FAZA OBRADE

6. FAZA OBRADE

6.1. POST-PRODUKCIJA Nakon završetka snimanja filma, pristupa se obradi, mada se dio obrade obavlja i za vrijeme snimanja. Osnovna karakteristika ovog procesa jeste da se ekipa bitno smanjuje, kao i rad preostalog djela ekipe.

Umjesto dnevnog planiranja, prelazi se na nedeljno planiranje tehni čkih kapaciteta i ljudstva, a rad na terenu zamenjuje se radom u filmsko-tehni čkoj bazi i kancelarijama producenta. Sve poslove oko obrade filma možemo podeliti u tri grupe:

1) obrada slike i tona do izrade tonske kopije filma

2) pravljenje definitivnog obra čuna, analize troškova filma i materijalna i finansijska likvidacija poslovanja ekipe

3) rad na propagandi i reklami u pripremi za komercijalnu eksploataciju i u češće na stranim i doma ćim filmskim festivalima.

Karakter filmskog projekta odre đuje poslove oko obrade filma, ali u standardnoj produkciji može se napraviti redoslijed radnih postupaka i najzna čajnijih poslova koje sre ćemo prilikom obrade filma. Važno je napomenuti da se neki od ovih poslova preklapaju ili paralelno odvijaju. Ipak, opšti redoslijed ide obi čno sledećim tokom:

1) definitivna montaža slike

2) redakcija

3) nahsinhronizacija dijaloga i zvu čnih efekata

4) prikupljanje, prepisivanje, snimanje i montaža zvu čnih efekata

5) redakcija slike sa montiranim dijalogom

6) snimanje, prepisivanje i montiranje muzike

7) izrada špice i trikova

8) redakcija pred završni miks filma

9) završni miks i prepis sa magnetskog na opti čki zapis

10) razvijanje i startovanje ton-negativa

11) montaža negativa slike

12) čitanje svetla

13) izrada tonske kopije (prve ili nulte)

14) izrada foršpana

15) prijem I tonske kopije i foršpana

16) izrada dubl-pozitiva filma

17) izrada dubl-negativa filma (tonske kopije)

18) prepisivanje i razvijanje II ton-negativa

19) izrada internacionalne trake

20) propaganda filma predvi đena za ovu fazu

21) definitivni obra čun, analiza troškova filma i likvidacija poslovanja ekipe.

6.2. MONTAŽA Složeni stvarala čko-tehnološki postupak koji se sastoji od izbora, redanja, sastavljanja i ritmiziranja slike i zvuka u cilju stvaranja najboljeg efekta na gledaoce. Proces montaže filmskog djela, koji, pored tehni čkog postupka spajanja, lijepljenja krajeva trake, zahtjeva od montažera i odluke koje su u domenu njegovog talenta, obrazovanja i vještine.

Montaža je jedna od najvažnijih faza filmskog stvaralaštva i proizvodnje. Specifi čno izražajno sredstvo filmske umjetnosti. Tehni čka definicija podrazumjeva povezivanje dvaju kadrova, pri čemu se poslijednja sličica prvog kadra vezuje za prvu sličicu slede ćeg. U kreativnom smislu, montaža je organizovanje filmskog materijala redanjem (na papiru ili montažnom stolu) kadrova po odre đenom narativnom vremenskom redoslijedu (dramaturška montaža) ili uzro čnom (asocijativna motaža), kao i davanje tom materijalu odgovaraju ćeg tempa i ritma (tehnička montaža).

Glavni oblici filmske montaže su montaža unutar kadra i montaža izme đu pojedinih kadrova. Montaža unutar jednog kadra je postupak stvaranja jedinstvenog, integralnog, prostora i vremena kadra. Njeni izražajni elementi su: veli čina plana, rakurs, vrsta upotrebljenog objektiva (dubina polja oštre slike), dužina kadra, pokret u kadru i pokret Glavni oblici filmske montaže su montaža unutar kadra i montaža izme đu pojedinih kadrova. Montaža unutar jednog kadra je postupak stvaranja jedinstvenog, integralnog, prostora i vremena kadra. Njeni izražajni elementi su: veli čina plana, rakurs, vrsta upotrebljenog objektiva (dubina polja oštre slike), dužina kadra, pokret u kadru i pokret

Na samom po četku filma (1895-1905), montaža se svodila na povezivanje radnje u logi čnom kontinuitetu. U periodu do 1910-1920. godine, razvijaju se najvažniji montažni oblici: paralelna, sinhrona i ritmi čka montaža. U periodu 1917- 1923. godine, Kulešov razvija princip u kojem je montaža osnova specifi čnosti filmske umjetnosti, sistem filmskog izražavanja i mišljenja (Kulešovljev efekat). Sredinom dvadesetih godina film je postao cjelovit slikovni sistem organizovan po jedinstvenom montažnom principu.

Montaža se intenzivno obogatila i usavršila, otkrivene su nove forme i postupci, pojavili su se novi montažni stilovi. Dziga Vertov, Sergej Ejzenštejn i Vsevolod Pudovkin, kao i Béla Baláz i Lous Delluc, u svojim prakti čnim i teorijskim radovima izgradili su visoku montažnu kulturu, koja je postala osnova i glavni pokreta č daljeg razvoja filma (montaža analogije, antiteza, lajtmotiv, polifona montaža, intelektualna montaža, montaža gornjih tonova).

Razvijene su ogromne mogu ćnosti za stvaranje specifičnog filmskog prostora i vremena, koji filmu daju toliko o čiglednu originalnost. Početkom tridesetih godina montaža je oboga ćena zvukom koji je u početku bio više tehničko sredstvo, ali je ubrzo postao zna čajno izražajno sredstvo i doprinio promjeni nekih, već poznatih, montažnih formi i nastanku novih. U toku 30-ih i 40-ih godina montaža je oboga ćena novim izražajnim sredstvima: dubinskim mizanscenom, pokretima kamere i raznim oblicima retrospekcije, koji se sada mnogo više koriste. U periodu od 50-ih do 80-ih godina, u filmu su se pojavili široki ekrani (sinemaskop i wide screen), široki formati trake (65 i 70 mm), prenosni sinhroni magnetofoni, stereofonski zvuk, visokoosjetljiva kolor traka i novi širokougaoni i teleobjektivi, koji su omogu ćili nastanak direktnog filma (film istina) i novog talasa.

Po četkom 50-ih godina, naročito raste interesovanje teoretičara i stvaraoca za filmsku montažu (L. B. Felonov, V. Šklovski, R. Arnheim, M. Martin, J. Plažewski, K. Reis i dr.). Predstavnici strukturalisti čkog pristupa (R.Barthes, C. Metz i dr.) prilaze montaži kao znakovnom sistemu koji se gradi iz kadrova i znakova. Filmskoj montaži mogu se postaviti tri posebna tipa zadataka:

1. tehni čki zadaci

2. dramaturški zadaci

3. asocijativni zadaci.

Tehni čki zadaci odnose se na sređivanje audio-vizuelnog materijala (startovanje, sinhronizacija, gruba montaža, izbor dublova, kontrolna projekcija) u naraciju zadovoljavaju ćeg kontinuiteta, orijentacije i odgovarajućeg ritma, koja logično i jasno upu ćuje gledaoca u tok i izmjene kadrova koji slijede jedan za drugim. Tehnički zadaci se, uglavnom, sprovode u poslednjoj fazi rada, po završenom snimanju, pa je njihova realizacija, prije svega, briga filmskog montažera. Svi tehni čki poslovi izvode se na ure đajima za montažu: sinhronizatoru, montažnom stolu, premotaču, pomoću ljepilice, kao i pomo ću tonskih uređaja za reprodukciju zvuka (adapter tonski). Po završenom procesu snimanja pristupa se montaži, koja se dijeli na pregled i izbor materijala, grubi montažu i finu montažu. Na projekciji se vrši izbor najboljih dublova slike i zvuka (dijaloga), koji se sastavljaju po redoslijedu iz knjige snimanja, a u dokumentarnom filmu kadrovi se obi čno prvo grupišu prema scenama ili tematici. Određuje se njihov optimalni redoslijed i dužina trajanja. U završnoj obradi slike odre đuju se i bilježe mjesta prelaza izme đu scena i vrste optičkih trikova. Složeni postupak montaže zvuka sastoji se u stvaranju ve ćeg broja traka s dijalogom, muzikom i zvučnim efektima. Vrši se izbor muzike i zvu čnih efekata koji se zajedno s dijalogom komponuju u jedinstvenu zvučnu cjelinu. Originalna muzika postavlja se prema unapred izra đenom planu. Film se dijeli na rolne za budu ću eksploataciju u bioskopima.

6.2.1. Linearna montaža Tradicionalna montaža zasnovana na trakama naziva se linearna. Pošto je svaka scena u produkciji vezana za fizi čku lokaciju na glavnoj traci, film morate sastaviti redom, prenose ći prvo scenu 1 sa izvora na glavnu traku, potom scenu 2, itd.

Ograni čenja linearne montaže postaju očigledna kada pokušate da promjenite redoslijed scena. Recimo da ho ćete da snimak broj 5 bude prije snimka broj 1, tako da redoslijed scena bude 5, 1, 2, 3, 4. Pošto je predhodno montiran film snimljen na traku, ponovnim snimanjem scene 5 na po četak samo ćete zamjeniti scenu 1 i dobiti sekvencu 5, 2, 3, 4, 5. Da bi ste premjestili tu jednu scenu, morate ponovo sve snimiti novim redoslijedom.

6.2.2. Nelinearna montaža Vrsta elektronske montaže gdje se postupak obavlja pomo ću kompjutera i uz mogućnost gotovo trenutnog pristupa bilo kom materijalu koji se nalazi pohranjen u memoriji sistema. Nelinearni sistem koristi ve ći broj laser-diskova sa oko trideset minuta memorisane slike (u boji) i zvuka, po strani diska, ili koristi ve ći broj plejera, na primer,

17 BETAMAX rikordera kapaciteta po tri sata svaki. Na svim rikorderima snimljen je isti materijal. U toku montaže, svaki od njih traži „svoj” odre đeni kadar, pozicionira se i čeka

da bude pozvan da bi u željenom trenutku krenuo u reprodukciju. Montažer montira, programiraju ći određen broj montažnih odluka i pomoću tajm kod adresa daje komande za svaki plejer u sistemu. U trenutku kada jedan plejer izvrši zadatak, automatski se pretražuje traka i postavlja na slede ću poziciju (početak kadra).

Pored znatne uštede u vremenu (nema čekanja zbog premotavanja trake pri traženju mesta reza), i pojevtinjenja rada, najve ća prednost sistema je u tome što se bez ikakvih problema u memoriju kompjutera mogu ubaciti sve naknadne prepravke, kao što su skra ćivanja, produžavanja, izbacivanja, ubacivanja i premeštanja kadrova jer se u memoriju upisuju samo njihove adrese. U toku ovog postupka, mogu se odrediti svi drugi prelazi, kao što su zatamnjenje, odtamnjenje, pretapanje, naplivi itd. Može se napraviti i sa čuvati više verzija izmontiranih sekvenci da bi se kasnije uporedile. Nelinearna Pored znatne uštede u vremenu (nema čekanja zbog premotavanja trake pri traženju mesta reza), i pojevtinjenja rada, najve ća prednost sistema je u tome što se bez ikakvih problema u memoriju kompjutera mogu ubaciti sve naknadne prepravke, kao što su skra ćivanja, produžavanja, izbacivanja, ubacivanja i premeštanja kadrova jer se u memoriju upisuju samo njihove adrese. U toku ovog postupka, mogu se odrediti svi drugi prelazi, kao što su zatamnjenje, odtamnjenje, pretapanje, naplivi itd. Može se napraviti i sa čuvati više verzija izmontiranih sekvenci da bi se kasnije uporedile. Nelinearna

i TV projekte koji su snimljeni s jednom ili više kamera, za igrane i dokumentarne filmove, TV drame, muzi čke i reklamne spotove itd.