'l,t!:"l

rusuk 1

1 ingkungfll1.

-err?.,

オョGセォ@

セョ@

エゥGセAヲNZォ・ョQー@

lu,'ls 1.1]7>"t
tet8.pi hubung8nnye sByHQセ@

de"
sarna

Sed!'1ngJD'ln besprny" koefis ion koreL> si luF'.s u

rF't d"ging mqtp rus1.1k den 0 pn bobot kprkds : 0.82(P[0.01).

1,(
Lセ@ ..

8P,--QD.t.:J':'.:l_ J.:.セZ|s⦅NL@
..Jl.イLMZセエ[@
QRNqjセゥ@
ゥーセgN@
..ヲセPLZlWNGQ@
bot Karkfls
___ .,,.,,,,,, •• p8dn Kerbpu
••
,........J-: L1'enn
0..-., ."--' , -"'"
h|Nャセカ}_Z@

セ⦅NBL@

⦅セLN@

セN⦅L@

セイHャj@

\1.]\ ⦅セ、\MgNQ_j|Z@

セ@ ,11.. Nセ@ Bg,

セ⦅@

26.83
dan

:.; bOI)(:t

lups

UI';,t;

、_ァゥョLMセZ@

QMZエLセ@

NiGusセ[Zヲゥ@

m"l)r.ill

Seti8p perbeclnp.D 1 cm 2 lU.gs 11':;:'(-",'1-; 、LGZ[イセゥョR@

l)obot
エゥャQァセ@

ュセエLGZQ@

JC:"l.r}:::-:so

.I:'usuk menim. . セ@

1-5

270

210
100
150
BOB 0''11
i|ᄋNセx_ャcゥQウ@

(reG ) ..セL@

2 .. 8.3 X

"'120

90·
60

10

30

60

50

L!-O

70

90.j

100

._-" IJUAS URk.i' ])J'_GnTC [!lATA RUElUl= (01'.'-)

Regresi Bobot

dengr";D 1.,'U88 Ur8t Df1[::,ing
kイNスセX@

it-...,t, YE;J:,bnu 13etinFl ..

20

N_オeZセRp⦅GᆪaイB@

6.,

}Zセ@

s
「ッエNjG|ZBALォセ@

セャMZN⦅@

..pZGBjPQャM|NIセOᄋL@

aャQエSeAセョj⦅ウN@

m;::t0 rU3uk

IセャウNRZ_jyA@

menunjuY';:krn pel-,tnmbi.h"-'n 1)0ウPュMBjセ[LQイG@

イセエZLBャ[G@



ParsmeteI'
Y;'lllg 1)
セ@

、ゥセュャエ@

..................
セ@

...
MN⦅セ@

X
y

Y

Kerbnu
.. " __
セ@

..... ______ ......... __ .... " -...._-'-'--.0'J

2.90

3.10

......
セ⦅LᄋBGM@

no s"
n"

8"

n.,80

JE'nt"n BetinC'
セNBGML@

••. _·__"'-0'_,..... ...,1. L'

X

=;

== Lur.1S UI''lt

セ@

セ@

166,56 163,15
1>8,99 ie5.15
2 .0
0,,-/
3,,2-5

Bobot kprl-;:ps イNG]QエBセXL^@
(kZ;) セ@
2
ct:ginC r:·it0,-,r:

FlRl ini ber3rl;i behvJ!" 1,Cjju pertombahan
mate rusu};:
、ゥィ_Qョ」ャNqgセᄋZX@

dengan 13.ju
セ・イᄋ@

25

17:5,,[.'9 1 - r 56 n c '

\-'-.

|セGZNBL@

:t

600'iO
")
c- • ':;0

:2e[.:,resi

Ci

1/ セZ@

Sobot QNZᄋLセM@

'.,.,' '':':

1:U':-:8 Ul.,;-.t

"

., SS
セャBヲェ@

,,8)

'.-

...................... , ....... ,., .....-..
1)

-

セN@

'1

,::1
セ@

/

" ?'i '16) 01 5 ns

,. ,,0'1

ョLセ@

..

.'

.....

.

/,

n

_.
ns

- - TJ
. 0 . "q-l'

ww

..

:So セッ@

80,,[-)

'.

.. \^oZセ@

118

-'j66" 56

NW

.. 99

ww

ᄋセォI@

,',,--0 ,,0:)

ns

Mセ

C":f'J'I
'lI'tt,'",

.1' •

0r:; .

H'X

:: I

...- ...
セM

」ャGセᄋZゥョ⦅N@
uセ[@^
Gョlヲゥ」セ@
_"_'

,

.1 5

/

r,':'1"\:: iᄋGイN_MセL[@

2) PoOo -- .c)::lJ?i I

II c::
",-.J

,- 'j

」セ@

.,:-::

ZGNQセu@

NQZᄋセエBlGイL[Mェ@

;'3,,'::lcli:-::
セG・ZAIpオ[@

_ '., __ U

P {Oo01

JJil ih8t
、セlBゥ@

ウ・{セゥ@

lU8.8 uI'at d8ginr;
ュe、Z[セエ@

イオウNセGMZ@

den bo

dagine;

7" 」セ@



Jenis Ke12min
d・MャZゥQGセ@

ッGMセB@

;Jeperti llelnYfl

スイセlG「ョャ@

as urat da{jing meta rusuk 8nt.'1E8 Sapi
betiur-t (Tsbel 70)

9

セG^ッo@

betin8 rleng2n

"C-:)t::pi berbed8 d810m h81 lU8S U

26

(P lO,05) yaitu p,,,de Sapi

rat doging mElte rusuk イヲIエeGセfャ。@
P.O. betine lebih beseT.

6. dan
ヲセ。ュ「Rイ@

ウ・QXョ[ェオエケLセ@

betin8 memili}:i

1181 ini juga bis8 dilihiyi:;

dijeloskan behl'13 i::lapi P.O

d.:- ᄋGIセLエ@

(:;H:'oporsi) dac;infj
ーイッウ・ョエNセX@

pada

iTlGt8

rusuk

A_セ@

ini kemunvkinpn clisebflbb',n h:arenR kerbOll memiJ.iki ...........
Proses·....-.

NセBG@

BセMG@

, -

-'

Bobot
Karh:F.1S
.lmtar..
__ 'i--'_-""'---'"
......... .....
セM@

セL@

セ[XョLア{G@

.....

セXーゥ@
.........
.. ",-.
セB@

Teraapot pel'bedoFln yon:; nyota. da18m h01 pe.rtel1Jbahan
bobot karkas tiap '1 cm2 pert8TIlbehal1 luas

I!.J."'lt

d0[!;l.l1g mata

bel 2,),
'fP..B:8;L

ケヲINャQセ[@

8.

Parameter
diFlmati 1)

BEBERAPA F8NGUlCl"

'Y'
C_L:

1 セ@ I 'I'"?

( A b s·t; r. ) '"

5.

Butler, O.D., T.C. Oart: 1IrigJ.l'c, I,.j:·;. Orts, gNセc@
King
and D.!,'. Leuter. 1':62. ComparAtive feedlot per··
formance and ca.cc;" Lセ@ ch"J;'C1cteriti.G[; of Hereford
end An;};us s-ceer:3o .J .. i::.nima Scio ;'!"1:29[; ..

6"

'" oD
d TMGセiッ@ ' ..TO".", JO
.. h nson..
1"';} 72_4 0 ・イ」ョRNセZ@
Oh 8J." 1 esc;: D
' "on
」ッュセML@
Dosition of the 1'18ter buffalo (Buba1us bubalis).
セオウエN@
J. A.grico TIes o 23:905.
,-, .. LMセ@
... セ@ .. MセN@

7.

Oharles, D.D. and }AセNr@
,;ohnson. lS75.
Live
weight
gains and carcass composition of buffalo(Bubalus
bubalis) steers on :Cour feeding regimes. --Aus'c:
ᄋjMaB[Zセ@
'0
26' . I' 0'7
.