KEARIFAN LOKAL DALAM NOVEL MANUSIA LANGIT KARYA J. A. SONJAYA (SUATU PENDEKATAN ANTROPOLOGI SASTRA)
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
rary
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
lib
tp://
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
KEARIFAN LOKAL DALAM NOVEL MANUSIA LANGIT
KARYA J. A. SONJAYA
(SUATU PENDEKATAN ANTROPOLOGI SASTRA)
SKRIPSI
oleh
Ummi Rofiatul Marhamah
NIM 080110201036
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
ry.u
ry.u
h
h
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
JURUSAN SASTRA INDONESIA
.une FAKULTAS SASTRA
.une
y
y
r
r
a
a
r
libr
://lib
://JEMBER
p
p
UNIVERSITAS
t
t
t
t
h
h
/
c.id
rary
lib
tp://
/
c.id
://lib
http
rary
j.a
.une
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
2013
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
c.id
://lib
http
rary
j.a
.une
/
c.id
://lib
http
rary
j.a
.une
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
.id/
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
rary
://lib
http
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ry.u
ac
nej.
/
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
c.id
j.a
.une
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
ac
nej.
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
KEARIFAN LOKAL DALAM NOVEL MANUSIA LANGIT
KARYA
J. A. SONJAYA .id/
/
/
c.id
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
(SUATU PENDEKATAN
ANTROPOLOGI
SASTRA)
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
SKRIPSI
d/
ac.i
ej.
.un
rary
lib
tp://
/
/
/
diajukan guna melengkapi
c.id tugas akhir dan memenuhij.asalah
c.idsatu syarat
c.id
a
a
.
.
j
j
e
untuk.umenyelesaikan
Program Studi Sastra
(S1)
ne
.unIndonesia
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r Sastra
r
dan mencapai gelar lSarjana
://lib
:// ib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
oleh library
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
/
c.id
ii
/
h
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
h
/
ac
nej.
ht
a
nej.
h
/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ry.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
.id SASTRA INDONESIA
.id
JURUSAN
j.ac
j.ac
e
e
n
n
FAKULTAS SASTRA
ry.u
ry.u
a
a
r
r
b
b
i
i
UNIVERSITAS
://l
://l JEMBER
http
http
2013
ac
nej.
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
://lib
http
Ummi Rofiatul Marhamah
NIM 080110201036
.id/
ry.u
/
c.id
j.a
.une
://
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
h
.id/
y.u
y.u
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
PERSEMBAHAN
/
c.id
j.a
.une
ry
libra
tp://
/
c.id
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
Skripsi ini saya persembahkan
untuk:
ary
ry
ibr
ibra
l
l
/
/
/
/
:
:
tp tercinta;
1. Ummi
httpNur Imamah dan Abi Sumarto
htyang
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
2. guru-guruku sejak Sekolah Dasar sampai dengan Perguruan Tinggi;
/
/
id/
c.id3. Almamater Fakultas Sastra
c.Universitas
c.id
Jember.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
lib
://lib
://lib
p
p
tp://
t
t
t
t
h
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
iii
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
h
.id/
ry.u
h
.id/
h
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
ry
libra
tp://
/
c.id
j.a
.une
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ht
h
/
c.id
MOTO
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
darimu
y
ry kamipun telah menurunkan
ry
aDan
arbebanmu
r
r
b
b
i
i
ibra
l
l
l
/
/
/
yang
memberatkan
punggungmu,
dan
kami
tinggikan
sebutan
(nama)
mu.
/
/
/
:
:
:
http
http Asy-Syarh:2–4)
http
(Terjemahan Q.S.
h
/
d/ diam. Aku ingin seperti airc.ketika
id/ bergerak. Aku
.id/ Aku ingin sekuat batu ketika
c.iaku
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne akan bermuara dimana.y.une
.une mengalir begitu saja tanpa
ingin membiarkan
ydiriku
y.upeduli
r
r
a
a
r
r
rar
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Toh nanti
akan
menguap
ke
langit
lalu
turun
kembali
ke
bumi
dalam
bentuk
hujan.
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
(Manusia Langit:96)
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
Departemen
Agama RI. 2010. Terjemahan Al-Qur’an
Paralel Indonesia Inggris. Solo:
h
h
h Qomari
Sonjaya, J. A. 2010. Manusia Langit. Jakarta: PT Kompas Media Nusantara.
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
iv
/
c.id
a
nej.
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
y.u
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
/
d/
c.id PERNYATAAN
ac.i
.
j
e
Saya yangarbertanda
tangan di bawah ini: ary.un
y
r
/lib
/libr
/
/
:
:
p
p
t
t
nama
:
Ummi
Rofiatul
Marhamah
ht
ht
j.a
.une
NIM
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
: 080110201036
/
/
/
/
c.idmenyatakan dengan sesungguhnya
c.id
c.id berjudul “Kearifan
c.id
bahwa karya ilmiahj.ayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
.unSonjaya
y.un
y.un
yA.
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
Lokal
dalam
Novel
Manusia
Langit
Karya
J.
(Suatu
Pendekatan
r
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h hasil karya sendiri, kecualihkutipan yang
Antropologi
Sastra)” adalah benar-benar
sudah saya sebutkan sumbernya, belum pernah diajukan pada institusi mana pun, dan
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
j.a dan kebenaran isinya nej.a
bukan karya jiplakan. Saya
keabsahan
une bertanggung jawab atas
une
.
.
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
sesuai dengan
://l sikap ilmiah yang harus dijunjung
://l tinggi.
://l
nej
http
http
http
h
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan
paksaan
dari pihak mana pun serta
jika ternyata
/
/ bersedia mendapat sanksi .akademik
/
/
c.id
c.id
c id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
di kemudian hari pernyataan
.une
.une ini tidak benar.
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
v
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
ac
nej.
h
.id/
y.u
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
/
rary
://lib
http
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
c.id
j.a
.une
/
/
c.id Rofiatul Marhamah
c.id
Ummi
a
a
.
.
j
j
e
e
y.un NIM 080110201036 rary.un
r
a
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h
ac
nej.
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
Yang menyatakan,
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
Jember,
c.id 1 Mei 2013
j.a
.une
://lib
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
/
d/
d/
c.id PENGESAHAN
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
y
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
lib
/lib
://lib
tp:// dalam Novel Manusia Langit
Karya hilmiah
ttp:/ Skripsi berjudul “Kearifan
htLokal
http Karya J.
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
j.a
.une
A. Sonjaya (Suatu Pendekatan Aantropologi Sastra)” telah diuji dan disahkan pada:
/
/
.id/
c.idhari, tanggal : Rabu, 1 Mei
c2013
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un Sastra Universitas Jember
y.un
r
r
r
a
a
a
tempat
:
Fakultas
r
r
r
lib
://lib
://lib
p
p
tp://
t
t
t
t
h
h
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
ry
ibra
l
/
/
:
tp Sri Ningsih, M. S.
tDra.
.id/
ac
nej.
ry.u
.id/
rary
://lib
http
ry.u
vi
/
/
c.id
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
.id/
.id/
y.u
h
.id/
ac
nej.
http
.id/
/
rary
Dr. Hairus Salikin, M.
.u
ryEd.
a
r
b
i
NIP 196310151989021001
://l
h
ht
/
c.id
a
nej.
h
c.id
j.a
.une
NIP 195408251982032001
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
/
/lib
Dra. Sri Mariati, h
M.A.
ttp:/
.id/
ry.u
c.id
h
c.id
j.a
.une
/
.id/ Mengesahkan
c.id
a
.
j
.une
y
r
a
r
Dekan,
://lib
p
t
t
h
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
a
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
/
h
libra
/
/
:
p
t
h
.id/
ry.u
c.id
j.a
.une
NIP 195110081980022001
libra
/
/
:
p
t
h
/
/
/
Dra.
c.idB.M. Sri Suwarni Rahayuj.ac.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une NIP 194905071974122001
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ibr
://lib I,
://lib
Anggota
Anggota II, ttp://l
p
p
t
t
t
t
h
h
h
rary
lib
tp://
ry.u
.id/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
Tim Penguji:
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
RINGKASAN
Kearifan Lokal dalam Novel Manusia Langit Karya J. A. Sonjaya (Suatu
Pendekatan Antropologi Sastra); Ummi Rofiatul Marhamah, 080110201036; 2008:
152 halaman; Jurusan Sastra Indonesia Fakultas Sastra Universitas Jember.
Manusia Langit adalah novel yang berlatar kehidupan salah satu suku di
Pulau Nias. Novel tersebut menceritakan tentang nilai harga diri dalam lingkup
kebudayaan. Penganalisisan ini mempunyai dua tujuan yaitu mendeskripsikan
keterjalinan unsur-unsur dalam novel dan mendeskripsikan kearifan lokal yang
terdapat dalam novel Manusia Langit. Metode yang digunakan dalam penganalisisan
ini adalah pendekatan struktural dan pendekatan antropologi sastra. Pendekatan
struktural dapat mengungkapkan unsur-unsur yang ada dalam novel Manusia Langit
karya J. A. Sonjaya. Antropologi sastra merupakan pendekatan yang dapat
mengungkapkan ragam kebudayaan masyarakat tertentu dalam karya sastra.
Pendekatan struktural yang digunakan meliputi judul, tema, penokohan dan
perwatakan, konflik, serta latar atau setting. Judul dalam novel Manusia Langit karya
J. A. Sonjaya memiliki dua pengertian antara pengertian Mahendra dengan Ama
Budi. Tema mayor novel Manusia Langit adalah harga diri menjadi suatu hal yang
penting dan dijunjung tinggi dalam lingkup suatu kebudayaan tertentu. Terdapat dua
tema minor dalam novel Manusia Langit yaitu cinta harus berakhir demi harga diri
dan pengorbanan untuk mempertahankan kebahagiaan keluarga dan harga diri. Tokoh
utama dalam novel Manusia Langit adalah Mahendra. Tokoh bawahan yaitu Yasmin,
Ama Budi (ayah angkat Mahendra), Sayani, dan Saita. Konflik dalam novel meliputi
konflik manusia dan manusia, konflik antara manusia dan masyarakat, konflik antara
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
vii
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e lain, dan konflik antara.une
manusia dan alam, konflik
ide
.une
.une antara ide satu dengan
.unyang
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
rary
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
/
/
/
/
seseorangtpdengan
kata hatinya.
:/
:/
:/
tp:/
ht
http
http
h
Latar tempat dalam novel Manusia Langit ada dua yaitu di Pulau Nias dan
/
Pulau
d/ Nias meliputi desa Banuaha,
d/ Gunung Sitoli, dan
d/
c.idYogyakarta. Latar tempatj.di
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
e
un
Rumah Ama Budi,
di Yogyakarta meliputi
y.sedangkan
y.unKampus, Cineta, dan Kantin.
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
ib
ib
://lib
p://l
p://l sosial
Sedangkan,
dan musim kemarau.
http latar waktu meliputi musim
httpenghujan
httLatar
j.a
.une
rary
lib
tp://
h
meliputi kehidupan kalangan ekonomi menengah ke atas dan ke bawah.
/
c.id
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
/
c.id
c.id Manusia Langit
c.id
Penganalisisan j.antropologi
sastra dalam j.novel
a
a
a
.
j
e
e
e
y.un lokal yang ada pada rmasyarakat
y.un suku Banuaha. Kearifan
y.un
r
r
r
a
a
a
mengungkapkan
kearifan
r
r
ib
ib
ib
a
nej.
l
l
tp://
l
tp://
tp://
ht digunakan dalam penganalisisan
ht meliputi hukum adat, sistem
ht kekerabatan
lokal yang
dan kemasyarakatan, nilai tinggi sebuah harga diri, upacara adat, perkawinan dan
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
j.a
mahar, serta arsitektur ntradisional.
Penganalisisan juganemengungkapkan
mitos yang nej.a
u e
u
.
.
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ada pada masyarakat
suku Banuaha meliputi
://l
://l mitos tentang manusia pertama,
://l roh
nej
http
http
h
http
h
halus pemakan bayi, kekuatan roh halus, moyo dan batu serta pergeseran nilai
kearifan
lokal sesuai dengan perkembangan
zaman yang meliputi
/
/
/pengaruh masuknya
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
agama Kristen terhadap
.une
.unekebudayaan lokal suku Banuaha,
.une pendobrakan terhadap nilai
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
libr
libr
/libr rasa penerimaan (negosiasi)
:/dan
://libmasyarakat suku Banuaha
://terhadap
harga diri
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
perbedaan suku.
/
/
d/
Hukum adat meliputi
c.id harus diterima bagi
ac.imasalah tindakan dan sanksiayang
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
j.
.une
/
c.id
j.a
.une
j.
.une
yang melanggar.raMahendra
harus membiasakanrdiri
ry
ry melihat perempuan bertelanjang
ry
ib
ib a
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
dada karena
adat
http jika melihatnya dengan birahi
http akan mendapat denda sesuai
htthukum
h
yang berlaku di desa Banuaha. Bagi masyarakat suku Banuaha untuk melakukan
/
c.id
.u
rary
b
i
l
/
/
:
id/
id/
.
c.
sebuah pernikahan ada perhitungan
khusus yang disebut e
jujuran
j.ac yang harus disiapkan
ej.a
a
nej.
.id/
ac
nej.
tp
.un
.un
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
seorang laki-laki
untuk
melamar
seorang
gadis.
Budi
yang
tidak
mengikuti
adat
saat
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
ingin menikahi gadis pilihannya harus terusir dari desa Banuaha sebagai sanksi atas
h
perbuatannya.
Mahendra pun dikenakan
sanksi saat pengungkapannya
tentang periuk
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
sebagai kuburan bayi
ne masa lalu meyebabkan
.unemasyarakat suku Banuaha
.upada
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
kemarahan
suku Banuaha. p://lib
//lib
:masyarakat
://lib
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
.id
j.ac
une
ry.
a
r
b
i
://l
tp
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
viii
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Sistem kekerabatan
.une dan kemasyarakatanarmeliputi
.une masalah hubungan yang
.une
y
y
y
r
r
a
a
r
r
libr
berlaku tpada
//lib nama panggilan kepala
://libmasyarakat desa Banuaha.
:Setiap
://keluarga
p
p
p
t
t
t
t
t
h
h
h
h
menyesuaikan dengan nama anak pertama, contohnya Samboro yang mendapat
/
anak
harga diri
d/ pertamanya bernama Budi. cPemertahanan
d/
d/
c.idpanggilan Ama Budi karena
ac.i
a .i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
yang harus dilakukan
y.un oleh seorang suku Banuaha
y.undilihat dari kemampuannya
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib
mengadakan
ttp:/
http pesta untuk setiap tahapan
http kehidupannya dan cara hmencapainya.
j.a
.une
rary
lib
tp://
h
Upacara adat yang harus dilaksanakan meliputi setiap aspek kehidupan yang dimulai
/
/
.id/
.id/ mempersiapkan
c.idsejak lahir, penginjakan batu
cpertama,
cbahkan
c.id
masa remaja, dewasa
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
une
y.un
y.sendiri.
y.un perkawinan yang dihitung
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
pesta
kematiannya
Perhitungan
mahar
dalam
r
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h jujuran atau perhitungan hartah yang harus dikeluarkan untuk hsetiap tahapan
menurut
pernikahan dan pembagiannya. Arsitektur tradisional meliputi masalah bentuk
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
bangunan pada masyarakat
ej.a bangunan rumah pada.unej.a
une suku Banuaha. Sebagian
unbesar
.
.
y
y
r
r
a
a
rary
b
i
masyarakat:/suku
l
/libr Banuaha terbuat dari batu.://libr
/
/
:
nej
http
http
h
http
h
Selain kearifan lokal novel Manusia Langit membahas tentang mitos-mitos
yang
/ meliputi mitos tentang manusia
/ pertama, roh halus pemakan
/ bayi, kekuatan roh
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
halus, moyo dan batu.
nilai kearifan lokal
dengan perkembangan
.une
.unPergeseran
.unsesuai
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
br
libr
libr
://menjadi
://lib pengaruh masuknya agama
://likristen
zaman juga
pembahasan yang tmeliputi
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
h
h
h
h
terhadap kebudayaan lokal suku Banuaha, pendobrakan nilai harga diri dan rasa
/
d/
d/
d/
c.idpenerimaan (negosiasi) masyarakat
ac.i banuaha terhadap perbedaan
ac.i suku.
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
http
http
http
j.a
.une
rary
lib
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ix
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
c.id
y.u
ht
/
c.id
PRAKATA
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
j.a
.une
h
/
c.id
j.a
.une
ry
ry
ry
ibra
ibra
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
ttp syukur penulis panjatkan hkettphadirat Allah Swt, atas rahmat
hPuji
httpyang telah
h
dilimpahkan-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul
/
/
/
/
c.id“Kearifan Lokal dalam j.Novel
c.id Manusia Langit Karya
cJ..idA. Sonjaya (Suatu
c.id
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un Sastra)”. Skripsi ini disusun
y.un untuk memenuhi salahrasatu
y.un
r
r
r
r
a
a
a
Pendekatan
Antropologi
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h Satu (S1) pada Jurusan Sastra
h Indonesia
syarat hmenyelesaikan pendidikan Strata
Fakultas Sastra Universitas Jember.
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
j.a
j.a
Penyusunan skripsi
une ini tidak lepas dari bantuan
uneberbagai pihak. Oleh karena
une
.
.
.
y
y
y
r
r
r
a
ra
ra
itu, penulis:/menyampaikan
terima kasih kepada:
/libr
://lib
://lib
nej
http
http
h
http
h
1. Dr. Hairus Salikin, M. Ed. selaku Dekan Fakultas Sastra Universitas Jember;
2./ Dr. Agus Sariono, M.Hum. selaku
/ Ketua Jurusan Sastra Indonesia;
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
ne
3. Drs. Hari Kresno
M.M. selaku Dosen
Akademik, Dra.
.une
.uSetiawan,
.unPembimbing
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
libr
libr
libr
://Suwarni
://Pembimbing
://lib M.
B.M.ttSri
Rahayu, selaku Dosen
I dan Dra. SrittNingsih,
p
p
p
tp://
t
t
h
h
h
h
S., selaku Dosen Pembimbing II yang telah membimbing, memberikan saran,
/
d/
d/
motivasi pada penulis
.id/
c.id meluangkan waktu, serta
acmemberikan
ac.i dalam penyusunan ej.ac.i
.
.
j
j
e
e
n
y.un
y.un
skripsi ini; rary.u
r
r
a
a
r
r
lib
/lib
://lib
tp:// atas
ttp:/
4. stafhpengajar
Jurusan Sastra Indonesia,
http Fakultas Sastra, UniversitashtJember,
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.id
.u
id/
.id/
ac
nej.
h
7./ Anang Sumarbiyanto dan Muhammad
Ardhani Ubaidillah, terima
kasih atas doa
/
d/
d/
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dan dukungannya;.une
.une
.une
.id
j.ac
une
rary
rary
rary
8. teman-teman
Angkatan
2008: Febria, Alin, pZulfa,
://lib Jurusan Sastra Indonesia
://lib
://lib Ani,
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Wahyu, Tias, Eka, Kutsiah, Lailatus, Mega dan teman-teman lainnya yang tidak
tp
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
.un
.u
y
r
rydan
ry.u
a
a
a
r
r
r
6. staf Perpustakaan
Pusat
Universitas
Jember
seluruh
staf
Koleksi
Buku
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
Fakultas Sastra;
tp
ry.
a
r
b
i
://l
.id/
5. staf karyawan Fakultas
.ac. Universitas Jember;
ejSastra,
a
nej.
rary
b
i
l
/
/
:
ilmu yang telah diberikan kepada penulis;
h
x
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
h
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dapat disebutkan .secara
ne kebersamaan, bantuan dan
une keseluruhan, terima kasih
.uatas
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
semangatnya;
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
9. teman-teman Kos 71A, yang tidak dapat penulis sebutkan satu persatu, terima
/
semangatnya.
d/
d/
d/
c.id kasih atas kebersamaanj.dan
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
e
.un saran semua pihak demi
Penulis ajuga
y.unmenerima segala kritik
ydan
y.un
r
r
r
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib
kesempurnaan
ttp:/
http skripsi ini. Akhirnya penulis
http berharap semoga skripsi inihbermanfaat.
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.idJember,
a
.
j
ne
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ry.u
ry.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
xi
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/ Penulis
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
h
.id/
y.u
y.u
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
DAFTAR ISI
/
c.id
j.a
.une
ry
libra
tp://
/
c.id
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
Halaman
ry
ary
ary
r
r
b
b
i
i
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
HALAMAN
i
http JUDUL ................................................................................
http
http
HALAMAN PERSEMBAHAN ..............................................................
h
ii
/
/
/
/
c.idHALAMAN MOTO .................................................................................
c.id
c.id
c.id
iii
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
HALAMAN
PENYATAAN
....................................................................
iv
r
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
HALAMAN
PENGESAHAN ..................................................................
v
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
RINGKASAN ...........................................................................................
vi
PRAKATA ................................................................................................
nej
nej
vii
BAB 1. PENDAHULUAN .......................................................................
1
id/
.ac.
.id/
y.u
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
h
1
/
c.
c.
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
1.2 Rumusan Masalah
3 y.une
.une ......................................................................
.une
y
y
r
r
r
a
a
a
ibr ..........................................................................................
ibr
ibr 3
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
1.3 tTujuan
h tp
http
http
1.4 Manfaat ........................................................................................
4
/
d/
1.5 Tinjauan Pustaka a........................................................................
c.id
ac.i
4
j.
.une
j.
.une
1.6.2 Antropologi Sastra ..............................................................
8
1.7 Metode Penelitian
ej.a........................................................................
ej.a
12
/
c.id
/
c.id
/
h
.id/
ac
nej.
.un
.un
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
1.8 Sistematika
Penulisan
.................................................................
13
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
BAB 2. KEHIDUPAN MASYARAKAT PULAU NIAS .......................
14
tp
h
c.id
j.a
.une
5ry
ib
ib
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p Struktural ............................................................................
5
htt1.6.1
http
http
/
c.id
.u
h
Pulau Nias ......................................
14
/ 2.1 Kondisi Sosial Masyarakat
/
d/
d/
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2 Tradisi Masyarakat
18 .une
.une Pulau Nias ..................................................
.une
y
y
r
r
a
a
ary
r
r
r18
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
2.2.1
Megalitik
dan
Mitos
di
Balik
Batu
........................................
/
/
/
:
:
:
http
http
http
.id
j.ac
une
ry.
a
r
b
i
://l
tp
2.2.2 Penyebutan Nama Alias di Pulau Nias dan Konsekuensinya
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
1.1 Latar Belakang ............................................................................
id/
id/
1.6 Landasan
raryTeori ...........................................................................
rary
a
nej.
rary
b
i
l
/
/
:
id/
.ac.
ry.u
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
DAFTAR :ISI
//l .............................................................................................
://l
://l viii
http
http
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
id/
.ac.
h
xii
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
20
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
BAB 3. ANALISIS .STRUKTUR
NOVEL MANUSIA
..........
23 .une
une
.une
.unLANGIT
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
rary
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
/
/
/
/
3.1 Judul
:/ ..............................................................................................
:/
:/ 23
tp:/
http
http
http
/
c.id
j.a
.une
ry
libra
tp://
3.2 Tema ..............................................................................................
27
/
/
3.2.1 Tema Mayor ..........................................................................
c.id
c.id
27
j.a
.une
j.a
.une
34
ary
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.3hPenokohan
dan Perwatakan h
.......................................................
39
ttp
ttp
http
3.3.1 Tokoh Utama .........................................................................
j.a
une
ary.
ibr
l
tp://
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
3.2.2 Tema
...........................................................................
y
arMinor
ary
/
c.id
h
39
/
/
.id/
c.....................................................................
c.id
c.id
3.3.2 Tokoh Bawahan
43
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
3.4 Konflik
...........................................................................................
54
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h3.4.1 Konflik antara Manusia dan
h Manusia ...................................
h
54
3.4.2 Konflik antara Manusia dan Masyarakat ..............................
56
j
j
3.4.3 Konflik antara
une Manusia dan Alam ........................................
une
.
.
y
y
r
r
ibra antara Ide Satu dan Ide://yang
3.4.4
libralain ............................
://lKonflik
59
3.4.5 Konflik antara Seseorang dengan Kata Hatinya ...................
63
id/
.ac.
http
id/
.ac.
http
h
.id/
ac
nej.
ry.u
a
r
b
i
/l 61
ttp:/
h
h
h
65
/
/
/
.id/ 3.5 Latar atau Setting.a.........................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
j
3.5.1 Latar Tempat
65 y.une
.une .........................................................................
.une
y
y
r
r
a
a
ar
ibr Waktu ..........................................................................
ibr
ibr70
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.5.2
Latar
http
http
http
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
3.3.3 Latar Sosial ............................................................................
h
72
/
/
d/
d/
SASTRA DALAMaNOVEL
c.idBAB 4. ANALISIS ANTROPOLOGI
c.id
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
.un
yLANGIT
y.un
y.un
MANUSIA
......................................................................
76
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib 76
ttp:/
4.1 hKearifan
Lokal Masyarakat Pulau
http Nias .....................................
http
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.id
a
nej.
.u
rary
b
i
l
/
/
:
tp
/
.id
j.ac
une
ry.
a
r
b
i
://l
tp
4.1.1 Hukum Adat pada Masyarakat Suku Banuaha ......................
77
4.1.2 Sistem Kekerabatan
dan Kemasyarakatan ............................
ej.a
ej.a
82
/
c.id
4.1.5 Perkawinan dan Mahar
/ ..........................................................
/
95
e
4.1.6 Arsitektur
...........................................................
.unTradisional
.une
99
4.2.1 Mitos Tentang Manusia Pertama .....................................................
102
.id
j.ac
.id
j.ac
.id/
y.u
xiii
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
h
ry
ry
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
4.2 Mitos-mitos
yang terdapat pada Masyarakat
Suku Banuaha ............ ://l 102
://l
://l
http
http
http
ac
nej.
a
nej.
.id/
ac
nej.
.un
.un
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
4.1.3 /Nilai
Tinggi
Sebuah
Harga
Diri
............................................
86
b
b
b
i
i
i
l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h4.1.4
h
h
Upacara Adat pada Masyarakat Suku Banuaha ....................
91
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
/
d
ac.i
.
j
e
n
ry.u
libra
tp://
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
4.2.2 Mitos Tentang
106 une
.une Roh Halus Pemakan Bayiar.......................................
.une
y
y
r
a
ary.
r
r108
b
b
ibr Tentang Kekuatan Roh Halus
i
i
l
l
l
4.2.3://Mitos
...............................................
/
/
ttp
ttp:/
ttp:/
h4.2.4
h
h
Mitos Tentang Moyo .......................................................................
110
112
d
d
d/
i
i
.
.
c
c
a Lokal Sesuai dengan Perkembangan
a
ac.i
.
.
.
j
j
j
4.3 Pergeseran Nilai
Kearifan
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
Zaman
://lib.....................................................................................................
://lib
://lib 114
http
http
http
4.2.5 Mitos Tentang Batu .........................................................................
/
/
4.3.1 Pengaruh Masuknya Agama Kristen terhadap Kebudayaan
Lokal Suku Banuaha
d/ ..............................................................
d/
d/
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
c.i
ej.a
115
c.i
ej.a
.id/
120 .u
y
y
r
r
a
a
ary
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
4.3.3
Rasa
Penerimaan
(Negosiasi)
Masyarakat
Banuaha
terhadap
:
:
:
http
http
http
Perbedaan Suku .....................................................................
h
ac
nej.
4.3.2 Pendobrakan
un
.un terhadap Nilai Harga Diri .................................
tp
h
h
124
/ 5. KESIMPULAN ............................................................................
/
/
/
133
.idBAB
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
DAFTAR PUSTAKA
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
LAMPIRAN
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
/
rary
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
xiv
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
lib
tp://
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
rary
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
lib
tp://
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
KEARIFAN LOKAL DALAM NOVEL MANUSIA LANGIT
KARYA J. A. SONJAYA
(SUATU PENDEKATAN ANTROPOLOGI SASTRA)
SKRIPSI
oleh
Ummi Rofiatul Marhamah
NIM 080110201036
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
ry.u
ry.u
h
h
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
JURUSAN SASTRA INDONESIA
.une FAKULTAS SASTRA
.une
y
y
r
r
a
a
r
libr
://lib
://JEMBER
p
p
UNIVERSITAS
t
t
t
t
h
h
/
c.id
rary
lib
tp://
/
c.id
://lib
http
rary
j.a
.une
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
2013
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
c.id
://lib
http
rary
j.a
.une
/
c.id
://lib
http
rary
j.a
.une
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
rary
lib
tp://
.id/
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
rary
://lib
http
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ry.u
ac
nej.
/
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
c.id
j.a
.une
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
ac
nej.
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
KEARIFAN LOKAL DALAM NOVEL MANUSIA LANGIT
KARYA
J. A. SONJAYA .id/
/
/
c.id
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
(SUATU PENDEKATAN
ANTROPOLOGI
SASTRA)
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
SKRIPSI
d/
ac.i
ej.
.un
rary
lib
tp://
/
/
/
diajukan guna melengkapi
c.id tugas akhir dan memenuhij.asalah
c.idsatu syarat
c.id
a
a
.
.
j
j
e
untuk.umenyelesaikan
Program Studi Sastra
(S1)
ne
.unIndonesia
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r Sastra
r
dan mencapai gelar lSarjana
://lib
:// ib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
oleh library
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
/
c.id
ii
/
h
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
h
/
ac
nej.
ht
a
nej.
h
/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ry.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
.id SASTRA INDONESIA
.id
JURUSAN
j.ac
j.ac
e
e
n
n
FAKULTAS SASTRA
ry.u
ry.u
a
a
r
r
b
b
i
i
UNIVERSITAS
://l
://l JEMBER
http
http
2013
ac
nej.
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
://lib
http
Ummi Rofiatul Marhamah
NIM 080110201036
.id/
ry.u
/
c.id
j.a
.une
://
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
h
.id/
y.u
y.u
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
PERSEMBAHAN
/
c.id
j.a
.une
ry
libra
tp://
/
c.id
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
Skripsi ini saya persembahkan
untuk:
ary
ry
ibr
ibra
l
l
/
/
/
/
:
:
tp tercinta;
1. Ummi
httpNur Imamah dan Abi Sumarto
htyang
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
2. guru-guruku sejak Sekolah Dasar sampai dengan Perguruan Tinggi;
/
/
id/
c.id3. Almamater Fakultas Sastra
c.Universitas
c.id
Jember.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
lib
://lib
://lib
p
p
tp://
t
t
t
t
h
h
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
iii
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
h
.id/
ry.u
h
.id/
h
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
y.u
/
ry
libra
tp://
/
c.id
j.a
.une
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ht
h
/
c.id
MOTO
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
darimu
y
ry kamipun telah menurunkan
ry
aDan
arbebanmu
r
r
b
b
i
i
ibra
l
l
l
/
/
/
yang
memberatkan
punggungmu,
dan
kami
tinggikan
sebutan
(nama)
mu.
/
/
/
:
:
:
http
http Asy-Syarh:2–4)
http
(Terjemahan Q.S.
h
/
d/ diam. Aku ingin seperti airc.ketika
id/ bergerak. Aku
.id/ Aku ingin sekuat batu ketika
c.iaku
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne akan bermuara dimana.y.une
.une mengalir begitu saja tanpa
ingin membiarkan
ydiriku
y.upeduli
r
r
a
a
r
r
rar
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Toh nanti
akan
menguap
ke
langit
lalu
turun
kembali
ke
bumi
dalam
bentuk
hujan.
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
(Manusia Langit:96)
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
Departemen
Agama RI. 2010. Terjemahan Al-Qur’an
Paralel Indonesia Inggris. Solo:
h
h
h Qomari
Sonjaya, J. A. 2010. Manusia Langit. Jakarta: PT Kompas Media Nusantara.
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
iv
/
c.id
a
nej.
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
y.u
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
/
d/
c.id PERNYATAAN
ac.i
.
j
e
Saya yangarbertanda
tangan di bawah ini: ary.un
y
r
/lib
/libr
/
/
:
:
p
p
t
t
nama
:
Ummi
Rofiatul
Marhamah
ht
ht
j.a
.une
NIM
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
j.a
.une
rary
://lib
http
h
: 080110201036
/
/
/
/
c.idmenyatakan dengan sesungguhnya
c.id
c.id berjudul “Kearifan
c.id
bahwa karya ilmiahj.ayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
.unSonjaya
y.un
y.un
yA.
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
Lokal
dalam
Novel
Manusia
Langit
Karya
J.
(Suatu
Pendekatan
r
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h hasil karya sendiri, kecualihkutipan yang
Antropologi
Sastra)” adalah benar-benar
sudah saya sebutkan sumbernya, belum pernah diajukan pada institusi mana pun, dan
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
j.a dan kebenaran isinya nej.a
bukan karya jiplakan. Saya
keabsahan
une bertanggung jawab atas
une
.
.
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
sesuai dengan
://l sikap ilmiah yang harus dijunjung
://l tinggi.
://l
nej
http
http
http
h
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan
paksaan
dari pihak mana pun serta
jika ternyata
/
/ bersedia mendapat sanksi .akademik
/
/
c.id
c.id
c id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
di kemudian hari pernyataan
.une
.une ini tidak benar.
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
rary
://lib
http
.id/
ry.u
rary
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ry.u
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
v
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
ac
nej.
h
.id/
y.u
h
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
/
rary
://lib
http
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
c.id
j.a
.une
/
/
c.id Rofiatul Marhamah
c.id
Ummi
a
a
.
.
j
j
e
e
y.un NIM 080110201036 rary.un
r
a
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h
ac
nej.
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
Yang menyatakan,
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
Jember,
c.id 1 Mei 2013
j.a
.une
://lib
http
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
/
d/
d/
c.id PENGESAHAN
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
y
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
lib
/lib
://lib
tp:// dalam Novel Manusia Langit
Karya hilmiah
ttp:/ Skripsi berjudul “Kearifan
htLokal
http Karya J.
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
j.a
.une
A. Sonjaya (Suatu Pendekatan Aantropologi Sastra)” telah diuji dan disahkan pada:
/
/
.id/
c.idhari, tanggal : Rabu, 1 Mei
c2013
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un Sastra Universitas Jember
y.un
r
r
r
a
a
a
tempat
:
Fakultas
r
r
r
lib
://lib
://lib
p
p
tp://
t
t
t
t
h
h
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
ry
ibra
l
/
/
:
tp Sri Ningsih, M. S.
tDra.
.id/
ac
nej.
ry.u
.id/
rary
://lib
http
ry.u
vi
/
/
c.id
h
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
.id/
.id/
y.u
h
.id/
ac
nej.
http
.id/
/
rary
Dr. Hairus Salikin, M.
.u
ryEd.
a
r
b
i
NIP 196310151989021001
://l
h
ht
/
c.id
a
nej.
h
c.id
j.a
.une
NIP 195408251982032001
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
/
/lib
Dra. Sri Mariati, h
M.A.
ttp:/
.id/
ry.u
c.id
h
c.id
j.a
.une
/
.id/ Mengesahkan
c.id
a
.
j
.une
y
r
a
r
Dekan,
://lib
p
t
t
h
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
a
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
h
/
h
libra
/
/
:
p
t
h
.id/
ry.u
c.id
j.a
.une
NIP 195110081980022001
libra
/
/
:
p
t
h
/
/
/
Dra.
c.idB.M. Sri Suwarni Rahayuj.ac.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une NIP 194905071974122001
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
ibr
://lib I,
://lib
Anggota
Anggota II, ttp://l
p
p
t
t
t
t
h
h
h
rary
lib
tp://
ry.u
.id/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
Tim Penguji:
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
RINGKASAN
Kearifan Lokal dalam Novel Manusia Langit Karya J. A. Sonjaya (Suatu
Pendekatan Antropologi Sastra); Ummi Rofiatul Marhamah, 080110201036; 2008:
152 halaman; Jurusan Sastra Indonesia Fakultas Sastra Universitas Jember.
Manusia Langit adalah novel yang berlatar kehidupan salah satu suku di
Pulau Nias. Novel tersebut menceritakan tentang nilai harga diri dalam lingkup
kebudayaan. Penganalisisan ini mempunyai dua tujuan yaitu mendeskripsikan
keterjalinan unsur-unsur dalam novel dan mendeskripsikan kearifan lokal yang
terdapat dalam novel Manusia Langit. Metode yang digunakan dalam penganalisisan
ini adalah pendekatan struktural dan pendekatan antropologi sastra. Pendekatan
struktural dapat mengungkapkan unsur-unsur yang ada dalam novel Manusia Langit
karya J. A. Sonjaya. Antropologi sastra merupakan pendekatan yang dapat
mengungkapkan ragam kebudayaan masyarakat tertentu dalam karya sastra.
Pendekatan struktural yang digunakan meliputi judul, tema, penokohan dan
perwatakan, konflik, serta latar atau setting. Judul dalam novel Manusia Langit karya
J. A. Sonjaya memiliki dua pengertian antara pengertian Mahendra dengan Ama
Budi. Tema mayor novel Manusia Langit adalah harga diri menjadi suatu hal yang
penting dan dijunjung tinggi dalam lingkup suatu kebudayaan tertentu. Terdapat dua
tema minor dalam novel Manusia Langit yaitu cinta harus berakhir demi harga diri
dan pengorbanan untuk mempertahankan kebahagiaan keluarga dan harga diri. Tokoh
utama dalam novel Manusia Langit adalah Mahendra. Tokoh bawahan yaitu Yasmin,
Ama Budi (ayah angkat Mahendra), Sayani, dan Saita. Konflik dalam novel meliputi
konflik manusia dan manusia, konflik antara manusia dan masyarakat, konflik antara
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
vii
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e lain, dan konflik antara.une
manusia dan alam, konflik
ide
.une
.une antara ide satu dengan
.unyang
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
rary
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
/
/
/
/
seseorangtpdengan
kata hatinya.
:/
:/
:/
tp:/
ht
http
http
h
Latar tempat dalam novel Manusia Langit ada dua yaitu di Pulau Nias dan
/
Pulau
d/ Nias meliputi desa Banuaha,
d/ Gunung Sitoli, dan
d/
c.idYogyakarta. Latar tempatj.di
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
e
un
Rumah Ama Budi,
di Yogyakarta meliputi
y.sedangkan
y.unKampus, Cineta, dan Kantin.
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
ib
ib
://lib
p://l
p://l sosial
Sedangkan,
dan musim kemarau.
http latar waktu meliputi musim
httpenghujan
httLatar
j.a
.une
rary
lib
tp://
h
meliputi kehidupan kalangan ekonomi menengah ke atas dan ke bawah.
/
c.id
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
/
c.id
c.id Manusia Langit
c.id
Penganalisisan j.antropologi
sastra dalam j.novel
a
a
a
.
j
e
e
e
y.un lokal yang ada pada rmasyarakat
y.un suku Banuaha. Kearifan
y.un
r
r
r
a
a
a
mengungkapkan
kearifan
r
r
ib
ib
ib
a
nej.
l
l
tp://
l
tp://
tp://
ht digunakan dalam penganalisisan
ht meliputi hukum adat, sistem
ht kekerabatan
lokal yang
dan kemasyarakatan, nilai tinggi sebuah harga diri, upacara adat, perkawinan dan
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
j.a
mahar, serta arsitektur ntradisional.
Penganalisisan juganemengungkapkan
mitos yang nej.a
u e
u
.
.
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ada pada masyarakat
suku Banuaha meliputi
://l
://l mitos tentang manusia pertama,
://l roh
nej
http
http
h
http
h
halus pemakan bayi, kekuatan roh halus, moyo dan batu serta pergeseran nilai
kearifan
lokal sesuai dengan perkembangan
zaman yang meliputi
/
/
/pengaruh masuknya
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
agama Kristen terhadap
.une
.unekebudayaan lokal suku Banuaha,
.une pendobrakan terhadap nilai
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
libr
libr
/libr rasa penerimaan (negosiasi)
:/dan
://libmasyarakat suku Banuaha
://terhadap
harga diri
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
perbedaan suku.
/
/
d/
Hukum adat meliputi
c.id harus diterima bagi
ac.imasalah tindakan dan sanksiayang
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
j.
.une
/
c.id
j.a
.une
j.
.une
yang melanggar.raMahendra
harus membiasakanrdiri
ry
ry melihat perempuan bertelanjang
ry
ib
ib a
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
dada karena
adat
http jika melihatnya dengan birahi
http akan mendapat denda sesuai
htthukum
h
yang berlaku di desa Banuaha. Bagi masyarakat suku Banuaha untuk melakukan
/
c.id
.u
rary
b
i
l
/
/
:
id/
id/
.
c.
sebuah pernikahan ada perhitungan
khusus yang disebut e
jujuran
j.ac yang harus disiapkan
ej.a
a
nej.
.id/
ac
nej.
tp
.un
.un
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
seorang laki-laki
untuk
melamar
seorang
gadis.
Budi
yang
tidak
mengikuti
adat
saat
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
ingin menikahi gadis pilihannya harus terusir dari desa Banuaha sebagai sanksi atas
h
perbuatannya.
Mahendra pun dikenakan
sanksi saat pengungkapannya
tentang periuk
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
sebagai kuburan bayi
ne masa lalu meyebabkan
.unemasyarakat suku Banuaha
.upada
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
kemarahan
suku Banuaha. p://lib
//lib
:masyarakat
://lib
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
.id
j.ac
une
ry.
a
r
b
i
://l
tp
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
viii
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Sistem kekerabatan
.une dan kemasyarakatanarmeliputi
.une masalah hubungan yang
.une
y
y
y
r
r
a
a
r
r
libr
berlaku tpada
//lib nama panggilan kepala
://libmasyarakat desa Banuaha.
:Setiap
://keluarga
p
p
p
t
t
t
t
t
h
h
h
h
menyesuaikan dengan nama anak pertama, contohnya Samboro yang mendapat
/
anak
harga diri
d/ pertamanya bernama Budi. cPemertahanan
d/
d/
c.idpanggilan Ama Budi karena
ac.i
a .i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
yang harus dilakukan
y.un oleh seorang suku Banuaha
y.undilihat dari kemampuannya
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib
mengadakan
ttp:/
http pesta untuk setiap tahapan
http kehidupannya dan cara hmencapainya.
j.a
.une
rary
lib
tp://
h
Upacara adat yang harus dilaksanakan meliputi setiap aspek kehidupan yang dimulai
/
/
.id/
.id/ mempersiapkan
c.idsejak lahir, penginjakan batu
cpertama,
cbahkan
c.id
masa remaja, dewasa
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
une
y.un
y.sendiri.
y.un perkawinan yang dihitung
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
pesta
kematiannya
Perhitungan
mahar
dalam
r
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h jujuran atau perhitungan hartah yang harus dikeluarkan untuk hsetiap tahapan
menurut
pernikahan dan pembagiannya. Arsitektur tradisional meliputi masalah bentuk
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
bangunan pada masyarakat
ej.a bangunan rumah pada.unej.a
une suku Banuaha. Sebagian
unbesar
.
.
y
y
r
r
a
a
rary
b
i
masyarakat:/suku
l
/libr Banuaha terbuat dari batu.://libr
/
/
:
nej
http
http
h
http
h
Selain kearifan lokal novel Manusia Langit membahas tentang mitos-mitos
yang
/ meliputi mitos tentang manusia
/ pertama, roh halus pemakan
/ bayi, kekuatan roh
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
halus, moyo dan batu.
nilai kearifan lokal
dengan perkembangan
.une
.unPergeseran
.unsesuai
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
br
libr
libr
://menjadi
://lib pengaruh masuknya agama
://likristen
zaman juga
pembahasan yang tmeliputi
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
h
h
h
h
terhadap kebudayaan lokal suku Banuaha, pendobrakan nilai harga diri dan rasa
/
d/
d/
d/
c.idpenerimaan (negosiasi) masyarakat
ac.i banuaha terhadap perbedaan
ac.i suku.
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
http
http
http
j.a
.une
rary
lib
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ix
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
y.u
/
c.id
rary
lib
tp://
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
c.id
y.u
ht
/
c.id
PRAKATA
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
j.a
.une
h
/
c.id
j.a
.une
ry
ry
ry
ibra
ibra
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
ttp syukur penulis panjatkan hkettphadirat Allah Swt, atas rahmat
hPuji
httpyang telah
h
dilimpahkan-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul
/
/
/
/
c.id“Kearifan Lokal dalam j.Novel
c.id Manusia Langit Karya
cJ..idA. Sonjaya (Suatu
c.id
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un Sastra)”. Skripsi ini disusun
y.un untuk memenuhi salahrasatu
y.un
r
r
r
r
a
a
a
Pendekatan
Antropologi
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h Satu (S1) pada Jurusan Sastra
h Indonesia
syarat hmenyelesaikan pendidikan Strata
Fakultas Sastra Universitas Jember.
id/
.ac.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
/
c.id
c.id
/
c.id
j.a
j.a
j.a
Penyusunan skripsi
une ini tidak lepas dari bantuan
uneberbagai pihak. Oleh karena
une
.
.
.
y
y
y
r
r
r
a
ra
ra
itu, penulis:/menyampaikan
terima kasih kepada:
/libr
://lib
://lib
nej
http
http
h
http
h
1. Dr. Hairus Salikin, M. Ed. selaku Dekan Fakultas Sastra Universitas Jember;
2./ Dr. Agus Sariono, M.Hum. selaku
/ Ketua Jurusan Sastra Indonesia;
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
ne
3. Drs. Hari Kresno
M.M. selaku Dosen
Akademik, Dra.
.une
.uSetiawan,
.unPembimbing
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
libr
libr
libr
://Suwarni
://Pembimbing
://lib M.
B.M.ttSri
Rahayu, selaku Dosen
I dan Dra. SrittNingsih,
p
p
p
tp://
t
t
h
h
h
h
S., selaku Dosen Pembimbing II yang telah membimbing, memberikan saran,
/
d/
d/
motivasi pada penulis
.id/
c.id meluangkan waktu, serta
acmemberikan
ac.i dalam penyusunan ej.ac.i
.
.
j
j
e
e
n
y.un
y.un
skripsi ini; rary.u
r
r
a
a
r
r
lib
/lib
://lib
tp:// atas
ttp:/
4. stafhpengajar
Jurusan Sastra Indonesia,
http Fakultas Sastra, UniversitashtJember,
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.id
.u
id/
.id/
ac
nej.
h
7./ Anang Sumarbiyanto dan Muhammad
Ardhani Ubaidillah, terima
kasih atas doa
/
d/
d/
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dan dukungannya;.une
.une
.une
.id
j.ac
une
rary
rary
rary
8. teman-teman
Angkatan
2008: Febria, Alin, pZulfa,
://lib Jurusan Sastra Indonesia
://lib
://lib Ani,
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Wahyu, Tias, Eka, Kutsiah, Lailatus, Mega dan teman-teman lainnya yang tidak
tp
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
.un
.u
y
r
rydan
ry.u
a
a
a
r
r
r
6. staf Perpustakaan
Pusat
Universitas
Jember
seluruh
staf
Koleksi
Buku
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
Fakultas Sastra;
tp
ry.
a
r
b
i
://l
.id/
5. staf karyawan Fakultas
.ac. Universitas Jember;
ejSastra,
a
nej.
rary
b
i
l
/
/
:
ilmu yang telah diberikan kepada penulis;
h
x
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
h
ht
/
c.id
a
nej.
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dapat disebutkan .secara
ne kebersamaan, bantuan dan
une keseluruhan, terima kasih
.uatas
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
semangatnya;
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
9. teman-teman Kos 71A, yang tidak dapat penulis sebutkan satu persatu, terima
/
semangatnya.
d/
d/
d/
c.id kasih atas kebersamaanj.dan
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
j
j
e
e
e
.un saran semua pihak demi
Penulis ajuga
y.unmenerima segala kritik
ydan
y.un
r
r
r
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib
kesempurnaan
ttp:/
http skripsi ini. Akhirnya penulis
http berharap semoga skripsi inihbermanfaat.
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.idJember,
a
.
j
ne
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ry.u
ry.u
y.u
/
rary
lib
tp://
y.u
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
xi
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
j.a
.une
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/ Penulis
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
ry.u
ry.u
h
.id/
y.u
y.u
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
ht
h
DAFTAR ISI
/
c.id
j.a
.une
ry
libra
tp://
/
c.id
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
/
c.id
j.a
.une
Halaman
ry
ary
ary
r
r
b
b
i
i
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
HALAMAN
i
http JUDUL ................................................................................
http
http
HALAMAN PERSEMBAHAN ..............................................................
h
ii
/
/
/
/
c.idHALAMAN MOTO .................................................................................
c.id
c.id
c.id
iii
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
HALAMAN
PENYATAAN
....................................................................
iv
r
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
HALAMAN
PENGESAHAN ..................................................................
v
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
RINGKASAN ...........................................................................................
vi
PRAKATA ................................................................................................
nej
nej
vii
BAB 1. PENDAHULUAN .......................................................................
1
id/
.ac.
.id/
y.u
/
c.id
j.a
.une
rary
lib
tp://
h
1
/
c.
c.
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
1.2 Rumusan Masalah
3 y.une
.une ......................................................................
.une
y
y
r
r
r
a
a
a
ibr ..........................................................................................
ibr
ibr 3
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
1.3 tTujuan
h tp
http
http
1.4 Manfaat ........................................................................................
4
/
d/
1.5 Tinjauan Pustaka a........................................................................
c.id
ac.i
4
j.
.une
j.
.une
1.6.2 Antropologi Sastra ..............................................................
8
1.7 Metode Penelitian
ej.a........................................................................
ej.a
12
/
c.id
/
c.id
/
h
.id/
ac
nej.
.un
.un
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
1.8 Sistematika
Penulisan
.................................................................
13
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
BAB 2. KEHIDUPAN MASYARAKAT PULAU NIAS .......................
14
tp
h
c.id
j.a
.une
5ry
ib
ib
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p Struktural ............................................................................
5
htt1.6.1
http
http
/
c.id
.u
h
Pulau Nias ......................................
14
/ 2.1 Kondisi Sosial Masyarakat
/
d/
d/
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2 Tradisi Masyarakat
18 .une
.une Pulau Nias ..................................................
.une
y
y
r
r
a
a
ary
r
r
r18
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
2.2.1
Megalitik
dan
Mitos
di
Balik
Batu
........................................
/
/
/
:
:
:
http
http
http
.id
j.ac
une
ry.
a
r
b
i
://l
tp
2.2.2 Penyebutan Nama Alias di Pulau Nias dan Konsekuensinya
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
1.1 Latar Belakang ............................................................................
id/
id/
1.6 Landasan
raryTeori ...........................................................................
rary
a
nej.
rary
b
i
l
/
/
:
id/
.ac.
ry.u
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
DAFTAR :ISI
//l .............................................................................................
://l
://l viii
http
http
http
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
id/
.ac.
h
xii
/
c.id
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
20
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
BAB 3. ANALISIS .STRUKTUR
NOVEL MANUSIA
..........
23 .une
une
.une
.unLANGIT
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
rary
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
/
/
/
/
3.1 Judul
:/ ..............................................................................................
:/
:/ 23
tp:/
http
http
http
/
c.id
j.a
.une
ry
libra
tp://
3.2 Tema ..............................................................................................
27
/
/
3.2.1 Tema Mayor ..........................................................................
c.id
c.id
27
j.a
.une
j.a
.une
34
ary
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.3hPenokohan
dan Perwatakan h
.......................................................
39
ttp
ttp
http
3.3.1 Tokoh Utama .........................................................................
j.a
une
ary.
ibr
l
tp://
id/
.ac.
nej
ry.u
libra
/
/
:
p
t
/
c.id
j.a
.une
3.2.2 Tema
...........................................................................
y
arMinor
ary
/
c.id
h
39
/
/
.id/
c.....................................................................
c.id
c.id
3.3.2 Tokoh Bawahan
43
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
3.4 Konflik
...........................................................................................
54
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h3.4.1 Konflik antara Manusia dan
h Manusia ...................................
h
54
3.4.2 Konflik antara Manusia dan Masyarakat ..............................
56
j
j
3.4.3 Konflik antara
une Manusia dan Alam ........................................
une
.
.
y
y
r
r
ibra antara Ide Satu dan Ide://yang
3.4.4
libralain ............................
://lKonflik
59
3.4.5 Konflik antara Seseorang dengan Kata Hatinya ...................
63
id/
.ac.
http
id/
.ac.
http
h
.id/
ac
nej.
ry.u
a
r
b
i
/l 61
ttp:/
h
h
h
65
/
/
/
.id/ 3.5 Latar atau Setting.a.........................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
j
3.5.1 Latar Tempat
65 y.une
.une .........................................................................
.une
y
y
r
r
a
a
ar
ibr Waktu ..........................................................................
ibr
ibr70
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.5.2
Latar
http
http
http
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
3.3.3 Latar Sosial ............................................................................
h
72
/
/
d/
d/
SASTRA DALAMaNOVEL
c.idBAB 4. ANALISIS ANTROPOLOGI
c.id
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
.un
yLANGIT
y.un
y.un
MANUSIA
......................................................................
76
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib 76
ttp:/
4.1 hKearifan
Lokal Masyarakat Pulau
http Nias .....................................
http
j.a
.une
rary
lib
tp://
/
c.id
a
nej.
.u
rary
b
i
l
/
/
:
tp
/
.id
j.ac
une
ry.
a
r
b
i
://l
tp
4.1.1 Hukum Adat pada Masyarakat Suku Banuaha ......................
77
4.1.2 Sistem Kekerabatan
dan Kemasyarakatan ............................
ej.a
ej.a
82
/
c.id
4.1.5 Perkawinan dan Mahar
/ ..........................................................
/
95
e
4.1.6 Arsitektur
...........................................................
.unTradisional
.une
99
4.2.1 Mitos Tentang Manusia Pertama .....................................................
102
.id
j.ac
.id
j.ac
.id/
y.u
xiii
/
c.id
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
/
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
c.id
h
ry
ry
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
4.2 Mitos-mitos
yang terdapat pada Masyarakat
Suku Banuaha ............ ://l 102
://l
://l
http
http
http
ac
nej.
a
nej.
.id/
ac
nej.
.un
.un
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
4.1.3 /Nilai
Tinggi
Sebuah
Harga
Diri
............................................
86
b
b
b
i
i
i
l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h4.1.4
h
h
Upacara Adat pada Masyarakat Suku Banuaha ....................
91
.id/
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
.id/
ac
nej.
y.u
/
d
ac.i
.
j
e
n
ry.u
libra
tp://
.id/
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
r
ibra
l
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
tt
h
h
h
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
4.2.2 Mitos Tentang
106 une
.une Roh Halus Pemakan Bayiar.......................................
.une
y
y
r
a
ary.
r
r108
b
b
ibr Tentang Kekuatan Roh Halus
i
i
l
l
l
4.2.3://Mitos
...............................................
/
/
ttp
ttp:/
ttp:/
h4.2.4
h
h
Mitos Tentang Moyo .......................................................................
110
112
d
d
d/
i
i
.
.
c
c
a Lokal Sesuai dengan Perkembangan
a
ac.i
.
.
.
j
j
j
4.3 Pergeseran Nilai
Kearifan
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
Zaman
://lib.....................................................................................................
://lib
://lib 114
http
http
http
4.2.5 Mitos Tentang Batu .........................................................................
/
/
4.3.1 Pengaruh Masuknya Agama Kristen terhadap Kebudayaan
Lokal Suku Banuaha
d/ ..............................................................
d/
d/
c.i
ej.a
.un
rary
b
i
l
/
/
:
c.i
ej.a
115
c.i
ej.a
.id/
120 .u
y
y
r
r
a
a
ary
r
r
r
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
4.3.3
Rasa
Penerimaan
(Negosiasi)
Masyarakat
Banuaha
terhadap
:
:
:
http
http
http
Perbedaan Suku .....................................................................
h
ac
nej.
4.3.2 Pendobrakan
un
.un terhadap Nilai Harga Diri .................................
tp
h
h
124
/ 5. KESIMPULAN ............................................................................
/
/
/
133
.idBAB
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
DAFTAR PUSTAKA
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
LAMPIRAN
h
h
h
ac
nej.
ry.u
libra
/
/
:
p
t
.id/
.id/
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
y.u
/
rary
.id/
ry.u
rary
://lib
http
ry.u
ry.u
ry.u
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
xiv
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
/
c.id
.id/
ac
nej.
ac
nej.
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
a
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
a
nej.
ry.u
h
.id/
y.u
r
ibra
l
/
/
:
tp
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
h
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
ac
nej.
ry.u
h
.id/
ry.u
libra
/
/
:
p
t
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
h
.id/
h
.id/
ry.u
h
ac
nej.
rary
://lib
http
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
tt
/
h
c.id
j.a
.une
.id/
ac
nej.
libra
/
/
:
p
t
/
rary
://lib
http
y.u
ht
c.id
j.a
.une
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
c.id
.id/
ac
nej.
r
ibra
l
/
/
:
tp
ht
j.a
.une
lib
tp://
.id/
ac
nej.
ht
/
c.id
a
nej.
h
h
/
c.id
a
nej.