kelas 9 hal 1 isi.doc

(1)

Ngereng Merengngaghi 1.1 Kompetensi Dasar 

Memberi   tanggapan   sederhana   tentang   cerita   yang diperdengarkan. ( NAMEN SALAK )

Lateyan!

A. Kadhiponapa caraēpon atane salak ( cara­cara epon arabat ) B. Tareka­tareka   ponapa  bisaos   se   kodhu   e   jhâlânnaghi  sopajâ

buwana salak paneka gus­bâgus ( Râjhâtor manes ). 1.2 Kompetensi Dasar

Memahami isi cerita.  Lateyan!

A. Eatorē dhabunagi menorot pamangghina panjennengngan, bab careta atau wacana (Lingkungan Hidup).

B. Eyatorē serrat rengkessan dhari careta bab lingkungan hidup. Ngereng  Adha – Kandha

2.1  Kompetensi dasar

Berpidato atau berceramah atau memberikan sambutan dengan berbagai keperluan dengan menggunakan ondhagha basa.

A. Noles Teks Pidato Ngangguy Aksara Latin Madhura

       ­ Oreng sè apidato kodhu èmodhi ta’ kèngèng bunten oradânna sapanèka :

1.   Pamokka’,   aèssè   madapa’   salam   sarèng   rassa   sokkor   dha’ ajunan èpon Pangeran (Gusti Alla)

2. Èssèna pidato se agandhu’ bârâng pa­ponapa sè èpanapa’a 3. Panotop, aesse ator­mator sakalangkong sareng salam 

mènangka panotop

    ­ Noles pidato sè palèng saè bân tartèb akadhi è bâbâ panèka :

Pangajharan Basa Madhura: Malathe

1

Semester 1


(2)

 Salam pamokka’  Okara pamokka’  Essena pidhato  Okara panotop  Salam panotop

- Èatorè maos patètè contona teks pidhato è bâbâ panèka !

Assalamualaikum Wr. Wb.

Para bapak ban ebu’­ebu’ se badhan kaula emolja’agi’ bân para alem ulama bân para seppo se bâdân kaula moljaaghi dhisa bân pamong epon sè badhan kaula hormadin.

Ngereng   e   malem   ka’   dinto   areng­sareng   padâ   maos   salawât sareng   salam   dâ’   junjungan   besar   Nabi   Muhammad   SAW   è   malem maljah kak dintoh ngèrèng padâ asokkor dha’ Allah SWT bisa apol­ kompol   ban   areng­sareng   ngemodhi   arè   bhabharrâ   kanjeng   Nabi Muhammad SAW sabban tanggal 12 robiul awal enggi paneka bulan molot sadhâjhana muslim paneka padhâ areng­sareng ngemodhi bulan sè moljha kak dinto kanjeng Nabi Muhammad kak dintoh yatim piatu e dhingghal   abana   gik   neng   dalam   kandungan   aba   èpon   sè   anyamah Abdulloh ban ebu epon seanyamah Siti Amina, kanjeng Nabi panèka lahir nèng disa abwe enggi panèka antaranah Mekkah ban Madinah kanjeng Nabi Muhammad kak dinto è dhingghal èbbuna sa ampona omor sangang taon. 

Sa ampona kak dintoh  èkapolong paman epon se asmana Abu Tholib.

Sa ampona kanjeng Nabi Muhammad ka’ dinto omor saghamè’ taon akabin sareng randâ se omorra pak polo taon se asma epon Siti Hatija.   Kanjeng   Nabi   paneka   ghadhuwan   potrah   se   anyama   Siti Halimah.

Potra epon akabin sareng Saidina Ali.

Bapak­bapak bân ebu­ebu ngereng pada asokkor da’ Alloh SWT moghâ­moghâ è parengè kuat iman ban islammah.

Ampon   ghan   ka’   dinto   bisaos   pamator   badhan   kaulâ   manabi badhâ pamator badhan kaulâ se korang sopan badhan kaulâ nyo’ona sapora da’ sadhajhana.


(3)

Wassalamualaikum Wr. Wb. 

Lateyan!

Èatorè panjennengngan abadhi pidato sè agandhu’ pekara “Kabersèyan Sakola’an”   ngangguy   ondaggá   básá   ban   ngangguy   atoran   akadi   sè ampon èterangagi è attas!

1. Èatorè   maos   pidato   è   adá’na   kellas   sè   agandhu   perkara Kabersèyan Sakola’an kalaban atoran ban ondagga bása sè saè. 2. Eatore   panjennengngan   aghabay   ceramah   “Maulid   Nabi”

kalaban aguna’aghi ondhagga basa se sae. 2.2 Kompetensi Dasar

Melakukan kegiatan diskusi dengan memperhatikan prinsip – prinsip berdiskusi dengan menggunakan ondhagga basa.

”Aberseyan Kampong”

Achmad : ”O ba’na, Li arapa a Li ?”

Ali : ”Enja’ Mat sengko’ terro ngajhagha ba’na ajhung – rojhung lako”

Achmad : ”Tao ya, baramma cora’na tang aba’ ta’ pate nyaman rassa”. Ali : ” Ah, Mat badha’ bai ba’na mon badha oreng ngajhak alako

se ekabanta’a”.

Achmad : ” Enja’ Li! Ongghuwan re, sengko’ sake’ ongghu, senga’ ya mon mare alako pas melleaghi jamo”.

Ali : ” Ayo, Mat mon mangkaddha dagghi’ capo’ mare se ajhung – rojhung”.

Achmad : ” Iya mayo’ sakeng mon mare ja’ loppa jhamona ya?”

Ali :   ”   Berres,   Mad   !   Mon   mare   mosthe   bi’   sengko’ emelleaghiya”.

Umar : ” Ngabidhi gella’ ba’na bi’ sengko’se edhante’!”

Achmad : ” Sengko’ nyatana sake’, Mar ? Sakeng Ali se ce’ maksana.” Umar : ” Ella, mayo’ wa’ reng – oreng la padha alako kabbhi.” Lateyan!

1.Eatore panjennengngan rembuk sakancaan ponapa bul – ombulla dha – kandha eattas.


(4)

2.Eatore   dha   –   kandha   eattas   lakoaghi   eadha’na   kellas   kalabhan aghuna’aghi ondhagga basa.


(5)

Ngèrèng Maos

3.1 Kompetensi Dasar

Menemukan informasi dari berbagai artikel/majalah melalui kegiatan intensif.

Èatorè maos patètè bâcaan è bâbâ ka’dinto Namen Salak

Bhângkalan ampon kalonta kotta sè bânnya’ngasèllaghi salak sè berkwalitas (saè). 

Pangakowan kasebbhut bânnè namong èdâbuaghi masyarakat umum  namong para ilmuwan jhughâ ngakonè rasana salak Bhângkalan.

Èantarana ènggi ka’dinto : GREG HAMBALI, pakar botani sareng kolektor salak dhâri Bogor.

Nyama   ilmiyâh   kaangghuy   salak   Bhângkalan   ènggi   ka’dinto salacca zalacca. 

Varietas salak Bhângkalan ènggi ka’dinto : 1. Se’­nase’

2. Panjhalin 3. Mangghis 4. Kerbhuy

Variètas se’­nase’sareng panjhâlin sè angghâduwi rassa palèng saè.

Pangajharan Basa Madhura: Malathe

5


(6)

Salaèn   manès,   salak   se’­nase’jhughâ   masèr.   Salak   masèr   èngghi ka’dinto  salak  sè  angghâduwi  butiran  akhadhi ghula  pasèr.  Bârnana kole’na   salak   se’­nase’abhak   coklat   kalabhân   okoran   sè   cokobhân saènggha sanèyap sakilo aèssè 7­12 buwa.

Dhâri kaongghulan buwa salak se’­nase’se palèng saè èusullaghi badhi Varietas Ongghul.

Hasèl panèlètèyan Dr. Ir.Tri Sudaryono MS, panaletè salak dhâri BPTP  nodhuwaghi jhâ’adasar analisis  uji varietas, salak neng jhabhâ temor, se’­nase’angghâduwi bubungan kakarabhâdhân palèng jhâu.

Artèèpon se’­nase’pantes èkalompoaghi dhâ’varietas anyar, salak panjhâlin jhughâ manès, namong okoran bhuwâna kene’.

È dhâlem sakilo èpon aesse 15­20 buwa. Bhârnana bhuwâna abhâk konèng   dhâ’­padha’na   sareng   rotan.   Rotan   dhâlem   Bahasa   Madhurâ esebbhut panjhâlin.

Populasi   tanemman   salak   panjhâlin   langkong sakonè’èbhândingngaghi   sareng   se’­nase’namong   20   %   dhâri   total populasi.

Manabi salak sè mangghis bhuwâna bhunter kolè’na coklat tuwa akadhi buwâna mangghis.

Mèla   dhâri   ka’dinto   salak   panèka   ènyamaè   salak   sè   mangghis, kolè’na asèssè’jhâ­rajhâ, ason­soson akadhi gentèng, dhagingnga salak abhâk   kandel   abhârna   potè   abhâk   konèng,   maser,   rassana   manès sakonè’cèlo’.

Okoran salak ka’dinto tamaso’rajhâ, berra’na rata­rata 87 gram. Manabi   salak   kerbuy   sanaos   okoranna   rajhâ   katèmbhâng tello’varietas   laènna   namong   rassa   manèssa   abhâk   paka’.   Kolè’na abhârna coklat towa, okoranna cokop rajhâ dhâlem sakilo aèssènamong 5­6 buwâ.

Kadhi ponapa namen salak sè saè ?

Salak   Bhângkalan   èkennal   tanemman   aroma   duwa’,   settong tanemman namong ghaduwân settong orghân reproduksi.

Artè èpon tanemman lakè’sareng tanemman binè’apèsa. Kebbun salak   komersil   (èkadhaghâng)   namong   bisa   abhuwa   manabi panyerbhugan èbhânto manossa kalabhân makabhin (malakè’è).

Bhiasa   epon   salak   lakè’èpotong   (èkettok)   tello   bhâgiân   lajhu ètalpè’aghi dhâ’salak binè’sè ampon mekkar.


(7)

Manabi bhuwâna salak terro kèngèngnga hasèl sejhâ­rajhâ, salak ra­kèra aomor tello bulan sabâghiân bhuwa ècotat (èbhuwang).

èpan­saponapan   dhisa   è   Kabupaten   Bhângkalan   aghându’tana bhâssa saèngghâ cocok badhi namen salak alantaran kadhaleman aeng tana sanget nengke’.

Hal ka’dinto emolae dhâri settong kampong sè anyama Pesalakan, terros nyebhar dhâ’kennengan sè laèn.

Tanemman salak molaè abhuwâ saamponna omor 3­4 taon.

Salak Bhângkalan kodhu lestari sâbhâb saat samangkèn ghung­ ghungnga   perumahan   sareng   kebhun   salak   è   kotta   Bhângkalan para’saembhanga.

Manabi dimèn bannya bungkanna salak badha ènga’­tengnga’na kotta,   namong   samangkèn   bânnya’perluasan   perumahan   saèngghâ kebhun salak sajân akorang.

Mèla   dhâri   ka’dinto   bânnya’kalangan   sè   kabhâtèr   salak Bhângkalan bâdhi tadâ’â.

Nyèkabhi   ancaman   kasebhut   Pamarènta   Daèrah   Bhângkalan ngusahaaghi bâdhi nyalamettaghi salak Bhângkalan.

Bhâkto Pamarèntaan Bupati R.K.H.Fuad Amin Imron èusullaghi nyamanah   salak  Bhângkalan   èghantè   sareng  nyama”Salak   Kramat   ”. Kramat,   èpondut   dhari   nyama   dhisa   se   palèng   bânnya’populasi tanemman salak Bhângkalan.

3.2 Kompetensi Dasar

Menemukan gagasan utama suatu teks dengan membaca cepat 150 kata  permenit.

Lateyan!

A. Ponapa artena ca’­oca’è bâbâ panèka 

1. kalonta 11.  èbânto

2. ngakonè 12.  alantaran

3. angghâduwi 13.  nyebbhâr

4. saè 14.  lastarè

5. cokobhân 15.  ghung­ghungnga

6. sanèyap 16.  saembhâng

7. dâ’­padâ’â 17.  kabâter


(8)

8. èsebbhut 18.  èghântè

9. katèmbhâng 19.  èpondut

10. abhâk 20.  namong

B. Èatorè al­soal è bâbâ ka’dinto jâwâb kalabân lerres !

1. Bâdhâ saponapa variètas (macemma) salak sè kalonta è kotta Bhângkalan?

èatorè sebbhuttaghi ponapaan bisaos !

2. Macemma salak sè kadhi ponapa se palèng saè ?

3. Kantos aesse saponapa dhâlem sakilo èpon salak se’­nase’?  4. Jughâ salak panjhalin aèssè saponapa dhâlem sakilo èpon ? 5. Èatorè   terrangngâghi   kadhi   ponapa   sè   ènyamaè   salak   masèr,

sareng bârnana kolè’na salak kerbuy, panjhâlin, mangghis sareng se’­nase’ ?

6. Kadhi ponapa carana malakè’è salak ?

7. Manabi terro ngaollè salak sè jâ­rajhâ kadhi ponapa cara èpon ? 8. Tanemman   salak   molaè   abuwa   saamponna   aomor   saponapa

taon?

9. Kadhi   ponapa   menorot   pamangghina   panjennengngan   selaku generasi   penerrus   kaangghuy   melestarikan   tanemman   salak ka’dinto ?

10. Bisa èbadhi ponapa bisaos buwâna salak paneka salaèn è dhâ’ar biasa menorot  pamangghina panjennengngan ?

C. Èatorè   pondut   rèngkessa   bâcaan   è   attas   menorot   bâsana panjennengngan !


(9)

Ngereng Nyerrat 4.1   Kompetensi Dasar 

Membuat tembang macapat sesuai kaidah. 1.  Nyerrat aksara latēn Madhurâ  TEMBANG MACAPAT MADHURA TEMBANG MACAPAT  :

­ Tombuna tembang macapat e jaman Majapahit akhir / e jaman kawaliyan (para wali).

­ Tembang   macapat   se   kappra   ebuna’abhi   e   ku   –   buku kesusastraan Madura, akadhi cunto ebhabha paneka.

­ Tong – settong tembang macapat agadhuwi atoran bi – dhibi e settong padda andheggan bannya’na padda ampon etantowagi sapaneka juga guru bilangan e dhalem da – sapaddha na. ban – sabbhan  paddana apongkasan guru   lagu ampon etantowagi juga.

Conto :

  MASKU MAMBANG

1. Mon nyarowan ratona banne ngerenge 2. Masthena nyarowan

3. Ta o se eka butoen 4. Bi’ ana’ magar sarena.

  SENOM

1. Mon ta’ rokon satarenan Pejer apadhu ban are

3. Ontong tadha’ rogi badha 4. Oreng tuwa lakē ­ binē. 5. Tlebat sossa mekkere 6. Daddina ss kherrepo

KASMARAN 1. Pajalanna lere ­ lere

2. Nerrak alas bi – dhi bi an 3. Nyare kennengan se seppe 4. Ongga gonong toron jurang. 5. Ta’ manggi reng settonga


(10)

6. Tor ta’ ngakan ban ta tedhung 7. Seyang malem se ajalan Katerrangan :

1. Paddâ an dheggan kâ dinto badhana pan – saponapan paddâ / baris se ampon tanto dhalem tembang / bait.

2. Paddâ  enggi kâ dinto ba dhana baris / biri neng e tembang. 3. Temmbang  MASKUMAMBANG  e attas badha settong padda

andheggan, se kadaddiyan dhari 4 padda.

4. Tembang SENOM e attas badha settong padda andheggan se kadaddiyan dhari 6 padda.

5. Tembang  KASMARAN    e   attas   badha   settong   padda andheggan se kaddiyan dhari 7 padda.

Lateyan!

Etore   panjenengan   abadhi   otaba   nyoson   contona   tembang   macapat paleng sakonēna dhuwâ padda andeggan.


(11)

Nyerrat Aksara Carakan Madhura 4.2 Kompetensi Dasar 

Menulis aksara rekaân dan pasangan  Aksara Rekaân :

A. BANGONNA AKSARANA 1. GHA  =       ­­  GHAIB = 2. DHA  =       ­­  DHUHUR= 3. FA      =       ­­  FAHAM = 4. HA     =       ­­  HELAP = 5. ZA      =       ­­  ZAMAN =

B. BANGONNA PASANGAN AKSARA REKAAN 1. GHA  =       ­­  GHAIB =

2. DHA  =       ­­  DHUHUR=

3. FA      =       ­­  FAHAM =

4. HA     =       ­­  HELAP =

5. ZA      =       ­­  ZAMAN = Lateyan!

Etore Serrat ra – okara ebaba ka’dinto mabi carakan Madhura.       1.  Asalat Fardhu 5.  Narema zakat       2.  Aher zaman        6.  Dujan helap

3.  Barang Haram 7.  Maca istighosa       4.  Faker miskin 8.  Asalat maghrib

Pangajharan Basa Madhura: Malathe

11

Semester 1


(12)

Ngereng Merengngaghi 1.1 Kompetensi Dasar 

Memahami isi cerita ( Rokat Tase’) Lateyan!

A. Eyatore mator petanya bab careta / kesenian tradisional  madhura, ka guru mabi bhasa enggi bunten

B. Sebbuttagi macem­epon kasenian tradisional se ekaoneng  panjennengngan.

1.2    Kompetensi Dasar 

Berpidato, Berceramah, Memberi Sambutan dalam berbagai  keperluan dengan menggunakan Ondagga basa.

Lateyan!

Sebbuttagi tokoh­tokoh edhalem careta ( Panglakona Rokat Tase )

2.1 Kompetensi Dasar

Menceritakan peristiwa atau pengalaman yang pernah dialami, dilihat, dan didengar.

”Halal bihalal”

Ampon daddhi kawajibhan mongghu dha’ oreng Islam manabhi dhapa’   dha’   bulan   Romadhon   lajhu   alaksanaaghi   pasa   se   abidha sabulan.   Tantona   edhalem   bulan   paneka   bannya’   tambaan   ibadha kaangghuy   bannya’   ngaolle   ghanjharan.   Eantarana   ngalakone   Sholat Tarawih,   Sholat   Tahajud,   Sholat   Istikharoh,   Merengaghi   pangajhian, apareng sodako dha’ oreng mesken, faker mesken, sareng salaen epon.

Biasa   epon   lastarena   apasa   sabulan   sontok   lajhu   elaksanaaghi kalaban tellasan Idul Fitri. E ban saban kalowarga, kampong, kantor, lajhu ebadhaghi se enyamae Halal bi Halal seka’dhimma kaangghuy


(13)

saleng nyo’on sapora dha’ oreng seppo, taretan, sanak famili, tatangga, sareng dha’ ca – kanca sadhajhana.

Lateyan!

1. Eatore nyoson ceramah se essena aghandu’ kaaghamaan kalaban aghuna’aghi ondhagga basa.

2. Eatore maos teks ceramah seampon e badhi eadha’na kellas.  

2.2 Kompetensi Dasar

Melakukan   kegiatan   diskusi   dengan   memperhatikan   prinsip­ prinsip berdiskusi dengan menggunakan Ondhaggha Basa.

­   Èatorè   panjennengngan   arembák   sareng   sakanca’an   nantowaghi parkara   sè   èangghuy   bul­ombul   se   aghandù   bab   baca’an   ebaba paneka.

” Rokat tase’ ”

Naghara Kesatuan Repuplik Indonesia kadadhiyan pan­barampan polo   sareng   suku   bhangsa,   bhasa   sareng   bhudaja.   Budhaja   bhangsa Indonesia   ka’dhinto   bhannya’   macemma   melana   dhari   ka’dhinto epangaroe sareng adhat kabhiasaan otabha tradisi kaodian ren­arenna eantarana   dalem   acara   :   kabhinan,   pellet   betteng,   sonnadhan   sareng salaenna.

Upacara­upacara adhat antara laen : upacara  Rokat Tase’  se ghi’ serreng epangghi’i neng passer se ka’dhimma pendudu’ epon se lakona majhang sareng Rokat Dhisa se biasaepon elakone sareng para tane.

Sala   settong   upacara   Rokat   Tase’   neng   kacamadan   Sapolo   se serreng   elakone   sareng   reng­oreng   majhangan   ka’dhinto   kalaban tojjhuwan sapajha e dalem nyare jhuko’ sareng eparenge cem­macem jhuko’, ghangan sareng ehiase bhang­kembhang sareng mandhira mera pote ekonco’na tompeng.

Saamponna peng­tompeng kasebbhut ekompollaghi neng settong knnenggan   lajhu   ebhadaaghi   pamaosan   do’a   sareng   para   ulama   se badha neng ka’dhinto. Salastarena pamaosan do’a peng­tompeng ghella’ lajhu ereng­parengghi dha’ masyarakat se badha etembing sesena.


(14)

Salastarena acara tumpengngan lajhu badha acara  melarungkan otabha  alanyo’aghi cetakka sape sareng embi’ se eparenge kembhang malatw, kenanga sareng cempaka ebadhi sabbhu’na embhi’ se badhi elanyo’aghi ka tengnga tase’ Sadhajha bhahan­bhahan kasebbut ekirap sareng eerenge sapasang sape kerrabhan sareng saparangkat tabbhuwan saronen   salanjangnga   passer.   Salastarena   acara   kasebbut   lastare sadajana,   bhahan­bhahan   kasebbut   esabha’   ka’dhalam   parao   lajhu ebhuwang ka tengnga tase’.

Daddhi acara Rokat Tase’ ka’dhinto sabbhan taon ampon dadhi bhudaja mongghu masyarakat majhang e passer Sapolo.

 

Lateyan!

Èatorè panjennengngan abadi materi diskusi bab kasenian tradisional Madhura kalaban aghunaaghi Ondhagga Basa 


(15)

Ngèrèng Maos

3.1 Kompetensi Dasar

Menemukan   informasi   dari   berbagai   artikel/majalah   melalui kegiatan membaca intensif.

Èatorè maos patètè bacaan è bâbâ ka’dinto

Rokat Tas

è

Naghâra   Kesatuan   Republik   Indonesia   kadâdhiyan   pan   – bhârampan polo sareng suku bhângsa, bhâsa sareng bhudâjâ. Bhudâjâ bhângsa   Indonesia   ka’dhinto   bhânnya’   macemma   mèlana   dhâri ka’dhinto èpangaroè sareng adhât kabhiasaan otabhâ tradisi kaodian rèn   –   arènna   èantarana   dâlem   acara   :   kabhinan,   pèlèt   betteng, sonnadhân sareng salaènna.

Upacara – upacara adhât antara laèn : upacara Rokat Tasè sè ghi’ serrèng   èpangghi’i   neng     paseser   sè   ka’dhimma   pendudu’   èpon sèlakona majhâng sareng  Rokat Dhisa  sè biasaèpon èlakonèsareng para tanè.

Sala   settong   upacara   Rokat   Tase’   neng   kacamadân   Sapolo   sè serrèng   èlakonè   sareng   rèng   –   orèng   majhâng   ka’dhinto   kalabân tojjhuwan   sopajha   è   dalem   nyarè   jhuko’   neng   tase’   kengeng kasalameddhân kalabân hasèl sè bhânnya’.


(16)

È   dâlèm   acara   Rokat   Tasè’   ka’dhinto   rèng   –   orèng   majhâng sadhajhâna padâ rabhu da’ palabbuwanna, o – parao sè nyarè jhuko’ kalabhân abhâkta nasè’ tompeng sareng èparengè cem – macem jhuko’, ghângan sareng èhiase bhâng – kembhâng sareng mandhira mèra potè èkonco’na tompeng.

Saamponna   peng   –   tompeng   kasebbhut   èkompollaghi   neng sèttong   kenengngan   lajhu   èbhâdaaghi   pamaosan   do’a   sareng   para ulama   sè   badhâ   neng   ka’dhinto.   Salastarèna   pamaosan   do’a   peng   – tompeng ghellâ’ lajhu èreng – parengaghi dhâ’ masyarakat sè badhâ ètembing sèsèna.

Salastarèna acara tumpengngan lajhu badhâ acara  melarungkan otabhâ alanyo’aghi cetakka sape sareng èmbi’ sè èparengè kembhâng malatè,   kânanga   sareng   cempaka   èbhâdi   sabbhu’na   èmbhi’   sè   bâdhi èlanyo’aghi ka tengnga tase’.

Sadhâjha   bhâhan   –   bhâhan   kasebbut   èkirap   sareng   èèrèngè sapasang   sapè   kerrabhân   sareng   saparangkat   tabbhuwan   saronèn salânjangnga   pasèsèr.   Salastarèna   acara   kasebbut   lastarè   sadâjâna, bhahan – bhahan kasebbhut èsabhâ’ ka’dhâlem parao lajhu èbhuwang ka tengnga tasè’.

Daddhi acara Rokat Tasè’ ka’dhinto sabbhân taon ampon dâddhi bhudâjâ mongghu masyarakat majhâng è pasèsèr Sapolo. 

3.2 Kompetensi Dasar

Menemukan gagasan utama suatu teks dengan membaca cepat 150 kata  permenit.

Latèyan!

A. Ponapa artena ca’oca’è bâbâ ka’dinto

1. mèlana 6.  kèngèng

2. pèllèt betteng 7.  rabu

3. serrèng 8.  abhâkta

4. èpangghi’i 9.  èkompolaghi 5. majhâng      10. pamaosan.

B. Èatorè patanya è bâbâ ka’dinto jâwab kalabhan lerres 1. Ponapa sènyamae rokat tasè’ ka’dinto ?


(17)

3. Pasera’an sè padha kèngèng peng­tompeng kasebbhut ? 4. Aponapa ma’pas badhâ pamaosan sareng kyaè ?

5. Ponapa bisaos sè padhâ èlanyo’aghi ka tengnga tasè’?

6. Èbadhâ’aghi saponapa taon sakalèyan acara rokat tasè’ka’dinto? 7. Kadhi ponapa manorot panjenengngan badhana acara rokat 

tasè’ka’dinto ?

8. Menorot pamangghina panjenengan ka’dimma jhâu 

kacamadhân Sapolo sareng  kacamadhan Arosbajhâ, manabi dari Bângkalan ?

C. Èatorè bâcaan è attas pondut rengkessa menorot bâsana  panjenengan!


(18)

Ngereng nyerrat

Nyerrat aksara laten Madhura 4.1 Kompetensi Dasar

Membuat atau menyusun tembang sesuai kaidah. TEMBANG MACAPAT MADHURA

TEROSSANNA Conto :

  MASKU MAMBANG

1. Mon nyarowan ratona banne ngerenge 2. Masthena nyarowan

3. Ta o se eka butoen 4. Bi’ ana’ magar sarena. Katerrangan  :

1. Temmbang  MASKUMAMBANG  e attas badha settong padda andheggan, se kadaddiyan dhari 4 padda.

2. Guru bilângan enggi paneka bannyâ na keccap neng bhan ­ sab bhan padda (suku kata).

3. Guru   lagu   /   swara   enggi   paneka   gaggara   swara   neng pongkasanna bhan – sab bhan padda.

4. Dineng tembang MASKUMAMBANG e attas agadhuwi guru bilângan ban guru lagu / swara akadhi :

Paddâ   nomer   settong   agadhuwi   guru   bilângan   12   keccap sarēng  agadhuwi guru lagu / swara. E

Paddâ nomer dhuwâ agadhuwi guru bilângan 6 keccap sarēng agadhuwi guru lagu. A

Paddâ nomer tello’ agadhuwi guru bilângan 8 keccap sarēng agadhuwi guru lagu. E

Paddâ nomer empâ agadhuwi guru bilângan 8 keccap sarēng agadhuwi guru lagu. A


(19)

Eatore dhabuwagi bab paddâ, paddâ andheggan, guru bilângan sareng guru laguna TEMBANG SENOM sareng TEMBANG KASMARAN se bâdhâ neng pangajhârân settong (pangajhârân dhâ – adhâ ). Enggi ka’ dinto

1.  Tembang Senom 2.  Tembang Kasmaran

Nyerrat Aksara Carakan Madhura 4.2 Kompetensi Dasar 

Menulis aksara Raja  Aksara Rekaân :

A. BANGONNA AKSARA RAJANA

1. GHA =      = GHAFFAR 2. FA    =      = FATONA 3. HA   =       = HALIMA

B. BANGONNA PASANGAN AKSARA RAJANA REKA’AN

1. GHA =       = MAS GHAFFAR

2. FA =       = MAN FARHAD

3. HA =      = BUK HALIMA

Katerrangan :


(20)

1. Ta’   sa   dhâjânâ   aksara   reka’an   bâdhâ   aksara   rajâna   sareng pasanganna, se bâdhâ aksara rajâna namong ; GHA, FA, HA.

2. Aksara   reka’an   ta’   kenneng   esoson   dhuwa’   (atompang   tendhi) akadhi :

­ Mazhur kodu etoles      Banne ­ Mazhur kodu etoles      Banne ­ Dhaftar kengeng etoles       Sebab          

         Ta       Ta’agadhuwi reka’an Lateyan!

Eatore   serrat   ra   –   okara   ebhâbhâ   paneka   mabi   carakan Madhura.

1. Mas Ghafor meos ka masjid 2. Buk Fatima neteng motor 3. Man halim a solat dhuhur 4. Mas Ghani a solat ghaib 5. Buk Hanifa apamet gubar 6. Halima ampon hatam 7. Umar asolat maghrib


(21)

Ngereng Merengngaghi 1.1 Kompetensi Dasar  

Memahami isi cerita ( Mēyara ētek ) Lateyan!

A. Dhabunagi   kadhiponapa   menorot   pamangghina panjennengngan bab careta / wacana.

B. Eyatore   dhabunagi   /   jellas   saghi   maksod   dhari   esse   epon wacana.

1.2 Kompetensi Dasar

Memberi tanggapan sederhana tentang cerita yang diperdengarkan.  Lateyan!

Eatore Dhabuaghi cara epon ngobu ebin ētēk sē saē.

2.2 Kompetensi dasar

Melakukan kegiatan diskusi denagn memperhatikan prinsip – prinsip  berdiskusi dengan menggunakan Ondhagga Basa 

” Ngajek Alako dha’ Oreng Laen ”

Eatore maso dha­kandha ebaba peneka paslakowagi e adha’na kelas ! Muhammad : “Sèngko’ ngonjang be’na kabbi reya badha se 

ekarembagghe.

Iya areya ngajaga apanggabay se bisa madhatag  penghasilan”

Dayan : “Panggabayan apa, Mad ? Se madhateng hasel ?”

Annas : “Iya mara mon panggabayan se ngotong ngaghi sengko’ kenceng bai Mad !”

Daris : “Tantona bai se ngontongngaghi ban madhatang hasel,  Nas !”

Pangajharan Basa Madhura: Malathe

21

Semester 1


(22)

Adil : “Ya, mon se ta’ ngotongaghi ayok jha’ lakone !” Dayan : “Mara terrangngaghi ! Apa neyadda ban se 

ekelakonawa ba’na jareya, Mad !”

Muhammad : “Barinna’ ! Sengko’ ban ba’na kabbi la paca’ sataon  nganggur, nerrossaghi sakolah ta’ andi’ biaya , baramma  ja’ aterna’a etek reng­bareng sopaje ta’ atampa  

cengkemma malolo”   

Anas : “Iya bendher, Ram . Nerrossagiya ka perguruan tinggi  ta’ andhi’ bandha. Ataneya ta’andhi’ saba.”

Daris : “Adhagangnga ta’tao, bân pole ta’andhi’ bândha.” Adil : “La mare , tareka reya terrossagin la­pola me’ daddi 

penghaselan dha’ sengko’ ban ba’na kabbi.”

Muhammad : “Sengko’ andhi’ pakarangan nganggur, abak lebac  jereya e kaghabaya kennengnga kandhang ajam se e  peyaraa.”

Dayan : “mon bariya laggu’ are menggu maju’ alako reng­ bareng agabay kandhangnga ajm jareya.”

Anas : “Yaa  ja’ asal agabay, ! Pekker ghallu bandhana, akadhi  perreng, pako ban en­laenna olleya kamma !”

Adil : “Pereng apa koca’na sengko’, otabe  enlaenna maju’  sombangan beremma se pas daddhiya kandhang Muhammad : “Oo ya ! Mon mara jareya sengko’ ce’ satujuna !u’ ha’ 

roma kakabbi matu’ padha alako sopaje ceppet mare pas  melleyaghi budhu’na ajam

Daris : “Iyaa yaman, are sennen maju’ areng­bareng dha’  sennenan kaangghuy melle ajam.”

Lateyan!

1. Eatore dha­kandha meyare etek ka’dinto oba dha’ sambuta  bab “Peresmian Koperasi Telor Etek” kalaben aguna aghi  ondagga basa se sae

2. Eatore hasel sambutan paneka maos dha’ ada’na kellas  kalaban ondaggha basa se sae


(23)

Ngèrèng Maos 

3.1   Kompetensi Dasar

Menemukan informasi dari berbagai artikel/ majalah melalui  kegiatan membaca intesif.

Èatorè maos patètè bâcaan è bâbâ ka’dhinto

Mèyara Èbhin

Usaha

paternakan è Madhurâ

otamaèpon è

Bhângkalan sè bâdâ è dhisa Patemmon Kacamadhân Tana Mèra sareng dhisa Tona’an Kacamadhân Burnè Kabhupatèn Bhângkalan sè kalonta sareng macemma ètèk 

Sè ka’dimma dâ padâ’a sareng ètèk Mojosari, Mojokerto. Tandâ – tandâ èpon buluna abhârna coklat ngodâ sampe’ abhârna coklat towa, cocco’ sareng sokona abhârna celleng. Pakanna jhâgkang, bu’una padi sareng   ètambhai   konsèntrat   sopajhâ   produksi   telor   sareng   dhâghing langkong saè jughân parlo etambhai ghângan sè ghi’ seggher.

Mèla   dhâri   ka’dinto   daèra   Tana   Mèra,   Burnè   sareng   è sakalèlèngnga serrèng èpangghi’i rung – barung sè ajhuwal nase’ bibik sareng tellor assèn. E dâlem mèyara ètèk marloaghi kandâng sè èbadi dari pèrrèng sareng ata’ belli’ sè aoso’ palèng bhânnya’ 100 è bhân – sabbhân kandâng.

Mèyara ètèk ka’dhinto badâ pan – bârâmpân cara, enggi ka’dinto :

Pangajharan Basa Madhura: Malathe

23


(24)

a. Mèyara kalabân èlè – allè, arte èpon manabhi gu – lagghu kantos sore tèk – ètèk kasebbhut èbâkta ka sabâ manabhi badi compet arè buru èpamaso’ ka kandâng.

b. Meyara neng kandâng namong sè bâdâ taneyanna lèbhâr sareng apaghâr. Panyakèt sè serreng nyerrang kèbhân ètèk ka’dhinto, lompo, alantaran kakorangan vitamin B. tandâ – tandâ èpon : sokona bhârâ, pajhalânna tèppang sareng lompo, ngantoghan, dâng – kâdâng bânnya’ kalowar aèng mata.

Bakto panèn ètèk  :

1. Tellor ètèk bisa èola dâddhi tellor assèn.

2. Bibik bisa èola dâddhi ètèk pangghang, guring, sareng salaenna. 3. Buluna bisa èpadaddhi kerajinan tanang.


(25)

3.2 Kompetensi Dasar

Menemukan gagasan utama suatu teks dengan membaca cepat 150 kata permenit.

Lateyan!

A. Ponapa artèna ca’­oca’è bâbâ ka’dinto !

1. pakanna 11.  bhân ­ sabbhân

2. sopajhâ 12.  èlè – allè

3. produsen 13.  kantos

4. langkong 14.  èbâkta

5. è sakalelengnga 15.  compet arè

6. è pangghu’i 16.  è pamaso’

7. mèyara 17.  namong

8. marloaghi 18.  serrèng

9. è badhi 19.  lebhâr

10. aoso’ 20.  tandâ – tandâ èpon

B. Èatorè jawab patanya è baba panèka kalaban lerres !

1. Usaha   paternaghan   è   dhisa   ka’dimma   bisaos   sè bânnya’ngasèllaghi ètèk ?

2. Ponapa bisaos pakanna ètèk ka’dinto ?

3. Kadhi   ponapa   carana   manabi   terro   kèngèngnga   hasèlla   tellor sareng dâghing sè saè ?

4. E ka’dimma bisaos bânnya’èpangghi’i orèng ajhuwal nasè’bibik sareng tellor assèn?

5. Kadhi ponapa caraèpon mèyara ètèk ?

6. Panyakèt ponapa sè serrèng nyerrang ètèk ka’dinto ?

7. Menorot pamangghina panjennengngan tellor ètèk ka’dinto bisa èbâdhi ponapa bisaos salaèn tellor assen ?

8. Buluna   ètèk   bisa   èbâdhi   kerajinan   tanang.  Kerajinan   tanang ponapa’an ?

9. Menorot   panjennnengngan   dâghing   ètèk   salaèn   èpangghâng, èguring èbâdhi massa’an ponapa polè ?

10. Kotoranna bibik bisa è bâdhi ponapa ?

C. Èatorè bâcaan è attas pondut rengkessa bisaos ! 


(26)

Ngereng Nyerrat

Nyerrat aksara laten Madhura 4.1 Kompetensi Dasar 

Membuat / menyusun tembang macapat sesuai kaidah. TEMBANG MACAPAT MADHURA

( PEGGA’ANNA GATRA, KECAP NORENG KALEMA) 1.   Peggâanna gatra, enggi paneka ambuna oreng nembang kaangguy

aberri   bakto   dha’   tokang   tegges   kaangguy   ama’nag   okara   se etembangngaghi.

Panthâanna  ampon   entantowagi   menorot   atoran   akadhi   ebhâbhâ paneka :

1. Pucung :  1 – 2 – 1  2. Maskumambang :  1 – 2 – 1  3. Slanget / kenante :  2 – 2 – 2  4. Mejil :   2 – 2 – 2 5. Kasmaran :  3 – 2 – 2  6. Pangkor :  2 – 2 – 1 – 2  7. Durma :  2 – 2 – 1 – 2  8. Senom :  2 – 2 – 1 – 2 – 1  9. Artate :  3 – 2 – 1 – 2 – 1 10. Gambu :  2 – 1 – 2  11. Blabak :  2 – 2 – 2 12. Magattro :  1 – 1 – 2 – 1  13. Wirangkong :  2 – 1 – 2 – 1  14. Juru demmong :  2 – 2 – 1 – 2  15. Giriso :  1 – 1 – 2 – 1 – 1 – 2 

2.   Peggâanna kecap enggi panēka pantha”anna kecap e ban – sabban padda  tembang.

Manabi settong padda tembang kadaddiyan dhari : 5.  Kecap epantha :  3 + 2 ;  2 + 3 

6.  Kecap epantha :  3 + 3 ; 4 + 2 ; 2 + 4  7.  Kecap epantha :  4 + 3 ; 3 + 4 ; 2 + 3 + 2  8.  Kecap epantha :  4 + 4 ; 3 + 3 + 2 ; 3 + 2 + 3  


(27)

9.      Kecap epantha      : Ecetthot  4,  amargha akadhi pantha’an   e   attas   sareng saterossa

2.   Peggâanna kecap enggi panēka pantha”anna kecap e ban – sabban padda tembang.

Megga’ kalema, enggi paneka megga’ kecap e tengnga’anna oca’ kantos adaddiyagi obana ma’nana okara monggu dha’ oreng nembang. Conto : 

Badha sape dha – modha ( 7 kecap ) ta’ kengeng e baca : Badha sape dha – modha, monggu dha’ tembang kodu emaos

3 modha Dha

4 Sape

Badha 

Okara bâdhâ sape dha – modha menorot atoranna pengga’anna kecap kengeng e tembang ngagi badha sapedha modha, namong laju ngobadha’arte.

Se   sapaneka   ta’ekengengngagi   sareng   atoranna   pegga’anna kecap, okara gella’ ekoca’ megga kalema manabi etembangngaghi. Lateyan! 

Eatore nganggit okara tembang senom se ra – okarana ta’ kantos badha se megga’ kalema manabi etembangngaghi.


(28)

Nyerrat Aksara Carakan Madhura 4.2  Kompetensi Dasar 

Menulis aksara rekaan dan pasangan

AKSARA REKA’AN    TEROSANNA

A.  Eatore serrat ca’ – oca’ ebaba paneka mabi carakan Madhura 1.  Ghaib

2.  Faker 3.  Halal 4.  Daftar 5.  Haram

6.   Hafal  7.   Fitrah 8.   Dzikir 9.   Maghrib 10. Zakat

B.  Eatore serrat ca’ – oca’ ebaba paneka mabi carakan Madhura 1.  Asalat Fardhu

2.  Oreng helap 3.  Ngerem zakat 4.  Faker mesken 5.  Barang haram

6.   Aeng zam zam  7.   Asalat ghoib 8.   Maca istighosa 9.   Zakat fitra 10. Aher zaman

B.  Eatore serrat ca’ – oca’ ebaba paneka mabi carakan Madhura 1. Adu’um zakat dha’ faker mesken wajib 

2. Ngakan barang haram elaran agama 3. Aeng zam zam ebak ta dhari tana soceh    4. Ebu makerem zakat dha’ ana’ yatem piatu 5. Rama asolat dzuhur kantos asar e masjid  6. Kyae Halim morok santrena e langgar 7. Manabi ampon asalat ja’ loppa a dzikir  8. Mon orengnga sogi tantona a zakat


(29)

PEMAKAIAN HURUF A. Huruf Abjad

Huruf Abjad Latin yang digunakan dalam ejaan bahasa Madura sebagai berikut. Nama tiap huruf disertakan di sebelahnya.

Huruf Nama Huruf Nama Huruf Nama A   a B   b C   c D   d E   e F   f G   g H   h I    i a be ce de e ef ge ha i J   j K  k L   l M  m N   n O   o P   p Q   q R    r je ka el em en o pe qi er S   s T    t U   u V   v W  w X   x Y   y Z    z es te u ve we eks ye zet   B. Huruf Vokal Huruf Vokal Contoh Pemakaian di dalam Kata

Pada awal Di tengah Pada akhir

A e e i o U alos   “halus” apoy  “api’ eppa  ”ayah” ella   ”jangan” èntar  ”pergi” ènga’  ”ingat” iyâ   ”ya” olo’   ”lemah” olok   ”panggil” ­ pasar   “pasar” abâs    “lihat” neser   “kasihan” seksek  “sesak” seksek  ”iris” malèng  ”pencuri” bhiru    ”hijau” raddhin   ”cantik” rèpot  ”sibuk” dokar   ”dokar” dhuri   ”belah; tusuk” duri   ”duri” sala   “salah” bâbâ   “bawah” ­ talè   “tali” sapè  “sapi” mandi  “mandi” mandhi  “mujarab” pao  “mangga” rao   “menyiang” paju   “laku” labu   “jatuh” Catatan :


(30)

1. Vokal (a) mempunyai dua variasi bunyi, yakni [a] dan [â]; vokal (a) akan berbunyi [a] apabila konsonan yang dilekatinya berupa konsonan tak bersuara dan akan berbunyi [â] apabila konsonan yang dilekatinya berupa konsonan bersuara. Untuk keperluan praktis, kedua simbol bunyi (a) tersebut sama – sama digunakan. 2. Tanda diakritik ( ‘ ) pada huruf vokal (è) tetap digunakan, karena antara (è) dan (e) kata seksek “sesak” dan sèksèk “iris”, tembhâng

“timbang” dan tembhâng “lagu”. C.

Huruf Konsonan

Huruf

Vokal Contoh Pemakaian di dalam Kata

Pada Awal Di tengah Pada akhir

b c d f g h j k l m n p q r s t v W y Z bârâ = bengkak cangkem = dagu dârâ = darah faker = fakir gâmbus = orkes halal = halal jâdiyâ = sana korang = kurang larang = mahal mare = sudah neser = kasihan pèrèng = piring perrèng = bambu Quran = Quran rammè = ramai sèyang = siang tèkos = tikus vitamin =  vitamin wâjib = wajib yakin = yakin zakat = zakat Lobâr = usai Moncar = terbit Budu = busuk (untuk  ikan) Kafan = kafan Angga’ = sombong,  angkuh ahèr = akhir paju = laku sakè’ = sakit malo = malu ambu = berhenti pènang = pinang nompa = tumpa furqan = furqan sarè = cari moso = musuh matta = mentah rèvolusi = revolusi towa = tua reya = ini mu’jizat = mukjizat sabâb = sebab ­ Morèd =  murid Wakaf = wakaf ­ ­ ­ Otek = otak kapal = kapal Dâlem =  dalam Papan = papan Kèlap = petir Kasor = kasur Bherrâs =  beras Sèsèt = capung ­ ­


(31)

Catatan :

1. Konsonan f, q, v, x, dan z dipakai dalam bahasa Madura untuk penulisan kata yang merupakan unsur serapan.

2. Untuk kepentingan praktis, bunyi hamzah atau  glotal stop  ([?]) dilambangkan  velar  ([k]) dengan  (k) glotal  ([?]) dalam bahasa Madura merupakan fonem yang berbeda. Di samping itu, bunyi glotal   stop   dalam   bahasa   Madura   banyak   yang   berposisi   di tengah kata. Contoh : paka’ [paka?] ’masam’, ’sepet’ dan pa’a’ [pa?a?] ’tatah’, ’untuk melubangi kayu’.

Gabungan Huruf Konsonan

Dalam   bahasa   Madura   terdapat   4   gabungan   huruf   yanng melambangkan konsonan, yaitu : kh, ng, ny, dan sy; serta 5 konsonan beraspirasi.   Dalam   bahasa   madura   antara   konsonan   beraspirasi   dan konsonan   yang   tidak   beraspirasi   merupakan   fonem   yang   berbeda sehingga   perlu   diberi   simbol   yang   berbeda   juga.   Misalnya;   bârâ ”bengkak” dan bhârâ ”paru – paru”; dârâ ”darah” dan dhârâ ”burung dara”, serta bâjâ ”saat”, ”waktu” dan bâjhâ ”baja”.

Huruf

Vokal Contoh Pemakaian di dalam Kata

  Pada Awal Di tengah Pada akhir

Kh ng ny sy bh Dh Dh khoso’ = khusuk ngoda = muda nyaman = enak syarat = syarat bhara   =   paru   – paru

dhara = merpati dhadha = teledor dhendheng   =

èkhlas = ikhlas bângal = berani bânnya’ = banyak masyarakat   = masyarakat

cabbhi = lombok bhudhu = bodoh addhâng = hadang addhu   =   cocok, pantas, coba

bighi = biji

­

sarong   = sarung ­ ­ ­ ­ ­ ­


(32)

gh Jh

pusing

ghaghaman   = senjata tajam jharan = kuda

tajhin = bubur ­ ­ D. Huruf Diftong

Di   dalam   bahasa   Madura   terdapat   tiga   buah   diftong   yang dilambangkan dengan ay, oy, dan uy.

Huruf

Vokal Contoh Pemakaian di dalam Kata

  Pada Awal Di tengah Pada akhir

Ay oy Uy

­ ­ ­

Nyaynyay =  lembek

Loyloy = penat,  tidak bertenaga ­

Tapay = tape Kompoy = cucu Kerbhuy = kerbau


(33)

PEMENGGALAN KATA

A. Pemenggalan kata pada kata dasar`dilakukan sebagai berikut : 1. Jika   di   tengah   kata   ada   dua   huruf   vokal   yang   berurutan,

pemenggalan dilakukan di antara kedua huruf vokal itu. Contoh : ka –èn = kain

   ta – on = tahun    bhâ – i = saja

2. Jika di tengah kata ada huruf konsonan di antara dua buah huruf vokal, pemenggalan dilakukan sebelum huruf konsonan itu. Contoh : ta –les = tales

   pa – ko = paku

3. Jika   di   tengah   kata   ada   gabungan   huruf   konsonan   yang melambangkan   sebuah   fonem   konsonan,   gabungan   huruf konsonan itu tidak dipisahkan sehingga pemenggalan dilakukan sebelum atau sesudah gabungan huruf konsonan tersebut.

Contoh : bhâ – thok = tempurung    beng – ko = rumah    bhâ – nyak = angsa

4. Jika tengah kata ada dua huruf vokal yang berurutan dan bukan gugus   huruf   konsonan,   pemenggalan   dilakukan   diantara   dua huruf konsonan itu.

Contoh : an – dhâ = tangga

   sam – pèr = kain panjang    smong – ghi = semanggi

5. Jika   di   tengah   kata   ada   tiga   huruf   konsonan   atau   lebih   dan bukan merupakan gugus konsonan, pemenggalannya dilakukan di antara huruf konsonan yang pertama dan kedua.

Contoh : san – trè = santri    jim – brit = anak udang    sob – bluk = kukusan    cok – kla’ = galian tanah

6. Jika suatu kata terdiri atas lebih dari satu unsur dan salah satu unsur   itu   dapat   bergabung   dengan   unsur   lain,   pemenggalan dapat dilakukan (a) di antara unsur – unsur itu atau (b) pada unsur gabungan itu sesuai dengan kaidah butir 1 sampai 5. Contoh : kilo – gram, ki – lo – gram


(34)

   kilo – meter, ki – lo – me – ter    foto – grafi, fo – to – gra – fi 

B. Imbuhan (awalan, sisipan, dan akhiran) yang mengalami perubahan bentuk dalam penyukuan kata dipenggal sebagai satu kesatuanm, kecuali awalan nasal dan akhiran – an yang berasimilasi dengan vokal kata dasarnya.

Contoh : ka – ret – tek = kata hati

            ghu – man – tong = bergantung (pada)        ba – bel – lin = pembelian

       ta – teng – kan = perbuatan, kewajiban sosial        mo – jhi = memuji 


(35)

PENULISAN KATA A. Kata Dasar

Cara penulisan kata dasar adalah sebagai berikut :

1. Kata yang berupa kata dasar ditulis sebagai satu kesatuan. Contoh : sèngko’ (saya)

   korsè(kursi)

   tèdung (tidur)    bannè (bukan)    celleng (hitam)    sapolo (sepuluh)    ka (ke)

2. Kata yang di dalamnya mempunyai konsonan kembar, kedua  konsonan tersebut sama – sama dituliskan, kecuali konsonan  beraspirasi. Untuk konsonan beraspirasi, aspirasinya hanya  dituliskan untuk konsonan yang ada di belakang.

Contoh : kemmè (kencing)    bânnè (bukan)    cocco(tusuk)

   sossa (susah)

   bheddhâ (robek)    ghâagghâr (jatuh)

3. Bunyi hamzah atau glotal stop ([?]) dilambangkan dengan tanda  apostrof(..’..)

Contoh : paka’ [paka?] (masam, sepet)

 pa’a’[pa?a?] (tatah = untuk melubangi kayu)  sènga’ (awas)

 lè’èr (leher)

4. Bunyi y dan w yang terdapat di antara dua vokal pada suatu  kata dasar, dituliskan.

Contoh : jârèya (itu)   sadiyâ (sedia)   arowa (itu)   buwâ (buah)   kowa (kuah, sayur) B. Kata Turunan


(36)

1. Imbuhan (awalan, sisipan, akhiran) ditulis serangkai dengan  kata dasarnya.

Contoh : mèghâ (menangkap)    èporop (ditukar)    pènarèng (dikabulkan)    lobhurân (kuburan)    alakèa (akan bersuami)

2. Jika bentuk dasar berupa gabungan kata, awalan atau akhiran  ditulis serangkai dengan kata yang langsung mengikutinya atau  mendahuluinya, sedangkan gabungan kata itu ditulis terpisah. Contoh : atèngka pola(bertingkah laku)

   tèngka polana (tingkah polahnya)    noro’ oca’ (patuh)

3. Jika bentuk dasarnya berupa gabungan kata mendapatkan  awalan dan akhiran sekaligus, unsur gabungan kata itu ditulis  serangkai.

Contoh : satèngkapolana (setiap tingkah lakunya)    partanggungjâwâbhân (pertanggungjawaban)    èparajakèn è’è (dibesarkecilkan)  4. Bunyi pelancar y, w atau bunyi hamzah yang timbul karena 

proses pengimbuhan atau afiksasi tidak dituliskan. Contoh : matèa (akan mati)

   akopèan (berbotol ­ botol)    èpèssèana (akan diuangi)    èpadhâddhiâghi (dijadikan)    asapoana (akan menyapu)    kalagghuân (terlalu pagi)    mèraa (akan merah)    èjhânjhii (diberi janji)    èrampèè (dirangkapi)    èokor (diukur)    èolok (dipanggil)    èella’è (dijaraki)

5. kata – kata yang suku terakhirnya tertutup dengan konsonan bila diberi akhiran –a, ­an, ­ana, ­e, ­en, akhiran itu dirangkaikan tanpa ada perubahan.


(37)

Contoh : alajârâ (akan berlayar)    Ngânomana (akan memberi minum)    Kakennyangen (kekenyangan)

6. Kata – kata yang suku terakhirnya tertutup dengan konsonan bila   mendapat   akhiran   –na,   ­nya,   konsonan   penutup   suku terakhir itu dituliskan rangkap, sedangkan n pada akhiran – na tersebut luluh.

Contoh : jhârânna (kudanya)    ro’omma (harumnya)    po’loddhâ (pensilnya)    sabâbbhâ (sebabnya)

7. Kata – kata yang bersuku akhir vokal dan bunyi hamzah (..’..) bila mendapat akhiran –na, akhiran –na tersebut tidak berubah. Contoh : bengkona (rumahnya)

   pèssèna (uangnya)    sakè’na (sakitnya)    odi’na (hidupnya) C. Kata Ulang

1. Kata ulang penuh ditulis secara lengkap dengan menggunakan tanda hubung (­)

Contoh : moghâ – moghâ (mudah ­ mudahan)    asompa – sompa (bersumpah ­ sumpah) 2. Kata   ulang   pada   suku   awal   ditulis   serangkai   dengan   bentuk

dasarnya, tanpa menggunakan tanda hubung (­) Contoh : dâdâunan   (daun – daunan, dedaunan)

   totombuân   (tumbuh–tumbuhan, tetumbuhan)

3. Kata ulang pada suku akhir ditulis dengan menggunakan tanda hubung (­) seperti berikut.

Contoh : ko – bengko (rumah – rumah )

  dung – tèdungan  (bertidur – tiduran )   na’ – kana’ (anak – anak ) D. Gabungan Kata

1. Gabungan kata yang lazim disebut kata majemuk, istilah khusus unsur – unsurnya ditulis terpisah.

Contoh : mèja tolès (meja tulis)


(38)

   roma sakè (rumah sakit)    kènè’ atè (kecil hati)

2. Gabungan     kata,   termasuk   istilah   khusus,   yang   mungkin menimbulkan kesalahan pengertian dapat ditulis dengan tanda hubung untuk menegaskan peratlian unsur yang bersangkutan. Contoh : ana’ – binèna (anak ­ istrinya)

   eppa’ – ebhuna (bapak ­ ibunya) E. Kata Depan

Kata depan è, ka, bi’ dan lain – lain ditulis terpisah dari kata yang mengikutinya.

Contoh : è romana (di rumahnya)

         èntar ka sabato (pergi ke sawah) F. Kata Sandang

Kata sandang sè, sang, dan lain – lain ditulis terpisah dari kata yang mengikutinya.

Contoh : Sengko’ aberri’ ka sè todusân

    (Saya memberi kepada yang pemalu)     Sang Rato mèyos ka Songenep.    (Sang Raja pergi ke Sumenep) G. Angka dan Lambang Bilangan

1. Angka   dipakai   untuk   menyatakan   lambang   bilangan   atau nomor.   Di   dalam   tulisan   lazim   digunakan   angka   Arab   dan Romawi.

Angka Arab : 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10

Angka Romawi : I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X

2. Angka digunakan untuk menyatakan (a) ukuran, (b) satuan, dan (c) nilai.

Contoh : a. 10 liter       4 meter       5 gram b. 1 jam 20 menit      taon 1929      17 Agustus 1945 c. 2.000 rupiya     100 yen


(39)

    50 ringgit

3. Angka   lazim   dipakai   untuk   menandai   nomor,   rumah, apartemen, atau kamar pada alamat.

Contoh : Jalan Sentot Prawirodirdjo 38    Hotel Madura, Kamar 14

4. Angka   digunakan   juga   untuk   menomori   bagian   –   bagian karangan dan ayat kitab suci.

Contoh : Bab XI, pasal 8, kaca 22    Sorat Yasin : 8

5. Penulisan   lambang   bilangan   dengan   huruf   dilakukan   sebagai berikut :

a. Bilangan utuh.

Misalnya : sabellas 11

      Saghamè’ 25

     duratos dubellâs 212 b. Bilangan pecahan

Misalnya : saperempa’ ¼       tello parapat ¾       duwâ’ satengnga 2½

6. Penulisan kata bilangan yang mendapat akhiran –an mengikuti cara berikut.

Contoh : taon 50­an atau  taon saèketan

  (tahun 50­an atau tahun limapuluhan)   pèssè 5000­an atau pèssè lèmaèbuân   (uang 5000­an atau uang limaribuan)

7. Lambang bilangan yang dapat dinyatakan dengan satu atau dua kata   ditulis   dengan   huruf,   kecuali   jika   beberapa   lambang bilangan dipakai secara berurutan, seperti dalam hal perincian dan pemaparan.

Contoh : Sèngko’ aberri’ pèssè tello kalè    (Saya memberi uang tiga kali)    Embu’ mellè tellor dupolo mègghi’    (Ibu membeli telur duapuluh biji)

   Eppa’ andi’ sapè 5 pasang, dhârâ11 jhudhu


(40)

     (Ayah mempunyai sapi 5 pasang, burung merpati 11 pasang)

8. Lambang bilangan pada awal kalimat ditulis dengan huruf. Contoh : Tello polo arè abiddhâ sè alako sabâ

   (Tiga puluh hari lamanya yang bekerja sawah)

9. Angka yang menunjukan bilangan untuk yang besar, sebagian dapat ditulis dengan kata agar mudah dibaca.

Contoh : Tang eppa’ bhuru mgaollè otangan 300juta ropia.   (Ayah saya baru memperoleh pinjaman 300juta rupiah) 10. Bilangan tidak perlu ditulis dengan angka atau huruf sekaligus,

kecuali di dalam dokumen resmi, seperti akta da kuitansi. Contoh : Arip alajârâ tello arâ

  (Arip akan berlayar tiga hari)    Bukan :

   Arip alajârâ 3 (tello) are.

11. Bilangan   yang   dilambangkan   dengan   angka   dan   huruf, penulisannya harus tepat.

Contoh : Arèya tandhâ tarèma Rp. 87. 150,00 (bâlung polo pètto’ èbu saratos saèket ropia)

(Ini tanda terima Rp. 87.150,00 [delapan puluh tujuh ribu seratus lima puluh rupiah] )


(41)

Ondâgga Basa Madura

Ondâgga Basa Madurâ bâdâ 3 macem. Enggi ka’dinto :

1. Basa enja’iya 2. Basa enggi enten 3. Basa enggi bunten 1. Basa enja’iya

Basa enja’iya ka’dinto eguna’aghi : a. Oreng seppo dâ’pottrana b. Majadhi dâ’pottrana c. Aghung dâ’bajana d. Guru dâ’moreddâ e. Kyae dâ’santrena 2. Basa enggi enten

Basa enggi enten ka’dinto eguna’aghi : a. Majadhi’dâ’manto panakan

b. Mattowa dâ’mantona

c. Sakanca’an se sabânjarân (omorra sabâjâ) d. Se langkong seppo dâ’se ngoda’an. 3. Basa enggi bunten

Basa enggi bunten ka’dinto eguna’aghi :

a. Ana’dâ’oreng seppona, mored dâ’guruna, santrena dâ’kyaena b. Se ngoda’an dâ’se langkong seppo

c. Panakan dâ’majadhi’na d. Bâjâ dâ’aghungnga

e. Sakanca’an   se   padha   ngargai   otaba   dâ’se   ngoda’an   se   kodu eargai. Akadi : santre dâ’pottrana kyaena.

E   baba   ka’dinto   sakadar   panduman   manabi   aguna’aghi   b

â

sa   enggi bunten :

1. Pasera oreng se e ajak tor­mator. Ponapa sareng se ngodâ’ân, sakanca’an   se   ampon   eanggep   akadi   taretan,ponapa   sareng oreng se kodu eargai. Tor­mator sareng oreng se ngodâ’ân otaba sakanca’an se ampon eanggap akadi taretan, tanto bisaos laen sareng oreng se kodu eargai.


(42)

2. Pasera   oreng   se   ekamaksod   ebâkto   tor­mator.  Ponapa   dâ’­ padâna, ponapa oreng se kodu eargai.

3. Ca’­oca’se kodu eoba dâ’bâsa enggi bunten. Eatore oladi pan­saponapan conto akadi e bâbâ paneka : Oca’se bâdi eoba : ngakan.

Oca’: ngakan bâsâ tengnga’anna : nedda, bâsâ tenggina adâ’ar. Okara : 

1. Ale’ngakan obi

2. Sengko’ngakan nase’kabbuli Basaepon :

1. Rajhi neddâ obi

2. Kaula neddâ nase kabbuli Ta’kengeng eoba 

1. Ale’adâ’âr obi

2. Kaula adâ’âr nase’kabbuli Okara : 1. Rama ngakan nase’rawon

 2. Ebu ngakan tajin sobi Manabi eoba da’basa enggi bunten :

1. Rama adâ’âr nase’rawon 2. Ebu adâ’âr tajin sobi

Oca’noles, tadâ’bâsâ tengnga’an ,manabi basa enggi buntenna : nyerrat Okarana :

1. Sengko’noles pangajhâran Bâsa Madhura 2. Ale’ noles e buku

Manabi eoba dâ’bâsa enggi bunten :

1. Kaula noles pangajhâran Bâsa Madhurâ 2. Rajhi noles e buku

Okara :

1. Bu Santi noles e papan 

2. Pa’Guru noles Carakan Madhura Manabi eoba dâ’bâsa enggi bunten :

1. Bu Santi nyerrat e papan


(43)

Adâsar  to­conto  e  attas   paneka,   bias   ebâdi  panduman  akadi  e  bâbâ paneka :

a. Manabi   tadâ’bâsa   tengnga’anna,   kaangguy   abâ’dibi,oreng   se ngodha’ân otaba kanca se ampon eanggâp taretan, kodu aguna’aghi bâsâ  se paleng mabâ. Kaagguy oreng se eargai kodu aguna’aghi bâsa enggi buntenna.

b. Manabi bâdâ  bâsa tengnga’anna, kaangguy aba’dibi’,se ngodha’an otaba   dâ’­padâna,   kodu   aguna’aghi   bâsa   tengnga’anna.   Manabi kaangguy se masthe, kodu aguna’aghi bâsa tenggina.

E bâbâ ka’dinto pan­saponapan oca’se tadâ’bâsa tengnga’anna sareng se bâdâ bâsa tengnga’anna :

A. Se tada’basa tengnga’anna : 1. Colo’      ­  lesan 2. dai      ­  badhana 3. bun­embun ­  merco 4. le’er      ­  gulu

5. elong      ­  pangambung 6. nyanda’       ­  nyapot 7. mandhi        ­  aseram 8. ales       ­  memba 9. tedung         ­  asaren 10. noles      ­ nyerrat B. Se bada basa tengnga’anna :

1. mata ­  tengal ­  saca 2. entar ­  nyabis ­  meyos 3. ajelling ­  nengale ­  ngoladi 4. ngeding ­  mereng ­  meyarsa 5. sake’ ­  angko ­  songkan 6. ngakan ­  nedda ­  ada’ar 7. enda’ ­  poron ­  kasokan 8. mole ­  paleman ­  ghubar 9. aberri’ ­  apareng ­  ngatore 10. melle ­  ngobange ­  mondut Ondhaaghi basa 


(44)

Ca’­oca’sareng basana :

No Enja’iya Enggi Enten Enggi Bunten

(tengnga’an) Enggi’(alos tengnghi)Bunten 1. Abajhang Abajhang Abajhang Ashalat

2. Aberri’ Apareng Apareng Ngaterren

3. Acopa Acopa Acopa Aedu

4. Akemme Akemme Abanyo Asenne

5. Abedda’ Abedda’ Abedda’ Aganda/ Akonyo 6. Ajelling Ajelling Nengale Ngoladi

7. Alako Alako Nyambu Ngastane

8. Ana’ Ana’ Ana’ Pottra

9. Akabin Akabin Akabin Aneka

10. Andi’ Andi’ Agaduwi’ Ngagunge

11. Ba’na Dika Sampeyan Panjennengan

12. Bantal Bantal Bantal Jhangsera

13. Bender Bender Lerres Lerres

14. Bibir Bibir Bibir Late

15. Bulu Kejha’ Bulu Kejha’ Bulu Kejha’ Edep

16. Bengko Bengko Compo’ Dhalem

17. Bettes Bettes Bettes Podhak

18. Cethak Cethak Cethak Sera

19. Colo’ Colo’ Lesan Padha’aran

20. Copa Copa Copa Edhu

21. Coma Coma Namong Namong

22. Dateng Dateng Dateng Rabu

23. Duli Duli Duli Engghal

24. Dai Dai Dai Badana

25. Emba Emba Emba Aghung

26. Enja’ Enten Bunten Bunten

27. Elong Elong Elong Pangambung

28. Gellung Gellung Gellung Okel

29. Gigi Gigi Gigi  Baja

30. Gigir Gigir Gigir Duka


(45)

32. Jamo Jamo Jamo Lolor 33. Kaloppae Kaloppae Kaloppae Kalep

34. Kalong Kalong Kalong  Sangsang

35. Katon Katon Katengal Kaoladan

36. Kalambi Kalambi Kalambi Rasogan

37. Lake Lake Lake Raka

38. Lebbi Lebbi Langkong Langkong

39. Lengngen Lengngen Lengngen Gulungan

40. Maca Maca Maca Maos

41. Maso’ Maso’ Maso’ Malebbet

42. Manjeng Manjeng Manjeng  Jumenneng

43. Melle Melle Ngobenge Mondut

44. Mena Mena Mena Mocang

45. Nanges Nanges Nanges Molar

46. Neken Neken Neken  Ngalabaddi

47. Ngaji Ngaji  Ngaji Maos

48. Neggu Neggu Neggu Ngastane

49. Ngara Ngara Kadiya Kadiya

50. Ngatoe Ngatoe Adikane Ngatore

51. Ngenjem Ngenjem Nyambut Mondut

52. Ngoda Ngoda Ngoda Anom

53. Omor Omor Omor Yuswa

54. Oban Oban Oban Arambut pote

55. Pajung Pajung Pajung Songsong

56. Pekkeran Pekkeran Pekkeran Panggaliyan 57. Rembi’ Rembi’ Ngalahirragi Babar

58. Samper Samper Samper Senjang 

59. Sara Sara Sara Sanget

60. Sapa Sera Pasera Pasera

61. Sarong Sarong Sarong Senjang Sarong 62. Sattanang Sattanang Sattanang Sapplate

63. Tello Tello Tello Sesser

64. Tanang Tanang Tanang Hasta

65. Tengel Tengel Korang

Pamereng KorangPamearsa


(46)

66. Towa Towa Towa Seppo 67. Toronan Toronan Toronan Tedda’

68. Tasmak Tasmak Tasmak Pangoladan

69. Toju’ Toju’ Toju’ Alenggi


(47)

PUSTAKA ACUAN

Abdurrachaman, Dr. 1971. Sejarah Madura SelayangPandang. Matahari.  Sumenep.

Anonymous. 2008. www.perpus.bangkalan.net. Rato Ebhu. Bangkalan. Anonymous. 2008. www.iptek.net.id.

Anonymous. 2008. www.indonesiaindonesia.com.

Dadam   A   Syukur,Ir.  Beternak   Itik.   Dinas   Peternakan   dan   Kesehatan Hewan.Bandar Lampung.

Drajit,M. Ba dkk.2002.Pangajaran Basa Madura  Kembang Babur 1, 2, 3.

Larasati,Nita. 1977. Belotong Sebagai Pupuk Organik Untuk Tanaman  Jagung. Ridaka.Surabaya.

Rasyid, Badrul. 1982. Basa Madura. Bintang. Surabaya.

Syafiuddin, Moh.Ba, danMoestadji,Moh.Ba. 1987. Parebasan Madura.  Surabaya.

Tajib,Moh. Banjur Maca 1, 2. CV Karunia. Surabaya. Tajib, Moh.Ondhagga Basa Malathe Sato’or.


(1)

2. Pasera   oreng   se   ekamaksod   ebâkto   tor­mator.  Ponapa   dâ’­ padâna, ponapa oreng se kodu eargai.

3. Ca’­oca’se kodu eoba dâ’bâsa enggi bunten. Eatore oladi pan­saponapan conto akadi e bâbâ paneka : Oca’se bâdi eoba : ngakan.

Oca’: ngakan bâsâ tengnga’anna : nedda, bâsâ tenggina adâ’ar. Okara : 

1. Ale’ngakan obi

2. Sengko’ngakan nase’kabbuli Basaepon :

1. Rajhi neddâ obi

2. Kaula neddâ nase kabbuli Ta’kengeng eoba 

1. Ale’adâ’âr obi

2. Kaula adâ’âr nase’kabbuli Okara : 1. Rama ngakan nase’rawon

 2. Ebu ngakan tajin sobi Manabi eoba da’basa enggi bunten :

1. Rama adâ’âr nase’rawon 2. Ebu adâ’âr tajin sobi

Oca’noles, tadâ’bâsâ tengnga’an ,manabi basa enggi buntenna : nyerrat Okarana :

1. Sengko’noles pangajhâran Bâsa Madhura 2. Ale’ noles e buku

Manabi eoba dâ’bâsa enggi bunten :

1. Kaula noles pangajhâran Bâsa Madhurâ 2. Rajhi noles e buku

Okara :

1. Bu Santi noles e papan 

2. Pa’Guru noles Carakan Madhura Manabi eoba dâ’bâsa enggi bunten :

1. Bu Santi nyerrat e papan


(2)

Adâsar  to­conto  e  attas   paneka,   bias   ebâdi  panduman  akadi  e  bâbâ paneka :

a. Manabi   tadâ’bâsa   tengnga’anna,   kaangguy   abâ’dibi,oreng   se ngodha’ân otaba kanca se ampon eanggâp taretan, kodu aguna’aghi bâsâ  se paleng mabâ. Kaagguy oreng se eargai kodu aguna’aghi bâsa enggi buntenna.

b. Manabi bâdâ  bâsa tengnga’anna, kaangguy aba’dibi’,se ngodha’an otaba   dâ’­padâna,   kodu   aguna’aghi   bâsa   tengnga’anna.   Manabi kaangguy se masthe, kodu aguna’aghi bâsa tenggina.

E bâbâ ka’dinto pan­saponapan oca’se tadâ’bâsa tengnga’anna sareng se bâdâ bâsa tengnga’anna :

A. Se tada’basa tengnga’anna : 1. Colo’      ­  lesan 2. dai      ­  badhana 3. bun­embun ­  merco 4. le’er      ­  gulu

5. elong      ­  pangambung 6. nyanda’       ­  nyapot 7. mandhi        ­  aseram 8. ales       ­  memba 9. tedung         ­  asaren 10. noles      ­ nyerrat B. Se bada basa tengnga’anna :

1. mata ­  tengal ­  saca 2. entar ­  nyabis ­  meyos 3. ajelling ­  nengale ­  ngoladi 4. ngeding ­  mereng ­  meyarsa 5. sake’ ­  angko ­  songkan 6. ngakan ­  nedda ­  ada’ar 7. enda’ ­  poron ­  kasokan 8. mole ­  paleman ­  ghubar 9. aberri’ ­  apareng ­  ngatore 10. melle ­  ngobange ­  mondut Ondhaaghi basa 


(3)

Ca’­oca’sareng basana :

No Enja’iya Enggi Enten Enggi Bunten

(tengnga’an) Enggi’(alos tengnghi)Bunten 1. Abajhang Abajhang Abajhang Ashalat

2. Aberri’ Apareng Apareng Ngaterren

3. Acopa Acopa Acopa Aedu

4. Akemme Akemme Abanyo Asenne

5. Abedda’ Abedda’ Abedda’ Aganda/

Akonyo 6. Ajelling Ajelling Nengale Ngoladi

7. Alako Alako Nyambu Ngastane

8. Ana’ Ana’ Ana’ Pottra

9. Akabin Akabin Akabin Aneka

10. Andi’ Andi’ Agaduwi’ Ngagunge

11. Ba’na Dika Sampeyan Panjennengan

12. Bantal Bantal Bantal Jhangsera

13. Bender Bender Lerres Lerres

14. Bibir Bibir Bibir Late

15. Bulu Kejha’ Bulu Kejha’ Bulu Kejha’ Edep

16. Bengko Bengko Compo’ Dhalem

17. Bettes Bettes Bettes Podhak

18. Cethak Cethak Cethak Sera

19. Colo’ Colo’ Lesan Padha’aran

20. Copa Copa Copa Edhu

21. Coma Coma Namong Namong

22. Dateng Dateng Dateng Rabu

23. Duli Duli Duli Engghal

24. Dai Dai Dai Badana

25. Emba Emba Emba Aghung

26. Enja’ Enten Bunten Bunten

27. Elong Elong Elong Pangambung

28. Gellung Gellung Gellung Okel

29. Gigi Gigi Gigi  Baja

30. Gigir Gigir Gigir Duka


(4)

32. Jamo Jamo Jamo Lolor 33. Kaloppae Kaloppae Kaloppae Kalep

34. Kalong Kalong Kalong  Sangsang

35. Katon Katon Katengal Kaoladan

36. Kalambi Kalambi Kalambi Rasogan

37. Lake Lake Lake Raka

38. Lebbi Lebbi Langkong Langkong

39. Lengngen Lengngen Lengngen Gulungan

40. Maca Maca Maca Maos

41. Maso’ Maso’ Maso’ Malebbet

42. Manjeng Manjeng Manjeng  Jumenneng

43. Melle Melle Ngobenge Mondut

44. Mena Mena Mena Mocang

45. Nanges Nanges Nanges Molar

46. Neken Neken Neken  Ngalabaddi

47. Ngaji Ngaji  Ngaji Maos

48. Neggu Neggu Neggu Ngastane

49. Ngara Ngara Kadiya Kadiya

50. Ngatoe Ngatoe Adikane Ngatore

51. Ngenjem Ngenjem Nyambut Mondut

52. Ngoda Ngoda Ngoda Anom

53. Omor Omor Omor Yuswa

54. Oban Oban Oban Arambut pote

55. Pajung Pajung Pajung Songsong

56. Pekkeran Pekkeran Pekkeran Panggaliyan 57. Rembi’ Rembi’ Ngalahirragi Babar

58. Samper Samper Samper Senjang 

59. Sara Sara Sara Sanget

60. Sapa Sera Pasera Pasera

61. Sarong Sarong Sarong Senjang Sarong

62. Sattanang Sattanang Sattanang Sapplate

63. Tello Tello Tello Sesser

64. Tanang Tanang Tanang Hasta

65. Tengel Tengel Korang


(5)

66. Towa Towa Towa Seppo

67. Toronan Toronan Toronan Tedda’

68. Tasmak Tasmak Tasmak Pangoladan

69. Toju’ Toju’ Toju’ Alenggi


(6)

PUSTAKA ACUAN

Abdurrachaman, Dr. 1971. Sejarah Madura SelayangPandang. Matahari.  Sumenep.

Anonymous. 2008. www.perpus.bangkalan.net. Rato Ebhu. Bangkalan. Anonymous. 2008. www.iptek.net.id.

Anonymous. 2008. www.indonesiaindonesia.com.. 

Dadam   A   Syukur,Ir.  Beternak   Itik.   Dinas   Peternakan   dan   Kesehatan Hewan.Bandar Lampung.

Drajit,M. Ba dkk.2002.Pangajaran Basa Madura  Kembang Babur 1, 2, 3. Larasati,Nita. 1977. Belotong Sebagai Pupuk Organik Untuk Tanaman 

Jagung. Ridaka.Surabaya.

Rasyid, Badrul. 1982. Basa Madura. Bintang. Surabaya.

Syafiuddin, Moh.Ba, danMoestadji,Moh.Ba. 1987. Parebasan Madura.  Surabaya.

Tajib,Moh. Banjur Maca 1, 2. CV Karunia. Surabaya. Tajib, Moh.Ondhagga Basa Malathe Sato’or.