K E AN E KARA G A M A N DA N D E NSIT AS S E RA NGG A TA NA M A N T OMA T ( Ly c op e rsi c on e sc u lent u m M il l.) D I AR E A P E RTAN IAN DES A SAP I KE REP K E CA M ATAN S UKA P U RA K ABU P ATE N PROBO L ING G O DAN P E M A N F AA T AN NY A S E B
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
ht
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
KEANEKARAGAMAN DAN DENSITAS SERANGGA TANAMAN TOMAT
(Lycopersicon esculentum Mill.) DI AREA PERTANIAN DESA SAPIKEREP
KECAMATAN SUKAPURA KABUPATEN PROBOLINGGO DAN
PEMANFAATANNYA SEBAGAI BUKU PANDUAN LAPANG SERANGGA
SKRIPSI
Oleh
Kedawung Senja
NIM 080210193047
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
/
/
/
PROGRAM
c.idSTUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.uneJURUSAN PENDIDIKAN
.uMIPA
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ibr
KEGURUANpDAN
://lFAKULTAS
://lib ILMU PENDIDIKAN ttp://lib
p
t
t
t
t
h
h
h
UNIVERSITAS
JEMBER
2013
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
.id/
ry.u
y.u
/
rary
://lib
http
ry.u
rary
://lib
http
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
ac
nej.
ht
c.id
j.a
.une
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
i
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
y.u
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
KEANEKARAGAMAN
DAN DENSITAS
SERANGGA TANAMAN
h
h
h TOMAT
(Lycopersicon esculentum Mill.) DI AREA PERTANIAN DESA SAPIKEREP
/
/ KABUPATEN PROBOLINGGO
/
/
KECAMATAN SUKAPURA
DAN
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
PEMANFAATANNYA
ne
ne SEBAGAI BUKU PANDUAN
ne LAPANG SERANGGAy.une
ry.u
ry.u
ry.u
r
ibra
l
tp://
ibra
ibra
://l
http
ac
nej.
.id/
/
rary
/
rary
://lib
http
ac
nej.
ry.u
nej
li
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
i /librar
p:/
ht
/
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
y.u
c.id
.id/
ac
nej.
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
/
/
/
JURUSAN
c.id PENDIDIKAN MIPA
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une KEGURUAN DAN ILMU
.unPENDIDIKAN
.une
FAKULTAS
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
br
://lib
://liJEMBER
://lib
UNIVERSITAS
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
2013
ac
nej.
a
nej.
h
.id/
h
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
rary
ry.u
h
/
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
j.a
.une
://lib
http
Kedawung Senja
NIM 080210193047
libra
/
/
:
p
tt
id/
.ac.
/
y
Oleh/librar
.id/
ry.u
y.u
brar
ac
nej.
c.id
j.a
.une
:/
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
c.id
j.a
.une
h
h
.id/
ac
nej.
c.id
j.a
.une
lib
tp://
://l
http
SKRIPSI
ry.u
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
li
li
disusun guna
://limemenuhi salah satu syarat untuk
tp://menyelesaikan dan mencapaihtgelar
tp://Sarjana
t
http
h
Pendidikan (S1) pada Program Studi Pendidikan Biologi
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ibra
://l
http
.id/
tp://
ry.u
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
y.u
ry.u
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
/
d/
d/
c.id PERSEMBAHAN
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
y
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib
ttp:/
httpBersama rasa syukur pada Tuhan
http Yang Maha Esa yang telahhmenunjukkan
j.a
.une
seribu jalan untuk penyelesaian skripsi
ini, saya persembahkan skripsi
/
/ ini kepada.
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
eAyahanda Timarwa dan .Ibunda
e Tina, yang senantiasa.une
1) Kedua permataku,
y.un
y un
r
r
a
a
ary
r
r
rakan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
menemani
siang-malam
bersama
rangkaian
doa
dan
ikhtiarnya,
jalan
itu
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
tetap kulanjutkan sampai seberapa lama waktu itu tersisa dan seberapa kuat tubuh
.id/ ini terjaga.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
id/
.ac.
nej
libra
/
/
:
p
t
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
2) Kak Anton, Kak
.u mendukung dan memberi
ry.uSam, Yayan, dan Ayu, yangryselalu
ry.u
ibra
l
/
/
:
p
alasan
htt untuk bertahan.
ibra
ibra
://l
http
://l
http
h
3) Semua guru dan dosenku dari masa ke masa, terima kasih untuk setiap huruf dan
/
/
/
.id/ cerita yang telah Bapak-Ibu
c.idberikan dengan ikhlas dan jpenuh
c.idperjuangan.
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
une
.kubanggakan
.une
.une
y
y
y
r
r
r
4) Almamaterbyang
a
a
a
r
r
r
://li
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
ii /librar
p:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
ry.u
y.u
ht
h
/
c.id
j.a
.une
MOTTO
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
“Jika waktumu tidak cukup lama/untuk menceritakan apa yang ada
/ dalam pikiran dan
id/
.ac.
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
euntuk keabadian.” *)
e
hatimu, maka u
menulislah.
Menulis adalah bekerja
y. n
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
/
/
kita/ dan menaburkan benih yang .memberikan
manfaat
.id/ mencapai potensi maksimal
c.id
c id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
bagi orang lain.” **)
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
iii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
“Sukses itu adalah mengetahui maksud kita dalam kehidupan, bertumbuh untuk
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
/
rary
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
/
.id**)
ac
nej.
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
iii /librar
p:/
ht
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
y.u
.id/
ac
nej.
h
.id/
/
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
c.id
h
.id/
Jhon C. Maxwell
ac
nej.
a
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
Penulis
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
.id/
ry.u
h
*)
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
lib
tp://
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
id/
.ac.
y.u
nej
.u
rary
b
i
l
/
/
:
ht
ht
: Kedawung
/ Senja
h
ac
nej.
ry.u
a
r
b
i
sesungguhnya pbahwa
karya
://l
htt
ilmiah
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
.id/
c.id
a
.
j
e
u:n080210193047
ary.
r
libdengan
menyatakan
/
/
:
p
htt
tp
y.u
/
d/
c.id PERNYATAAN
ac.i
.
j
e
y
y.un
r
r
a
a
r
r
lib
lib
tp://
tp://
t
t
h
h
Saya yang bertanda tangan di bawah ini:
NIM
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
nama
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
iv
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
ry.u
a
r
b
i
l
yangp://berjudul
htt
h
“Keanekaragaman dan Densitas Serangga Tanaman Tomat (Lycopersicon esculentum
/
/ Sapikerep Kecamatan .iSukapura
/
/
di Area Pertanian .Desa
Kabupaten
.idMill.)
c id
c d
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Probolinggo dan Pemanfaatannya
sebagai Buku Panduan
.une
.une Lapang Serangga”, adalah
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
ibr
libr karya sendiri, kecuali jika
://hasil
://ldalam
://lib
p
p
p
benar-benar
pengutipan
substansi
disebutkan
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
sumbernya, dan belum pernah diajukan dalam institusi mana pun serta bukan karya
/
/
/
/
c.idjiplakan. Saya bertanggungjawab
c.id atas keabsahan dan kebenaran
c.idisinya sesuai dengan
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
.une
.undijunjung
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
sikap
ilmiah
yang
harus
tinggi.
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h dengan sebenarnya, tanpa adanya
h
Demikian
pernyataan ini saya buat
tekanan
dan paksaan dari pihak manapun dan bersedia mendapat sanksi akademik jika
d/
ac.i
ry
libra
tp://
.id/
.ac
ternyata di kemudian hari
ini tidak benar.
nejpernyataan
j.
.une
ry.u
rary
a
/libr
/
:
p
t
t
://lib
http
h
d/
.un
rary
b
i
l
/
/
:
c.i
ej.a
tp
http
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
y.u
iv /librar
p:/
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
u
NIM
ry.080210193047
h
.id/
.id/
a
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
/
Kedawung Senja
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
rary
://lib
http
c.i
ej.a
n
Yang.umenyatakan,
rary
b
i
l
/
/
ttp:
.un
rary
b
i
l
/
/
:
/
c.id
j.a
.une
Jember, Pebruarid/2013
d/
c.i
ej.a
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
rary
lib
tp://
y.u
d/
ac.i
j.
.une
rary
://lib
http
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
v
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ht
SKRIPSI
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
.id/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e TANAMAN TOMAT .une
KEANEKARAGAMAN
y.un DAN DENSITAS SERANGGA
y.un
r
r
a
a
r
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
: PERTANIAN DESA SAPIKEREP
:
(Lycopersicon
esculentum Mill.) DI AREA
http
http
http
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
KECAMATAN SUKAPURA KABUPATEN PROBOLINGGO DAN
/
/ SERANGGA
/
BUKU PANDUAN LAPANG
.id/PEMANFAATANNYA .SEBAGAI
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
ry.u
a
/libr
/
:
p
t
t
h
.id/
ry.u
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
u
ry.
a
r
b
i
://l
tp
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ry.u
h
/
h
.id/
ac
nej.
y.u
v /librar
p:/
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
ac
nej.
id/
y.u
/
.id/
ry.u
.un
.un
y
y
r
r
a
a
r
r M.Si.
Dosen /Pembimbing
II : Dr. Jekti Prihatin,
:/ lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
h
.id/
id/
y.u
a
nej.
rary
://lib
http
Pembimbing
h
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
c.
c.
Dosen Pembimbing
ejI.a : Drs. Wachju Subchan, M.S.,
ej.aPh.D.
ac
nej.
/
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
/
h
c.id
ej.a
n
NIM 080210193047
u
.
ry
ibra
l
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
ht
id/ Kedawung Senja
ry.u
y.u
Oleh
ac.
nej.
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
libra
tp://
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
rary
lib
tp://
PENGESAHAN
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
Ketua,
.id/
ac
nej.
y.u
ry.u
d/
ac.i
rary
nej
tp
ht
/
.une
rary
b
i
l
/
/
:
/
c.id
rary
h
Dr. Suratno,
/ M.Si.
d
i
.
NIP. 19670625
199203 1 003
j.ac
e
y.un
r
a
r
Mengesahkan,
://lib
p
t
t
h
h
j.a
.une
://lib
http
.id/
ac
nej.
ry.u
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
.id/
ry.u
a
r
b
i
://l
Prof. hDr.
M.Pd.
ttpSunardi,
.id/
y.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
vi /librar
p:/
ht
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
NIP 19540501 198303 1 005
ac
nej.
/
t
Dr. Jekti Prihatin,hM.Si.
NIP.19651009 199103 2 001
Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
.id/
c.id
y.u
rary
Drs. Wachju Subchan, M.S.,Ph.D.
.id/
NIP. 19630813 199302
j.ac 1 001
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
aAnggota
.
j
e
II
.un
://lib
http
http
a
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
://
http
id/
.ac.
.id/
ac
nej.
y.u
eI,j.a
Anggota
n
u
.
ry
libra
h
.i
NIP. 19680101199203 1 003
j.
.une
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
Sekretaris,
d/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ibra
l
/
/
:
p
Tim
httPenguji
t
hDrs.
Slamet Hariyadi, M.Si.
libra
/
/
:
p
t
h
: Kamis, 28 Pebruari 2013
h
.u
/
c.id
j.a
.une
/
: Fakultas
dan Ilmu Pendidikan
.idKeguruan
.id/
ry.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
j.a
.une
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e diuji dan disahkan oleh.uFakultas
e
Lapang Serangga” telah
Keguruan dan Ilmu une
y.un
y n
r
r
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
Pendidikan
Jember pada:
/l
:/Universitas
://l
://l
http
http
http
/
.idtempat
rary
b
i
l
/
/
:
/
h
Sukapura Kabupaten Probolinggo
/ dan Pemanfaatannya sebagai
/ Buku Panduan
ac
nej.
lib
tp://
ht
j.
.une
hari, tanggal
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
ry
ry Serangga Tanaman bTomat
ry
Skripsi berjudul
ibra “Keanekaragaman dan://lDensitas
ibra
i ra
l
l
/
/
/
/
:
:
ttp
http
httpKecamatan
(Lycopersicon
esculentum Mill.) di hArea Pertanian Desa Sapikerep
nej
libra
/
/
:
p
t
d/
ac.i
h
.id/
ac
nej.
ht
d/
ac.i
vi
.id/
ac
nej.
ht
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
ht
vii
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
h
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
RINGKASAN
Keanekaragaman dan Densitas Serangga Tanaman Tomat (Lycopersicon
esculentum Mill.) di Area Pertanian Desa Sapikerep Kecamatan Sukapura
Kabupaten Probolinggo dan Pemanfaatannya sebagai Buku Panduan Lapang
Serangga; Kedawung Senja, 080210193047; 2013:151 halaman; Program Studi
Pendidikan Biologi, Jurusan Pendidikan MIPA, Universitas Jember.
Serangga merupakan spesies hewan yang jumlahnya paling dominan di
antara spesies hewan lainnya dalam filum Arthropoda maupun hewan lainnya dan
terdapat dimana-mana. Serangga memiliki karakter beragam dalam struktur sayap,
antena, bentuk tubuh, dan ciri morfologi lainnya. Serangga memiliki peran beragam
dalam hubungannya dengan tumbuhan dan hewan lainnya termasuk manusia.
Desa Sapikerep merupakan salah satu desa di kawasan Tengger. Desa ini
termasuk dalam wilayah Kecamatan Sukapura, Kabupaten Probolinggo. Penduduk
desa Sapikerep umumnya merupakan petani sayur-mayur. Salah satu tanaman yang
sering ditanam adalah tomat. Serangga yang ditemukan di area pertanian tomat Desa
Sapikerep potensial untuk digunakan sebagai sumber belajar biologi di sekolah, pada
materi keanekaragaman makhluk hidup. Pokok bahasan serangga merupakan materi
Biologi yang dipelajari di sekolah, yaitu pada SMA Kelas X semester genap,
sebagaimana tercantum dalam KTSP SK 3 dan KD 3.4. Tujuan penelitian ini adalah
menganalisis tingkat keanekaragaman dan densitas serangga di area pertanian
tanaman tomat Desa Sapikerep Kecamatan Sukapura Kabupaten Probolinggo, serta
pemanfaatannya sebagai buku panduan lapang serangga.
Penelitian dilakukan pada November 2012 di area pertanian tomat Desa
Sapikerep Kecamatan Sukapura Kabupaten Probolinggo. Penelitian dilakukan pagi
hari menggunakan metode plot seluas 8 m2. Serangga yang digunakan sebagai sampel
diambil menggunakan jaring serangga, insect aspirator, sticky trap (yellow trap).
vii
ac
nej.
h
viii
Berdasarkan hasil penelitian mengenai keanekaragaman serangga tanaman
tomat Desa Sapikerep Kecamatan Sukapura-Probolinggo ditemukan sebanyak 614
individu serangga, 32 genus, dan 22 family serangga yang terbagi dalam 8 ordo.
Ordo-ordo tersebut adalah Coleoptera, Lepidoptera, Diptera, Hymenoptera, Odonata,
Hemiptera, Homoptera, dan Orthoptera. Berdasarkan data tersebut diperoleh nilai
indeks keanekaragaman serangga yaitu 2,830, sehingga dapat dikatakan tinggi karena
mendekati nilai indeks keanekaragaman maksimal sebesar 3,466. Kepadatan serangga
sebesar 76,83 individu per plot berukuran 2 x 4 m. Kepadatan tertinggi pada genus
Bemisia (Homoptera), yaitu 25,25 individu per plot dan terendah adalah genus
Phalanta (Lepidoptera), yaitu 0,38 individu per plot.
Keanekaragaman serangga di area pertanian tanaman tomat dapat digunakan
sebagai sumber belajar di sekolah pada topik keanekaragaman makhluk hidup, yaitu
SK 3 dan KD 3.4 dalam kurikulum KTSP. Pengembangan buku panduan lapang
sebagai produk penelitian menggunakan metode pengembangan Four-D Models
dengan beberapa modifikasi, yang meliputi 4 tahap yaitu pendefinisian, perancangan,
pengembangan dan penyebaran. Tahap yang digunakan berakhir pada tahap
pengembangan yaitu dilakukan uji validasi produk hasil penelitian dan revisi. Uji
validasi dilakukan oleh tim ahli, yang terdiri dari dosen pengajar dan guru biologi
SMA Negeri di Kabupaten Jember. Rerata skor dari keempat validator adalah 52,75
yang dikonversi menjadi nilai 88,75. Nilai tersebut menyatakan bahwa buku panduan
lapang serangga yang telah disusun direkomendasikan sebagai salah satu buku
referensi yang dapat digunakan sebagai sumber belajar di sekolah.
Berdasarkan hasil penelitian dapat disimpulkan: (1) tingkat keanekaragaman
serangga tergolong tinggi dengan nilai indeks keanekaragaman sebesar 2,830; (2)
Densitas sebesar 76,83 individu per plot berukuran 2 x 4 m2; dan (3) rerata hasil uji
validasi produk penelitian sebesar 52,75 atau 88,75 yang menyatakan bahwa buku
panduan lapang serangga yang telah disusun direkomendasikan sebagai salah satu
buku referensi yang dapat digunakan sebagai sumber belajar di sekolah.
viii
ix
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
d/
ac.i
j.
.une
rary
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
lib
tp://
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
ht
PRAKATA
/
c.id
j.a
.une
j.
.une
ac
nej.
h
/
c.id
j.a
.une
ry
ary
ary
Puji/lsyukur
ibra penulis panjatkan kehadirat
/librAllah SWT yang telah melimpahkan
/libr
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
sehingga penulisan skripsihdengan judul “Keanekaragamanh dan Densitas
rahmad-Nya
h
Serangga Tanaman Tomat (Lycopersicon
esculentum Mill.) di Area
Pertanian Desa
/
/
/
d
d
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Sapikerep KecamatanuSukapura
Kabupaten Probolinggo
ne
unedan Pemanfaatannya sebagai une
id/
.ac.
nej
y.u
brar
ry.
ry.
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
Buku Panduan
Skripsi ini disusun
//l
://l Lapang Serangga” dapat
:terselesaikan.
://l untuk
http
http
http
li
tp://
h
memenuhi salah satu syarat penyelesaian pendidikan S1 pada Program Studi
/
/
/
/
Biologi Jurusan.idPendidikan
MIPA Fakultas .iKeguruan
dan Ilmu
.idPendidikan
c
c d
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Pendidikan Universitas
.unJember.
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
libr
://lib menyampaikan terima kasih
://kepada:
://lib
p
p
p
Penulis
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
1. Prof. Dr. Sunardi, M.Pd., selaku Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
/
/
.id/ Universitas Jember; .ac.id/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
j
.une selaku Ketua ProgramaryStudi
.une Pendidikan Biologi FKIP
.une
y
y
r
r
2. Dr. Suratno,
M.Si.,
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Universitas
Jember;
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
3. Drs. Wachju Subchan, M.S., Ph.D., selaku Dosen Pembimbing Akademik dan
d/
ac.i
j.
.une
rary
lib
tp://
.id/
.id/
h
.id/
Dosen PembimbingnIeserta
j.ac Dr. Jekti Prihatin, M.Si.,nselaku
j.ac Dosen Pembimbing II nej.ac
e
u
u
u
ary.
ary. dalam penulisan skripsi
ary.
r
r
r
b
b
b
yang telah
meluangkan
waktu,
pikiran,
dan
perhatian
ini;
i
i
i
l
l
l
//
//
//
ttp:
ttp:
ttp:
h
h
h
4. Drs. Slamet Hariyadi, M.Si., dan Dr. Suratno, M.Si. selaku Dosen Penguji sidang
h
d/ skripsi;
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
tp
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e dan masyarakat Desa.une
5. Dinas Pertanian.un
y Kecamatan Sukapura, rPemerintah
y.un
r
r
a
a
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
Sapikerep,
khususnya
Keluarga
Bapak
Siswo
Winardi
dan
Ibu
Sri
Mukti,
yang
:
:
:
http
http
http
h
telah banyak membantu dan berbagi ilmu selama penulis melakukan penelitian;
/
/
/
selaku
.id6./ Drs. Eko Soelistiyanto.dan
c.idDora Indriana, S.Pd., M.Pd.,
c.id tim validasi buku
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
panduan lapang;
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
/libr
://libdan segenap keluarga yang
://lib memberikan dukungan dan
:/doanya;
p
p
p
t
t
t
t
t
t
7. Bapak-Ibu
selalu
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
8. kawan-kawan di Rumah Baca Tikungan, Perhimpunan Pers Mahasiswa Indonesia
/
/
/
.id/ (PPMI) Kota Jember (Mas
c.idZaki, Mas Qomar, Mas Rizky,
c.id Fainani, dan Devi),
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ix /libr
://lib
:/
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
x
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
t
PPMI
Ikamaba Probolinggo (Mas
ht Nasional (Mas Fathoni dan hFendi),
ht Ardi, Mas
h
Jeny, Fajar, Yanu, Ludvi, Hario, Duo Dayat, Dwi, Sadam, Zaim Kayasah, dan
/
d/ Kosim), Keluarga Besarc.iHMPSPB
d/
d/
c.id Hadi Wijaya, Mas
“Lumba-Lumba”,
ac.i
a
aserta
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
y.un
y.unRoby Cahya, Lily, Wendra,
y.uDani,
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
Rosul,
Mas
Ozi,
dan
Sela
yang
banyak
lib
lib
lib
lib
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
memberi masukan dan semangat dalam penyelesaian tugas akhir dan produk buku
id/
.ac.
ry.u
panduan lapang serangga; dan/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
etidak bisa disebutkan satu .upersatu
e
9. semua pihak yang
yang telah membantu une
y.un
y n
r
r
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
terselesaikannya
skripsi ini.
://l
://l
://l
http
http
http
h
/
/
/
/
saran dan kritik
yang
membangun guna penyempurnaan
skripsi ini.
.idmengharapkan
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Semoga skripsi inirbisa
sebagaimana mestinya.
.unbermanfaat
.une
.une
y
y
y
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
h
Penulis menyadari bahwa skripsi ini masih jauh dari sempurna. Penulis
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
x /librar
p:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ry.u
h
/
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ht
/
c.id
a
nej.
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
d/
Pebruari 2013
c.iJember,
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
y
y
r
r
Penulis
a
a
r
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
d/
ac.i
rary
lib
tp://
/
id/
.ac.
nej
ry.u
ht
/
c.id
j.a
.une
h
/
c.id
j.a
.une
Halaman
ry
ry
HALAMAN
rary .......................................................................................
libJUDUL
libra
libra i
/
ttp:/
libra
/
/
:
p
t
y.u
DAFTAR ISI
j.
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
xi
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
HALAMAN
PERSEMBAHAN .....................................................................
ii
HALAMAN MOTTO .....................................................................................
/
/
iii
id
.ac.
id
.ac.
h
/
c.id
iv unej.a
.
.
ry
ry
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
HALAMAN
v
p://l PEMBIMBINGAN ...................................................................
p://l
p://l
j
j
HALAMAN PERNYATAAN
........................................................................
une
une
htt
htt
htt
HALAMAN PENGESAHAN ........................................................................
h
vi
vii
/
/
/
.id/RINGKASAN ..................................................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PRAKATA.......................................................................................................
ixry.une
.une
.une
y
y
r
r
a
a
a
r
r
libr...................................................................................................
://ISI
://lib
://lib xi
DAFTAR
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
DAFTAR TABEL ..........................................................................................
xi
/
/
/
/
xii
c.id DAFTAR GAMBAR ......................................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une ...................................................................................
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
DAFTAR
LAMPIRAN
xiii
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
BABh1. PENDAHULUAN ..............................................................................
1
d/
ac.i
j.
.une
rary
lib
tp://
d/
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
.id/
ry.u
p:
ttp:
ttp:
htt1.4
h
h
Batasan Masalah ............................................................................
4
1.5 Manfaat ..........................................................................................
/
/
5
d
c.i
ej.a
d
c.i
ej.a
2.2 Klasifikasi Serangga .......................................................................
8
/
/
2.3 Hubungan Serangga
c.id dengan Tanaman ...........................................
c.id
30
a
nej.
a
nej.
lib
/
c.id
2.6 Dinamika Populasi Serangga ..........................................................
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
h
38
/
/
/
c.idyang Mempengaruhi Kehidupan
c.idSerangga ..... 39
c.id
2.7 Faktor Lingkungan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
xi /libr
://lib
:/
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
h
.id/
1.2 Rumusan Masalah
..........................................................................
4
j.
j.
j.ac
e
e
e
n
n
n
u
u
ry.u
ary.
a4ry.
r
r
1.3//lTujuan
b
b
ibra ............................................................................................
i
i
l
l
//
//
34ry.u
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
://l
://l 37
p://Tanaman
Tomat ..............................................................................
htt2.5
http
http
d/
ac.i
a
nej.
1
u
u
2.4 Serangga
ary. pada Tanaman Tomat ......................................................
ary.
ej.
tp://
d/
ac.i
6 .u
y
y
r
r
ry
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
2.1
Morfologi
Serangga
........................................................................
6
:
:
:
http
http
http
ac
nej.
.un
rary
d/
ac.i
BAB 2. TINJAUAN
.unPUSTAKA ....................................................................
.un
tp
libra
/
/
:
p
t
1.1 Latar Belakang ...............................................................................
h
/
c.id
a
nej.
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
d/
ac.i
j.
une
.
y
r
a
libr
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
t
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
42
2.9 Kepadatan Populasi (Densitas) .......................................................
42
ej.
lib
BAB 3. METODE PENELITIAN
/ .................................................................
/
48
3.3 Definisi Operasional .......................................................................
49
3.4 Desain Penelitian.............................................................................
id/
.id/
49
3.5 Prosedur
ry.uPenelitian .........................................................................
ry.u
52 u
id
.ac.
id
.ac.
ac
nej.
ac
nej.
j.
.une
ry
4.1 Hasil Penelitian ...............................................................................
57
4.2 Pembahasan
j.
ne....................................................................................
nej.
101
ry.u
:
http
d/
.un
rary
b
i
l
/
/
:
:
http
114
5.2 Saran ...............................................................................................
d/
d/
114
c.i
ej.a
c.i
ej.a
rary
b
i
l
/
/
:
http
.id/
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
h
y.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ry.u
y.u
/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
:/
c.id
h
.id/
ac
nej.
http
a
nej.
ac
nej.
.id/
xii /librar
ht
h
h
.id/
ac
nej.
115 .u
ry
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
c.id
j.a
.une
ibra
://l
http
http
.id/
a
nej.
h
ry
:
http
5.1 Kesimpulan .....................................................................................
rary
b
i
l
/
/
:
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ry.u
d/
ac.i
DAFTAR PUSTAKA
.un ....................................................................................
.un
tp
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
53
ra ..........................................................................................
ra
ra
BAB 5. PENUTUP
//lib
//lib
//lib114
c.i
ej.a
h
/
/
/
3.7 Analisis Data ...................................................................................
55
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une ................................................................................
.une
.une
y
y
y
r
r
r
3.8 Alur
Penelitian
56
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h .........................................................
h
BABh4. HASIL DAN PEMBAHASAN
57
d/
ac.i
h
.id/
c
j
eWaktu
ej
3.1 Tempat dan
Penelitian .........................................................
48 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ry
radan
rary
ra48ry
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.2
Alat
Bahan
Penelitian...............................................................
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
d/
ac.i
libra
tp://
h
d/ Sukapura
d/
id/
2.10 Gambaran eArea
Desa Sapikerep eKecamatan
ac.Pertanian
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
y.un ....................................................................................
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
Probolinggo
43
ib
lib
lib
p://l
tp://
tp://
t
t
htt2.11
h
h
Buku Panduan Lapang ..................................................................
45
Buku Panduan Lapang .................................................................
tp://
ac
nej.
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
/l
://l
://l
Pemanfaatan Serangga
tp:/Teknik
ht3.6
httpHasil Penelitian dalam Penyusunan
http
d/
ac.i
.un
rary
h
.id/
ac
nej.
ht 2.8 Keanekaragaman Jenis ....................................................................
ht
ht
.id/
ac
nej.
xii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
y.u
tp://
ry.u
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
rary
lib
tp://
DAFTAR TABEL
rary
ry.u
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
Halaman
Tabel 3.1 Prosedur pengembangan
/ buku panduan lapang ...............................
/
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
54
.id/
c
j
ej serangga tanaman tomat Desa
eSapikerep
ej.a
Tabel 4.1 Hasil identifikasi
n
n
n
u
u
u
.
.
.
rary Sukapura-Probolinggo /..................................................
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Kecamatan
57
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
nej
libra
/
/
:
p
t
y.u
ht
d/
ac.i
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
xiii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
Tabel 4.2 Indeks Keanekaragaman Serangga Tanaman Tomat Desa
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
Sapikerep Kecamatan
.................................
.idSukapura-Probolinggo
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.id/
94
Tabel 4.3 DensitasrSerangga
Tanaman Tomat Desary
Sapikerep
Kecamatan
.u
y.u
ac
nej.
u
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
://l
://l
://l
httpSukapura-Probolinggo .....................................................................
http
http 96
Tabel 4.4 Hasil uji produk Buku Panduan Lapang Serangga ..........................
h
99
/
/
/
/
c.idTabel 4.5 Daftar komentarj.atau
c.idsaran validator atas buku panduan
c.id lapang..... 100
c.id
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
http
a
nej.
h
.id/
xiii /librar
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
rary
lib
tp://
DAFTAR GAMBAR
rary
ry.u
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
Halaman
Gambar 2.1 Bentuk umum abdomen
/ serangga ................................................
/
7
Gambar 3.1 Lokasi pengambilan sampel serangga ..........................................
50
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej struktur ovipositor serangga
ej
Gambar 2.1 Gambaran
dari
................................
7 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ry
raDesa
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Gambar 2.3
Peta
Sapikerep
Kecamatan
Sukapura-Probolinggo
.............
44
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
h
/
/ ................................................................
/
/
3.2 Diagram alur penelitian
56
.idGambar
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
ne
Gambar 4.1 Kumbang
sexmaculatus ............................................
59 ry.un
.uMenochilus
.une
y
y
r
r
a
a
a
r
r
/libr
:/Kumbang
://lib
://lib60
p
p
p
Gambar
4.2
Epilachna
sp.
...............................................................
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
y.u
ht
d/
ac.i
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
xiv
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
Gambar 4.3 Kumbang Curinus sp....................................................................
61
/
/
/
/
62
c.idGambar 4.4 Kumbang Coccinella
c.id sp. ..............................................................
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.unesp. ............................................................................
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
Gambar
4.5
Charidotella
63
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h 4.6 Rhagonycha fulva ........................................................................
h
h
Gambar
64
Gambar 4.7 Chlorophorus sp. ..........................................................................
65
Gambar 4.8 Papilio demoleus
nej. ..........................................................................
nej.
66
d/
ac.i
j.
.une
ry
libra
tp://
ry.u
d/
ac.i
ry.u
d/
ac.i
:
http
:
http
Gambar 4.10 Papilio sp....................................................................................
j.a
.une
ry
h
68
4.11 Graphium sarpedon....................................................................
70
/
/
dGambar
id/
id/
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e ..........................................................................
e
Gambar 4.12 Delias .belisama
71 .une
y un
y.un
r
r
a
a
r
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
Gambart4.13
Delias
periboea
..........................................................................
72
:
:
:
h tp
http
http
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
tp
Gambar 4.14 Eurema alitha .............................................................................
h
73
/
/
/
/
4.15 Hebomoia glaucippe
74
.idGambar
c.id ..................................................................
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
une
.sp.
.une
Gambar 4.16 Appias
...................................................................................
76ary.un
y
y
r
r
a
a
r
r
ibr
://lJunonia
://lib
://lib77
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Gambar
4.17
sp.
.................................................................................
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
a
ra
ra
Gambar 4.9/Papilio
/libr polytes ..............................................................................
//lib
//lib67
:
http
h
Gambar 4.18 Phalanta sp.................................................................................
78
/
/
/
/
c.idGambar 4.19 Tipula sp. ....................................................................................
c.id
c.id
c.id
79
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
xiv /libr
libr
://lib
:/
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
h
.id/
y.u
xv
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
Gambar
ht4.20 Chrysomya sp. ............................................................................
ht
ht
80
Gambar 4.21 Syrphidae spesies 1 ....................................................................
81
h
d/
d/
d/
d/
82
ac.i Gambar 4.22 Asilidae spesies
ac.1i .......................................................................
ac.i
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un .............................................................................
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
Gambar
4.23
Apis
mellifera
83
lib
lib
lib
lib
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
Gambar 4.24 Apidae spesies 1 ......................................................................... 84
ry.u
85
Gambar 4.28 Xylocopa sp. ...............................................................................
87
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
j
e
ej
ej.a
Gambar 4.26 Sphecidae
spesies
1 ....................................................................
86
n
n
n
u
u
u
.
.
.
rary
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Gambar 4.27
Formicidae
spesies
1
..................................................................
86
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
h
/
/
/
/
4.29 Pantala flavescens
......................................................................
88
.idGambar
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
ne ...........................................................................
Gambar 4.30 Nezara
viridula
89 ry.un
.u
.une
y
y
r
r
a
a
a
r
br
ibr
://lPhysomerus
://lib
://li90
p
p
p
Gambar
4.31
sp.
...........................................................................
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
Gambar 4.25 Campsomeris sp. ........................................................................
/
/
id/
.ac.
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
Gambar 4.32 Bemisia sp ..................................................................................
91
/
/
/
/
92
c.idGambar 4.33 Acrididae spesies
c.id1 .....................................................................
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
.une
.unspesies
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
Gambar
4.34
Acrididae
2
.....................................................................
93
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h 4.35 Tettigonidae spesies 1 ................................................................
h
h
Gambar
93
Gambar 4.36 Histogram Densitas Serangga ....................................................
97
.
Gambar 4.37 Produk Hasil
Lapang .
nej.Penelitian dalam Bentuk Buku
nejPanduan
98
d/
ac.i
j.
.une
ry
libra
tp://
ry.u
d/
ac.i
a
/libr
/
:
p
t
t
a
/libr
/
:
p
t
t
h
.id/
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
http
a
nej.
h
.id/
xv /librar
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
rary
.id/
ac
nej.
/
c.id
j.a
.une
://lib
http
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
ry.u
d/
ac.i
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
rary
lib
tp://
ry.u
ht
/
c.id
rary
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
Halaman
Lampiran A Matrik Penelitian .........................................................................
/
/
120
Lampiran D. Foto Kegiatan Penelitian.............................................................
131
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej Lapang .............................................................
ej
Lampiran B. Data Perekaman
121 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ry
ary
raDesa
rary
r130
b
b
b
i
i
i
l
l
l
LampiranpC.
Peta
Sapikerep
....................................................................
/
/
/
/
/
/
:
:
:
htt
http
http
h
/
/ Serangga ....................................................
/
/
E. Validasi Identifikasi
134
.idLampiran
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Lampiran F. Instrumen
Buku Panduan Lapang
...............................
141
.unPenilaian
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ibr
://lAnalisis
://lib Lapang ...............................
://lib 149
p
p
p
Lampiran
G.
Uji
Produk
Buku
Panduan
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
y.u
DAFTAR LAMPIRAN
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
xvi
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
Lampiran H. Buku Panduan Lapang ................................................................
151
/
/
/
.id/
152
c.idLampiran I. Berkas Penelitian
c..........................................................................
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
http
a
nej.
h
.id/
xvi /librar
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
ht
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
KEANEKARAGAMAN DAN DENSITAS SERANGGA TANAMAN TOMAT
(Lycopersicon esculentum Mill.) DI AREA PERTANIAN DESA SAPIKEREP
KECAMATAN SUKAPURA KABUPATEN PROBOLINGGO DAN
PEMANFAATANNYA SEBAGAI BUKU PANDUAN LAPANG SERANGGA
SKRIPSI
Oleh
Kedawung Senja
NIM 080210193047
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
/
/
/
PROGRAM
c.idSTUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.uneJURUSAN PENDIDIKAN
.uMIPA
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ibr
KEGURUANpDAN
://lFAKULTAS
://lib ILMU PENDIDIKAN ttp://lib
p
t
t
t
t
h
h
h
UNIVERSITAS
JEMBER
2013
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
.id/
ry.u
y.u
/
rary
://lib
http
ry.u
rary
://lib
http
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
ac
nej.
ht
c.id
j.a
.une
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
i
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
y.u
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
KEANEKARAGAMAN
DAN DENSITAS
SERANGGA TANAMAN
h
h
h TOMAT
(Lycopersicon esculentum Mill.) DI AREA PERTANIAN DESA SAPIKEREP
/
/ KABUPATEN PROBOLINGGO
/
/
KECAMATAN SUKAPURA
DAN
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
PEMANFAATANNYA
ne
ne SEBAGAI BUKU PANDUAN
ne LAPANG SERANGGAy.une
ry.u
ry.u
ry.u
r
ibra
l
tp://
ibra
ibra
://l
http
ac
nej.
.id/
/
rary
/
rary
://lib
http
ac
nej.
ry.u
nej
li
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
i /librar
p:/
ht
/
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
y.u
c.id
.id/
ac
nej.
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
/
/
/
JURUSAN
c.id PENDIDIKAN MIPA
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une KEGURUAN DAN ILMU
.unPENDIDIKAN
.une
FAKULTAS
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
br
://lib
://liJEMBER
://lib
UNIVERSITAS
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
2013
ac
nej.
a
nej.
h
.id/
h
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
rary
ry.u
h
/
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
j.a
.une
://lib
http
Kedawung Senja
NIM 080210193047
libra
/
/
:
p
tt
id/
.ac.
/
y
Oleh/librar
.id/
ry.u
y.u
brar
ac
nej.
c.id
j.a
.une
:/
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
c.id
j.a
.une
h
h
.id/
ac
nej.
c.id
j.a
.une
lib
tp://
://l
http
SKRIPSI
ry.u
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
li
li
disusun guna
://limemenuhi salah satu syarat untuk
tp://menyelesaikan dan mencapaihtgelar
tp://Sarjana
t
http
h
Pendidikan (S1) pada Program Studi Pendidikan Biologi
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ibra
://l
http
.id/
tp://
ry.u
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
y.u
ry.u
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
/
d/
d/
c.id PERSEMBAHAN
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
y
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib
ttp:/
httpBersama rasa syukur pada Tuhan
http Yang Maha Esa yang telahhmenunjukkan
j.a
.une
seribu jalan untuk penyelesaian skripsi
ini, saya persembahkan skripsi
/
/ ini kepada.
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
eAyahanda Timarwa dan .Ibunda
e Tina, yang senantiasa.une
1) Kedua permataku,
y.un
y un
r
r
a
a
ary
r
r
rakan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
menemani
siang-malam
bersama
rangkaian
doa
dan
ikhtiarnya,
jalan
itu
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
tetap kulanjutkan sampai seberapa lama waktu itu tersisa dan seberapa kuat tubuh
.id/ ini terjaga.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
id/
.ac.
nej
libra
/
/
:
p
t
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
2) Kak Anton, Kak
.u mendukung dan memberi
ry.uSam, Yayan, dan Ayu, yangryselalu
ry.u
ibra
l
/
/
:
p
alasan
htt untuk bertahan.
ibra
ibra
://l
http
://l
http
h
3) Semua guru dan dosenku dari masa ke masa, terima kasih untuk setiap huruf dan
/
/
/
.id/ cerita yang telah Bapak-Ibu
c.idberikan dengan ikhlas dan jpenuh
c.idperjuangan.
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
une
.kubanggakan
.une
.une
y
y
y
r
r
r
4) Almamaterbyang
a
a
a
r
r
r
://li
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
ii /librar
p:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
ry.u
y.u
ht
h
/
c.id
j.a
.une
MOTTO
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
“Jika waktumu tidak cukup lama/untuk menceritakan apa yang ada
/ dalam pikiran dan
id/
.ac.
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
euntuk keabadian.” *)
e
hatimu, maka u
menulislah.
Menulis adalah bekerja
y. n
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
/
/
kita/ dan menaburkan benih yang .memberikan
manfaat
.id/ mencapai potensi maksimal
c.id
c id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
bagi orang lain.” **)
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
iii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
“Sukses itu adalah mengetahui maksud kita dalam kehidupan, bertumbuh untuk
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
/
rary
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
/
.id**)
ac
nej.
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
iii /librar
p:/
ht
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
y.u
.id/
ac
nej.
h
.id/
/
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
c.id
h
.id/
Jhon C. Maxwell
ac
nej.
a
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
Penulis
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
.id/
ry.u
h
*)
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
lib
tp://
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
id/
.ac.
y.u
nej
.u
rary
b
i
l
/
/
:
ht
ht
: Kedawung
/ Senja
h
ac
nej.
ry.u
a
r
b
i
sesungguhnya pbahwa
karya
://l
htt
ilmiah
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
.id/
c.id
a
.
j
e
u:n080210193047
ary.
r
libdengan
menyatakan
/
/
:
p
htt
tp
y.u
/
d/
c.id PERNYATAAN
ac.i
.
j
e
y
y.un
r
r
a
a
r
r
lib
lib
tp://
tp://
t
t
h
h
Saya yang bertanda tangan di bawah ini:
NIM
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
nama
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
iv
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
ry.u
a
r
b
i
l
yangp://berjudul
htt
h
“Keanekaragaman dan Densitas Serangga Tanaman Tomat (Lycopersicon esculentum
/
/ Sapikerep Kecamatan .iSukapura
/
/
di Area Pertanian .Desa
Kabupaten
.idMill.)
c id
c d
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Probolinggo dan Pemanfaatannya
sebagai Buku Panduan
.une
.une Lapang Serangga”, adalah
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
ibr
libr karya sendiri, kecuali jika
://hasil
://ldalam
://lib
p
p
p
benar-benar
pengutipan
substansi
disebutkan
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
sumbernya, dan belum pernah diajukan dalam institusi mana pun serta bukan karya
/
/
/
/
c.idjiplakan. Saya bertanggungjawab
c.id atas keabsahan dan kebenaran
c.idisinya sesuai dengan
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
.une
.undijunjung
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
sikap
ilmiah
yang
harus
tinggi.
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h dengan sebenarnya, tanpa adanya
h
Demikian
pernyataan ini saya buat
tekanan
dan paksaan dari pihak manapun dan bersedia mendapat sanksi akademik jika
d/
ac.i
ry
libra
tp://
.id/
.ac
ternyata di kemudian hari
ini tidak benar.
nejpernyataan
j.
.une
ry.u
rary
a
/libr
/
:
p
t
t
://lib
http
h
d/
.un
rary
b
i
l
/
/
:
c.i
ej.a
tp
http
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
y.u
iv /librar
p:/
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
u
NIM
ry.080210193047
h
.id/
.id/
a
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
/
Kedawung Senja
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
rary
://lib
http
c.i
ej.a
n
Yang.umenyatakan,
rary
b
i
l
/
/
ttp:
.un
rary
b
i
l
/
/
:
/
c.id
j.a
.une
Jember, Pebruarid/2013
d/
c.i
ej.a
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
rary
lib
tp://
y.u
d/
ac.i
j.
.une
rary
://lib
http
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
v
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ht
SKRIPSI
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
.id/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e TANAMAN TOMAT .une
KEANEKARAGAMAN
y.un DAN DENSITAS SERANGGA
y.un
r
r
a
a
r
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
: PERTANIAN DESA SAPIKEREP
:
(Lycopersicon
esculentum Mill.) DI AREA
http
http
http
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
KECAMATAN SUKAPURA KABUPATEN PROBOLINGGO DAN
/
/ SERANGGA
/
BUKU PANDUAN LAPANG
.id/PEMANFAATANNYA .SEBAGAI
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
ry.u
a
/libr
/
:
p
t
t
h
.id/
ry.u
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
u
ry.
a
r
b
i
://l
tp
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ry.u
h
/
h
.id/
ac
nej.
y.u
v /librar
p:/
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
ac
nej.
id/
y.u
/
.id/
ry.u
.un
.un
y
y
r
r
a
a
r
r M.Si.
Dosen /Pembimbing
II : Dr. Jekti Prihatin,
:/ lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
h
.id/
id/
y.u
a
nej.
rary
://lib
http
Pembimbing
h
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
c.
c.
Dosen Pembimbing
ejI.a : Drs. Wachju Subchan, M.S.,
ej.aPh.D.
ac
nej.
/
c.id
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
/
h
c.id
ej.a
n
NIM 080210193047
u
.
ry
ibra
l
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
ht
id/ Kedawung Senja
ry.u
y.u
Oleh
ac.
nej.
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
libra
tp://
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
rary
lib
tp://
PENGESAHAN
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
Ketua,
.id/
ac
nej.
y.u
ry.u
d/
ac.i
rary
nej
tp
ht
/
.une
rary
b
i
l
/
/
:
/
c.id
rary
h
Dr. Suratno,
/ M.Si.
d
i
.
NIP. 19670625
199203 1 003
j.ac
e
y.un
r
a
r
Mengesahkan,
://lib
p
t
t
h
h
j.a
.une
://lib
http
.id/
ac
nej.
ry.u
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
.id/
ry.u
a
r
b
i
://l
Prof. hDr.
M.Pd.
ttpSunardi,
.id/
y.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
vi /librar
p:/
ht
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
NIP 19540501 198303 1 005
ac
nej.
/
t
Dr. Jekti Prihatin,hM.Si.
NIP.19651009 199103 2 001
Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
.id/
c.id
y.u
rary
Drs. Wachju Subchan, M.S.,Ph.D.
.id/
NIP. 19630813 199302
j.ac 1 001
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
aAnggota
.
j
e
II
.un
://lib
http
http
a
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
://
http
id/
.ac.
.id/
ac
nej.
y.u
eI,j.a
Anggota
n
u
.
ry
libra
h
.i
NIP. 19680101199203 1 003
j.
.une
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
Sekretaris,
d/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ibra
l
/
/
:
p
Tim
httPenguji
t
hDrs.
Slamet Hariyadi, M.Si.
libra
/
/
:
p
t
h
: Kamis, 28 Pebruari 2013
h
.u
/
c.id
j.a
.une
/
: Fakultas
dan Ilmu Pendidikan
.idKeguruan
.id/
ry.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
j.a
.une
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e diuji dan disahkan oleh.uFakultas
e
Lapang Serangga” telah
Keguruan dan Ilmu une
y.un
y n
r
r
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
Pendidikan
Jember pada:
/l
:/Universitas
://l
://l
http
http
http
/
.idtempat
rary
b
i
l
/
/
:
/
h
Sukapura Kabupaten Probolinggo
/ dan Pemanfaatannya sebagai
/ Buku Panduan
ac
nej.
lib
tp://
ht
j.
.une
hari, tanggal
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
ry
ry Serangga Tanaman bTomat
ry
Skripsi berjudul
ibra “Keanekaragaman dan://lDensitas
ibra
i ra
l
l
/
/
/
/
:
:
ttp
http
httpKecamatan
(Lycopersicon
esculentum Mill.) di hArea Pertanian Desa Sapikerep
nej
libra
/
/
:
p
t
d/
ac.i
h
.id/
ac
nej.
ht
d/
ac.i
vi
.id/
ac
nej.
ht
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
ht
vii
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
h
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
RINGKASAN
Keanekaragaman dan Densitas Serangga Tanaman Tomat (Lycopersicon
esculentum Mill.) di Area Pertanian Desa Sapikerep Kecamatan Sukapura
Kabupaten Probolinggo dan Pemanfaatannya sebagai Buku Panduan Lapang
Serangga; Kedawung Senja, 080210193047; 2013:151 halaman; Program Studi
Pendidikan Biologi, Jurusan Pendidikan MIPA, Universitas Jember.
Serangga merupakan spesies hewan yang jumlahnya paling dominan di
antara spesies hewan lainnya dalam filum Arthropoda maupun hewan lainnya dan
terdapat dimana-mana. Serangga memiliki karakter beragam dalam struktur sayap,
antena, bentuk tubuh, dan ciri morfologi lainnya. Serangga memiliki peran beragam
dalam hubungannya dengan tumbuhan dan hewan lainnya termasuk manusia.
Desa Sapikerep merupakan salah satu desa di kawasan Tengger. Desa ini
termasuk dalam wilayah Kecamatan Sukapura, Kabupaten Probolinggo. Penduduk
desa Sapikerep umumnya merupakan petani sayur-mayur. Salah satu tanaman yang
sering ditanam adalah tomat. Serangga yang ditemukan di area pertanian tomat Desa
Sapikerep potensial untuk digunakan sebagai sumber belajar biologi di sekolah, pada
materi keanekaragaman makhluk hidup. Pokok bahasan serangga merupakan materi
Biologi yang dipelajari di sekolah, yaitu pada SMA Kelas X semester genap,
sebagaimana tercantum dalam KTSP SK 3 dan KD 3.4. Tujuan penelitian ini adalah
menganalisis tingkat keanekaragaman dan densitas serangga di area pertanian
tanaman tomat Desa Sapikerep Kecamatan Sukapura Kabupaten Probolinggo, serta
pemanfaatannya sebagai buku panduan lapang serangga.
Penelitian dilakukan pada November 2012 di area pertanian tomat Desa
Sapikerep Kecamatan Sukapura Kabupaten Probolinggo. Penelitian dilakukan pagi
hari menggunakan metode plot seluas 8 m2. Serangga yang digunakan sebagai sampel
diambil menggunakan jaring serangga, insect aspirator, sticky trap (yellow trap).
vii
ac
nej.
h
viii
Berdasarkan hasil penelitian mengenai keanekaragaman serangga tanaman
tomat Desa Sapikerep Kecamatan Sukapura-Probolinggo ditemukan sebanyak 614
individu serangga, 32 genus, dan 22 family serangga yang terbagi dalam 8 ordo.
Ordo-ordo tersebut adalah Coleoptera, Lepidoptera, Diptera, Hymenoptera, Odonata,
Hemiptera, Homoptera, dan Orthoptera. Berdasarkan data tersebut diperoleh nilai
indeks keanekaragaman serangga yaitu 2,830, sehingga dapat dikatakan tinggi karena
mendekati nilai indeks keanekaragaman maksimal sebesar 3,466. Kepadatan serangga
sebesar 76,83 individu per plot berukuran 2 x 4 m. Kepadatan tertinggi pada genus
Bemisia (Homoptera), yaitu 25,25 individu per plot dan terendah adalah genus
Phalanta (Lepidoptera), yaitu 0,38 individu per plot.
Keanekaragaman serangga di area pertanian tanaman tomat dapat digunakan
sebagai sumber belajar di sekolah pada topik keanekaragaman makhluk hidup, yaitu
SK 3 dan KD 3.4 dalam kurikulum KTSP. Pengembangan buku panduan lapang
sebagai produk penelitian menggunakan metode pengembangan Four-D Models
dengan beberapa modifikasi, yang meliputi 4 tahap yaitu pendefinisian, perancangan,
pengembangan dan penyebaran. Tahap yang digunakan berakhir pada tahap
pengembangan yaitu dilakukan uji validasi produk hasil penelitian dan revisi. Uji
validasi dilakukan oleh tim ahli, yang terdiri dari dosen pengajar dan guru biologi
SMA Negeri di Kabupaten Jember. Rerata skor dari keempat validator adalah 52,75
yang dikonversi menjadi nilai 88,75. Nilai tersebut menyatakan bahwa buku panduan
lapang serangga yang telah disusun direkomendasikan sebagai salah satu buku
referensi yang dapat digunakan sebagai sumber belajar di sekolah.
Berdasarkan hasil penelitian dapat disimpulkan: (1) tingkat keanekaragaman
serangga tergolong tinggi dengan nilai indeks keanekaragaman sebesar 2,830; (2)
Densitas sebesar 76,83 individu per plot berukuran 2 x 4 m2; dan (3) rerata hasil uji
validasi produk penelitian sebesar 52,75 atau 88,75 yang menyatakan bahwa buku
panduan lapang serangga yang telah disusun direkomendasikan sebagai salah satu
buku referensi yang dapat digunakan sebagai sumber belajar di sekolah.
viii
ix
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
d/
ac.i
j.
.une
rary
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
lib
tp://
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
ht
PRAKATA
/
c.id
j.a
.une
j.
.une
ac
nej.
h
/
c.id
j.a
.une
ry
ary
ary
Puji/lsyukur
ibra penulis panjatkan kehadirat
/librAllah SWT yang telah melimpahkan
/libr
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
sehingga penulisan skripsihdengan judul “Keanekaragamanh dan Densitas
rahmad-Nya
h
Serangga Tanaman Tomat (Lycopersicon
esculentum Mill.) di Area
Pertanian Desa
/
/
/
d
d
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Sapikerep KecamatanuSukapura
Kabupaten Probolinggo
ne
unedan Pemanfaatannya sebagai une
id/
.ac.
nej
y.u
brar
ry.
ry.
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
Buku Panduan
Skripsi ini disusun
//l
://l Lapang Serangga” dapat
:terselesaikan.
://l untuk
http
http
http
li
tp://
h
memenuhi salah satu syarat penyelesaian pendidikan S1 pada Program Studi
/
/
/
/
Biologi Jurusan.idPendidikan
MIPA Fakultas .iKeguruan
dan Ilmu
.idPendidikan
c
c d
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Pendidikan Universitas
.unJember.
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
libr
://lib menyampaikan terima kasih
://kepada:
://lib
p
p
p
Penulis
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
1. Prof. Dr. Sunardi, M.Pd., selaku Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
/
/
.id/ Universitas Jember; .ac.id/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
j
.une selaku Ketua ProgramaryStudi
.une Pendidikan Biologi FKIP
.une
y
y
r
r
2. Dr. Suratno,
M.Si.,
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Universitas
Jember;
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
3. Drs. Wachju Subchan, M.S., Ph.D., selaku Dosen Pembimbing Akademik dan
d/
ac.i
j.
.une
rary
lib
tp://
.id/
.id/
h
.id/
Dosen PembimbingnIeserta
j.ac Dr. Jekti Prihatin, M.Si.,nselaku
j.ac Dosen Pembimbing II nej.ac
e
u
u
u
ary.
ary. dalam penulisan skripsi
ary.
r
r
r
b
b
b
yang telah
meluangkan
waktu,
pikiran,
dan
perhatian
ini;
i
i
i
l
l
l
//
//
//
ttp:
ttp:
ttp:
h
h
h
4. Drs. Slamet Hariyadi, M.Si., dan Dr. Suratno, M.Si. selaku Dosen Penguji sidang
h
d/ skripsi;
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
tp
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e dan masyarakat Desa.une
5. Dinas Pertanian.un
y Kecamatan Sukapura, rPemerintah
y.un
r
r
a
a
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
Sapikerep,
khususnya
Keluarga
Bapak
Siswo
Winardi
dan
Ibu
Sri
Mukti,
yang
:
:
:
http
http
http
h
telah banyak membantu dan berbagi ilmu selama penulis melakukan penelitian;
/
/
/
selaku
.id6./ Drs. Eko Soelistiyanto.dan
c.idDora Indriana, S.Pd., M.Pd.,
c.id tim validasi buku
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
panduan lapang;
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
/libr
://libdan segenap keluarga yang
://lib memberikan dukungan dan
:/doanya;
p
p
p
t
t
t
t
t
t
7. Bapak-Ibu
selalu
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
h
8. kawan-kawan di Rumah Baca Tikungan, Perhimpunan Pers Mahasiswa Indonesia
/
/
/
.id/ (PPMI) Kota Jember (Mas
c.idZaki, Mas Qomar, Mas Rizky,
c.id Fainani, dan Devi),
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ix /libr
://lib
:/
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
x
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
t
PPMI
Ikamaba Probolinggo (Mas
ht Nasional (Mas Fathoni dan hFendi),
ht Ardi, Mas
h
Jeny, Fajar, Yanu, Ludvi, Hario, Duo Dayat, Dwi, Sadam, Zaim Kayasah, dan
/
d/ Kosim), Keluarga Besarc.iHMPSPB
d/
d/
c.id Hadi Wijaya, Mas
“Lumba-Lumba”,
ac.i
a
aserta
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
y.un
y.unRoby Cahya, Lily, Wendra,
y.uDani,
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
Rosul,
Mas
Ozi,
dan
Sela
yang
banyak
lib
lib
lib
lib
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
memberi masukan dan semangat dalam penyelesaian tugas akhir dan produk buku
id/
.ac.
ry.u
panduan lapang serangga; dan/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
etidak bisa disebutkan satu .upersatu
e
9. semua pihak yang
yang telah membantu une
y.un
y n
r
r
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
terselesaikannya
skripsi ini.
://l
://l
://l
http
http
http
h
/
/
/
/
saran dan kritik
yang
membangun guna penyempurnaan
skripsi ini.
.idmengharapkan
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Semoga skripsi inirbisa
sebagaimana mestinya.
.unbermanfaat
.une
.une
y
y
y
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
h
Penulis menyadari bahwa skripsi ini masih jauh dari sempurna. Penulis
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
x /librar
p:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
htt
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ry.u
h
/
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ht
/
c.id
a
nej.
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
d/
Pebruari 2013
c.iJember,
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
y
y
r
r
Penulis
a
a
r
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
d/
ac.i
rary
lib
tp://
/
id/
.ac.
nej
ry.u
ht
/
c.id
j.a
.une
h
/
c.id
j.a
.une
Halaman
ry
ry
HALAMAN
rary .......................................................................................
libJUDUL
libra
libra i
/
ttp:/
libra
/
/
:
p
t
y.u
DAFTAR ISI
j.
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
xi
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
HALAMAN
PERSEMBAHAN .....................................................................
ii
HALAMAN MOTTO .....................................................................................
/
/
iii
id
.ac.
id
.ac.
h
/
c.id
iv unej.a
.
.
ry
ry
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
HALAMAN
v
p://l PEMBIMBINGAN ...................................................................
p://l
p://l
j
j
HALAMAN PERNYATAAN
........................................................................
une
une
htt
htt
htt
HALAMAN PENGESAHAN ........................................................................
h
vi
vii
/
/
/
.id/RINGKASAN ..................................................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PRAKATA.......................................................................................................
ixry.une
.une
.une
y
y
r
r
a
a
a
r
r
libr...................................................................................................
://ISI
://lib
://lib xi
DAFTAR
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
DAFTAR TABEL ..........................................................................................
xi
/
/
/
/
xii
c.id DAFTAR GAMBAR ......................................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une ...................................................................................
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
DAFTAR
LAMPIRAN
xiii
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
BABh1. PENDAHULUAN ..............................................................................
1
d/
ac.i
j.
.une
rary
lib
tp://
d/
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
.id/
ry.u
p:
ttp:
ttp:
htt1.4
h
h
Batasan Masalah ............................................................................
4
1.5 Manfaat ..........................................................................................
/
/
5
d
c.i
ej.a
d
c.i
ej.a
2.2 Klasifikasi Serangga .......................................................................
8
/
/
2.3 Hubungan Serangga
c.id dengan Tanaman ...........................................
c.id
30
a
nej.
a
nej.
lib
/
c.id
2.6 Dinamika Populasi Serangga ..........................................................
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
h
38
/
/
/
c.idyang Mempengaruhi Kehidupan
c.idSerangga ..... 39
c.id
2.7 Faktor Lingkungan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
xi /libr
://lib
:/
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
h
.id/
1.2 Rumusan Masalah
..........................................................................
4
j.
j.
j.ac
e
e
e
n
n
n
u
u
ry.u
ary.
a4ry.
r
r
1.3//lTujuan
b
b
ibra ............................................................................................
i
i
l
l
//
//
34ry.u
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
://l
://l 37
p://Tanaman
Tomat ..............................................................................
htt2.5
http
http
d/
ac.i
a
nej.
1
u
u
2.4 Serangga
ary. pada Tanaman Tomat ......................................................
ary.
ej.
tp://
d/
ac.i
6 .u
y
y
r
r
ry
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
2.1
Morfologi
Serangga
........................................................................
6
:
:
:
http
http
http
ac
nej.
.un
rary
d/
ac.i
BAB 2. TINJAUAN
.unPUSTAKA ....................................................................
.un
tp
libra
/
/
:
p
t
1.1 Latar Belakang ...............................................................................
h
/
c.id
a
nej.
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
d/
ac.i
j.
une
.
y
r
a
libr
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
t
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
42
2.9 Kepadatan Populasi (Densitas) .......................................................
42
ej.
lib
BAB 3. METODE PENELITIAN
/ .................................................................
/
48
3.3 Definisi Operasional .......................................................................
49
3.4 Desain Penelitian.............................................................................
id/
.id/
49
3.5 Prosedur
ry.uPenelitian .........................................................................
ry.u
52 u
id
.ac.
id
.ac.
ac
nej.
ac
nej.
j.
.une
ry
4.1 Hasil Penelitian ...............................................................................
57
4.2 Pembahasan
j.
ne....................................................................................
nej.
101
ry.u
:
http
d/
.un
rary
b
i
l
/
/
:
:
http
114
5.2 Saran ...............................................................................................
d/
d/
114
c.i
ej.a
c.i
ej.a
rary
b
i
l
/
/
:
http
.id/
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
h
y.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ry.u
y.u
/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
:/
c.id
h
.id/
ac
nej.
http
a
nej.
ac
nej.
.id/
xii /librar
ht
h
h
.id/
ac
nej.
115 .u
ry
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
c.id
j.a
.une
ibra
://l
http
http
.id/
a
nej.
h
ry
:
http
5.1 Kesimpulan .....................................................................................
rary
b
i
l
/
/
:
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ry.u
d/
ac.i
DAFTAR PUSTAKA
.un ....................................................................................
.un
tp
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
53
ra ..........................................................................................
ra
ra
BAB 5. PENUTUP
//lib
//lib
//lib114
c.i
ej.a
h
/
/
/
3.7 Analisis Data ...................................................................................
55
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une ................................................................................
.une
.une
y
y
y
r
r
r
3.8 Alur
Penelitian
56
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h .........................................................
h
BABh4. HASIL DAN PEMBAHASAN
57
d/
ac.i
h
.id/
c
j
eWaktu
ej
3.1 Tempat dan
Penelitian .........................................................
48 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ry
radan
rary
ra48ry
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.2
Alat
Bahan
Penelitian...............................................................
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
d/
ac.i
libra
tp://
h
d/ Sukapura
d/
id/
2.10 Gambaran eArea
Desa Sapikerep eKecamatan
ac.Pertanian
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
y.un ....................................................................................
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
Probolinggo
43
ib
lib
lib
p://l
tp://
tp://
t
t
htt2.11
h
h
Buku Panduan Lapang ..................................................................
45
Buku Panduan Lapang .................................................................
tp://
ac
nej.
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
/l
://l
://l
Pemanfaatan Serangga
tp:/Teknik
ht3.6
httpHasil Penelitian dalam Penyusunan
http
d/
ac.i
.un
rary
h
.id/
ac
nej.
ht 2.8 Keanekaragaman Jenis ....................................................................
ht
ht
.id/
ac
nej.
xii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
y.u
tp://
ry.u
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
rary
lib
tp://
DAFTAR TABEL
rary
ry.u
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
Halaman
Tabel 3.1 Prosedur pengembangan
/ buku panduan lapang ...............................
/
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
54
.id/
c
j
ej serangga tanaman tomat Desa
eSapikerep
ej.a
Tabel 4.1 Hasil identifikasi
n
n
n
u
u
u
.
.
.
rary Sukapura-Probolinggo /..................................................
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Kecamatan
57
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
nej
libra
/
/
:
p
t
y.u
ht
d/
ac.i
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
xiii
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
Tabel 4.2 Indeks Keanekaragaman Serangga Tanaman Tomat Desa
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
Sapikerep Kecamatan
.................................
.idSukapura-Probolinggo
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.id/
94
Tabel 4.3 DensitasrSerangga
Tanaman Tomat Desary
Sapikerep
Kecamatan
.u
y.u
ac
nej.
u
ry.
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
://l
://l
://l
httpSukapura-Probolinggo .....................................................................
http
http 96
Tabel 4.4 Hasil uji produk Buku Panduan Lapang Serangga ..........................
h
99
/
/
/
/
c.idTabel 4.5 Daftar komentarj.atau
c.idsaran validator atas buku panduan
c.id lapang..... 100
c.id
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
http
a
nej.
h
.id/
xiii /librar
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
rary
lib
tp://
DAFTAR GAMBAR
rary
ry.u
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
Halaman
Gambar 2.1 Bentuk umum abdomen
/ serangga ................................................
/
7
Gambar 3.1 Lokasi pengambilan sampel serangga ..........................................
50
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej struktur ovipositor serangga
ej
Gambar 2.1 Gambaran
dari
................................
7 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ry
raDesa
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Gambar 2.3
Peta
Sapikerep
Kecamatan
Sukapura-Probolinggo
.............
44
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
h
/
/ ................................................................
/
/
3.2 Diagram alur penelitian
56
.idGambar
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
ne
Gambar 4.1 Kumbang
sexmaculatus ............................................
59 ry.un
.uMenochilus
.une
y
y
r
r
a
a
a
r
r
/libr
:/Kumbang
://lib
://lib60
p
p
p
Gambar
4.2
Epilachna
sp.
...............................................................
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
y.u
ht
d/
ac.i
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
xiv
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
Gambar 4.3 Kumbang Curinus sp....................................................................
61
/
/
/
/
62
c.idGambar 4.4 Kumbang Coccinella
c.id sp. ..............................................................
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.unesp. ............................................................................
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
Gambar
4.5
Charidotella
63
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h 4.6 Rhagonycha fulva ........................................................................
h
h
Gambar
64
Gambar 4.7 Chlorophorus sp. ..........................................................................
65
Gambar 4.8 Papilio demoleus
nej. ..........................................................................
nej.
66
d/
ac.i
j.
.une
ry
libra
tp://
ry.u
d/
ac.i
ry.u
d/
ac.i
:
http
:
http
Gambar 4.10 Papilio sp....................................................................................
j.a
.une
ry
h
68
4.11 Graphium sarpedon....................................................................
70
/
/
dGambar
id/
id/
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e ..........................................................................
e
Gambar 4.12 Delias .belisama
71 .une
y un
y.un
r
r
a
a
r
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
Gambart4.13
Delias
periboea
..........................................................................
72
:
:
:
h tp
http
http
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
tp
Gambar 4.14 Eurema alitha .............................................................................
h
73
/
/
/
/
4.15 Hebomoia glaucippe
74
.idGambar
c.id ..................................................................
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
une
.sp.
.une
Gambar 4.16 Appias
...................................................................................
76ary.un
y
y
r
r
a
a
r
r
ibr
://lJunonia
://lib
://lib77
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Gambar
4.17
sp.
.................................................................................
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
a
ra
ra
Gambar 4.9/Papilio
/libr polytes ..............................................................................
//lib
//lib67
:
http
h
Gambar 4.18 Phalanta sp.................................................................................
78
/
/
/
/
c.idGambar 4.19 Tipula sp. ....................................................................................
c.id
c.id
c.id
79
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
xiv /libr
libr
://lib
:/
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
h
.id/
y.u
xv
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
Gambar
ht4.20 Chrysomya sp. ............................................................................
ht
ht
80
Gambar 4.21 Syrphidae spesies 1 ....................................................................
81
h
d/
d/
d/
d/
82
ac.i Gambar 4.22 Asilidae spesies
ac.1i .......................................................................
ac.i
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un .............................................................................
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
Gambar
4.23
Apis
mellifera
83
lib
lib
lib
lib
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
Gambar 4.24 Apidae spesies 1 ......................................................................... 84
ry.u
85
Gambar 4.28 Xylocopa sp. ...............................................................................
87
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
j
e
ej
ej.a
Gambar 4.26 Sphecidae
spesies
1 ....................................................................
86
n
n
n
u
u
u
.
.
.
rary
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Gambar 4.27
Formicidae
spesies
1
..................................................................
86
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
h
/
/
/
/
4.29 Pantala flavescens
......................................................................
88
.idGambar
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
ne ...........................................................................
Gambar 4.30 Nezara
viridula
89 ry.un
.u
.une
y
y
r
r
a
a
a
r
br
ibr
://lPhysomerus
://lib
://li90
p
p
p
Gambar
4.31
sp.
...........................................................................
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
Gambar 4.25 Campsomeris sp. ........................................................................
/
/
id/
.ac.
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
Gambar 4.32 Bemisia sp ..................................................................................
91
/
/
/
/
92
c.idGambar 4.33 Acrididae spesies
c.id1 .....................................................................
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
.une
.unspesies
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
Gambar
4.34
Acrididae
2
.....................................................................
93
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h 4.35 Tettigonidae spesies 1 ................................................................
h
h
Gambar
93
Gambar 4.36 Histogram Densitas Serangga ....................................................
97
.
Gambar 4.37 Produk Hasil
Lapang .
nej.Penelitian dalam Bentuk Buku
nejPanduan
98
d/
ac.i
j.
.une
ry
libra
tp://
ry.u
d/
ac.i
a
/libr
/
:
p
t
t
a
/libr
/
:
p
t
t
h
.id/
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
http
a
nej.
h
.id/
xv /librar
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
rary
.id/
ac
nej.
/
c.id
j.a
.une
://lib
http
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
ry.u
d/
ac.i
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
y.u
rary
lib
tp://
ry.u
ht
/
c.id
rary
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
Halaman
Lampiran A Matrik Penelitian .........................................................................
/
/
120
Lampiran D. Foto Kegiatan Penelitian.............................................................
131
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
.id/
c
ej Lapang .............................................................
ej
Lampiran B. Data Perekaman
121 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ry
ary
raDesa
rary
r130
b
b
b
i
i
i
l
l
l
LampiranpC.
Peta
Sapikerep
....................................................................
/
/
/
/
/
/
:
:
:
htt
http
http
h
/
/ Serangga ....................................................
/
/
E. Validasi Identifikasi
134
.idLampiran
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Lampiran F. Instrumen
Buku Panduan Lapang
...............................
141
.unPenilaian
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ibr
://lAnalisis
://lib Lapang ...............................
://lib 149
p
p
p
Lampiran
G.
Uji
Produk
Buku
Panduan
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
nej
libra
/
/
:
p
t
y.u
DAFTAR LAMPIRAN
://lib
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
d/
ac.i
xvi
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.
.une
ry.u
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
Lampiran H. Buku Panduan Lapang ................................................................
151
/
/
/
.id/
152
c.idLampiran I. Berkas Penelitian
c..........................................................................
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
y.u
:/
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
http
a
nej.
h
.id/
xvi /librar
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.