E F E K T I V I T A S H E A T E X C H A N G E R T I P E S H E L L A N D T U B E A K I B A T V A R I A S I J A R A K B A F F L E D A N B A F F L E C U T

EFEKTIVITAS HEAT EXCHANGER TIPE SHELL AND TUBE
AKIBAT VARIASI JARAK BAFFLE DAN BAFFLE CUT

SKRIPSI

Oleh
Deddy Prihambodo
NIM 091910101052

JURUSAN TEKNIK MESIN
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS JEMBER
2013

ac
nej.

gilib
i
d
/

/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.


u

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

i
/dig
/
:

p
t
t

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h


/
/
d/
c.id
c.id AND TUBE
c.iEXCHANGER
a
a
a
.
.
.
EFEKTIVITAS nHEAT
TIPE
SHELL
j
j
j
une

.une
.DAN
.u e
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
AKIBAT
VARIASI
JARAK
BAFFLE
BAFFLE

CUT
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http
ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d

/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/

:

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://


.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/


lib.u

ac
nej.

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig

tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

SKRIPSI

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ttp dan memenuhi salah satu syarat
ttp
guna melengkapi tugashakhir
http
hDiajukan

tp

untuk menyelesaikan Program Studi Teknik Mesin (S1)
dan mencapai
gelar Sarjana Teknik
/
/

id/

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

ht

id/

id

id

ac.
nej.

Oleh

.id/

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

/
/
c.id
c.idDeddy Prihambodo
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
NIM
091910101052
l
l
i
i
g
g
://di
://di
http
http

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.u

ht

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

http

http

http
id/

u

ilib.

dig
tp://

.u

gili
://di

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac.
nej.

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

gili
://di

tp

h

ac
nej.

JURUSAN TEKNIK MESIN
FAKULTAS TEKNIK
/
/
UNIVERSITAS
JEMBER .ac.id
c.id
a
.
j
j
e
e
2013
b.un
b.un

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
idPERSEMBAHAN
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
/dig Tuhan Yang Maha Esatppenguasa
://di
:/SWT,
://dpuji
p
p
Segala
dan
syukur
kepada
Allah
t
t
t
t
t
h
h
h
ac.
nej.

kehidupan dunia dan akhirat. Shalawat dan salam selalu tercurahkan kepada Nabi

/
/
/
SAW. Saya persembahkan
skripsi ini kepada: ac.id/
.idMuhammad
c.id
c.id
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une
.unmendidik
.unetercinta yang selalu tiadaillelah
1. Ibunda dan Ayahanda
dan menasehatiku,
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di yang tersayang, nenek dan
adik-adikku
http semua.
http kakek, serta saudara-saudaraku
http

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

Terimakasih atas semua cinta, kasih sayang, perhatian, doa, pengorbanan, motivasi

/

/

/

d
.id
c.id yang beriman,
dan bimbingan kalian j.semua
ac.i demi terciptanya insan
j.ac
j.amanusia
e
e
e
n
n
n
u
.u
.u
ilib. negara. Semoga Allah SWT
bertaqwa, berakhlak
igilib
igilib mulia, dan berguna bagiigbangsa
://d

://d

://d

p
http yang
http serta membalas semua kebaikan
httmelimpahkan
selalu
rahmat dan karunia-Nya

tp

d/
ac.i

.u

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c Tinggi yang saya
c
2. Guru-guruku sejak Taman
ej.a
ej.a Kanak-Kanak sampai Perguruan

nej.

gilib
i
d
/
/
:

telah kalian lakukan.

n

n

ib.u

ib.u

ib.u

il
il
igil
hormati, yang
//dig dan membimbingku dengan//dpenuh
//digtelah memberikan ilmu, mendidik,
:

:

:

http

http

http

tp

rasa sabar.

3./ Almamater Jurusan Teknik Mesin
/
/ Fakultas Teknik Universitas Jember.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

ac
nej.

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id

id

d
ac.i
.
j
e
n

ii

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

‫ﺮِﺣﻴ ِﻢ‬‫ ِﻦ اﻟ‬hَ‫ْﲪ‬t‫ﺮ‬‫ ِﻪ اﻟ‬‫ﺑِ ْﺴ ِﻢ اﻟﻠ‬

ht

ht

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Allah akan meninggikan
di
ne kamu dan orang-orang b.une
.uantara
.uneorang-orang yang beriman
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
igili
i beberapa derajat.
i yang diberi ilmu pengetahuan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

.id/

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

MOTO

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

(terjemahan Surat Al-Mujadalah ayat 11)

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

Dan perumpamaan-perumpamaan
ini Kami buatkan
u manusia; dan tiada yang ib.u
ib.untuk
ib.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

l
l
digi yang berilmu.
digimemahaminya kecuali orang-orang
/
/
/
/
:
:
p
p
htt
htt

tp

igil

://d
http

(terjemahan Surat Al-'Ankabuut ayat 43)

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

u
u
u Adam meninggal dunialimaka
Apabila seorang keturunan
ilib.
i b. terputuslah amalnya kecuali
ilib.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

//dig

//dig

//dig

:
p: shadaqah jariyyah, atau ilmu
tp: shalih
dari tiga
httpyang bermanfaat, atau seoranghtanak
htthal:

tp

yang mendo'akannya.

.id
.id
(terjemahan
j.ac
j.ac Hadits Riwayat Muslim no.1631)

nej.

u

ilib.
g
i
d
/
:/

une

une

ilib.
g
i
d
/
:/

ilib.
g
i
d
/
:/

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

.u

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h
ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

digi
tp://

u

ht

.id/

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

http

http

tp

id/

/

/

d/
ac.i

iii

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

nama

: Deddy Prihambodo

NIM

d/
: 091910101052
ac.i

id/

id/

id/PERNYATAAN

ac.
nej.

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

nej.

u
u
.u berjudul “Efektivitas Heat
menyatakan dengan
ilib.
ilib.sesungguhnya bahwa skripsiilibyang

lib.u

digi
tp://

gilib
i
d
/
/
:

u
u
ilib.
ilib.
g
g
i
i
d
d
/
/
:/
ttp:/yang bertanda tangan di bawah
http ini:
hSaya

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/dig
/dig
/dig
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
Exchanger
Jarak Baffle dan BafflehCut”
adalah
ht Tipe Shell and Tube akibathVariasi
benar-benar hasil karya sendiri, kecuali kutipan yang sudah saya sebutkan

/
/
/
/
c.id
c.id serta bukan karya
c.id
c.idsumbernya, belum pernahj.adiajukan
pada instansi manaj.a
pun,
a
a
.
.
j
j
une
.une
.kebenaran
.une jawab atas keabsahan dan
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
jiplakan.
Saya
bertanggung
isinya
sesuai
dengan
ig
ig
ig
dig
p://d
p://d
p://d
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
sikap ilmiah yang harus dijunjung tinggi.
d/
ac.i

.u

.id/

n

:

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

i
/dig
/
:
p
t
t

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

ib.u

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

igil
Deddy Prihambodo
d
/
/
:
NIM 091910101052
http

.id/

.u

tp

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

h

gilib
i
d
/
/
:

.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
.une Jember, 16 April 2013ilib.une
b
i
l
i
g
g
Yang menyatakan,
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h

lib.u

lib.u

digi
tp://

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

dig
tp://

.un

ib.u

igil
kemudian hari
ini tidak benar.
//dpernyataan

.id/

.id/

c
ac
paksaan dari pihak manapun
jika ternyata di
ej.akademik
ej.aserta bersedia mendapat sanksi

nej.

gilib
i
d
/
/
:

Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan

iv

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http
ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

u

ht

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

id/

SKRIPSI

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
://
://
p://
httTUBE
http
http
EFEKTIVITAS
HEAT EXCHANGER
TIPE SHELL AND
AKIBAT VARIASI JARAK BAFFLE DAN BAFFLE CUT
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
lib.u

digi
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Oleh digilib
://

u

ilib.

dig
tp://

Deddy Prihambodo
NIM 091910101052

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

lib.u

h

h
Pembimbing:

.id/

: Hary Sutjahjono, S.T.,
.id/M.T.

ac
nej.

gil
://di

ac
nej.

gil
://di

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

http

http

http

tp

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

Dosen iPembimbing
Anggota : Ir. Digdo
S., M.Sc.
u
b.u
ib.Listyadi

.u

gilib
i
d
/
/
:

ht

i
/dig
/
:
p
t
t

Dosen Pembimbing.id
Utama
/

.id/

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

h

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

.id/

lib.u

digi
tp://

ac.
nej.

ht

.id/

id/

id/

dig
tp://

ht
ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

v

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

ht

id/

id/

id/PENGESAHAN

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Skripsi berjudul “Efektivitas Heat Exchanger Tipe Shell and Tube akibat Variasi

/
/
/ Baffle dan Baffle Cut” telah
.idJarak
c.id diuji dan disahkan pada: j.ac.id
a
.
j
ne
.une
hari, tanggal : ilib.u
b
i
l
i
g
g
://di
://di
tempathttp : Fakultas Teknik Universitas
http Jember

.id/

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

Ketua,ht

tp

.id/
c
a
.
j
Anggota I,
.une

ilib

dig
tp://

tp://

ht

.id/
.id/Dr. Nasrul Ilminnafik, S.T.,
cM.T.
a
.
j
NIP 19711114 199903
.un1e 002
b
i
l
i
g
://di
http

ac
nej.

lib.u

.id/
gilib
i
d
/
/
:

ht

.id/

ac
nej.

lib.u

h

gilib
i
d
/
/
:

http

.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

Ir. Widyono Hadi, M.T.
NIPid19610414
198902 1 001
/

nej.

tp

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

http

d/
ac.i

.u

ac.
nej.

id/
Dedi Dwi
S.T., M.T.
c.Laksana,
a
.
j
e
n
NIP
19691201
199602
1 001
.u

h

ac
nej.

http

gilib
i
d
/
/
:

id/

lib

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

tp

ac
nej.

Mengesahkan
Dekan Fakultas
Teknik Universitas Jember, /
.id
.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/
c
a
.
j
Anggota
.une II,
b
i
l
i
dig

u

ht

digi
tp://

.id/

.id/

ac.
nej.

ilib.

http

ac
nej.

id/

dig
tp://

.u

lib.u
lib.u
i
i
g
g
i
i
://d
://d
Ir. Digdo Listyadi S.,ttp
M.Sc.
h
http
NIP 19680617 199501 1 001

lib.u
i
g
i
/d S.T., M.T
Hary Sutjahjono,
ttp:/
h
NIP 19681205 199702 1 002

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Sekretaris,

.id/

ac
nej.

.id/

.u

http

.id/

ac
nej.

h

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

tp

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/ Tim Penguji

ac
nej.

ac
nej.

vi

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

RINGKASAN

Efektivitas Heat Exchanger Tipe Shell and Tube akibat Variasi Jarak Baffle dan
Baffle Cut; Deddy Prihambodo, 091910101052; 2013: 135 halaman; Jurusan Teknik
Mesin Fakultas Teknik Universitas Jember.

Proses perpindahan panas adalah salah satu bentuk dari transformasi energi
dan mempunyai peranan yang sangat penting di berbagai bidang terutama di bidang
industri dan teknologi seperti halnya industri permesinan, pembangkit tenaga,
pesawat terbang, industri otomotif, pengeringan, pendinginan dan sebagainya. Pada
proses perpindahan panas tersebut memerlukan beberapa persyaratan kebutuhan
temperatur tertentu untuk sistemnya, sehingga sistem yang terdapat pada proses
tersebut dapat berjalan dengan baik sesuai dengan yang direncanakan. Dengan adanya
hal tersebut, untuk mengatur perpindahan panas yang terjadi diperlukan suatu alat
yaitu alat penukar kalor atau disebut juga heat exchanger. Untuk mendapatkan
perpindahan panas yang maksimal, maka diperlukan perancangan heat exchanger
yang baik dengan ukuran dimensi yang lebih kecil. Beberapa parameter penting yang
dapat meningkatkan efektivitas heat exchanger adalah jarak baffle dan baffle cut.
Oleh karena itu, dalam penelitian ini dirancang heat exchanger tipe shell and tube
dengan variasi jarak baffle dan baffle cut. Tujuan penelitian untuk menganalisis
bagaimana pengaruh variasi jarak baffle dan baffle cut dan mengetahui hasil yang
optimal dari pengaruh variasi jarak baffle dan baffle cut terhadap efektivitas heat
exchanger.
Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode eksperimental.
Penelitian ini menggunakan heat exchanger tipe shell and tube yang terdiri dari satu
shell dan satu tube dengan variasi jarak baffle 6,58 cm, 12,8 cm, 23,6 cm, dan baffle
cut 12,5%, 30%, 50%. Prosedur pengujian dalam penelitian ini adalah tahap
penyusunan alat (persiapan penyusunan dan pengecekan alat bahan), tahap pengujian
(persiapan data dan pengujian), dan tahap pengambilan data (pengambilan data hasil
vii

pengujian dan memasukkan data ke tabel pengujian). Pengambilan data pada
penelitan ini dilakukan dengan dua kali pengulangan. Data yang diambil pada
penelitian ini adalah temperatur, tekanan, dan debit dari kedua fluida panas dan fluida
dingin. Pada penelitian ini menggunakan fluida berupa oli sebagai fluida panas pada
sisi tube dan air sebagai fluida dingin pada sisi shell yang dialirkan secara
berlawanan.
Hasil dari penelitian ini didapatkan jarak baffle 6,58 cm menghasilkan
efektivitas tertinggi sebesar 21,66% pada detik ke-150, jarak baffle 12,8 cm
menghasilkan efektivitas tertinggi sebesar 16,70% pada detik ke-150, jarak baffle
23,6 cm menghasilkan efektivitas tertinggi sebesar 12,13% pada detik 150.
Sedangkan untuk baffle cut 12,5% menghasilkan efektivitas tertinggi sebesar 13,27%
pada detik ke-150, baffle cut 30% menghasilkan efektivitas tertinggi sebesar 11,85%
pada detik ke-150, baffle cut 50% menghasilkan efektivitas tertinggi sebesar 10,48%
pada detik ke-150.
Dapat dilihat dari hasil penelitian tersebut bahwa untuk variasi jarak baffle
yang menghasilkan efektivitas tertinggi adalah jarak baffle 6,58 cm sedangkan untuk
variasi baffle cut yang menghasilkan efektivitas tertinggi adalah baffle cut 12,5%.
Sehingga dapat disimpulkan bahwa jarak baffle yang dekat akan meningkatkan
efektivitas heat exchanger begitu juga persentase baffle cut yang kecil akan
meningkatkan efektivitas heat exchanger.

viii

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/ SUMMARY

ac.
nej.

ac.
nej.

ac.
nej.

u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
Effectiveness
httpof Baffle
httpExchanger due to Variations
http of Shell and Tube Heat

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Spacing and Baffle Cut; Deddy Prihambodo, 091910101052; 2013; 135 pages; the

/
/
/
/
Engineering, theaFaculty
.idMechanical
c.id
c.id
c.id of Engineer, Jember University.
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
/di
//di
p://da very
tp:the
ttp:/transfer process is one formhtof
energy transformation and
htthas
hHeat

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

important role in various fields especially in the field of industry and technology as

/
/
/
d/
c.id
c.id industry, drying,
c.ipower
c.idwell as industrial machinery,
plants, aircraft, automotive
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
.une
.unrequires
.unOn
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
cooling
and
so
on.
the
heat
transfer
process
several
necessary
ig
ig
ig
dig
p://d
p://d
p://d
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
requirements of a certain temperature for the system, so the system is contained in the
process can run smoothly as planned. Given this, to regulate heat transfer occurs we
needed a tool that is a eheat
j.ac heat transfer, it is nej.ac
j.ac exchanger. To get the maximum
e
n
n
u
u
lib.u
lib. dimension. Some important
liba. good heat exchanger withigsmaller
i
i
i
g
g
i
i
necessary to//design
d
//d
//d

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

d/
ac.i

:

:

:

http

http

http

tp

parameters can increase the effectiveness of heat exchanger is a baffle spacing and

baffle cut. Therefore, in this research
was designed shell and tube
heat exchanger
d/
d/
d/
i
i
i
.id/
.
.
.
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
ej
with variations of baffle
and baffle cut. The research
.une
.une objective was to analyze
.unspacing
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
ig variations of baffle spacing
dig
how the effect
/dig
:/optimal
://di and baffle cut and know tthe
://dfrom
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
h
h
h
result of the effect from variations of baffle spacing and baffle cut to the effectiveness

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
The methodb.that
uneexperimental method. This
uneused in this research was
.une
.the
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
//ditube
:one
://dthat
://dai shell and tube heat exchanger
researchtused
consists of one shell and
http
http
h tp

dof/ heat exchanger.

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

with baffle spacing variations of 6.58 cm, 12.8 cm, 23.6 cm, and baffle cut variations

/
/
/
.idof/ 12.5%, 30%, 50%. Testing
c.id
c.id the phase of tool
c.idprocedures in this researchj.awere
a
a
.
.
j
j
.une
.une the testing phase (data
.une and checking of tool imaterials),
arranging (the preparation
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
preparation
http results
http and testing), and the phasehofttpdata collection (retrieval of testing

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

and enter data into the testing table). Retrieval of data in this research is done by

/
/
/
/
pressure, and
c.id
c.id
c.idin this research were the temperature,
c.idrepeating twice. The takenj.adata
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
ix

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/ fluid on the tube
/ of both hot and cold fluid..idIn/ this research was using oil as.idhot
iddebit
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
nej on the shell side which flowed
side and water as cold
.une
.unethe opposite.
.ufluid
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
//dig spacing of 6.58 cm produced
://di the
:baffle
://diof this research were found
p
p
p
Results
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

highest effectiveness of 21.66% at 150 second, baffle spacing of 12.8 cm produced

/
/
/ highest effectiveness of .16.70%
d/
at 150 second, baffle
of 23.6 cm
.idthe
c.id
c.ispacing
c id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
une
.une
.seconds.
.ueffectiveness
produced the highest
of 12.13% at 150
Whereas baffle cut iof
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
g
g
g
/di
/di
//di
p:/of
p:13.27%
ttp:/ the highest effectiveness
12.5% hproduced
at 150 second, baffle
30%
httcut
httof

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

produced the highest effectiveness of 11.85% at 150 second, baffle cut of 50%

/
/
/
/
c.id
c.id of 10.48% at 150 second.j.ac.id
c.idproduced the highest effectiveness
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une
.unevariation of baffle spacing
.unfrom
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Could
be
seen
these
research
results
that
ig
ig
ig
dig
p://d
p://d
p://d
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
produced the highest effectiveness was 6.58 cm while variation of baffle cut produced
the highest effectiveness was 12.5%. So, It could be concluded that the close of baffle

d/
ac.i

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

n

u

u

ilib.

dig
tp://

ht

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

h

.id/

.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

h

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

tp

u

ilib.

dig
tp://

.id/

lib.u

tp

ac.
nej.

ht

.id/

ac
nej.

id/

id/

ac.
nej.

ht

gilib
i
d
/
/
:

ht

id/

id/

gilib
i
d
/
/
:

ib.u

ht

ac.
nej.

digi
tp://

n

ib.u

ib.u

ht

ilib.

ac
nej.

l
igil cut would increase the effectiveness
percentage of
of heat exchanger. //digil
digi
dbaffle
/
/
/
/
:
:
p
p
tp:
t
t

tp

dig
tp://

.id/

.id/

c as well as small
.ac effectiveness of heat exchanger
spacing would increaseejthe
ej.a

nej.

x

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/ PRAKATA

ac.
nej.

ac.
nej.

ac.
nej.

u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
puji syukur ke hhadirat
tp:/ dan
ttp:/ Allah SWT atas segalahtrahmat
ttp:/
hAlhamdulillah,

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

karunia-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini. Shalawat dan salam

/
/
/
/ selalu tercurahkan kepada.ijunjungan
nabi besar Muhammad
.idyang
c.id
c.idSAW karena beliau
c d
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.unedi dunia maupun akhirat.ilib.une
lah panutan seluruh
umat
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
/di
/di
/di
ttp:/ akibat
ttp:/ Exchanger Tipe Shell andhTube
ttp:/ ini berjudul “EfektivitashHeat
hSkripsi

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

Variasi Jarak Baffle dan Baffle Cut”. Penyusunan skripsi ini digunakan untuk

/
/
/
id/ Satu (S1) pada
c.id
c.Strata
c.id menyelesaikan pendidikan
c.idmemenuhi salah satu syarat
dalam
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
ne
.une
.une
.uFakultas
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Jurusan
Teknik
Mesin
Teknik
Universitas
Jember.
g
dig
/dig
/dig
://di
tp://
ttp:/
ttp:/ mengucapkan terimakasih
http kepada semua yang telah hmemberikan
hPenulis
bantuan, bimbingan, dukungan, dan arahan kepada penulis selama penyusunan

d/
ac.i

.u

gilib
i
d
/
/
:

n

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c
laporan skripsi ini, khususnya
ej.a kepada:

nej.

ib.u

ib.u

ib.u

ac
nej.

l
il
igil
1. Ibunda dan
tercinta yang selalu/tiada
digdan
digi henti dan tiada lelah mendidik
dAyahanda
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
htt
htt
htt
menasehatiku, adik-adikku yang tersayang, nenek dan kakek, serta saudara-

tp

saudaraku semua yang telah memberikan
doa dan motivasi kepada
saya.
d/
d/
d/
i
i
i
.id/
.
.
.
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
2. Bapak Hary Sutjahjono,
Utama dan Bapak Ir. unej
.une
.une S.T., M.T., selaku DosenilibPembimbing
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
d
d
d
d
Digdo
Listyadi
S.,
M.Sc.,
selaku
Dosen
Pembimbing
Anggota
yang
selalu
/
/
/
/
:/
:/
:/
tp:/
http
http
http
memberikan ide, arahan, saran, dan motivasi, serta meluangkan waktunya untuk

/
d/ membimbing saya mulai cawal
id/ proses penelitian,
id/ penyusunan proposal skripsi,
.
.
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
hingga akhir penyusunan
.une
.une laporan skripsi ini. ilib.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
i
//di Dosen Penguji I, dan tBapak
://diDedi
:selaku
://dNasrul
3. Bapakttp
Dr.
Ilminnafik, S.T., M.T.,
h tp
http
h

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

Dwi Laksana, S.T., M.T., selaku Dosen Penguji II yang memberikan saran dan

/
.id/ penyusunan skripsi ini. .ac.id/
.id/ kritikan bersifat konstruktif
c.id
cuntuk
a
a
.
.
j
j
j
ne
.une
.une
.uSyuhri,
4. Bapak Ir. Ahmad
M.T., selaku Dosen
Pembimbing
Akademik selama
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
penulis
http
http
httpmenjadi mahasiswa.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

5. Seluruh staf pengajar dosen Jurusan Teknik Mesin Fakultas Teknik Universitas

/
/
id/ saya duduk di
.id/ Jember yang telah memberikan
c.id
c.selama
c.id ilmu dan membimbing saya
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
bangku perkuliahan.
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

xi

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

Fakultas
Teknik Universitas Jember.
id6./ Seluruh staf dan karyawan
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une telah memberikan banyak
7. Seluruh teman-teman
.une
.yang
.uneangkatan 2009 (Nine-Gine)
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig
dig
/dig
:/Hakim,
://(Afra
://dterutama
p
p
p
dukungan,
Tim
Heat
Exchanger
Rizki
Amanda,
Luqman
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Dimas Bahtera), Muh. Muhtada Faizun (Jreng), Muh. Khoirul A. (Tower),

/
/
/
.id/ Rakhmad Alief R. (Memed),
c.id
c.id banyak membantu
c.id Sandi Kusumaharjo yangj.atelah
a
a
.
.
j
j
unedan penelitian.
.une
.une
.alat
dalam pembuatan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
/di
://di
://di
ttp:/ penelitian dan penyusunan
8. Semua
httpskripsi ini
httppihak yang telah membantu hproses

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

.id/

/

/

/

.id
.id
c.id manusia, hal yang tak
Penulis menyadarij.a
sebagai
j.acmungkin lepas adalah nej.ac
e
e
n
n
u
.u
.u
ilib.
kekhilafan dan ig
kekurangan.
Oleh karena itu, penulis
igilib
igilib menerima segala kritik, saran,

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

dari awal hingga akhir.

d

d

d

tp://

tp://

tp://

tp

t
ht hasil dari
dan idehtyang bersifat konstruktif demi hkesempurnaan
skripsi ini. Semoga
penelitian pada skripsi ini dapat memberikan manfaat khususnya bagi penulis dan

d/
ac.i

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.un

Jember,
16 April 2013
/

d
ac.i
.
j
e
n

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

.id/

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

h

.u

.u

tp

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

i
/dig
/
:
p
t
t

h

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

id/

u

ilib.

dig
tp://

.id/

.id/

digi
tp://

/Penulis

d
ac.i
.
j
e
n

ht

ht
ac
nej.

.u

http

/

d
ac.i
.
j
e
n

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

.un

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac berkaitan dengan skripsi eini.
peneliti-peneliti berikutnya
j.ac
ej.yang

nej.

xii

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/ DAFTAR ISI

ac.
nej.

ac.
nej.

ac.
nej.

u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
HALAMAN
i
http
http
http JUDUL......................................................................................................

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

HALAMAN PERSEMBAHAN ................................................................................... ii

/
/
/
/
MOTO ....................................................................................................
iii
.idHALAMAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une .....................................................................................
HALAMAN PERNYATAAN
iv
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di v
://di
://di
HALAMAN
http
http
http PEMBIMBINGAN ..................................................................................

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

HALAMAN PENGESAHAN...................................................................................... vi

/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.idRINGKASAN .............................................................................................................
vii
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
PRAKATA
...................................................................................................................
xi
ig
ig
ig
dig
p://d
p://d
p://d
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
DAFTAR ISI .............................................................................................................. xiii
DAFTAR TABEL ...................................................................................................... xvi

d/
ac.i

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c
c
DAFTAR GAMBAR ................................................................................................
xvii
ej.a
ej.a

nej.

n

n

ib.u

ib.u

ib.u

il
il
il
DAFTAR NOTASI
//dig xx
//dig
//dig .....................................................................................................
:

:

:

http

http

http

tp

DAFTAR LAMPIRAN ............................................................................................. xxii

BAB 1. PENDAHULUAN ...........................................................................................
1
d/
d/
d/
i
i
i
.id/
.
.
.
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
1.1 Latar Belakangu...................................................................................................
1 unej
.une
. ne
.une
b.
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
d
d
d
d
1.2
Rumusan
Masalah
..............................................................................................
3
/
/
/
/
:/
:/
:/
tp:/
http
http
http
1.3 Batasan Masalah ................................................................................................. 4

4
/
d/ 1.4 Tujuan dan Manfaat Penelitian
id/
id/ ...........................................................................
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
1.4.1 Tujuan .........................................................................................................
4b.une
.une
.une
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
//di .......................................................................................................
://di 4
://di
:Manfaat
1.4.2
http
http
http

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA .................................................................................. 5

/
/
/
5
.id/ 2.1 Alat Penukar Kalor (Heat
c.id
c.id
c.idExchanger) ...............................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une
.uneexchanger ..............................................................................
2.1.1 Definisi
heat
5b.un
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig
://di 5
://di
p://dexchanger...........................................
2.1.2
http
httheat
httpMacam-macam jenis atau tipe

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

2.2 Heat Exchanger Tipe Shell and Tube................................................................. 6

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

nej

nej

.u
.u
.u
2.2.2 Penentuan
igili8b
igilib shell and tube .......................
igilib tipe dan material heat exchanger
://d

://d

://d

http

http

http

tp

.id/

/
id/
2.2.1 Komponen heat.a
exchanger
tipe shell and tube...........................................
7
c.id
.ac.

xiii

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

id/

2.2.3 Sistem kerja heat exchanger
tipe shell and tube ......................................
10
.id/
.id/

ac.
nej.

ac
nej.

ac
nej.

2.2.4 Penerapan
.u .......................................... 11
lib.u
lib.uheat exchanger tipe shell andlibtube

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igi
igi
igi
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
2.2.5
11
ttp shell and tube .......................................
http
httpKeunggulan heat exchangerhtipe
2.3 Aliran Counter Flow pada Heat Exchanger Tipe Shell and Tube ................... 11

/
/
/
12
.id/ 2.4 Perpindahan Panas Konduksi
c.id
c.id
c.id ...........................................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.unetermal (daya hantar panas)
2.4.1 Konduktivitas
................................................
14
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
/di
://di 17
://di
ttp:/ silinder berongga ..............................
2.4.2
http
httpPerpindahan panas konduksihpada

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

u

lib.
i
g
i
://d

2.5 Perpindahan Panas Konveksi ........................................................................... 18

.id/

/

/

id
c.id
2.5.1 Aliran laminar jdan
................... 20
.ac.turbulen dalam prinsip-prinsip
j.akonveksi
.une

.une

ac
nej.

.u

lib
2.5.2 Bilangan
igi21
igilib panas konveksi ...................
igilib tak berdimensi pada perpindahan
d

d

d

tp://

tp://

tp://

tp

t dalam pipa........................................
ht
ht Sistem konveksi paksa pada haliran
2.5.3
23
d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

2.6 Koefisien Perpindahan Panas Menyeluruh Pada Silinder ................................ 24

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c
c
2.7 Beda Suhu Rata-Rata
26
ej.a
ej.aLog (LMTD) .................................................................
n

n

ib.u

ib.u

ib.u

il
il
igil Efektivitas ..................................................................................
2.8 Metode
//dig 28
//dig
//dNTU
:

:

:

http

http

http

tp

2.9 Baffle (Sekat) pada Heat Exchanger ................................................................ 34

/

d
ac.i
.
j
e
n

u

ilib.

dig
tp://

2.15.1 Jenis-Jenis Baffle ....................................................................................
35
/
/

.id/
.id
.id
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
2.15.2 Jarak baffle
(baffle
spacing)....................................................................
35 unej
.une
.une
b
b
i
i
lib.
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
2.15.3
Baffle
cut
(potongan
sekat)
.....................................................................
37
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

2.10 Hipotesa Penelitian ......................................................................................... 38

39
/
/ 3. METODOLOGI PENELITIAN.....................................................................
dBAB
id/
id/
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
3.1 Metode Penelitian
39b.une
.une
.une.............................................................................................
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
g
i li
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.2 Waktu
dan
Tempat
Penelitian
..........................................................................
39
http
http
http

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

3.3 Alat dan Bahan Penelitian ................................................................................ 39

.id/

ac
nej.

a
nej.

a
nej.

ac
nej.

u
3.3.2 Bahanil........................................................................................................
ib.u
lib.u
i41
ilib.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

/
/
3.3.1 Alat ...........................................................................................................
39
c.id
c.id
/dig

/dig

/dig

:/
:/
:/
3.4 Variabel
42
http
http
http Penelitian ...........................................................................................

tp

3.4.1 Variabel bebas .......................................................................................... 42

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

nej

nej

u ...........................................................................................
.u
3.5 Prosedurig
Pengujian
lib.u
ilib.
igi43
igilib
://d

://d

://d

http

http

http

tp

.id/

d/
id/
3.4.1 Variabel terikat..........................................................................................
43
ac.i
.ac.

xiv

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

id/

3.5.1 Penyusunan alat penelitian
43
.id/
.id/ .......................................................................

ac.
nej.

ac
nej.

ac
nej.

3.5.2 Tahapan
....................................................................................
44
.u
lib.u
lib.u
libpenelitian

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igi
igi
igi
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.5.3
46
http
http
httpTahap pengambilan data ...........................................................................

3.6 Skema Alat Uji ................................................................................................. 49

/
/
50
.id/
.id/ 3.7 Diagram Alir Penelitian
c.id
c.id
c....................................................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une
.une
.unPenelitian
3.8 Jadwal Kegiatan
..............................................................................
51
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
/di
://di 52
://di
ttp:/ DAN PEMBAHASAN......................................................................
BAB 4.hHASIL
http
http

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

u

lib.
i
g
i
://d

4.1 Hasil Penelitian................................................................................................. 52

.une

.une

b
4.2.1 Pengaruh
cut terhadap ∆To
igilibaffle
igilib variasi jarak baffle dan variasi

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

://d
://d
http
http
http (Temperatur Oli) ......................................................................................
54

tp

.id/

/

/

.id
.id ............................................................................
4.2 Pembahasan Hasil Penelitian
54
j.ac
j.ac

4.2.2 Pengaruh variasi jarak baffle dan variasi baffle cut terhadap laju

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c
c
perpindahan panas
61
ej.a
ej.a (Metode LMTD) ........................................................
n

n

ib.u

ib.u

ib.u

il
il
il
4.2.3 Pengaruh
//dig
//dig baffle cut terhadap efektivitas
//dig variasi jarak baffle dan variasi

:
:
tp:
http
httube
http heat exchanger tipe shell and
dengan metode NTU efektivitas ....... 68

tp

u

ilib.

dig
tp://

4.2.4 Perbandingan efektivitas
/ hasil penelitan dan efektivitas /rancangan desain

.id/
.id
.id
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
metode NTU
une baffle cut ................... 76
.une
.variasi
.unepada variasi jarak baffle dan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
BAB 5. PENUTUP
://di 85
://di
://di .....................................................................................................
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/

d
ac.i
.
j
e
n

5.1 Kesimpulan ....................................................................................................... 85

85
/
d/ 5.2 Saran .................................................................................................................
id/
id/
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
DAFTAR PUSTAKA
87b.une
.une
.u.................................................................................................
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
g
i li
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

xv

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

/
TABEL
idDAFTAR
.id/
c
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

u
ilib.
g
i
d
/
:/
tpHalaman

ht

Tabel 2.1 Konduktivitas termal berbagai bahan pada 0°C.......................................... 16

/
/
/
2.2 Nilai kira-kira koefisien
20
.id/
.idTabel
c.id
c................................
c.id perpindahan panas konveksi
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une...................................... i33
.une
Tabel 2.3 Persamaan-persamaan
Efektivitas Penukar
Kalor
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
g
g
g
://di 33
://di
://di
Tabel 2.4
http
http Penukar Kalor .....................................
httpPersamaan-persamaan NTU untuk

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

Tabel 3.1 Pengambilan data untuk variasi jarak baffle 6,58 cm ................................. 46

/
/
/
.id/
c.id
c.................................
c.id variasi jarak baffle 12,8 cm
c.idTabel 3.2 Pengambilan dataj.auntuk
47
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
une
.une
.23,6
.undata
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Tabel
3.3
Pengambilan
untuk
variasi
jarak
baffle
cm
.................................
47
ig
ig
ig
dig
p://d
p://d
p://d
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
Table 3.4 Pengambilan data untuk variasi baffle cut 12,5% ....................................... 47
Tabel 3.5 Pengambilan data untuk variasi baffle cut 30% .......................................... 48

d/
ac.i

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c
c
Tabel 3.6 Pengambilan data
48
ej.a
ej.auntuk variasi baffle cut 50% ..........................................

nej.

n

n

ib.u

ib.u

ib.u

il
il
il
Tabel 3.7 Jadwal
//dig 51
//dig
//digkegiatan penelitian ..........................................................................
:

:

:

http

http

http

tp

Tabel 4.1 Hasil penelitian variasi jarak baffle 6,58 cm ............................................... 52

Tabel 4.2 Hasil penelitian variasi jarak
baffle 12,8 cm ...............................................
52
d/
d/
d/
i
i
i
.id/
.
.
.
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
Tabel 4.3 Hasil penelitian
...............................................
53 unej
.une
.unevariasi jarak baffle 23,6 icm
.une
b
b
b
i
i
i
lib.
l
l
l
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
d
d
d
d
Tabel
4.4
Hasil
penelitian
variasi
baffle
cut
12,5%
....................................................
53
/
/
/
/
:/
:/
:/
tp:/
http
http
http
Tabel 4.5 Hasil penelitian variasi baffle cut 30% ....................................................... 53

4.6 Hasil penelitian variasi
cut 50% .......................................................
53
/
/
/
dTabel
id/
idbaffle
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

xvi

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

GAMBAR
d/
iDAFTAR
.id/
c
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

u
ilib.
g
i
d
/
:/
tpHalaman

ht

Gambar 2.1 Konstruksi detail dari heat exchanger tipe shell and tube ........................ 6

/
/
/
/
2.2 Komponen heataexchanger
tipe shell and tube .........................................
8
.idGambar
c.id
c.id
c.id
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
.untipe
.undasar
Gambar 2.3 Klasifikasi
konstruksi heat exchanger
shell and tube ..............ili9b.u
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
/di
://di 12
://di
tp:/Aliran
Gambar
counter flow pada heat
exchanger tipe shell and tube .................
http
http
ht2.4

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

Gambar 2.5 Konduktivitas termal beberapa gas ......................................................... 14

/
/
/
/
c.id
c.id
c.id beberapa zat cair ...................................................
c.idGambar 2.6 Konduktivitasj.termal
15
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une termal beberapa zat padat
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Gambar
2.7
Konduktivitas
................................................
15
ig
ig
ig
dig
p://d
p://d
p://d
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
Gambar 2.8 Aliran panas satu dimensi melalui silinder berongga.............................. 17
Gambar 2.9 Perpindahan panas menyeluruh dinyatakan dengan beda suhu limbak .. 23

d/
ac.i

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

c
.ac menyeluruh melalui silinder
Gambar 2.10 Perpindahanejpanas
ej.aberongga ................... 24

nej.

n

n

ib.u

ib.u

ib.u

l
il
il
Gambar 2.11//Profil
digi temperatur pada aliran counter
//dig 27
//dig flow............................................
:

:

:

http

http

http

tp

Gambar 2.12 Grafik faktor koreksi untuk penukar kalor dengan satu lintas selongsong

dan dua, empat, atau masing-masing
kelipatan dari lintas tabung
tersebut ....... 28
d/
d/
d/
i
i
i
.id/
.
.
.
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j ..

Dokumen yang terkait

E N I N G K A T A N H A S I L B E L A J A R M E N U L I S K A L I M A T E F E K T I F D A L A M P A R A G R A F A R G U M E N T A S I M E L A L U I K E G I A T A N P E E R C O R R E C T I O N P A D A S I S W A K E L A S X 1 S M A N E G E R I R A M B I P U

0 2 17

I D E N T I F I K A S I P E N G A R U H L O K A S I U S A H A T E R H A D A P T I N G K A T K E B E R H A S I L A N U S A H A M I N I M A R K E T W A R A L A B A D I K A B U P A T E N J E M B E R D E N G A N S I S T E M I N F O R M A S I G E O G R A F I S

0 3 19

K A R A K T E R I S T I K F I S I K B I J I K O P I R O B U S T A T E R F E R M E N T A S I O L E H M I K R O F L O R A F E S E S L U WA K

0 6 18

P E N E R A P A NM O D E L P E M B E L A J A R A NC O O P E R A T I V E L E A R N I N G D E N G A NS T R A T E G I I N D E X C A R DM A T C H U N T U K M E N I N G K A T K A NK E A K T I F A ND A NP R E S T A S I B E L A J A R S E J A R A H S I S W A K E

0 0 16

T H E I N T E R N AT I O N A L C O D E O F M A R K E T I N G O F B R E A ST- M I L K S U B ST I T U T E S

0 0 18

N A T A K G N I N E P N A G N A L I B N A G N A R U G N E P I S A R E P O N A K I A S E L E Y N E M N A R A J A L E B M E P L E D O M N A K A N U G N E M T A L U B E P I T F I T A R E P O K

0 0 199

S A T I L I B I D E R K U T A P E S N E M U S N O K I L E B T A N I M P A D A H R E T K U D O R P E K I N L A S T U F

0 2 121

H T F I F S T N E D U T S E D A R G F O Y R A T N E M E L E T A Y A B S U I S I N A K L O H C S

0 0 127

H S I L G N EL A I R E T A M G N I T I R W S K S A T G N I S U - E G A U G N A L D E S A B R O F G N I N R A E L E H T F O S T N E D U T S E D A R G H T N E T A T R A K A Y G O Y A I R A M A T N A S A M S A

0 1 129

P E N E R A P A N S T U D E N T - C E N T E R E D L E A R N I N G (SCL) MELALUI M O D E L P E M B E L A J A R A N K O O P E R A T I F TIPE S T A D ( Student Teams Achievement Division) U N T U K M E N I N G K A T K A N HASIL B E L A J A R M A H A S I S W

0 0 8